Kumulacja metali ciężkich w skórce i miąższu wybranych odmian

Kiczorowska
Probl
Hig Epidemiol
B. Kumulacja
2011, metali
92(3): ciężkich
671-674w skórce i miąższu wybranych odmian gruszek wyprodukowanych na terenie ...
671
Kumulacja metali ciężkich w skórce i miąższu wybranych
odmian gruszek wyprodukowanych na terenie województwa
lubelskiego
Accumulation of heavy metals in peel and flesh of selected pear cultivars produced
in the Lublin province
Bożena Kiczorowska
Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Wstęp. Wśród najchętniej wybieranych owoców dominują owoce krajowe.
Największą popularnością cieszą się, obok, jabłek, gruszki. Są źródłem, nie
tylko wielu cennych składników pokarmowych, ale również substancji
toksycznych, jak np.: metale ciężkie.
Introduction. Domestic fruit dominate fruit choices of the Polish
consumers. Besides apples, pears are among the most popular fruit.
However, they constitute a source of not only valuable nutrients but also
toxins, such as heavy metals.
Cel. Określenie i porównanie zawartości metali ciężkich: Pb, Cd, Cu i Zn
w miąższu, skórce mytej i niemytej wybranych odmian gruszek: Concorde,
General Leclerc, Komisówka, Konferencja i Lukasówka.
Aim. To determine and compare the Cd, Pb, Cu and Zn content in the fruit
flesh, washed and unwashed peel of selected pear cultivars: Concorde,
General Leclerc, Doyenne du Comice, Conference and Beurre Alexander
Lucas.
Wyniki i wnioski. Zawartość Cd w badanym materiale oznaczono na
granicy czułości pomiarowej zastosowanej aparatury. Największą kumulację
Pb stwierdzono w gruszkach, a najmniejszą w odmianach: Komisówka,
Konferencja i Lukasówka. Koncentracja Cd i Pb we wszystkich badanych
częściach jadalnych gruszek nie przekraczała dopuszczalnych norm.
Największą zawartość Cu i Zn stwierdzono w przypadku gruszek Konferencja
i Concorde, a najmniejszą – w odmianach Komisówka i Lukasówka. Mycie
gruszek obniżyło zawartość badanych metali ciężkich.
Słowa kluczowe: gruszki – różne odmiany, Cd, Pb, Cu, Zn
Results & Conclusions. The content of Cd in the experimental material
was noted near the threshold of measurability by the apparatus employed.
The highest accumulation of Pb was investigated in General Leclerc cv. and
the lowest – in Doyenne du Comice, Conference and Beurre Alexander
Lucas cv. The concentration of cadmium and lead content in all edible
fruit parts did not exceed permissible standards. The highest Cu and Zn
content were found in Conference and Concorde cv. and the lowest – in
Doyenne du Comice, Conference and Beurre Alexander Lucas cv. Washing
pears decreased the levels of studied heavy metals.
Keywords: pear – different cultivars, Cd, Pb, Cu, Zn
© Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 671-674
www.phie.pl
Nadesłano: 10.06.2011
Zakwalifikowano do druku: 09.07.2011
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr Bożena Kiczorowska
Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii, Uniwersytet Przyrodniczy
w Lublinie
ul. Akademicka 13, 20-934 Lublin
tel. 81 445-69-15, e-mail [email protected]
Wprowadzenie
Cel pracy
Polacy wykazują coraz większą świadomość żywieniową, co wiąże się m.in. ze wzrostem udziału owoców
w codziennej diecie, zwłaszcza krajowych. Powszechna
staje się wiedza na temat korzystnego oddziaływania, zawartych w nich związków chemicznych, jak
witaminy, związki mineralne, czy inne substancje
biologicznie czynne. Jednak obok cennych składników
odżywczych owoce mogą wprowadzać do organizmu
ludzkiego substancje toksyczne, które z łatwością pobierają ze środowiska i kumulują w swoich tkankach,
jak np.: metale ciężkie [1, 2, 3, 4, 5].
Określenie i porównanie zawartości metali ciężkich: Pb, Cd, Cu i Zn – w częściach jadalnych wybranych odmian gruszek: Concorde, General Leclerc,
Komisówka, Konferencja i Lukasówka.
