Biuletyn SLADAMI DYWIZJI nr 27.

Rok wydawania: 14.
Nr 27.
Listopad 2015
INHOUD VERENIGINGSBULLETIN NR. 27
3. Redactie & info
4. Het bestuur
5. Bevordering van Poolse generaals
6. Beëdiging van de nieuwe Poolse President – 6 augustus
7. Léon Krijnen: In de sporen van hun vaders – art. van 4 augustus
10. Franjo Bogdanowicz: De Panther van Breda
14. Derde jaar bestaan van scoutgroep in Breda
17. Herdenkingen
31. Oud Burgermeester van Breda krijgt hoge Poolse onderscheiding
32. Herdenking in Oosterhout
33. Herdenkingen in Breda
38. Gilles Lapers: Na 70 jaar gevonden. Toen en nu.
39. Allerzielen op Pools ereveld - 2 november
40. In Memoriam
43. Herinnering – herdenking sterfdag van generaal Maczek – 13 december
44. Wensen en diverse informatie.
SPIS TREŚCI BIULETYNU STOWARZYSZENIA NR 27
3. Redakcja i informacje
4. Zarząd
5. Awanse polskich generałów
6. ZaprzysięŜenie nowego Prezydenta RP – 6 sierpnia
7. Léon Krijnen: Śladami ich ojców
10. Franjo Bogdanowicz: Czołg pantera w Bredzie
14. Trzeci rok istnienia druŜyny harcerskiej w Bredzie
17. Obchody dla uczczenia pamięci
31. Odznaczenie dla byłego burmistrza Bredy
32. Obchody dla uczczenia pamięci w Oosterhout
33. Obchody dla uczczenia Pamięci w Bredzie
38. Gilles Lapers: Odnalezione po 70 latach. Wtedy i teraz
39. Dzień Zaduszny na Polskim Cmentarzu Honorowym – 2 listopada
40. In Memoriam
43. Przypomnienie: Obchody rocznicy śmierci gen. Maczka – 13 grudnia
44. śyczenia wakacyjne i róŜne informacje.
Od 2015 roku https://www.facebook.com/1epoolsepantserdivisienederland
APEL: Aby więcej spraw, takich jak np. wysyłanie zaproszeń i sprawozdań,
moŜna było załatwiać via e-mail, prosimy naszych członków o przesłanie
swoich adresów e-mailowych do naszego sekretarza Fransa Olejka:
[email protected]
2
REDAKCJA I INFORMACJE
Biuletyn „Śladami Dywizji” jest wydawany przez
Stowarzyszenie 1. Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy.
Redakcja: Nadole, ul. śeglarska 11, 84-250 Gniewino POLSKA
tel. (+48) 58-6767525,
e-mail redakcji: [email protected]
Członkowie redakcji:
Krystyna Konowrocka-Stopa, Adrian Stopa, Albert Bugaj.
Wieści z Holandii: Franjo Bogdanowicz.
Konsultacja: Aleksandra Majkowska i Joanna Wielgat.
Biuletyn „Śladami Dywizji” ukazuje się od jesieni 2002 roku, dwa razy
w roku – w czerwcu i w listopadzie. Jest wysyłany głównie do członków
stowarzyszenia. W celu uzyskania dodatkowych egzemplarzy, informacji lub
kopii prosimy o kontakt z redakcją. Tu takŜe moŜna wysłać swoje teksty.
Składka członkowska wynosi € 15.- na rok i naleŜy ją wpłacać na rachunek
bankowy numer: NL97 RABO 0108904962 naszego Stowarzyszenia:
e
Vereniging 1 Poolse Pantserdivisie Nederland te Breda, BIC: RABONL2U.
Na ten sam rachunek donatorzy mogą przekazywać swoje dary.
Członkowie mogą korzystać z pomocy naszego Stowarzyszenia, np.
w poszukiwaniu lub uzyskaniu informacji o 1. Polskiej Dywizji Pancernej.
Rezygnacja z członkostwa musi być złoŜona na piśmie i wysłana pocztą lub
e-mailem przed 1 listopada. Członkostwo w Stowarzyszeniu ustaje z dniem
1 stycznia następnego roku.
śaden fragment biuletynu nie moŜe być kopiowany bez uprzedniej pisemnej
zgody Stowarzyszenia 1. Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy.
Strona internetowa naszego Stowarzyszenia:
www.vereniging-1epoolsepantserdivisie-nederland.nl
3
ZARZĄD
Prezes: Bolek Krzeszewski
Lage Heijning 1 4847 ZJ Teteringen Holandia
Tel: (+31) 76-5714474
E-mail: [email protected]
Sekretarz: Frans Olejek
Biezenstraat 5 4823 ZJ Breda Holandia
Tel: (+31) 76-5415041
E-mail: [email protected]
Skarbnik: Cees Nowak
Kapucijnenhof 24 4811 XG Breda Holandia
Tel: (+31) 76-5874683
E-mail: [email protected]
Członek: Stas Szamrowicz
Regenwulp 47 4822 RJ Breda Holandia
Tel: (+31) 76-5413982
E-mail: [email protected]
Członek: Adrian Stopa – Konsul ds. Zagranicznych
Nadole ul. śeglarska 11 84-250 Gniewino Polska
Tel: (+48) 58-6767525
E-mail: [email protected]
Członek: Wadec Salewicz
Schepenenstraat 15 4902 BZ Oosterhout Holandia
Tel: (+31) 162-432633
E-mail: [email protected]
4
GENERAŁ RÓśAŃSKI NOWYM DOWÓDCĄ GENERALNYM
W Polsce przeprowadzono reformę systemu dowodzenia wojskiem,
w wyniku czego z połączenia istniejących wcześniej oddzielnych dowództw
sił lądowych, morskich, powietrznych i specjalnych powstało Dowództwo
Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, które działa od początku 2014 roku.
9 czerwca 2015 roku prezydent Bronisław Komorowski na dowódcę
generalnego rodzajów sił zbrojnych mianował gen. dyw. Mirosława
RóŜańskiego (ur. 1962 r.). Objął on stanowisko 30 czerwca. Podlega mu
85 tys. Ŝołnierzy. Poprzedni dowódca generalny, gen. broni pilot Lech
Majewski (ur. 1952 r.), z dniem 30 czerwca przeszedł na emeryturę.
Generał RóŜański w latach 2009-2011 był dowódcą 11. Lubuskiej
Dywizji Kawalerii Pancernej w śaganiu. 1 sierpnia 2015 roku otrzymał awans
na generała broni.
Red.
Gen. L. Majewski i gen. M. RóŜański.
Gen. M. Jabłoński.
Krystian Maj/Agencja FORUM
Fot. 10 BKPanc
GENERALSKIE AWANSE PANCERNIAKÓW
Płk dypl. Maciej Jabłoński (ur. 1969 r.), który od 1 lipca 2014 roku jest
dowódcą 10. Brygady Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka
w Świętoszowie, 1 sierpnia 2015 roku został awansowany na stopień
generała brygady.
Tego samego dnia awans na stopień generała dywizji otrzymał
poprzedni dowódca 10. BKPanc. gen. bryg. Czesław Podlasiński, który pełni
obecnie funkcję dowódcy Centrum Operacji Lądowych – dowódcy
Komponentu Lądowego.
Red.
Zarząd i Redakcja
serdecznie gratulują
Panom Generałom nowych funkcji i awansów!
5
ZAPRZYSIĘśENIE NOWEGO POLSKIEGO PREZYDENTA
Andrzej Duda – prezydent RP z małŜonką Agatą.
Fot. Marcin Obara, PAP
W Rzeczypospolitej Polskiej nowy prezydent wybierany jest co pięć lat.
W roku 2015 pierwsza tura wyborów prezydenckich odbyła się 10 maja.
PoniewaŜ Ŝaden kandydat nie uzyskał wymaganej do zwycięstwa liczby
głosów, 24 maja odbyła się druga tura wyborów.
Szóstym prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej został Andrzej
DUDA, który objął urząd 6 sierpnia 2015 roku, składając przysięgę przed
Zgromadzeniem Narodowym. Tego samego dnia, podczas ceremonii przed
pomnikiem Nieznanego śołnierza na placu Piłsudskiego w Warszawie,
przejął on zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi RP.
Andrzej Duda urodził się 16 maja 1972 roku w Krakowie. 21 grudnia
1994 roku oŜenił się z Agatą Kornhauser – nauczycielką języka
niemieckiego. Mają córkę Kingę (ur. 1995 r.).
Jest on członkiem prawicowej partii Prawo i Sprawiedliwość.
Red.
Prezydent Andrzej Duda przejął zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi RP.
