Program z plastyki - autor mgr Elżbieta Rupowska
Transkrypt
Program z plastyki - autor mgr Elżbieta Rupowska
WSTĘP Podstawa programowa kształcenia ogólnego uczniów z upośledzeniem umiarkowanym i znacznym /Załącznik do rozporządzenia MEN z dnia 4 stycznia 2001/ wskazuje na specyfikę kształcenia osób niepełnosprawnych. Wychowanie i nauczanie głębiej upośledzonych jest procesem zintegrowanym, całościowym oraz opartym na wielozmysłowym poznawaniu świata. Naczelną zasadą jest uznanie prawa osób niepełnosprawnych do rozwoju we własnym tempie. Cele, zadania i treści podstawy programowej przeznaczone są dla wszystkich etapów kształcenia specjalnego. Cele szczegółowe opracowują nauczyciele i specjaliści pracujący z dzieckiem w zespole edukacyjno –terapeutycznym. O doborze do zespołu decydują potrzeby edukacyjne i moŜliwości psychofizyczne ucznia. Program pozostawia pedagogom dowolność w doborze metod i form pracy. Niniejszy program powstał w oparciu o podstawę programową oraz doświadczenia w zakresie treści oraz metod nauczania plastyki w szkole specjalnej dla uczniów z upośledzeniem umysłowym. Przeznaczony jest do realizowania w klasach gimnazjalnych dla młodzieŜy upośledzonej w stopniu umiarkowanym oraz znacznym. Na etapie kształcenia gimnazjalnego zakłada się kontynuacje, utrwalanie i poszerzanie umiejętności i wiadomości zdobytych w szkole podstawowej. Program zawiera treści bez podziału na poszczególne lata nauki. Jest to propozycja na trzy lata. Nauczyciel decyduje, które treści i w jakiej kolejności będą realizowane. Dostosowuje je do umiejętności i potrzeb dziecka oraz moŜliwości placówki. Zajęcia plastyczne mogą być realizowane łącznie z innymi przedmiotami w nauczaniu całościowym lub jako oddzielny przedmiot w wymiarze 25 godzin w ciągu trzyletniego cyklu kształcenia, zgodnie z ramowym planem nauczania zatwierdzonym przez MEN. Plastykę potraktowano jako odrębną jednostkę metodyczną doceniając tym samym rewalidacyjny i terapeutyczny charakter zajęć plastycznych. Treści nauczania pozostają jednak w korelacji z innymi obszarami oddziaływania wskazanymi przez Program / np. funkcjonowanie w środowisku, technika czy muzyka z rytmiką/. CELE EDUKACYJNE Podstawa programowa mówi, Ŝe celem edukacji uczniów głębiej upośledzonych jest rozwijanie ich autonomii, personalizacja oraz socjalizacja. W trakcie procesu edukacyjnego nabywają umiejętności i wiadomości, które pozwolą im : • porozumiewać się z otoczeniem werbalnie lub pozawerbalnie na miarę swoich moŜliwości, • zdobyć maksymalną niezaleŜność Ŝyciową w zaspakajaniu podstawowych potrzeb Ŝyciowych, • być zaradnym w Ŝyciu codziennym i mieć poczucie sprawczości, • poznać i przestrzegać ogólnie przyjęte normy współŜycia zachowując prawo do swej inności, • uczestniczyć w róŜnych formach Ŝycia społecznego na równi z innymi. Treści nauczania wynikające z podstawy programowej podporządkowane są indywidualnym programom edukacyjnym, a w zakresie kształcenia artystycznego odnoszą się do : • kontaktu z dziełami plastycznymi, • aktywności plastycznej, • umiejętnego stosowania róŜnorodnych środków artystycznego wyrazu, • rozwijania specjalnych uzdolnień. Opierając się na ogólnych celach podstawy programowej sformułowano cele szczegółowe, moŜliwe do realizacji w ramach przedmiotu plastyka. Cele dydaktyczne: • kształcenie wraŜliwości estetycznej, • kształtowanie śmiałości wypowiedzi plastycznej, • rozwijanie uzdolnień