Materiał i metody
Materiał do badań został zebrany w październiku
2009 roku, w okresie dojrzałości fizjologicznej owoców
w Zakładzie Doświadczalnym Uniwersytetu Przyrodniczego położonym w obrębie granic administracyjnych miasta Lublina. Mimo potencjalnie większego
obciążenia zanieczyszczeniami pyłowymi napływają-
672
cymi z blisko położonych tras komunikacyjnych i całej
aglomeracji miejskiej nad stanowisko sadu, badania
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska
w Lublinie nie wskazały przekroczenia dopuszczalnych granic stężeń metali ciężkich w powietrzu i glebie
[6]. Do analiz laboratoryjnych wybrano odmiany:
Concorde, General Leclerc, Komisówka, Konferencja,
Lukasówka. Gruszki każdej odmiany zebrano losowo,
z różnych części drzewa, po kilka kilogramów każda.
Gruszki do analiz podzielono na dwie części. Jedną
część owoców umyto pod bieżącą wodą i pozostawiono
do wyschnięcia. Następnie obydwie partie owoców
(mytą i niemytą) obrano ze skórki. Z obranych owoców usunięto szypułki i gniazda nasienne, pozostały
miąższ łączono w jedną próbę. W ten sposób otrzymano trzy rodzaje materiału do analiz laboratoryjnych:
skórkę niemytą, skórkę mytą i miąższ.
Oznaczenie zawartości metali ciężkich przeprowadzono metodą bezpłomieniową spektrometrii absorpcyjnej atomowej. Pomiary wykonano na aparacie
Spectr AA 880 Varian z atomizacją w piecu grafitowym
i korekcją tła Zeemana, przy długości fali 309,3 nm,
natężeniu prądu lamp 10 mA oraz szczelinie 0,5 nm,
stosując gaz obojętny – argon (3 l/min) oraz pirolityczne powlekane kuwety grafitowe [7].
Na podstawie oznaczonych zawartości Cd, Pb, Cu i
Zn w badanym materiale oszacowano dobową wielkość
ich wprowadzenia do organizmu ludzkiego przy założeniu spożycia 1szt. gruszki dziennie przez dorosłego
człowieka o wadze 80kg masy ciała. W wyliczeniach
szacunkowych oparto się na średnich wartościach pomiarów wykonanych na analizowanym materiale. Przyjęto, że 1 gruszka waży 150g, a udział skórki w całym
owocu wynosi 11%, zaś miąższu 83%. W przypadku
Cd i Pb wyliczono procentowe pokrycie dopuszczalnego dobowego spożycia tych metali ciężkich w oparciu
o tolerowane tygodniowe pobranie ze wszystkich
źródeł (PTWI), określone przez Komitet Ekspertów
FAO/WHO ds. Substancji Dodatkowych (JECFA) na
poziomie: Pb 0,025; Cd 0,007 mg kg–1 masy ciała [8],
a dla Cu i Zn wyliczono procentowe pokrycie średniego,
dobowego zapotrzebowania na te pierwiastki [9].
Do określenia miar położenia (średnie, odchylenia
standardowe, kwartale górny (Q75) i dolny (Q25),
medianę) oraz wyznaczenia różnic pomiędzy średnimi
testem wielokrotnych rozstępów (analiza wariancji
ANOVA) wykorzystano pakiet statystyczny StatSoft
STATISTICA 5.1.M. Wyliczone miary położenia charakteryzują rozkład zmienności wartości oznaczonego
metalu ciężkiego w obrębie każdego z analizowanych
wariantów.
Wyniki i ich omówienie
Na biokumulację pierwiastków śladowych
w owocach duży wpływ ma siedlisko. Wielu autorów
wykazuje w swoich badaniach na różnych gatunkach
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 671-674
owoców owocach na bark typowych liniowych zależności między zawartością ołowiu, kadmu, cynku, czy
manganu w glebie i wodzie, a ich kumulacją w owocach. Badania te wskazują na możliwość gromadzenia
przez owoce zanieczyszczeń także znajdujących się
w powietrzu atmosferycznym [10, 11, 12]. Różnice
w wielkości kumulacji metali ciężkich obserwowane
są także w obrębie tego samego gatunku, u różnych
odmian, zwłaszcza w przypadku owoców pestkowych,
których odmiany różnią się między sobą budową skórki [13, 14].