Fot. Marcin Obara, PAP
6
ŚLADAMI ICH OJCÓW (tłumaczenie)
Tekst i zdjęcia: Léon Krijnen, © BN DeStem, 4 sierpnia 2015 r.
http://krijnen.com/archives/001578.shtml
Jan Matejczyk (z lewej) i Douglas Oksza-Czechowski.
Są w prawie takim samym wieku, ale wyrośli niemal 7 tysięcy kilometrów od
siebie. Douglas Oksza-Czechowski (57 lat, z Dallas) i Jan Matejczyk
(64 lata, z Dongen) mają ojców, którzy doświadczyli tej samej historii. Nigdy
wcześniej się nie spotkali, ale 3 sierpnia 2015 roku razem jechali szlakiem
„Memorial Tour” 74-letnim dodgem WC 56 naleŜącym do Matejczyka przez
Vrachelen, Ter Aalst, Den Hout, Made i Geertruidenberg.
Tam, gdzie ich ojcowie walczyli o wolność Zachodniej Brabancji,
gdzie widzieli wielu konających kolegów, gdzie w tym samym czołgu dzielili
się swoimi lękami. Gdzie spotkali swoje przyszłe Ŝony. I gdzie rozeszły się
ich drogi.
Józef Oksza-Czechowski wyjechał ze swoją Ŝoną, Marią Sophie
Vissers, córką pastora z Geertruidenbergu, do Ameryki. Kazimierz
Matejczyk osiedlił się w Dongen i załoŜył warsztat samochodowy, który teraz
prowadzi jego syn Jan. Tam pielęgnuje swojego dodge’a WC oraz dwa
jeepy Willysy i klasycznego BSA w wojskowym wydaniu.
Oksza-Czechowski przyjechał z Dallas z Ŝoną Lindą (61 lat). Nie
była to ich pierwsza wizyta w Geertruidenbergu. Kilka lat temu odwiedzili
dom przy Markt, gdzie w 1944 roku mieszkała jego matka.
Podczas tamtej wizyty poznali Leona Kooimana. Tym razem z racji
swojego wieku – ma 93 lata – i panującego skwaru Leon Kooiman nie mógł
pojechać z nimi wyŜej wspomnianym szlakiem.
Nie było to problemem, poniewaŜ ich przewodnikiem był Bas
Zijlmans (80 lat), który wie wszystko o Geertruidenbergu i okolicy. A jeśli
czegoś nie wie, to znaczy, Ŝe tego nie było. Choć Zijlmans narzeka czasem,
Ŝe nie wszystko od razu sobie przypomina, to tym razem wszędzie, gdzie
pojechali według zaplanowanej przez niego trasy, sypał opowieściami jak
z rękawa. Z datami i liczbami.
7
Matejczyk i Oksza-Czechowski z kolei opowiadali o wydarzeniach,
o których słyszeli od swoich ojców jako mali chłopcy i dorastający
młodzieńcy. Teraz z wielkim zainteresowaniem słuchali pana Zijlmansa, gdy
ten pokazywał im miejsca z opowieści ich ojców.
Przy śluzie na rzece Mark, gdzie ich ojcowie 3 listopada 1944 roku
w ciągu czterech godzin zbudowali „most sukcesu”. Na moście niedaleko
Ter Aalst, przy kanale Mark, gdzie stoczono tak cięŜkie walki. W miejscu,
gdzie znajdowała się zapora przeciwczołgowa i gdzie drogę do Made
wysadzono minami lądowymi.
Matejczyk wziął ze sobą paczuszkę wypłowiałych czarnobiałych
fotografii. „Ojciec zawsze je nosił ze sobą” – podkreślał. Oksza-Czechowski
i jego Ŝona przeglądali je zafascynowani. Na niektórych fotografiach
rozpoznawali ojca lub innych Ŝołnierzy i oficerów z 1. Pułku Pancernego
1. Polskiej Dywizji.
Dywizja wylądowała 1 sierpnia 1944 roku na plaŜy w Arromanches
w Normandii. Tam rozpoczął się jej szlak bojowy o długości 1800 km, który
zakończył się w niemieckim porcie Wilhelmshaven.
Po wyzwoleniu Geertruidenbergu róŜne oddziały The First Polish
zatrzymały się na dłuŜej w Wagenbergu, Oosterhout, Dongen i Udenhout.
1. Pułk Pancerny w styczniu i lutym 1945 roku toczył walki z resztką sił
niemieckich w okolicy Sint Philipsland na wyspie Tholen. Po zakończeniu
walk wrócił do Dongen i Oosterhout, by stąd 7 kwietnia 1945 wyruszyć do
Niemiec.
Po kapitulacji Niemiec Oksza-Czechowski senior, jak wielu Polaków,
wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Z córką pastora załoŜyli rodzinę
i osiedlili się w Milwaukee, Wisconsin. Matejczyk senior był natomiast
jednym z setek Polaków, którzy oŜenili się z holenderskimi dziewczętami
i rozpoczęli nowe Ŝycie w Zachodniej Brabancji.
Wczoraj synowie Okszy-Czechowskiego i Matejczyka jechali razem
dodgem drogami i ścieŜkami tam, gdzie ich ojcowie 70 lat temu walczyli
o naszą wolność.
Dywizja pancerna wyzwoliła duŜą część Holandii i Belgii
1. Polska Dywizja Pancerna została utworzona na podstawie rozkazu
Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego w lutym 1942 roku
w Szkocji.
Dywizja składała się z Polaków, którzy po kampanii wrześniowej
w 1939 roku uciekli do Francji. Tam w 1940 roku po raz drugi walczyli
z Niemcami. Po kapitulacji Francji róŜnymi drogami dotarli do Wielkiej
Brytanii.
Do roku 1942 większość polskich jednostek znajdowała się w duŜej
części pod brytyjskim dowództwem. 1. Dywizja Pancerna i 1. Samodzielna
8
Brygada Spadochronowa jako pierwsze osiągnęły status pełnej gotowości
bojowej pod polskim dowództwem.
Po wyzwoleniu duŜej części Belgii, Zelandii-Flandrii oraz Zachodniej
Brabancji dywizja na początku 1945 roku została przeniesiona do Overijssel.
Stąd przemieszczała się na północ, wzdłuŜ holendersko-niemieckiej granicy
do prowincji Drenthe i Groningen, wyzwalając po drodze m.in. miasta
Emmen, Stadskanaal i Veendam.
Po wojnie Polacy rozproszyli się po całym świecie, ale najwięcej
z nich zamieszkało w Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Belgii i Holandii.
Fotografie w wyŜszej rozdzielczości na Google Photos: Memorial Geertruidenberg
9
CZOŁG PANTERA W BREDZIE (tłumaczenie)
Tekst: Franjo Bogdanowicz
„Polski czołg” w parku Wilhelminapark w Bredzie jest właściwie czołgiem
niemieckim typu Pantera (pełna nazwa: Panzerkampfwagen Panther,
Ausfuhrung D, rok produkcji 1943).
Obecnie istnieją jeszcze tylko trzy egzemplarze czołgów tego typu,
jest on więc rzadko spotykanym fragmentem historii wojskowej.
O stojącym w Bredzie czołgu krąŜyły róŜne opowieści. Na przykład,
Ŝe został on zdobyty w okolicy Bredy i wypełniony betonem...
Jeśli chodzi o pierwsze: w 1945 roku czołg ten stał na terenie
testowym firmy Krupp w Meppen (D) znajdującym się wtedy w strefie
okupacyjnej nadzorowanej przez 1. Polską Dywizję Pancerną.
Kiedy dywizja otrzymała zaproszenie na obchody pierwszej rocznicy
wyzwolenia Bredy, 29 października 1945, panterę załadowano na
niskopodwoziową przyczepę i przewieziono do miasta. Czołg był prezentem
od 3. Brygady Strzelców. Wtedy ustawiono go w parku, tam, gdzie obecnie
od 1949 roku stoi Polski Pomnik Wyzwolenia (na szczycie pomnika polski
orzeł pokonuje niemieckiego). W roku 1952, pod naciskiem społeczeństwa,
czołg przeniesiono na miejsce, w którym znajduje się obecnie.
Jeśli chodzi o drugie: podczas demontaŜu w celu przeprowadzenia
renowacji okazało się, Ŝe czołg nie był wypełniony betonem, wszystko
znajdowało się w takim stanie, w jakim to 60 lat temu zostawiono.
W okresie od grudnia 2003 do października 2004 roku czołg na
zlecenie Urzędu Gminy został poddany renowacji przez pana Ger
Zonnevelda, tak aby przetrwał następne 50 lat. Wnętrze, w tym m.in. silnik,
zostało usunięte i sprzedane Brytyjczykowi Kevinowi Wheatcroft, który
wsparł finansowo renowację. Całkowity koszt renowacji wyniósł: 76.500 €.
