Streszczenie

No. 8 (2004 r.)
MODELOWANIE POJEMNOŚCI RETENCYJNEJ
NATURALNEJ DOLINY ZALEWOWEJ
Dorota MIROSŁAW-ŚWIĄTEK, Tomasz OKRUSZKO, Jarosław CHORMAŃSKI
Department of Hydraulic Engineering and Environmental Recultivation,
Warsaw Agricultural University,
Nowoursynowska St. 166, Warsaw, ph/fax +48 847 16 71
Słowa kluczowe: cyfrowy model przepływu w rzece, teledetekcja, cyfrowy model terenu,
środowiska podmokłe, przepływ w rzece i terasie zalewowej
STRESZCZENIE
Celem niniejszej pracy było określenie pojemności retencyjnej naturalnej doliny
zalewowej i porównanie jej z warunkami doliny rzecznej, którą poddano strukturalnym
zmianom. W pracy wykorzystano morfologiczne i hydrologiczne dane z dolnego basenu
Biebrzy, przetwarzając je za pomocą GIS, ArcView i Arc-Info i stosując model UNET
programu HEC-RAS do symulacji niestabilnego przepływu rzecznego. Dolinę Biebrzy
wybrano ze względu na jej naturalny charakter. W systemie rzeki powodzie występują
regularnie i nie są ograniczane żadnymi budowlami technicznymi. Cyfrowy model terenu
wytworzono metodą Arc-Info TOPOGRID. Dane pochodziły z map topograficznych i
obserwacji terenowych. Dodatkowe pomiary terenowe niezbędne do modelu
hydrologicznego obejmowały przekroje koryta rzecznego i doliny. Cyfrowy model
przepływu powodzi przez terasę zalewową kalibrowano na podstawie powodzi z 2000 r. i
weryfikowano pomiarami zasięgu powodzi z 17-19 marca 1999 r. Dane o poziomach
wody w różnych częściach doliny i granicy zasięgu powodzi pozyskano ze zdjęć
satelitarnych wykonanych przez Landsat TM 19 marca 1999 r. Cyfrowa mapa powodzi
była wynikiem tych prac. Mapę porównano następnie z wynikami cyfrowego modelu
przepływu w rzece. Opracowany model weryfikowano za pomocą parametrów fali
powodziowej, która trwała od marca do czerwca 1999 r. W procesie weryfikacji
zastosowano poziomy wody i przepływy w przekroju Burzyn, który zamyka analizowany
odcinek rzeki. Ponadto, zasięg powodzi określony przez GIS i DTM dla obliczonych
rzędnych zwierciadła wody porównano z zasięgiem ustalonym na podstawie zdjęć
satelitarnych. Na podstawie zasięgu powodzi uzyskanego na podstawie modelu obliczono
pojemność retencyjną terenów zalewowych i przeanalizowano jej zmiany w czasie.
Opracowany model i techniki GIS ustalające pojemność retencyjną użyto do analizy
wpływu, jaki wywierają zmiany (skrócenie) koryta rzeki i obwałowań na wielkość i
hydrogramy odpływu. Przeprowadzono także symulację tych wariantów dla powodzi z
1999 r. Uzyskane wyniki pozwalają na ilościowe przedstawienie zdolności retencyjnych
naturalnej doliny rzecznej.