W analizowanych gruszkach oznaczono zawartość kadmu w niemal śladowych ilościach (średnio
w skórce – 0,009, w miąższu – 0,001 µg g–1 m.n.), na
granicy czułości wykorzystanej aparatury pomiarowej
(tab. I). Tak niska zawartość tego metalu ciężkiego
nie daje dobrych podstaw do wnioskowania na temat możliwości jego migracji w badanym materiale.
Jednak literatura z tego zakresu podaje, że kadm jest
pierwiastkiem głęboko wnikającym w tkanki roślin
i równomiernie kumulującym się w ich poszczególnych warstwach [13, 14, 15].
Wśród badanych odmian gruszek istotnie największe ilości ołowiu osadzały się na skórce owoców General
Leclerc (skórka myta – 0,03, niemyta – 0,059 µg g–11
m.n.). Prawdopodobnie związane to jest z budową
morfologiczną skórki, która jest u tej odmiany wyjątkowo szorstka, co mogło przyczynić się do zwiększonego
zatrzymywania na powierzchni owocu zanieczyszczeń
pyłowych. Wielu autorów donosi, że ołów raczej
osadza się na powierzchni rośliny, nieznacznie tylko
migrując do jej wnętrza [10, 13, 14]. Wśród analizowanych miąższów statystycznie największe ilości
ołowiu stwierdzono w owocach Konferencji (0,019 µg
g–1 m.n.). Jednak w żadnym z badanych wariantów nie
stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej zawartości
kadmu i ołowiu dla owoców pestkowych [16].
Mycie owoców w znacznym stopniu może zwiększyć bezpieczeństwo spożywanych owoców. W badaniach własnych stwierdzono nawet 50% mniejszą
zawartość kadmu i ołowiu w skórce gruszek po dokładnym umyciu w porównaniu z owocami nie mytymi
(General Leclerc). Efektywność zabiegów mycia pod
bieżącą wodą jest większa w przypadku owoców, które
z powodu właściwości fizjologicznych samej skórki
gromadzą na jej powierzchni więcej osadów. Podobną
zależność obserwowała autorka również w badaniach
prowadzonych na jabłkach, gdzie efektywność mycia
owoców wynosiła do 20% [13, 14].
Cynk i miedź są pierwiastkami śladowymi niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego, dlatego ilość Zn i Cu nie jest limitowana ustawowo, z wyjątkiem produktów żywnościowych
w nie wzbogacanych. Jednak zbyt wysokie ich stężenie
w żywności może prowadzić do poważnych schorzeń
[17]. W badaniach własnych obserwowano podobną
Kiczorowska B. Kumulacja metali ciężkich w skórce i miąższu wybranych odmian gruszek wyprodukowanych na terenie ...
673
Tabela I. Zawartość metali ciężkich w częściach jadalnych gruszek wybranych odmian (masa naturalna)
Table I. Content of heavy metals in edible parts of selected pear cultivars (fresh matter)
Cd (μg g-1)
Odmiana /Cultivars
Pb (μg g –1)
Cu (mg kg –1)
Zn (mg kg –1)
Skórka
Skórka
Skórka
Skórka
Skórka
Skórka
Skórka
Skórka
niemyta myta / Miąższ niemyta / myta Miąższ niemyta
myta Miąższ niemyta
myta Miąższ
/Unwashed Washed /Flesh Unwashed /Washed / Flesh /Unwashed /Washed /Flesh /Unwashed /Washed /Flesh
peel
peel
peel
peel
peel
peel
peel
peel
Concorde
SD
0,012
±0,005
0,011
0,002
0,041ab A
0,034a B 0,008c
1,03a A
1,09a A
0,52b
±0,003 ±0,008 ±0,012
±0,023 ±0,007
±0,035