Zaprojektowana w 1942 roku pantera była bardzo zaawansowanym
technicznie czołgiem średnim.
Detale:
Rok produkcji: czerwiec 1943, Mannheim
Numer podwozia: kmy 21538, numer seryjny podwozia: 210198
Ostatnia sygnatura: 534 [5. kompania, 3. peleton, 4. pojazd] (na kaŜdą
akcję czołg otrzymywał nową sygnaturę)
Akcja mogła dotyczyć granicy holendersko-niemieckiej i
prawdopodobnie frontu wschodniego oraz/lub włoskiego.
Czołg był naprawiony pod kopułą z przodu, po uszkodzeniu go przez
bezpośrednie trafienie.
10
Załoga 5-osobowa: kierowca, radiooperator, ładowniczy, strzelec, dowódca.
Wymiary: szerokość – 3,42 m, szerokość śladu – 2,61 m, wysokość – 3 m,
długość – 8,8 m.
Silnik: Maybach HL 230 P 30 V-12, chłodzony wodą silnik benzynowy
(23,8 l), 700 pk przy 3000 rpm, 12 volt / 0,7 kw Bosch system elektryczny.
Transmisja: ZF-AK-200 synchronicznie 7 do przodu, 1 do tyłu.
Paliwo: benzyna 74 Oktan (OZ 74), pojemność 720 l podzielona na
5 zbiorników, zakres działania 200 km po drodze i 100 km w terenie.
Prędkość: maksymalna – 55 km/godz., średnia na drodze – 33 km/godz.,
średnia w terenie – 25 km/godz.
Całkowita ilość płynu: 120 l; płynu chłodzącego i oleju silnikowego, do
chłodzenia i napędu.
Waga: 46 500 kg w pełni załadowany. Waga wieŜy: 9500 kg.
Gąsienice: waga – 2090 kg, szerokość – 0,66 m, 2 razy 86 sztuk.
Działo: 75 mm Kw K 42, kaliber 75 mm/L70, cięŜar całkowity 2650 kg,
długość 5,5 m.
Granaty – trzy rodzaje: Panzersprenggeschoss 39 (pzGr 39/42), Panzergeschoss mit Stahlkern 40 (PzGr 40/42), Sprenggranate 34; średnio: 12 kg
wagi z 5 kg zapalnikiem, 89 cm długie, Vo 1000 m/s na odległość 2300 m,
V 600m/s, dziura 90 mm/90 stopni Ŝelaza.
Ilość amunicji: 79 sztuk 7,5 cm L70, zarówno brisant (bardzo szybko
wybuchające), jak i przebijające pancerz; 4050 sztuk 7,92 mm.
Pozostałe uzbrojenie: 1 karabin maszynowy 7,92 mm MG co-axiaal /
koncentryczne oraz jako działo przeciwlotnicze jedno na wieŜy (900 strzałów
na minutę); poza tym karabin maszynowy 9 mm MP 38, na wieŜy jeszcze
2x3,9 cm granaty zadymiające, 20 sztuk granatów ręcznych, 24 flary.
Radio: Fu 10 W-Nadawca "c" met UKW-Odbiorca "e" Fu 2, częstotliwość:
27-33 MHz, zakres 6,4 km mowa i 9,6 km mors.
Pancerz: 80 mm przy 35 st., ściany boczne 40 mm przy 60 st., od tyłu 40 cm
przy 60 st.; z góry 15 mm, brzuch max 20 mm; wieŜa z przodu 80 cm przy
65 st., ściany boczne i tylne 45 mm przy 63 st., szczyt 12 mm; płaszcz
dookoła lufy 120 mm.
Z grubym, skośnie umieszczonym pancerzem oraz działem 75 mm pantera
okazała się dla aliantów bardzo trudnym do pokonania przeciwnikiem.
11
Coś o odległościach i konsekwencjach...
Kiedy pantera moŜe wyeliminować shermana:
>>> z przodu do 1000 m, z tyłu i z boku do 2000 m.
Kiedy sherman moŜe wyeliminować panterę:
>>> z przodu do 500 m, z tyłu i z boku do 1500 m.
Ze źródeł amerykańskich wynika, Ŝe wykluczenie pantery z walki
kosztowało pięć shermanów. Alianci próbowali to osiągnąć, stosując metodę
stada wilków, tzn. atakując jednocześnie kilkoma czołgami (to było równieŜ
opisane przez Polaków)...
Jedynym czołgiem, który dorównywał panterze, był sherman VC
Firefly, który z działem 17-funtowym niszczył panterę z odległości 1200 m,
a z APDS granatem z odległości 2000 m.
Zarówno Rosjanie, jak i Amerykanie oraz Anglicy podczas II wojny
światowej jeździli zdobytymi panterami, co świadczy o tym, Ŝe alianci cenili
ten pojazd.
W sumie wyprodukowano 6000 panter (typu D, A i G) i 52 000
shermanów (oraz minimum 30 000 rosyjskich T-34).
Po wojnie pantery były uŜywane w wojsku francuskim do 1950 roku.
Działo pantery zostało uŜyte do produkcji ich shermana: Super Sherman
M50.
Źródła
– artykuły:
BN DeStem, grudzień 2003 – październik 2004
Engelbrecht van Nassau 2003: De „Poolse Tank” in het Bredase Wilhelminapark,
Jac Jespers
Wheels & Tracks, nr 21, 1987
– ksiąŜki:
Van Alphen Jos, Breda bevrijd, october 1944. Oorlog en bevrijding in woord
en beeld, Breda 1994
Culver Bruce, Panther in Action, Armor No 11, Carrollton, 1975
Peeters Thom, 50 jaar Breda met een Pools stempel em hoe Vlaanderen daarbij
een rol speelde, Waalwijk 1998
Porter David, 7th Armoured Division at Villers-Bocage, 13 July 1944, Londyn 2012
Spielberger Walter J., Der Panzerkampfwagen Panther und seine Abarten,
Stuttgart 1978
Feist Uwe, Culver Bruce, Panzerkampfwagen Panther, Bellingham 1995
– internet:
www.achtungpanzer.com/pz4.htm
www.twenot.nl
http://nl.tracesofwar.com/artikel/2/Panther-Tank-Breda.htm
12
„Janka” z PWSK obok pantery w Meppen.
Czy to ona wybrała prezent dla Bredy?
Fot. GMM
śołnierze 1. Polskiej Dywizji Pancernej
Drugi z lewej – Jerzy Januszajtis.
na panterze.
Fot. GMM
Grudzień 2003. Pantera transportowana do renowacji
mija Polski Pomnik Wyzwolenia.
Fot. F. Bogdanowicz
13
Fot. GMM
Październik 2009
Marian Słowiński, Ŝołnierz
1. PPanc. przed czołgiem.
Fot. F. Bogdanowicz
TRZECI ROK ISTNIENIA DRUśYNY HARCERSKIEJ W BREDZIE
DruŜyna i jeden z jej załoŜycieli ks. Sławomir Klim SChr.
https://www.facebook.com/www.szkolapolonijnabreda.nl
Polska druŜyna harcerska z Bredy obchodziła w październiku trzeci rok
swojej działalności razem z jednym ze swoich załoŜycieli, ks. Sławomirem
Klimem SChr. – kapelanem honorowym Federacji Organizacji Polskich
Pancerniaków z siedzibą w śaganiu. Harcerze podtrzymują tradycje
1. Polskiej Dywizji Pancernej i 8. Batalionu Strzelców Brabanckich. Dzieci na
rękawach mundurka noszą herb miasta Breda.
Ksiądz Klim pracuje w Holandii od października 2009 roku. ZałoŜył
on takŜe Polską Szkółkę imienia 1. Polskiej Dywizji Pancernej w Bredzie.
W październiku 2012 roku, podczas obchodów Święta Czarnej Dywizji
Red.
w śaganiu, został odznaczony Medalem „Pro Memoria”.
NOWA TABLICA INFORMACYJNA
W Bredzie przy panterze ofiarowanej przez pancerniaków gen. Maczka
mieszkańcom miasta pojawił się ciekawy punkt informacyjny poświęcony
wyzwoleniu Bredy przez 1. Dywizję Pancerną!
Informację i fotografie otrzymaliśmy od ks. Sławomira Klima i Waldemara Kotuli
z Federacji Organizacji Polskich Pancerniaków.
Red.
14
15
16
OBCHODY DLA UCZCZENIA PAMIĘCI
KRAŚNIK, 4-5 LIPCA
Witold Gronkowski składa kwiaty
„Biali ułani”
Fot. Daniel Niedziałek
Fot. Marek Solecki
W sobotnie popołudnie pamięć Ŝołnierzy 24. Pułku Ułanów uczczono zbiórką
pod pomnikiem pułku przy kościele pw. WNMP w Kraśniku, przemarszem
pod byłą wartownię, apelem poległych i złoŜeniem wiązanek kwiatów.
