CZY NADMIAR ZABAWEK JEST SZKODLIWY?

CZY NADMIAR ZABAWEK JEST SZKODLIWY?
Zgodnie z definicją, zabawka to przedmiot lub grupa przedmiotów wykonanych w celu
pobudzenia zabawowej aktywności dziecka, stwarzająca sposobność do poszerzenia
doświadczeń, gry wyobraźni i stopniowego opanowania rzeczywistości. Można śmiało
stwierdzić, że zabawką może być wszystko to, co przez producenta zostało przeznaczone do
czegoś zupełnie innego (np. garnek) albo to, co rośnie na drzewie (np. szyszki). Możne też
powiedzieć, że zabawką może być to, co jest bezpieczne dla dziecka i czym ma ono ochotę się
bawić.
Zabawka jest przedmiotem za pomocą, którego dziecko może realizować swoje
pomysły, wizje i wyobrażone scenariusze. Z tego punktu widzenia może stać się nią każda rzecz
w otoczeniu dziecka, którą jest ono w stanie manipulować i która może przyjąć rolę atrybutu
odgrywanej postaci.
Nie każdy przedmiot jest odpowiednią zabawką dla dziecka. Właściwie dopasowany do
wieku może spełniać wiele funkcji, z których najważniejszą jest pośrednictwo w poznawaniu
świata. Dzieci młodsze (do 3-4 roku życia) odbierają otoczenie bardziej wprost niż dzieci
w późniejszym wieku przedszkolnym, używane w zabawie przedmioty spełniają swoją
rzeczywistą funkcję. Stąd zabawki przeznaczone dla tej grupy wiekowej są niemal wiernym
odwzorowaniem przedmiotów, ludzi i zwierząt. Kilkulatek bardzo szybko jednak zaczyna
traktować przedmioty umownie, nadając inne niż rzeczywiste znaczenie różnym obiektom
w otoczeniu. Tymczasem sześciolatek dla wyrażenia atrybutów roli potrafi w zabawie użyć już
przedmiotów zastępczych, wykorzystując np. liść zamiast pieniędzy lub miotłę jako rumaka.
Dziecko uniezależnia się od fizycznych właściwości otoczenia, gdy rozumie sens swojej
aktywności, a pole sensu staje się bardziej istotne, niż pole wizualne.
Rozwój dziecka wpływa nie tylko na pojawienie się kolejnych form zabawy, ale także na zmianę
preferowanych dotąd rodzajów zabawek.
Zabawki, które możemy zaoferować dziecku dzielą się na gotowe, narzucające
określony sposób bawienia się nimi oraz te własnoręcznie zrobione przez dziecko i rodziców
czy opiekunów. Zabawki gotowe, które są wiernymi kopiami przedmiotów ze świata
dorosłych, stanowią obiekt marzeń każdego dziecka. Jednak, gdy to marzenie się spełnia,
okazuje się, że często nie sprzyja to twórczej, fascynującej i długotrwałej zabawie. O wiele
lepiej pełnią tę rolę przedmioty, które można wykorzystywać w różny sposób i przekształcać
zależnie od własnego pomysłu, np. duży karton może stać się domkiem dla lalek,
teatrzykiem…tym wszystkim, co dziecku w danej chwili potrzebne do udanej zabawy. Takie
stwarzanie zabawek rozwija dziecięcą wyobraźnię, daje poczucie satysfakcji, kształtuje
poczucie własnej wartości i zaradności. Jest też okazją do kontaktu i współpracy z dorosłym
oraz uczy współpracy z innymi dziećmi.
Już od najmłodszych lat zabawki kształtują dziecięce wyobrażenia o otaczającym
świecie, wzbogacają przeżycia i wrażliwość- zarówno estetyczną, jak i moralną.
Dziecko powinno mieć szansę nie tylko urozmaiconego sposobu wykorzystywania dostępnych
mu przedmiotów, ale także tworzenia swoich zabawek samodzielnie lub w towarzystwie
rodziców. Zabawki wspomagają rozwój estetyki u dziecka, zwykle dotyczy to tych, które są
przez nie wykonane samodzielnie np. budowla z klocków, rysunek, ludek z plasteliny.