±0,042 ±0,008
2,19a A
1,98a B
0,90a
±0,016
±0,009 ±0,008
Q25
0,009
0,007 0,0014
0,034
0,031
0,0065
0,89
1,00
0,46
2,01
1,81
0,84
Q75
0,016
0,017 0,0031
0,048
0,038
0,0089
1,16
1,13
0,58
2,25
2,09
1,08
Mediana
0,013
0,010 0,0028
0,045
0,033
0,0083
1,06
1,10
0,53
2,19
1,95
0,94
General Leclerc
0,019
0,009
0,44c
1,96b A
1,85a A
0,50d
±0,028
±0,004 ±0,063
SD
±0,006
0,001
0,059a A
0,030a B 0,013b
1,08a A
1,15a A
±0,013 ±0,008 ±0,020
±0,028 ±0,010
±0,056
±0,090 ±0,005
Q25
0,012
0,006 0,0008
0,046
0,049
0,010
1,10
1,09
0,39
1,89
1,78
0,46
Q75
0,024
0,013 0,0017
0,064
0,045
0,016
1,00
1,21
0,48
2,07
1,89
0,57
Mediana
0,018
0,008 0,0012
0,061
0,033
0,014
1,05
1,17
0,45
1,67
1,85
0,51
Komisówka /Doyenne du Comice
0,011
0,008
0,32d
1,55c A
1,24b B
0,47e
±0,030
±0,011 ±0,015
SD
±0,003
0,001
0,030b A
0,024b A 0,012bc
1,00a A
0,89b B
±0,011 ±0,012 ±0,022
±0,024 ±0,007
±0,014
±0,056 ±0,007
Q25
0,009
0,006 0,0006
0,027
0,021
0,008
0,87
0,78
0,24
1,46
1,19
0,35
Q75
0,015
0,011 0,0013
0,035
0,029
0,017
1,09
0,95
0,38
1,59
1,31
0,51
Mediana
0,012
0,007 0,0008
0,033
0,025
0,014
1,03
0,88
0,33
1,54
1,27
0,49
Konferencja /Conference
0,009
0,005
0,67a
1,91b A
2,01a A
0,77b
±0,071
±0,19 ±0,007
SD
±0,003
0,001
0,029b A
0,018b B 0,019a
1,10a A
1,07a A
±0,012 ±0,008 ±0,020
±0,024 ±0,017
±0,018
±0,081 ±0,007
Q25
0,006
0,003 0,0007
0,021
0,012
0,014
1,03
0,99
0,54
1,84
1,91
0,64
Q75
0,013
0,007 0,0015
0,034
0,021
0,023
1,17
1, 13
0,72
2,01
2,10
0,81
Mediana
0,010
0,004 0,0011
0,031
0,017
0,021
1,11
1,05
0,66
1,95
2,05
0,77
Lukasówka/Beurre Alexander Lucas
0,004
0,003
0,50b
1,13d A
0,73c B
0,65c
±0,055
±0,007 ±0,008
SD
±0,005
0,002
0,029b A
0,024b B 0,016b
0,82b A
0,73c B
±0,021 ±0,007 ±0,011
±0,021 ±0,008
±0,019
±0,088 ±0,023
Q25
0,002
0,001 0,0011
0,021
0,018
0,008
0,75
0,66
0,44
1,08
0,61
0,54
Q75
0,006
0,005 0,0031
0,033
0,028
0,021
0,88
0,79
0,58
1,24
0,81
0,73
Mediana
0,004
0,003 0,0024
0,028
0,023
0,017
0,83
0,75
0,53
1,15
0,71
0,64
a,b,c,… – różnice statystycznie istotne przy p≤0,05 pomiędzy odmianami /significant differences between the content of heavy metals in pears of different
cultivars (p≤0,05)
A,B,C… – różnice statystycznie istotne przy p≤0,05 pomiędzy skórka myta i niemytą w obrębie tej samej odmiany /significant differences between the content of heavy metals in washed and unwashed peels of pears of the same cultivar (p≤0,05)
SD (odchylenie standardowe), Q25 (kwartyl dolny), Q75 (kwartyl górny), mediana – miary średnie (położenia) /SD (standard deviation), Q25 (quartile bottom), Q75 (quartile upper,), modal – positional averages (averages measures)
Tabela II. Szacowane ilości wybranych metali ciężkich wprowadzone do organizmu ludzkiego po spożyciu 1 gruszki dziennie różnych odmian
Table II. Estimated amount of selected heavy metals introduced into the human organism after consumption of 1 pear per-day of different cultivars
Cd (μg)
Odmiana /Cultivar
Pb (μg)
Cu (mg)
Zn (mg)
Gruszka
Gruszka
Gruszka
Gruszka
Gruszka myta
Gruszka myta
Gruszka myta
Gruszka myta