W niedzielę po zwiedzaniu ekspozycji poświęconej 24. PU uczestnicy
uroczystości przeszli do kościoła pw. WNMP, gdzie została odprawiona
msza św. w intencji Ŝołnierzy pułku, a następnie pod pomnikiem 24. Pułku
Ułanów odbył się uroczysty apel.
W Święcie 24. Pułku Ułanów wzięli udział m.in. Witold Gronkowski
(99 lat) – były Ŝołnierz pułku, mieszkający w Szkocji; Edmund Semrau (89
lat) – były Ŝołnierz 1. Pułku Pancernego, który przyjechał z Torunia, a takŜe
przedstawiciele Koła 24. Pułku Ułanów, Koła 10. Pułku Strzelców Konnych,
Stołecznego Środowiska 1. Polskiej Dywizji Pancernej oraz 10. Brygady
Kawalerii Pancernej ze Świętoszowa im. gen. broni Stanisława Maczka,
w tym delegacja 24. Batalionu Ułanów pod dowództwem mjr. Renarta
Skrzypczaka.
„Biali ułani”
śołnierze 24. Pułku Ułanów, zwani białymi ułanami, pojawili się w kraśnickim
garnizonie w 1922 roku, wcześniej walcząc w kampanii przeciw
bolszewikom. Wielu z nich związało się z miastem na trwałe, zakładając tu
swoje rodziny.
Kiedy wybuchła II wojna światowa, ułani – w ramach działań
obronnych – uczestniczyli w licznych starciach i bitwach z wojskami
niemieckimi. Po zakończeniu kampanii wrześniowej pułk został odtworzony
we Francji, a następnie w Wielkiej Brytanii. JuŜ jako jednostka pancerna
wchodząca w skład 10. Brygady Kawalerii Pancernej 1. Dywizji Pancernej,
dowodzonej przez generała Stanisława Maczka brał udział w walkach m.in.
we Francji, Belgii i Niemczech.
Pułk został rozwiązany w 1947 roku.
Red.
17
ŚWIĘTOSZÓW, 6-7 SIERPNIA
Przemawia dowódca brygady ZłoŜenie kwiatów pod tablicą Goście capstrzyku.
gen. bryg. Maciej Jabłoński. upamiętniającą Ŝołnierzy
poległych w Afganistanie.
Fot. 10 BKPanc
Święto 10. Brygady Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka
przypada na 8 sierpnia, rocznicę wejścia do walki w 1944 roku w Normandii
2. Pułku Pancernego 1. Dywizji Pancernej i jej udziału w bitwie pod Falaise.
Obchody rozpoczęły się mszą świętą w kościele garnizonowym
pw. św. Floriana. Po mszy Ŝołnierze brygady wzięli udział w uroczystym
capstrzyku, podczas którego został odczytany apel poległych. W ten sposób
uczczono pamięć Ŝołnierzy, którzy oddali Ŝycie, walcząc o wolność
i niepodległość Ojczyzny. Po capstrzyku niebo rozświetlił pokaz laserowy.
Trybuna honorowa.
Pokaz musztry paradnej.
Defilada leopardów.
Fot. 10BKPanc
Drugi dzień obchodów święta otworzyła uroczysta zbiórka brygady,
podczas której Ŝyczenia Ŝołnierzom złoŜył dowódca 11. Lubuskiej Dywizji
Pancernej gen. dyw. Jarosław Mika. W trakcie apelu sztandar 1. batalionu
czołgów, kontynuującego tradycje 1. i 2. Pułku Pancernego, udekorowano
insygniami Orderu Virtuti Militari. WyróŜniający się Ŝołnierze otrzymali
Gwiazdy Afganistanu oraz Odznaki Pamiątkowe 10. BKPanc, a byłemu
i obecnemu dowódcy Brygady nadano tytuł Członków Honorowych Koła
10. Pułku Strzelców Konnych. Część oficjalną zakończyły pokazy musztry
paradnej i czołgów Leopard 2A4 oraz defilada brygady.
Red.
18
KORONOWO, 1 WRZEŚNIA
Fot. ZSZ w Koronowie
Inauguracja roku szkolnego 2015/2016 w dniu 1 września 2015 r. na długo
zapadnie w pamięci dyrekcji oraz uczniów Zespołu Szkół Zawodowych
im. gen. broni Stanisława Maczka w Koronowie. Początek roku szkolnego
zbiegł się bowiem z oddaniem do uŜytku nowo wybudowanej sali
gimnastycznej.
Uroczystość zaszczycił swoją obecnością szef Urzędu ds.
Kombatantów i Osób Represjonowanych minister Jan Stanisław
Ciechanowski. Gośćmi honorowymi byli kombatanci 1. Dywizji Pancernej:
(na górnej fotografii od prawej strony) Edmund Semrau z małŜonką; Ŝona
nieŜyjącego juŜ Ŝołnierza 1. Polskiej Dywizji Pancernej, pani Alicja Janczara,
która przybyła z Anglii; Janusz Gołuchowski; Jan Prabucki, Stanisław
Orlikowski i Antoni Badowski z córką. Oraz Krzysztof Grabiec, Adrian Stopa
i Marek Rusek.
Po części oficjalnej zaproszeni goście oraz uczniowie obejrzeli
inscenizację historyczną związaną ze szlakiem bojowym 10. Brygady
Kawalerii pod dowództwem płk. Stanisława Maczka. W programie wzięła
udział Koszalińska Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Pancerni 39”, która
zaprezentowała repliki umundurowania z września 1939 r.
Red.
19
śAGAŃ, 11-12 WRZEŚNIA
Gospodarz uroczystości – dowódca dywizji Defilada pododdziałów.
gen. dyw. Jarosław Mika.
Fot. 11LDKPanc
Święto 11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III
Sobieskiego przypada na 12 września. To pamiątka wspaniałego
zwycięstwa, które w 1683 roku odniosły wojska polsko-austriacko-niemieckie
pod dowództwem patrona dywizji, kiedy rozgromiły oblegającą Wiedeń
armię imperium osmańskiego dowodzoną przez wezyra Kara Mustafę.
Tegoroczne obchody święta związane były z jeszcze jednym waŜnym
wydarzeniem – 70. rocznicą powstania dywizji.
W piątek, 11 września, odbył się wieczorny capstrzyk i apel
poległych. Spadkobiercy tradycji oręŜnych polskiej husarii oddali hołd
i cześć swemu patronowi, królowi Janowi III Sobieskiemu.
Główne uroczystości miały miejsce 12 września na dziedzińcu
Pałacu KsiąŜęcego w śaganiu. Na uroczystym apelu, który poprzedziła
msza w Ŝagańskim kościele garnizonowym, w jednym szyku stanęli
Ŝołnierze wszystkich jednostek wchodzących w skład dywizji.
W trakcie uroczystości wyróŜniający się Ŝołnierze Czarnej Dywizji
otrzymali nominacje na wyŜsze stopnie wojskowe, a takŜe medale
i odznaczenia państwowe oraz resortowe. Uroczystość zakończyła defilada
pododdziałów oraz pokaz musztry paradnej.
Przez cały dzień obok Muzeum Obozów Jenieckich pasjonaci
militariów i sympatycy Czarnej Dywizji mogli zapoznać się ze sprzętem
bojowym oraz wyposaŜeniem jednostek wojskowych wchodzących w skład
Ŝagańskiej dywizji.
Nasze Stowarzyszenie 1. Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy było
reprezentowane przez Krystynę i Adriana Stopa, którzy wzięli równieŜ udział
w corocznym ogólnym zebraniu członków Federacji Organizacji Polskich
Pancerniaków. Jego uczestnicy poparli naszą inicjatywę utworzenia
jednego Honorowego Cmentarza Wojskowego w Niemczech, na który
przeniesiono by wszystkie mogiły Ŝołnierzy 1. Polskiej Dywizji Pancernej,
obecnie rozrzucone w 47 miejscowościach.
Red.
20
AXEL (NL), 18 WRZEŚNIA
Fotografie przysłał W. Salewicz
19 września 1944 r., po czterech dniach zaciętej walki, polscy Ŝołnierze
z 1. Dywizji Pancernej gen. Maczka, a dokładnie 3. Brygady Strzelców pod
dowództwem płk. Zdzisława Szydłowskiego, wyzwolili miasto Axel
(prowincja Zeeuws Vlaanderen).
Polacy uczynili to samodzielnie, bez wsparcia lotnictwa i artylerii.