Małym dzieciom radość daje samo tworzenie, działanie w kontakcie z rodzicem/
opiekunem. Nie można zatem dla dziecka wybierać zabawki zbyt trudnej, znacznie
przekraczającej jego możliwości, np. wieloelementowych puzzli dla dwulatka, bo nawet
z naszą pomocą nie będzie w stanie dotrwać do końca ich układania.
Zabawki służą także rozwojowi motorycznemu i koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Dziecko za ich pomocą zdobywa i doskonali swoje umiejętności manualne. Powodem do
dumy, ale też niemałym wyzwaniem, dla kilkulatka może stać się dopasowanie odpowiedniego
elementu układanki do brakującego miejsca czy prawidłowe uchwycenie klocka. Zbyt trudna
może być dla niego frustrująca i mało ciekawa.
Jeżeli zabawka jest dostosowana do wieku i umiejętności dziecka, będzie dla niego
źródłem radości i przyniesie poczucie satysfakcji. Dobra zabawka to taka, która przyciąga
uwagę dziecka i pobudza w nim aktywność poznawczą.
Rozwojowi najmłodszych sprzyjają sytuacje, gdy mają się czym bawić. Nie jest dobrze,
gdy w otoczeniu brakuje zabawek i codziennie bawią się tymi samymi przedmiotami, o które
muszą rywalizować z innymi. Na rozwój niekorzystnie może też wpływać sytuacja, gdy dzieci
mają do swojej dyspozycji zbyt wiele różnych zabawek.
Otoczenie nadmiernie bogate w różnorodne bodźce powoduje poczucie chaosu, przeciążenie
i zmęczenia. W pomieszczeniu pełnym zabawek dziecko nie wie, na której się skoncentrować,
zwykle bierze jedną zabawkę po drugiej, wyrzucając poprzednią. Po jakimś czasie dochodzi do
wniosku, że właściwie nie ma się czym bawić.
Zbyt duża liczba zabawek, powoduje też, że dzieci mniej o nie dbają, trudno znaleźć dla
każdej zabawki odpowiednie miejsce, ale i dziecku trudno odnaleźć konkretną zabawkę, gdy
ma ochotę się nią pobawić. Dlatego ważne jest przemyślenie przez dorosłych sposobu
przechowywania zabawek, aby wszystkie miały swoje miejsce i były dla dzieci łatwo dostępne.
Nie trzeba też udostępniać wszystkich zabawek na raz, ale je zmieniać. Zabawki schowane na
jakiś czas, ponownie udostępnione dzieciom, obdarzane są przez nie dużym
zainteresowaniem. Zabawki ciągle eksponowane stają się po pewnym czasie nieatrakcyjne,
mniej pożądane, dzieci również przestają je zauważać.
Trzeba pamiętać, że niektóre przedmioty, którymi bawią się dzieci, są szczególnie
ważne, ponieważ dają im poczucie bezpieczeństwa. Taką role pełnią zwykle przytulanki, ale
może to być także ulubiony kocyk czy pieluszka.
Ważne jest zatem szczególne traktowanie tych przedmiotów i troska, by się nie zgubiły, by
dziecko mogło je mieć przy sobie w trudnych dla siebie chwilach. Dla dziecka ważna jest ta
konkretna przytulanka, a nie kilka innych w zastępstwie, jeśli nawet (zdaniem dorosłych) są
nowsze i ładniejsze. W trosce o wszechstronny rozwój dziecka trzeba zatem pomyśleć
o odpowiednim zorganizowaniu jego środowiska rozwoju, które temu sprzyja.
Literatura:
Brzezińska A, Appelt K, Zabawki we wczesnym dzieciństwie, Wychowanie w Przedszkolu nr 7, VII-VIII 2012..
Janowska I., Smoleńska J., Dobór zabawek dla dzieci do siódmego roku życia, Warszawa 1982.
Kaczmarska D., Zamęcka N., Różne oblicza zabawki, Wychowanie w Przedszkolu nr 7, VII-VIII 2012.
Mikler- Chwastek A., Wiek zabawy, Wychowanie w Przedszkolu nr 10, Listopad 2012.
Opracowała: Agnieszka Kreft