plastycznych, • kształcenie umiejętności obserwacji, • poszerzanie zakresu wiadomości o otaczającym nas świecie, • bogacenie słownika, • poznanie róŜnych technik i narzędzi. Cele wychowawcze: • kształtowanie twórczej postawy, • wdraŜanie do społecznie akceptowanego sposobu zachowania się, • umiejętność współpracy i pomocy w grupie rówieśniczej, • respektowanie poleceń nauczyciela i współdziałanie z nim, • umiejętność organizowania warsztatu pracy, • dbałość o porządek w miejscu pracy. Cele rewalidacyjne: • kształcenie sprawności manualnej, • ćwiczenie duŜej i małej motoryki, • doskonalenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, • ćwiczenie koncentracji uwagi i wydłuŜanie czasu pracy, • utrwalanie i bogacenie słownika, • rozwijanie samodzielności, • zaspakajanie potrzeby działania, tworzenia, poznawania, • redukowanie napięć emocjonalnych, • stwarzanie moŜliwość odniesienia sukcesu i uznania ze strony otoczenia, • podniesienie samooceny, • stworzenie sytuacji dostarczającej przyjemność i radość, • integracja z otoczeniem. Treści nauczania przedstawione są w formie bloków tematycznych, bez podziału na poszczególne lata nauki i obejmują: 1.Elementarne wiadomości o plastyce i kontakt ze sztuką. 2.Techniki plastyczne. 3.Środki wyrazu w twórczości plastycznej. 4.Rozwijanie wyobraźni. 5.Twórczość własną dziecka na bazie obserwacji otoczenia. Nauczyciel znając moŜliwości poznawcze dziecka, zdolności twórcze, jego sprawność manualną, umiejętność obserwowania i nawiązania kontaktu i współpracy z nauczycielem oraz jego chęć do pracy, potrafi z kaŜdego działu wybrać treści przeznaczone dla swojej grupy. Osoba pracująca z dzieckiem głębiej upośledzonym wie, Ŝe dla kaŜdego ucznia indywidualnie dobiera się zadania i wiadomości zróŜnicowane pod względem stopnia trudności. W przypadku jednych dzieci zamierzone efekty moŜna osiągnąć stosując skomplikowane techniki plastyczne, a w przypadku innych łatwe i jeszcze dodatkowo upraszczane przez nauczyciela w trakcie pracy. Podobnie jest z przekazem podstawowych wiadomości o sztuce. Dla jednych dzieci będzie to zbyt trudne i nie wykaŜą zainteresowania, ale będą teŜ takie, które świetnie opanują elementarne pojęcia plastyczne i dlatego nie naleŜy rezygnować z realizacji tego działu. PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW Działania nauczyciela pracującego z dzieckiem upośledzonym wymagają przemyślanego doboru metod i form pracy. Takie przygotowanie metodyczne i merytoryczne pozwoli prowadzić zajęcia z całą grupą uwzględniając jednocześnie indywidualny tok pracy kaŜdego dziecka. NaleŜy pamiętać, Ŝe dzieci róŜnią się poziomem sprawności, poziomem rozumienia poleceń, tempem pracy, czasem koncentracji uwagi i zaciekawienia daną czynnością. Zajęcia mają stanowić formę zabawy połączoną z poznaniem nowych treści, z nabywaniem umiejętności i sprawności, z poznawaniem nowych sytuacji . Mają dostarczać wiele pozytywnych przeŜyć, przyjemnych doznań i pokazywać piękno otaczającego nas świata. Z jednej strony mają sprawić dziecku przyjemność i dawać zadowolenie a z drugiej wspierać jego rozwój emocjonalny, fizyczny i psychiczny. Realizacja treści kształcenia zamieszczonych w poszczególnych działach programu nauczania pozwoli osiągnąć zamierzone cele, jeŜeli przyjmie się następujące załoŜenia: • systematyczność w przeprowadzaniu zajęć, • stworzenie przyjemnej atmosfery w czasie pracy, • stosowanie rozwiązań