Punkt przeprawy budowany przez polskie wojsko przez kanał Axel-Hulst,
umoŜliwiający przeprawę wojsk i atak na okupowane przez Niemców miasto,
otrzymał wówczas nazwę taktyczną „Gdynia Bridge”. Wyzwolenie Axel stało
się waŜnym przyczółkiem do opanowania kolejnych terenów i zmusiło
Niemców do ucieczki przez rozlewisko Skaldy na wyspę Walcheren.
W piątek, 18 września, w obchodach dla uczczenia pamięci w Axel
wzięli udział członkowie naszego zarządu Frans Olejek i Wadec Salewicz.
Po ceremonii i złoŜeniu wieńców przy KrzyŜu Polskich Dragonów
znajdującym się przy ulicy Hulsterseweg uczestnicy zostali zaproszeni na
kawę i zwiedzanie do Muzeum „Gdynia” znajdującego się przy ulicy Tweede
Verkorting przez jego właściciela, Holendra pana Mario Maasa.
Następnie odbyła się ceremonia składania kwiatów na Polskim
Honorowym Cmentarzu Wojskowym, gdzie spoczywa 22 Ŝołnierzy.
Red.
21
BIELSKO-BIAŁA, 18-19 WRZEŚNIA
W tym roku przypada 25. rocznica zawiązania się na Podbeskidziu
organizacji skupiającej Ŝołnierzy gen. Maczka i ich rodziny. Działacze
Beskidzkiego Stowarzyszenia Maczkowców na czele z Jamesem
Jurczykiem postanowili to uczcić: uhonorować twórców „ruchu
maczkowskiego” na Podbeskidziu, przybliŜyć waŜniejsze wydarzenia
z minionego 25-lecia, a takŜe raz jeszcze przypomnieć dokonania gen.
Maczka i jego Ŝołnierzy.
Uroczystości patronatem honorowym objął prezydent Bielska-Białej
Jacek Krywult. Towarzyszyli mu przybyli z całej Polski, Francji, Belgii i
Holandii (m.in. Krystyna i Adrian Stopa) sympatycy dokonań generała
Stanisława Maczka i 1. Polskiej Dywizji Pancernej. Dowódca 11. Dywizji
Kawalerii Pancernej, gen. dyw. Jarosław Mika i jego Ŝołnierze zapewnili
oprawę części ceremonialnej spotkań i uroczystości patriotyczno-religijnych.
Dwudniowe obchody otworzyła sesja popularno-naukowa „Od
podwody do czołga”. W jej trakcie zaprezentowano referaty poświęcone
róŜnym aspektom działań 10. Brygady Kawalerii, jej związkom ze Śląskiem
Cieszyńskim i Bielskiem-Białą.
Drugi dzień rozpoczęła msza św. w intencji gen. Maczka, jego
Ŝołnierzy i ich rodzin. Jednym z koncelebransów był ks. Sławomir Klim SChr.
z holenderskiej Bredy, honorowy kapelan FOPP.
Po mszy uczestnicy obchodów udali się na cmentarz parafialny,
gdzie odbyło się poświęcenie odtworzonego nagrobka ppłk. Mikołaja
Minkusza, pierwszego dowódcy 10. Pułku Strzelców Konnych, oraz apel
pamięci.
Następnie wszyscy przeszli na krótką modlitwę przed grobem
spoczywającego na tym samym cmentarzu rtm. Witolda Deimla, ostatniego
prezesa Światowego Związku Kół 1. Polskiej Dywizji Pancernej.
Red.
Nowy nagrobek
ppłk. Minkusza.
Chwila skupienia nad grobem rtm. Deimla.
Fot. K. Konowrocka-Stopa
22
DRIEL (NL), 19 WRZEŚNIA
Fot. STIWOT, Arjan Vrieze
W 71. rocznicę bohaterskiego udziału 1. Samodzielnej Brygady
Spadochronowej w bitwie pod Arnhem odbyły się uroczystości przed
pomnikiem Surge Polonia i tablicą poświęconą gen. Stanisławowi
Sosabowskiemu na Placu Polskim (Polenplein) w Driel. Potem została
odprawiona msza święta w języku polskim i niderlandzkim w kościele pw.
Najświętszej Marii Panny w Driel.
Obchody zostały zorganizowane przez Fundację Driel-Polen.
Red.
23
LOMMEL (B), 27 WRZEŚNIA
Uroczystość rozpoczęła się polskim i belgijskim hymnem oraz złoŜeniem
kwiatów pod pomnikiem poległych w I i II wojnie światowej koło kościoła
w centrum Lommel oraz mszą świętą. Następnie wszyscy udali się na Polski
Cmentarz Wojskowy, gdzie odbyła się ceremonia dla uczczenia pamięci
poległych podczas wyzwalania Belgii w czasie II wojny światowej.
Organizatorami byli: ambasador RP Artur Harazim, burmistrz miasta
Lommel Peter Vanvelthoven oraz prezes Związku Polaków w Belgii okręg
Limburgia Czesław Szkudalski.
Polski Cmentarz Wojskowy w Lommel powstał w 1946 roku. Wtedy
zostały tu przeniesione ciała Ŝołnierzy poległych w czasie działań wojennych
w Belgii i Holandii. Spoczęli tu Ŝołnierze 1. Dywizji Pancernej gen.
Stanisława Maczka oraz polscy lotnicy razem z członkami ruchu oporu.
Łącznie urządzono 257 mogił Ŝołnierskich. Cmentarz Wojskowy w Lommel
jest największym polskim cmentarzem w Belgii.
Od września br. przed wejściem na cmentarz znajduje się tablica
informacyjna poświęcona szlakowi bojowemu 1. Dywizji Pancernej gen.
Maczka. Zaprojektowaną przez p. Katarzynę Niedzielską tablicę postawiła
Ambasada RP w Brukseli. Sfinansowano ją w ramach projektów z funduszy
Red.
polonijnych Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Fot. Tomasz Cibulla
24
BAARLE-NASSAU (NL) i BAARLE-HERTOG (B), 27 WRZEŚNIA
Nz. od lewej: Edward Szczerbiński, Edmund Popieliński, płk Artur Krawczyk
– attaché obrony RP w Hadze, Piotr Adamiuk – konsul generalny RP w Belgii,
Marjon de Hoon-Veelenturf – burmistrz Baarle-Hertog, Czesław Chmara
i st. chor. sztab. Dariusz Klawon.
Fotografie przysłał F. Olejek
W końcu września 1944 roku w rejonie na północ od Antwerpii pojawiła się
1. Polska Dywizja Pancerna, wchodząca w skład korpusu kanadyjskiego. Po
cięŜkich walkach wyzwoliła ona Merksplas, potem Baarle-Nassau oraz
Baarle-Hertog, a 5 października – Alphen.
W gminie Baarle-Hertog (Baerle-Duc) wyzwolenie zostało
upamiętnione krótką ceremonią pod pomnikiem znajdującym się przy
ul. Singel, obok kościoła, na którym wypisane są nazwiska 12 cywilów i 58
polskich Ŝołnierzy poległych podczas wyzwalania w październiku 1944 r.
W niedzielę, 27 września, w obchodach dla uczczenia pamięci
poległych zorganizowanych w Baarle-Nassau i Baarle-Hertog wzięli udział
m.in. dwaj kombatanci z Polski: Edmund Popieliński i Czesław Chmara,
kombatant z Holandii – Edward Szczerbiński oraz członkowie naszego
zarządu Frans Olejek i Stas Szamrowicz.
Red.
25
JASNE ŚWIADECTWO POLSKIEGO WETERANA (tłumaczenie)
Edward Szczerbiński, weteran 1. Polskiej Dywizji Pancernej
„Ons Weekblad”, 9 października 2015 r.
Podczas obchodów w Baarle Edward Szczerbiński poprosił o chwilę czasu,
by wyrecytować swój wiersz. To było przekonujące i poruszające
świadectwo rzeczywistości sprzed 71 lat. Świadectwo starszego weterana,
które sprawiło, Ŝe liczni uczestnicy uroczystości trwali w ciszy większej niŜ
wymagał tego przemarsz szlakiem wojennych pomników w Baarle. Z tego
świadectwa wybraliśmy kilka okruchów, aby podzielić się z naszymi
czytelnikami.
Wspominał on obchody 50. rocznicy wyzwolenia Baarle, które
odbyły się 21 lat temu. Wtedy słyszeliśmy, opowiadał Edward, jak ludzie
często mówili, Ŝe to było piękne, ale trzeba teraz bardziej patrzeć
w przyszłość. I Ŝe w przyszłości nie moŜe spotkać nas nic złego, jeśli
będziemy szanować tę 71 lat temu cięŜko wywalczoną wolność. „Ale jeśli
patrzymy wokół nas, to widzimy, jak bardzo łatwo zerwać tę bardzo cienką
nić”, powiedział.