niemyta /Unniemyta /Unniemyta /Unniemyta /Un/Washed pear
/Washed pear
/Washed pear
/Washed pear
washed pear
washed pear
washed pear
washed pear
Concorde
0,66
0,52
2,02
1,82
0,099
0,099
0,178
0,174
*PTWI1 lub zapotrzebowanie 2 (%)
0,821
0,651
0,711
0,64
3,332
3,332
1,932
1,932
General Leclerc
0,53
0,33
3,13
2,55
0,088
0,089
0,114
0,011
*PTWI1 lub zapotrzebowanie 2 (%)
0,661
0,411
1,091
0,891
2,932
2,932
1,172
1,172
Komisówka/Doyenne du Comice
0,37
0,31
1,86
2,28
0,068
0,065
0,101
0,099
*PTWI1 lub zapotrzebowanie 2 (%)
0,461
0,391
0,721
0,801
2,262
2,262
1,042
1,022
Konferencja/Conference
0,33
0,25
3,43
3,21
0,122
0,121
0,153
0,155
*PTWI1 lub zapotrzebowanie 2 (%)
0,411
0,311
1,201
1,121
4,062
4,062
1,572
1,592
Lukasówka/Beurre Alexander Lucas
0,38
0,36
2,98
2,88
0,091
0,089
0,120
0,112
*PTWI1 lub zapotrzebowanie 2 (%)
0,471
0,451
1,041
1,011
3,032
3,032
1,232
1,232
*Dobowe pokrycie dopuszczonych wartości pobrania w oparciu o PWTI1 lub zapotrzebowania (%) /Daily coverage of permitted values based on PWTI1 or
demand 2 (%)
2
674
zawartość Cu w większości skórek badanych odmian
gruszek (w granicach 1 mg kg–1 m.n.) i o około połowę
niższą jego koncentrację w miąższu. Mycie owoców
pod bieżącą wodą w większości przypadków nieznacznie tylko zmniejszyło zawartość tego pierwiastka
w skórce.
Większą zmienność obserwowano w zawartości
cynku. Najzasobniejszym w ten pierwiastek okazała
się skórka gruszek Concorde, General Leclerc i Konferencja (odpowiednio – średnio 2,08; 1,90; 1,96
mg kg–1 m.n) oraz miąższ Concorde i Konferencji
(odpowiednio 0,90 i 0,77 mg kg–1 m.n). Proces mycia
owoców tylko w przypadku gruszek Concorde, Komisówka i Lukasówka w istotny sposób obniżył zawartość
cynku w skórce, w pozostałych odmianach różnice
były nieistotne statystycznie.
Oszacowane zawartości poszczególnych metali
ciężkich w 1 gruszce, na podstawie przeprowadzonych badań, nie stanowią potencjalnego zagrożenia
dla zdrowia konsumenta (tab. II). Ilości wprowadzanych kadmu i ołowiu w większości przypadków nie
przekraczają 1% dobowych wartości wyliczonych
w oparciu o PWTI [8]. Natomiast oszacowane ilości
Cu i Zn w badanych odmianach gruszek mogą pokryć,
w zależności od odmiany, zapotrzebowanie dorosłego
Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 671-674
człowieka na ten pierwiastek w granicach 2,26 do
4,06 % (Cu) i do 2% dla Zn. Literatura z tego zakresu
podaje jednak, ze przyswajalność tych pierwiastków
z żywności nie jest wysoka i dla Zn nie przekracza
nawet 40% [8, 9, 17].
Wnioski
1. Zawartość kadmu w badanym materiale oznaczono w nieznacznych ilościach na granicy czułości
pomiarowej zastosowanej aparatury. Natomiast
największą kumulację ołowiu stwierdzono
w owocach odmiany General Leclerc, a najmniejszą w odmianach: Komisówka, Konferencja
i Lukasówka. Koncentracja Pb i Cd we wszystkich
badanych częściach gruszek nie przekraczała
dopuszczalnych norm, a szacowane ich ilości
spożywane z 1 gruszką dziennie nie stanowią
zagrożenia dla zdrowia konsumenta.