ułatwiających dziecku z dysfunkcją narządów ruchu posługiwanie się przyborami plastycznymi, • zgromadzenie ciekawych i róŜnorodnych materiałów i przyborów plastycznych, • zgromadzenie atrakcyjnych albumów, zdjęć, reprodukcji, • stosowanie efektownych, róŜnorodnych i lubianych przez dzieci technik plastycznych, • formułowanie prostych i zrozumiałych dla dziecka poleceń, • proponowanie prac moŜliwych do ukończenia przez dziecko, • stworzenie swoistego systemu nagradzania, • bezpośredni kontakt dziecka z dziełem sztuki i z jego twórcą, • uczestniczenie w zajęciach poza szkołą-plenery, warsztaty, zajęcia integracyjne itp., • udział w konkursach plastycznych, • prezentowanie twórczości dziecka w szkole, dla rodziców, w środowisku, • wykorzystywanie w szkole i w domu przedmiotów wykonanych przez dziecko , podkreślenie ich uŜyteczności. TREŚCI PROGRAMOWE 1 ELEMENTARNE WIADOMOŚCI O PLASTYCE I KONTAKT ZE SZTUKĄ • rozróŜnianie i nazywanie dziedzin sztuk plastycznych-rzeźba, malarstwo, fotografia, witraŜ, tkanina itp., • w malarstwie odróŜnianie: autoportret, portret, martwa natura, pejzaŜ, • w rzeźbie nazywanie i odróŜnianie materiału rzeźbiarskiego-kamień, drewno, metal, • znajomość i definiowanie pojęć muzeum, galeria, wystawa, • architektura wsi i miasta-rozróŜnianie i wskazywanie, • architektura zabytkowa i nowoczesna, • sztuka ludowa-rzeźba w drewnie, haft, strój ludowy, malowanie na szkle, kroszonki itp., • sztuka uŜytkowa wokół nas-meble, szkło, biŜuteria, strój itp., • zwiedzanie wystaw w galeriach, muzeum, skansenie, Cepelii itp., • wizyta w warsztacie pracy artysty plastyka lub twórcy ludowego, • korzystanie z reprodukcji, albumów i fotografii. 2 TECHNIKI PLASTYCZNE RYSOWANIE I MALOWANIE • rysowanie ołówkiem, pisakiem, palcami, piórkiem, węglem, patykiem, kredą, węglem, gąbką, • rysowanie i malowanie kredkami ołówkowymi, pastelowymi, woskowymi, akwarelowymi, • rysowanie na duŜych i małych płaszczyznach papierowych, na szklanych płytkach, tkaninie, asfalcie, chodniku, piasku, • malowanie farbami akwarelowymi, plakatowymi, klejowymi, kisielem, gwaszem, temperą, akrylem, tuszem, masą solną, • posługiwanie się pędzlami okrągłymi, płaskimi, do akwareli, pędzlami z piór i szmatek, wałkami malarskimi, , malowanie dłońmi i gąbkami, malowanie sprayem. DRUK, POWIELANIE, NATRYSKIWANIE • palce i dłonie jako stemple, • drukowanie stemplami z ziemniaka, korka, plasteliny, klocka, • prosta forma druku wypukłego na matrycy z płytki szklanej, • odbijanie wzorów tkaniną o wyraźnej fakturze, siatką, sznurkiem, tiulem, nicią, zgniecioną folią, papierem, • odbijanie fragmentów roślinnych, • prosta monotypia / na szkle, na płytce ceramicznej/, • szablony -natryskiwanie i tamponowanie konturów wewnętrznych i zewnętrznych, • drukowanie i stemplowanie, tamponowanie wg szablonu na tkaninie. MODELOWANIE • modelowanie prostych form z mas plastycznych /wałki, kulki/ i odciskanie wzorów, • płaskorzeźby z plasteliny, masy solnej, ciastoliny , masy papierowej itp. / aŜury, szlaczki, figury /, • modelowanie form przestrzennych z mas na stelaŜach z pojemników plastikowych, rolek kartonowych, korków, nakrętek itp., • modelowanie bandaŜami gipsowymi na stelaŜu z drutu , papieru, butelek lub patyków, • modelowanie z folii aluminiowej lub miękkiego drutu. MOZAIKA • jedno i wielobarwne mozaiki z papieru i folii samoprzylepnej, • mozaiki na podłoŜu z masy solnej i gipsu /koraliki, guziki, muszelki, szkiełka itp./, • mozaiki z tkaniny, skóry, irchy. WYDZIERANKA I WYCINANKA • jednobarwna z papieru kolorowego, szarego papieru pakowego i malowanego tuszem lub farbą, • wydzieranka i wycinanka z czarno-białego papieru gazetowego, • wydzieranka i wycinanka z ozdobnych papierów pakowych, z kolorowych gazet , papieru kolorowego, • wycinanie i wydzieranie gotowych elementów z kolorowych pism i katalogów, • komponowanie całości z wyciętych elementów, • wydzieranka i wycinanka z bibuły, krepiny, szmatek, ozdobnych kartonów, folii samoprzylepnej, • wycinanie prostych witraŜy wg schematu. TECHNIKI MIESZANE • wydrapywanki w podłoŜu woskowym i z farby klejowej, • batiki malowane klejem i woskiem, • frotaŜ, • kolaŜ. ELEMENTY PAPIEROPLASTYKI • zaginanie, wyginanie, skręcanie i zawijanie papieru, • łączenie papieru przy uŜyciu kleju, zszywacza biurowego, spinaczy, szycie igłą i nitką, • tworzenie form przestrzennych – walec i stoŜek, • proste rzeźby z papieru na bazie walca, stoŜka, • zabawki mobilne, • maski okolicznościowe i lampiony, • ozdobne opakowania na prezenty. 3. ŚRODKI WYRAZU W TWÓRCZOŚCI PLASTYCZNEJ O BARWIE • odróŜnianie, nazywanie i wskazywanie barw, • barwa jako symbol danej rzeczy czy zjawiska, • barwy jasne i ciemne, • rozjaśnianie i przyciemnianie barw, • barwy zimnej i ciepłej pory roku, • mieszanie barw, • barwa oddająca nastrój. LINIA W PLASTYCE • linie pozostawione przez róŜne narzędzia-patyk, ołówek, piórko, gąbka, pędzel, świeca itp., • linie o róŜnym kształcie –faliste, łamane, kręte, proste, grube, cienkie, • wyraŜanie faktury za pomocą zróŜnicowanych linii, • kontur wewnętrzny i zewnętrzny, • konturowanie przedmiotów płaskich i wypukłych, • rysowanie linią w róŜnorakim podłoŜu. PLAMA W PLASTYCE • zapełnianie konturów plamami, • konturowanie plam i łączenie technik, • plamy malowane kredkami, tuszem, farbami, • plamy powstałe przez odbijanie duŜych powierzchni, wycięte i wyrwane z papieru, powstałe z wosku pod wpływem temperatury, techniką „mokre w mokre”, kleksy, plamy po kolorowych bańkach mydlanych itp. FAKTURA PODKŁADU • pokrywanie powierzchni kartki masą solną i papierową, • oklejanie powierzchni krepiną lub miętym papierem, • wysypywanie powierzchni papieru materiałami sypkimi-ryŜ, kasza, trociny. 4.ROZWIJANIE WYOBRAŹNI UZUPEŁNIANIE CAŁOŚCI • uzupełnianie brakujących elementów w rysunku konturowym, • dorysowywanie brakujących części do fragmentu ilustracji , fotografii i odbitki, • uzupełnianie pola wewnątrz i na zewnątrz konturów, • symetryczne uzupełnianie /wg osi/ drugiej połowy rysunku, • kończenie szlaczków rysowanych, malowanych, stemplowanych, układanych, • dorysowywanie do kleksów dowolnych elementów wybraną techniką. KOLOR Z WYOBRAŹNI • tworzenie grupy kolorów charakteryzującej dane zjawisko /noc, łąka, owoce/, • własny kolorowy obrazek oparty na obserwacji odbitki kserograficznej, • zagadki o kolorach. ZAGOSPODAROWANIE POWIERZCHNI KARTKI • lewy i prawy, górny i dolny brzeg kartki, • zaginanie kartki wzdłuŜ osi i przekątnych, • ustalanie środka kartki, • kompozycje geometryczne wzdłuŜ brzegów, osi, przekątnych oraz na środku kartki, • kompozycje geometryczne na kwadratowych i owalnych powierzchniach. KOMPOZYCJE • kompozycja rytmiczna w sztuce ludowej i zdobnictwie, • szlaczki i pasy ozdobne, • kompozycja jednoosiowa-wycinanki ludowe, wycinanki i kleksy z kartki złoŜonej na połowę, • kompozycja wieloosiowa-rozety, serwetki, śnieŜynki. 