DWA MAŁE SŁÓWKA
Dwa małe słówka – ale ich znaczenie ogromne
Dla obywatela i Ŝołnierza w mundurze.
Dwa małe słówka – jeśli nie wolno ich wymawiać, to jest coś niedobrze.
Dwa małe słówka – podwaliny naszego społeczeństwa – wolność i pokój.
ZJEDNOCZONA EUROPA
Tylko dzięki naszym staraniom moŜemy dzisiaj bez obawy organizować
obchody dla uczczenia pamięci – dodał Edward. „71 lat temu, kiedy Europa
została wyzwolona, powstało nowe hasło. Nie tylko »Hurra, niech Ŝyje
wolność!«, ale takŜe równie waŜne »Nigdy więcej wojny!«. Europejczycy
wzięli sobie to do serca i rozmawiali ze sobą. A to zaowocowało powstaniem
zjednoczonej Europy. Ponownie dwa małe słowa – Zjednoczona Europa –
stały się bardzo waŜne. To są korzenie, które powinny pozwolić nam co roku
zbierać owoce w postaci wolności i pokoju” – dodał kombatant Szczerbiński.
MARZENIE WYZWOLICIELA
Edward przeczytał obecnym wiersz o koledze, z którym podąŜał od
Normandii do Wilhelmshaven. O towarzyszu, który po drodze spotkał swoją
ukochaną, ale musiał jeszcze zakończyć swą wojenną pracę...
Opowiedział o tym w 12 zwrotkach. Ostatnie cztery mogą Państwo
przeczytać poniŜej.
26
En als de laatste strijd gestreden is helemaal aan de Poolse grens
En ik ook aan mijn vaderland de vrijheid heb teruggegeven
Omdat dit was mijn allerbelangrijkste wens
Dan pas cherie, begint ook voor ons een nieuw leven
Maar mocht de allerlaatste vijandelijke kogel toch nog haar doel
raken
En een pijnlijke steek mijn hart doorboren
Dan kan ik mijn belofte aan jou, cherie, niet meer waarmaken
En ik zal ook noot meer Vive La Liberte of Leve De Vrijheid horen
En als de glans in mijn ogen wordt steeds doffer en doffer
En de dag verandert in een eeuwigdurende nacht
Omdat een soldaat aan het front bracht zijn laatste offer
Dan heeft ook deze soldaat zijn taak volbracht
Au revoir, tot ziens, vaarwel cherie, en geniet van het leven
Bij mij is het alleen bij een droom gebleven
Pas dan als je er niet meer bent
Dan pas krijg je een ’monument’
En je behoort niet meer tot de doden, stervenden
Maar diegenen die we vandaag herdenken, de gesneuvelden
Kombatant 1. Polskiej Dywizji Pancernej
Edward L. Szczerbiński
Edward Szczerbiński czyta swój wiersz.
27
Fot. Hanne Dirven
DE KLINGE (B), 4 PAŹDZIERNIKA
Fot. https://www.facebook.com/1epoolsepantserdivisienederland
KaŜdego roku w De Klinge organizowane są uroczystości dla uczczenia
pamięci poległych 14 września 1944 roku Ŝołnierzy: Franciszka Kościewicza,
Józefa Kurdka i Pawła Nachaja, załogi Bren Carriera z 8. Batalionu
Strzelców Brabanckich, Krwawych Koszul, z 1. Polskiej Dywizji Pancernej.
Z miejsca zbiórki obecni przy dźwiękach Królewskiej Orkiestry
przeszli do kościoła na mszę św. w intencji poległych. Następnie na
miejscowym cmentarzu złoŜono kwiaty na mogile strzelców. Głos zabrał
burmistrz miasta. Uroczystość zakończyło odegranie hymnów państwowych.
A po niej obecni zostali zaproszeni przez radę gminy na poczęstunek. Red.
Franciszek Kościewicz
Józef Kurdek
28
Paweł Nachaj
Fot. www.polishwargraves.nl
WARSZAWA,10 PAŹDZIERNIKA
Fot. Iwona Makowska, warszawskie-mozaiki, Adam Markowski
Przy Pomniku 1. Dywizji Pancernej na Placu Inwalidów w Warszawie odbyły
się uroczyste obchody Święta 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka
i 20. rocznicy odsłonięcia Pomnika 1. Dywizji Pancernej.
Pomnik zbudowany został staraniem komitetu, na którego czele stał
kpt. Zbigniew Mieczkowski (foto). Fundatorami pomnika było 40 miast
z Belgii, Holandii, Francji i Szkocji, przez które przebiegał szlak bojowy
polskich pancerniaków, oraz weterani walk i Polonia.
Uroczystość swoją obecnością zaszczycili liczni dostojni goście oraz
kombatanci, a wśród nich Ŝołnierze dywizji gen. Maczka: Zbigniew
Mieczkowski, Alojzy Jedamski, Marian Słowiński, Edmund Semrau i Janusz
Gołuchowski – prezes Stołecznego Środowiska 1. Dywizji Pancernej. Red.
29
30
ODZNACZENIE DLA BYŁEGO BURMISTRZA BREDY
http://www.haga.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/odznaczenie_dla_petera_van_der_velden
Peter van der Velden, były burmistrz Bredy, został uhonorowany KrzyŜem
Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej za wybitne zasługi
w rozwijaniu polsko-niderlandzkiej współpracy.
Order, przyznany postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej, Peter van der Velden otrzymał 23 października 2015 r. z rąk
ambasadora RP w Królestwie Niderlandów dr. Jana Borkowskiego.
Współpracę z polskimi miastami van der Velden nawiązał w późnych
latach 80., gdy kontakty między Polską a Holandią nie były jeszcze aŜ tak
częste. Jako burmistrz Nieuw Ginneken zainicjował w 1988 roku nawiązanie
partnerstwa z Zakopanem, które zaowocowało m.in. wsparciem utworzenia
i budowy w tym mieście ośrodka dla psychicznie i fizycznie upośledzonych
dzieci. Pracując następnie w Bergen op Zoom, promował współpracę ze
Szczecinkiem.
Od czasu, gdy w 2004 r. został burmistrzem Bredy – miasta, które
z uwagi na związki historyczne ma dla polsko-holenderskich relacji
szczególne znaczenie – jego nazwisko nierozerwalnie połączyło się ze
wszystkim, co wiąŜe się z obecnością Polaków w Bredzie, zarówno jeśli
chodzi o podtrzymywanie pamięci o zasługach Ŝołnierzy 1. Dywizji
Pancernej gen. Stanisława Maczka, jak i wspieranie inicjatyw mieszkających
w Bredzie Polaków. Jako burmistrz Bredy brał udział w organizacji
uroczystości z okazji kolejnych rocznic wyzwolenia tego miasta, w tym
obchodów 60. rocznicy, na które zaproszeni byli JKM Królowa Beatrix oraz
Prezydent RP Polskiej Aleksander Kwaśniewski, oraz 70. rocznicy.
Jako burmistrz duŜo czasu i starań poświęcił teŜ rozwojowi
współpracy gospodarczej i kulturalnej między Bredą i Wrocławiem. Ponadto
po wejściu Polski do Unii Europejskiej i następnie otwarciu moŜliwości
podejmowania zatrudnienia w Holandii przez polskich pracowników,
z których wielu osiedliło się takŜe w Bredzie i jej okolicach, Peter van der
Velden z zaangaŜowaniem wspierał działania mające na celu poszanowanie
ich praw.
31
OOSTERHOUT (NL), 24 PAŹDZIERNIKA
Fotografie przysłał W. Salewicz
Na Polskim Honorowym Cmentarzu Wojskowym przy Veerseweg 34
w Oosterhout, gdzie spoczywa 30 polskich Ŝołnierzy, uroczystości
zorganizowało, jak co roku, Stowarzyszenie 1. Polskiej Dywizji Pancernej
Niderlandy. Obecni byli m.in. ambasador Rzeczypospolitej Polskiej
w Holandii Jan Borkowski i burmistrz miasta Stefan Huisman oraz weterani
i liczni goście z Holandii, Belgii oraz z Polski, m.in. delegacja 11. Lubuskiej
Dywizji Kawalerii Pancernej z gen. dyw. Jarosławem Miką, gen. bryg.
Maciejem Jabłońskim, kompanią honorową i pocztem sztandarowym
10. Brygady Kawalerii Pancernej oraz orkiestra wojskowa z śagania.
Red.