2. Największą zdolność gromadzenia miedzi i cynku
stwierdzono w przypadku gruszek odmian Konferencja i Concorde, a najmniejszą – w odmianach
Komisówka i Lukasówka.
3. Mycie gruszek pod bieżącą wodą obniżyło, w niemal wszystkich przypadkach, zawartość badanych
metali ciężkich w skórkach tych owoców.
Piśmiennictwo / References
1. Fulke MJ. The role of fruit in the diet. J Environ Radioactivity
2001, 52(2-3): 147-157.
2. Smith-Warner SA, Genkinger J, Giovannucci E. Fruit and
Vegetable Consumption and Cancer. Nutritional Oncol
(Second Edition) 2006: 97-173.
3. Stelmach W, Kaczmarczyk-Chałas K, Bielecki W, Drygas W.
How education, income, control over life and life style
contribute to risk factors for cardiovascular disease among
adults in a post-communist country. Publ Health 2005,
119(6): 498-508.
4. Ismail B, Haffar I, Baalbaki R, Henry J. Development of
a total quality scoring system based on consumer preference
weightings and sensory profiles: application to fruit dates
(Tamr). Food Qual Preference 2001, 12(8): 499‑506.
5. Babicz-Zielinska E. Food preferences among the Polish young
adults. Food Qual Preference 1999, 10(2): 139-145.
6. Raport o stanie środowiska naturalnego województwa
lubelskiego w roku 2008. Biblioteka Monitoringu Środowiska.
WIOŚ, Lublin 2009: 14-21.
7. Ghaedi M, Shokrollahi A, Kianfar AH, Mirsadeghi AS,
Pourfarokhi A, Soylak M. The determination of some
heavy metals in food samples by flame atomic absorption
spectrometry after their separation-preconcentration on
bis salicyl aldehyde, 1,3 propan diimine (BSPDI) loaded on
activated carbon. J Hazardous Materials 2008, 154(1-3):
128-134.
8. Scientific Opinion of the Panel on Contaminants in the
Food Chain on request from the European Commission on
cadmium in food. EFSA J 2009, 980: 1-139.
9. Jarosz M, Bułhak-Jachymczyk B. Normy żywienia człowieka.
PZWL, Warszawa 2008: 233-286.
10. Rusinek E, Ognik K, Sembratowicz I, Truchliński J. Wpływ
warunków siedliska na bioakumulację makroelementów
oraz pierwiastków śladowych w wybranych owocach z rejonu
Lubelszczyzny. J Elementom 2006, 11(2): 199-206.
11. Rusinek E, Sembratowicz I, Ognik K. Zawartość wybranych
metali w owocach leśnych w zależności od miejsca pozyskania.
Rocz PZH 2008, 59(2): 155-161.
12. Szteke B, Jędrzejczak R, Ręczajska W. Wpływ niektórych
czynników środowiskowych na zawartość metali
w truskawkach. J Elementol 2006, 11(2): 213-222.
13. Kiczorowska B, Malik A. Nutritive value and capacity for lead
and cadmium accumulation in apples of Jonica, Szampion
and Pinova varieties collected at two harvest seasons. [w:]
Pierwiastki, środowisko i życie człowieka. Pasternak K (red).
System-Graf, Lublin 2009: 102-111.
14. Kiczorowska B. Kumulacja ołowiu i kadmu w skórce i miąższu
wybranych odmian jabłek. Ochr Środowiska Zasob Nat 2009,
40: 365-371.
15. Yamaguchi N, Mori S, Baba K, Kaburagi-Yada S, Arao T,
Kitajima N, Hodura A, Terada Y. Cadmium distribution in
the root tissues of solanaceous plants with contrasting rootto-shoot Cd translocation efficiencies. Environ Exp Botany
2011, 71(2): 198-206.
16. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13.01.2003 r.
Dz.U. 2003 r. nr 37 poz. 326.
17. Türkdogan M.K, Kilicel F, Kara K, Tuncer I, Uygan I. Heavy
metals in soil, vegetables and fruits in the endemic upper
gastrointestinal cancer region of Turkey. Environ Toxicol
Pharmacol 2003, 13(3): 175-179.