5.TWÓRCZOŚĆ WŁASNA DZIECKA NA BAZIE OBSERWACJI OTOCZENIA • przedstawienie postaci ludzkiej na płaszczyźnie, • przedstawianie zwierząt i roślin na płaszczyźnie, • przedstawianie postaci w formach przestrzennych, • elementy pejzaŜu z uwzględnieniem form architektonicznych, • martwa natura, • formy abstrakcyjne, • zjawiska atmosferyczne i zmiany pór roku, • ilustrowanie treści bajki, opowiadania, wiersza, • prace o charakterze dekoracyjnym i uŜytkowym-kartki, ramki, opakowania, laurki, zakładki, ozdoby świąteczne i okolicznościowe, itp. SYSTEM OCENIANIA W pracy z dzieckiem głębiej upośledzonym stosuje się ocenę opisową. Określa ona aktualny poziom umiejętności i sprawności dziecka. Ocenie i diagnozie słuŜą róŜne metody i narzędzia diagnostyczne, z których podstawową jest obserwacja. Przeprowadzana systematycznie pozwala na stworzenie swoistej„bazy danych” dotyczących kaŜdego ucznia. Jest niezastąpionym źródłem wiedzy o uczniu dla kaŜdego pedagoga pracującego w placówce. Uzyskanie wszechstronnej informacji o dziecku pozwala na rzetelne opracowanie indywidualnego programu edukacyjnego. Systematycznie notowane spostrzeŜenia staną się podstawą oceny opisowej. Jedną z waŜniejszych dla nauczyciela informacji jest wiedza o stopniu samodzielności dziecka podczas wykonywania zadań . Takie teŜ kryterium przyjęto podczas opracowywania arkusza diagnostycznego. Określenie „wykonuje samodzielnie”, „wykonuje z niewielką pomocą” czy „wykonuje wyłącznie z pomocą’’ jest często uŜywane przez nauczycieli, choćby w opiniach pisanych o dziecku czy końcowej ocenie na świadectwie. Wiedza na ten temat pozwoli tak rozłoŜyć w czasie poszczególne etapy wykonywanego zadania, Ŝeby pracując z całym zespołem uwzględnić indywidualne moŜliwości dziecka . NaleŜy wziąć pod uwagę fakt, Ŝe w pracy z uczniem głębiej upośledzonym nie moŜna załoŜyć, Ŝe w miarę upływu lat kształcenia następuje wyłącznie postęp. Z róŜnych powodów moŜe dojść do obniŜenia poziomu danej sprawności, zatrzymania jej czy regresu. Fakt ten naleŜy równieŜ odnotować w arkuszu , w miejscu przeznaczonym na uwagi. Nauczyciele i specjaliści pracujący z dzieckiem, opierając się na ocenie opisowej mogą planować kierunki oddziaływań wychowawczych i dydaktycznych na dany semestr czy rok szkolny. EWALUACJA Dokonując analizy wyników osiąganych przez uczniów w tym okresie, analizy stopnia realizacji treści programowych, oceniając osiągnięcia młodzieŜy, obserwując ich zaangaŜowanie i zainteresowanie realizacją poszczególnych zadań w czasie zajęć uwaŜam, Ŝe: • Program pozwalał na realizację opracowanych celów i proponowanych w nim treści programowych. • Celem uatrakcyjnienia i zwiększenia jego wartości poznawczych rozszerzone lub zmienione zostaną niektóre treści programowe. • Wprowadzam program do realizacji zajęć plastycznych w roku szkolnym 2005/2006. • Wprowadzona zostanie zmiana w tytule programu „Plastyka w gimnazjum dla młodzieŜy upośledzonej w stopniu umiarkowanym lub znacznym.” • • Program ma charakter otwarty i moŜna, w trakcie roku szkolnego, dokonywać korekty. ZMIANY PROPONOWANE W POSZCZEGÓLNYCH BLOKACH TREŚCI PROGRAMOWYCH 1. Elementarne wiadomości o plastyce i kontakt ze sztuką. Wprowadzic :Wzory charakterystyczne dla danej kultury-elementy etniczne, np. wzór japoński, indiański itp. 2. Techniki plastyczne. Wprowadzic: Orgiami płaskie –kółka, kwadraty. Modelowanie w grubej krepinie.