32
BREDA (NL), 24 PAŹDZIERNIKA
Fotografie przysłał A. Bugaj
Kolejnym akcentem obchodów 71. rocznicy wyzwolenia Bredy i okolic było
złoŜenie kwiatów pod tablicą honorową poświęconą Ŝołnierzom 1. Polskiej
Dywizji Pancernej przy ulicy Parade 12-14 w Bredzie. Uroczystość została
przygotowana przez fundację Serce Polski – 't Hart van Polen wraz
z zarządem Polskiej Parafii w Bredzie i ks. Sławomirem Klimem.
Z inicjatywy fundacji wystawiono równieŜ spektakl oratoryjny
„Czcimy i pamiętamy” oraz przedstawienie muzyczne „Cieszmy się
wolnością” w Grand Theatre.
Red.
33
34
BREDA – GINNEKEN (NL), 25 PAŹDZIERNIKA
Fotografie przysłał A. Bugaj
Na Polskim Honorowym Cmentarzu Wojskowym przy Vogelenzanglaan
w Bredzie spoczywają prawie wszyscy Ŝołnierze 9. Batalionu Strzelców
Flandryjskich, którzy polegli, wyzwalając miasto i w późniejszych walkach aŜ
do 1945 roku. Razem znajduje się tam 80 mogił polskich Ŝołnierzy.
Po uroczystej mszy świętej w intencji gen. Stanisława Maczka i jego
Ŝołnierzy w kościele polskiej parafii apel poległych zorganizował, jak co roku,
Komitet Obchodów Wyzwolenia Ginneken 1944.
Red.
35
BREDA – ETTENSEBAAN (NL), 25 PAŹDZIERNIKA
k
Fotografie przysłał F. Olejek
Polski Honorowy Cmentarz Wojskowy przy Ettensebaan został otwarty
24 lipca 1963 roku. Początkowo znajdowało się na nim 151 grobów, obecnie
w 157 mogiłach spoczywa 161 poległych polskich Ŝołnierzy oraz ich
dowódca gen. Stanisław Maczek.
Uroczystości zorganizowało, jak co roku, Stowarzyszenie 1. Polskiej
Dywizji Pancernej Niderlandy. Po raz pierwszy mistrzowi ceremonii,
Stanisławowi Szamrowiczowi, towarzyszył polski tłumacz Piotr Rudenko,
który zastąpił Marię Jasieniecką.
36
Pod centralnym krzyŜem wieńce złoŜyli:
– burmistrz gminy Breda Paul Depla;
– ambasador Rzeczypospolitej Polskiej Jan Borkowski, attaché obrony
płk Artur Krawczyk i chargé d’ affairres a.i. Piotr Perczyński;
– kombatanci: Roman Figiel, Edward Szczerbiński i Jerzy Dziakiewicz
(fot. nr 3);
– szef sztabu w Dowództwie Połączonych Sił Sprzymierzonych NATO
w Europie w Brunssum – gen. broni Janusz Adamczak, dowódca
11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej gen. dyw. Jarosław Mika
i dowódca 10. Brygady Kawalerii Pancernej gen. bryg. Maciej Jabłoński;
– dowódca Niderlandzkiej Akademii Obrony gen. dyw. Theo Vleugels;
– w imieniu dowódcy Sił Powietrznych ppłk Alex Raggers;
– przedstawiciele Federacji Organizacji Polskich Pancerniaków i Polskiej
Parafii pw. św. Maksymiliana M. Kolbe – Waldemar Kotula, Krzysztof
Grabiec, BoŜena Rijnbout-Sawicka;
– przedstawiciel Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
Adam Szczypek;
– przedstawiciel Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Jerzy Platajs;
– prezes Związku Polskich Kombatantów i Weteranów 1. Dywizji Pancernej
gen. Maczka w Belgii Jan Cornelissens;
– przedstawiciele Stowarzyszenia Polskich Kombatantów z Utrechtu;
– Związek Towarzyszy Broni, oddział Baronie Breda;
– Stowarzyszenie Weteranów z Indonezji i Nowej Gwinei, oddział Zachodnia
Brabancja;
– Fundacja Driel-Polska;
– przedstawiciele Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci oraz
MłodzieŜy Słabo Słyszącej i Niesłyszącej im. Gen. Stanisława Maczka
z Bydgoszczy;
– Stowarzyszenie Kulturalne Polonia w Bredzie;
– Fundacja Serce Polski;
– Sportowy Polski Klub Kaszub;
– Forum Polskich Szkół w Holandii;
– przyjaciele polskich kombatantów z Terneuzen;
– Polska Szkoła w Tilburgu;
– Komitet dla Uczczenia Pamięci Ginneken;
– Klub „Gazety Polskiej” w Amsterdamie;
– Polska Szkoła w Bredzie im. 1. Polskiej Dywizji Pancernej;
– Stowarzyszenie Rodu Rodziewiczów;
– Stowarzyszenie 1. Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy (fot. nr 5).
Na grobie gen. Stanisława Maczka wieńce złoŜyli: przedstawiciele
ambasady RP w Hadze, burmistrz gminy Breda (fot. nr 1) oraz delegacja
11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej z śagania.
Red.
37
ODNALEZIONE PO 70 LATACH. WTEDY I TERAZ (tłumaczenie)
Tekst i zdjęcia: Gilles Lapers
Drodzy przyjaciele, mam przyjemność
zaprezentować wam dwie fotografie
„Wtedy i teraz”. Pierwsza została
wykonana w Bredzie po wyzwoleniu
miasta, 29 października 1944 r., druga –
25 października 2015 r.
Od prawej strony stoją: pani Welten, Gilles Lapers,
Alexander Venrooj, pani Van Wijck.
We współpracy z moim holenderskim przyjacielem Alexandrem van
Venroojem postanowiliśmy odnaleźć po latach dwie panie, które znajdują się
na historycznej fotografii.
Alexander posiadał adres pani Welten, a ja adres pani Van Wijck,
poniewaŜ spotkałem ją kilka lat temu w Muzeum Generała Maczka
w Bredzie.
Podczas moich poszukiwań w internecie cudem znalazłem fotografię
pani Welten stojącej przed zdjęciem z 1944 roku. Skontaktowałem się
z Alexandrem, ale jemu nie udało się odnaleźć jeszcze pani Van Wijck.
Po spotkaniu w muzeum „Lata 40-45 Indonezja Holenderska”
w Loon op Zand mieliśmy ten sam pomysł: wykonać fotografię z tymi
paniami po 71 latach od tamtego pierwszego zdjęcia. Skontaktowaliśmy się
z nimi, a one chętnie zgodziły się na spotkanie z nami. Doszło do niego
w niedzielę, 25 października 2015 roku. Jesteśmy dumni, Ŝe po sześciusiedmiu latach poszukiwań udało nam się zrealizować ten plan. Tak jak
prezydent Obama moŜemy powiedzieć: „Yes we can!”.
Dedykuję te fotografie mojemu zmarłemu holenderskiemu
przyjacielowi, Josowi van Alphen.
38
BREDA (NL) – DZIEŃ ZADUSZNY, 2 LISTOPADA
www.bndestem.nl 3 października 2015
Fotografie przysłał F. Olejek
Zapalony znicz na cmentarzu to symbol światłości wieczystej i wiary w Ŝycie
wieczne. Zewnętrzny przejaw naszej miłości i pamięci o zmarłych.
Polska katolicka społeczność w Bredzie wraz z proboszczem parafii pw. św.
Maksymiliana M. Kolbe ks. Sławomirem Klimem 1 i 2 listopada modliła się
na Polskim Honorowym Cmentarzu Wojskowym przy Ettensebaan i zapaliła
znicze, które stanęły obok postawionych tam podczas obchodów rocznicy
wyzwolenia Bredy.
Red.
39
IN MEMORIAM 2015
Władysław KOHUTNICKI
Podpułkownik rezerwy
Urodzony 15 października 1919 roku w Kijowie (wtedy Polska)
Zmarł 13 czerwca 2015 roku w wieku 95 lat w Rosmalen (NL)
Uczestnik wojny obronnej w 1939 roku w 2. batalionie pancernym
śołnierz 1. Pułku Pancernego 1. Polskiej Dywizji Pancernej
Wyzwoliciel Francji, Belgii i Holandii
Po wojnie słuŜył w armii holenderskiej
Rycerz Orderu Oranje-Nassau z Mieczami
Posiadał prawo do noszenia odznaczeń zagranicznych przyznawanych
podczas II wojny światowej
Członek Stowarzyszenia 1. Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy.
Mieczysław ŁUTCZYK
Urodzony 29 lipca 1919 roku w Ostojowie koło Kielc
Zmarł 14 czerwca 2015 roku w wieku 95 lat w Oshawie, w Kanadzie
Uczestnik wojny obronnej w 1939 roku
Walczył we Francji w 1940 roku
śolnierz 10. Brygady Pancernej 1. Polskiej Dywizji Pancernej
Wyzwoliciel Francji, Belgii i Holandii
CięŜko ranny podczas wyzwalania Bredy
Prezes Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Oshawie.
40
Piotr Jan NOWIŃSKI
Urodzony 29 kwietnia 1923 roku w Nowym Mieście
Zmarł 23 sierpnia 2015 roku w wieku 92 lat w Bredzie (NL)
MałŜonek Franciski Nowinski-Willigers
śołnierz 9. Batalionu Strzelców 1. Polskiej Dywizji Pancernej
Rycerz Orderu Oranje-Nassau
Honorowy Obywatel Bredy
Członek Stowarzyszenia 1. Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy.
Zarząd i Redakcja składają rodzinom szczere wyrazy współczucia.
IN MEMORIAM – JAN NOWIŃSKI
Jeana – bo tak na Jego prośbę z francuska do Niego się zwracałem –
poznałem jako sekretarza Polskiego Towarzystwa Katolickiego oddział
Breda, gdy jednocześnie był sekretarzem na cały kraj. Jego notatki były
zawsze w języku polskim, mimo to udawało mi się czasem wychwycić jakiś
błąd. Podczas ich odczytywania słyszałem na przykład: sigarettów.
A ja od wyzwolenia pamiętałem słowo: papierosy – te tak bardzo
poŜądane sigaretten przez polskich Ŝołnierzy. Na moje pytanie, jak to
właściwie jest z tymi dwoma słowami, otrzymywałem przepraszającą
odpowiedź od weterana, który juŜ dłuŜej mieszkał w Holandii niŜ w Polsce,
Ŝe słowo sigarettów jest na pół holenderskie. Jean znał całkiem dobrze język
holenderski, ale miał problem z ojcami Kapucynami (hol. Kapucijnen),
których „wyzywał” od capucijners, nie wiedząc, Ŝe jest to groch polny.
PołoŜył duŜe zasługi dla powojennej polskiej społeczności
w Bredzie. Był załoŜycielem Polskiej Szkoły Sobotniej, która rozkwitła dzięki
drugiemu pokoleniu Polaków. Sam układał plan zajęć szkoły.
Był trubadurem z szerokim repertuarem i pięknym głosem.
Oczywiście był członkiem polskiego chóru kombatantów w kościele
Paterskerk.
41
Z Jego udziałem przygotowano po 40 latach od walk pielgrzymkę do
Normandii, na którą mogły pojechać takŜe małŜonki weteranów. Prowadził
rozmowy z burmistrzem Falaise płynnie po francusku. Najbardziej
emocjonalnymi punktami podróŜy były Polski Honorowy Cmentarz
Wojskowy w Langannerie oraz Montormel, czyli wzgórze 262, zwane teŜ
Maczugą. Po odniesionym tam przez Polaków krwawym zwycięstwie armie
alianckie mogły w końcu skierować się na północ.
W okazałej posiadłości Jeana przy ulicy Seeligsingel panuje teraz
głęboka Ŝałoba i dotyka ona takŜe nas, personel Muzeum Generała Maczka
w Bredzie. Jego małŜonce Ciska i córce Martha Ŝyczymy duŜo siły.
Weźmiemy udział w pogrzebie, aby Go poŜegnać. Zachowamy Go w naszej
pamięci.
Dziękujemy wam Polacy!
Tom Peeters
IN MEMORIAM – WŁADYSŁAW KOHUTNICKI
Z wielkim Ŝalem informujemy, Ŝe na wieczną wartę odszedł w Holandii
w wieku 95 lat śp. ppłk w st. spocz. Władysław Kohutnicki; obrońca Polski
w wojnie obronnej 1939 roku, później Ŝołnierz 1. Pułku Pancernego
1. Dywizji Pancernej; wyzwoliciel Francji, Belgii i Holandii.
„Nie do opisania pozostaje straszliwe napięcie towarzyszące bitwie.
Trzeba było nerwowo wytrzymać ostrzał niemieckich nebelwerferów,
wyrzucających kilka pocisków rakietowych jednocześnie, czemu towarzyszył
przeraźliwy świst. Przyjemna była natomiast chwila zakończenia walk, gdy
Niemcy wreszcie się poddali…” – wspominał ppłk Kohutnicki w ubiegłym
roku w Normandii w 70. rocznicę bitwy.
Na Mont Ormel odniósł ranę, ewakuując się z płonącego czołgu. Nie
był to jego pierwszy czołg, nie był i ostatni. Na szlaku bojowym 1. Dywizji
Pancernej pozostawił cztery spalone czołgi, w piątym zwycięsko wjechał do
Wilhelmshaven w maju 1945 roku. Było to piękne zwieńczenie wojennej
drogi, rozpoczętej jeszcze we wrześniu 1939 roku w szeregach 2. batalionu
pancernego.
Po wojnie Władysław Kohutnicki pozostał na emigracji – wstąpił do
wojska holenderskiego, w którym zakończył słuŜbę w stopniu
podpułkownika.
W listopadzie wystąpił jeszcze w filmie dokumentalnym Ewy
Maltańskiej „Wolność mierzona śladami gąsienic”.
Odszedł Przyjaciel Czarnej Dywizji! Cześć Jego pamięci!
Pogrzeb odbył się we Vlijmen, okolica Hertogenbosch w Holandii.
11. Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej
42
IN MEMORIAM – MIECZYSŁAW ŁUTCZYK
Z głębokim Ŝalem zawiadamiany, Ŝe
w niedzielę, 14 czerwca 2015 roku,
w wieku 95 lat w Oshawie, Kanada,
odszedł na wieczną wartę kpt. rez.
Mieczysław Łutczyk.
We
wdzięcznej
pamięci
zachowujemy ostatnie spotkanie ze
śp.
Mieczysławem
w
trakcie
śagańskiego Zgromadzenia śołnierzy
Generała Maczka w 2012 roku.
Przybył on tam z Kanady wraz z synem i wnukiem (fotografia).
Będziemy pamiętać Jego wspomnienia i bezkonkurencyjne wykonywanie
Redakcja
patriotycznych pieśni.
Więcej informacji: http://kresy-siberia.org/hot/?nagranie=lutczyk_presidentof-spk-oshawa&lang=pl
PRZYPOMNIENIE
Spotkajmy się znowu na obchodach rocznicy śmierci generała
Stanisława Maczka, które odbędą się w Bredzie 13 grudnia 2015 roku
Generał broni St. Maczek
(*Szczerzec, 31.03.1892 - + Edynburg, 11.12.1994)
Program:
godz. 9.15 – Msza święta po polsku w intencji generała
Maczka w kościele St. Laurentiuskerk, Ginnekenweg 333
godz. 10.45 – Ceremonia i składanie kwiatów na grobie
generała Maczka na Polskim Honorowym Cmentarzu
Wojskowym, Ettensebaan
godz. 11.30 – Spotkanie przy kawie/herbacie z kanapką
dla gości, polskich kombatantów i członków naszego
Stowarzyszenia w Café-restaurant De Toerist
godz. 12.00 – Coroczne walne zebranie członków
naszego Stowarzyszenia
(tak jak ustalono na ostatnim zebraniu członków)
w Café-restaurant De Toerist, Teteringsedijk 145
43
Zarząd i Redakcja
Stowarzyszenia 1. Polskiej Dywizji Pancernej Niderlandy
Ŝyczą Państwu
Radosnych i Błogosławionych Świąt BoŜego Narodzenia
oraz Zdrowego i Szczęśliwego Nowego 2016 Roku!
Redakcja i Zarząd dziękują wszystkim ogłoszeniodawcom za finansowe
wsparcie i zamieszczenie ogłoszenia, dzięki czemu moŜliwe było wydanie
tego numeru. Dziękujemy takŜe wszystkim donatorom i sponsorom, którzy
róŜnymi kwotami wsparli finansowo nasze Stowarzyszenie, oraz Fundacji
Stowarzyszenia Polskich Kombatantów z Londynu.
Projekt jest współfinansowany w ramach funduszy polonijnych Ministerstwa
Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
Nasza działalność jest moŜliwa dzięki dochodom z BankGiro Loterij. Dlatego
gorąco zachęcamy do udziału w tej loterii.
Jeszcze jeden apel:
Jeśli podczas swoich wakacyjnych podróŜy spotkają Państwo coś
ciekawego, co dotyczyć będzie 1. Polskiej Dywizji Pancernej, np. pomniki,
tablice pamiątkowe lub inne tego typu obiekty/przedmioty, to prosimy
przesłać nam fotografie, a opublikujemy je w tym biuletynie.
Z góry bardzo dziękujemy.
Adres naszej redakcji znajdą Państwo na stronie 3.
44