Wstęp do językoznawstwa, który prowadzę w

Wstęp do językoznawstwa – 2010/2011 – dr Konrad Juszczyk ([email protected])
Nazwa przedmiotu
Wstęp do językoznawstwa
Prowadzący (kontakt)
dr Konrad Juszczyk ([email protected])
Czas trwania
październik 2010 – czerwiec 2011 (60h) – wrzesień 2011 (sesja)
Kierunek i specjalność
filologia ze specjalnością etnolingwistyka i hungarystyka
Sposób zaliczenia
egzamin ustny lub pisemny (na specjalne życzenie)
Prezentacje z zajęć
http://www.slideshare.net/Linguist (Lingwistyka numerowana)
Bibliografia do zajęć
lingwistyka.pbworks.com/w/page/35977956/BIBLIOMINIMUM
lingwistyka.pbworks.com/w/page/35977622/BIBLIOMAXIMUM
Pytania na egzamin
lingwistyka.pbworks.com/w/page/40198666/PYTANIA2011
Opis tematów zajęć
lingwistyka.pbworks.com/w/page/35979075/0-INTRO
Materiały dodatkowe
http://lingwistyka.pbworks.com
Wstęp do językoznawstwa, który prowadzę w Instytucie Językoznawstwa UAM jest próbą połączenia podejścia funkcjonalnego, kognitywnego i komunikacyjnego. Językoznawstwo kognitywne to podejście łączące wiele nauk o języku, komunikacji i poznaniu w celu wyjaśnienia fenomenu używania języka jako wszechstronnego narzędzia komunikacji międzyludzkiej i konstruowania wspólnego świata. Jednym z głównych pytań, na które odpowiadają językoznawcy kognitywni jest pytanie o motywację, czyli osadzenie (zakotwiczenie, grounding lub entrenchment) struktur i reguł (zasad i konwencji) językowych w ludzkim działaniu i doświadczeniu. Językoznawstwo kognitywne powstało w latach 80. ubiegłego wieku jako przekształcenie i kontynuacja językoznawstwa funkcjonalnego oraz jako radykalna reakcja na językoznawstwo generatywne (zapoczątkowane na przełomie lat 50. i 60.). Obecnie jest to najprężniej rozwijający się nurt badań nad językiem, poznaniem i komunikacją międzyludzką i nie tylko.
Program zajęć w roku akademickim 2010/2011 obejmuje wybrane zagadnienia z zakresu:
•
komunikacji (przedmiot badań i nauki o komunikacji)
•
semiotyki (deVinicje i przykłady oraz typy znaków plus uniwersalia)
•
językoznawstwa stosowanego (nauki o języku i ich zastosowania)
•
językoznawstwa typologicznego i kulturowego (języki i pisma świata)
•
językoznawstwa porównawczego (morfologia i składnia oraz typy akcentu)
•
językoznawstwa opisowego (fonetyka z fonologią, morfologia, leksykologia, semantyka ze składnią i spójnością tekstowej)
•
językoznawstwa kognitywnego (prototyp i sieci radialne oraz metafora i metonimia w semantyce i leksykologii oraz schematy zdarzeń w składni) na podstawie podręcznika Tabakowskiej (pierwsze 4 rozdziały)
Zajęcia mają charakter warsztatowo-­‐wykładowy. Część wiedzy jest przedstawiana w prezentacjach, a część studenci odkrywają podczas ćwiczeń wybranych m.in. z podręcznika Tabakowskiej (pierwsze 4 rozdziały). Dodatkowo korzystamy z materiałów dostępnych w internecie: Vilmów, stron edukacyjnych i słowników www.
Wstęp do językoznawstwa – 2010/2011 – dr Konrad Juszczyk ([email protected])
Po czym poznasz wartość zajęć i swojej wiedzy?
TEMAT ZAJĘĆ (PREZENTACJA:
lingwistyka.PBWORKS.com)
1-2. Komunikacja I i II
3.Sytuacja komunikacyjna
4.Kwadrat komunikacyjny
Możesz odpowiedzieć na pytania egzaminacyjne:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
W jakich sytuacjach się komunikujemy?
Na czym polega komunikacja? Co robimy?
Po co się komunikujemy? W jakim celu?
Jacy naukowcy zajmują się badaniem komunikacji?
Jakie są możliwości i perspektywy badań komunikacji?
Jakie są modele komunikacji? Co pokazują, a czego nie?
Jakie są znaczenia komunikacji jako terminu (nie)
naukowego?
8. Jakie są definicje komunikacji w różnych tradycjach nauki?
1. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji fatycznej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi.
2. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji impresywnej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi.
3. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji ekspresywnej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi.
4. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji metajęzykowej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi.
5. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji poznawczej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi.
6. Opisz 2 przykłady wypowiedzi w funkcji poetyckiej i wskaż elementy sytuacji, na które zwracają uwagę te wypowiedzi.
7. Jakie elementy sytuacji komunikacyjnej wyróżnia Jakobson?
1. Jakie płaszczyzny wypowiedzi wyróżnia F.Sz. von Thun?
2. Opisz przykład wypowiedzi, w której najważniejsza jest płaszczyzna apelacyjna i opisz sytuację, w której się pojawia.
3. Opisz przykład wypowiedzi, w której najważniejsza jest płaszczyzna relacyjna i opisz sytuację, w której się pojawia.
4. Opisz przykład wypowiedzi, w której najważniejsza jest płaszczyzna rzeczowa i opisz sytuację, w której się pojawia.
5. Opisz przykład wypowiedzi, w której najważniejsza jest płaszczyzna ujawniania siebie i opisz sytuację, w której się pojawia.
6. Jakie są możliwości odebrania wypowiedzi i reakcji na nią?
Opisz to wybranym przez Ciebie przykładzie wypowiedzi.
Wstęp do językoznawstwa – 2010/2011 – dr Konrad Juszczyk ([email protected])
Po czym poznasz wartość zajęć i swojej wiedzy?
TEMAT ZAJĘĆ (PREZENTACJA:
lingwistyka.PBWORKS.com)
5. Semiotyka - podstawy
6. semiotyka - uniwersalia
7-8. Nauki o języku i
zastosowania nauk
Możesz odpowiedzieć na pytania egzaminacyjne:
1.
2.
3.
4.
Czym jest znak wg Ferdinanda de Saussure? Podaj przykład.
Co ilustruje trójkąt semiotycznty Ogdena i Richardsa?
Jakie działy semiotyki wyróżnia Morris?
Przedstaw na przykładach językowych rodzaje znaków wg Peirce’a? 5. Wskaż problem związany z tezą Sapira i Whorfa.
1. Czym jest system semiotyczny? Co jest takim systemem?
2. Jakie uniwersalia ma język naturalny? Podaj i opisz 4 przykłady.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Wymień i porównaj 2 definicje języka? Wskaż przedmiot badań i zastosowania etnolingwistyki.
Wskaż przedmiot badań i zastosowania psycholingwistyki.
Wskaż przedmiot badań i zastosowania socjolingwistyki.
Wskaż przedmiot badań i zastosowania pragmalingwistyki.
Wskaż przedmiot badań i zastosowania neurolingwistyki.
Wskaż przedmiot badań i zastosowania lingwistyki klinicznej.
8. Wskaż przedmiot badań i zastosowania lingwistyki korpusowej.
9. Języki świata
1. Jak klasyfikuje się języki? Co to są języki izolowane?
2. Jakie języki mają najwięcej mówców? Dlaczego tak jest?
3. Jak liczymy języki, a iloma językami mówimy? Jak to się stało?
4. Wyjaśnij na przykładach jak odróżnić język od dialektu? 5. Wyjaśnij na przykładach czym jest język, pidżyn i kreol?.
6. Wyjaśnij na przykładach jak wyróżnia się języki żywe, ginące i martwe, a które są wskrzeszane?
7. Dlaczego języki wymierają? Wyjaśnij na przykładzie.
8. Co to jest język etniczny (naturalny)?
10. Pisma świata
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Czym jest i do czego służy pismo?
Czym różni się alfabet od pisma ideograficznego?
Czym są litery i w jakich językach są stosowane? Czym są ideogramy i w jakich językach są stosowane? Czym są sylabogramy i w jakich językach są stosowane? Czym są piktogramy i w jakich językach są stosowane? Wstęp do językoznawstwa – 2010/2011 – dr Konrad Juszczyk ([email protected])
TEMAT ZAJĘĆ (PREZENTACJA:
lingwistyka.PBWORKS.com)
Po czym poznasz wartość zajęć i swojej wiedzy?
Możesz odpowiedzieć na pytania egzaminacyjne:
11. Fonetyka
1. Wymień i opisz funkcje artykulacyjne na przykładach głosek 4 narządy mowy.
2. Wymień i opisz 4 głoski polskie. Podaj wyrazy, w których występują.
3. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje dystrybucji głosek. Podaj wyrazy w języku polskim, w których występują.
4. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje opozycji fonologicznych. Podaj wyrazy, w których występują.
5. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje procesów fonologicznych. Podaj wyrazy, w których występują.
6. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje asymilacji. Podaj wyrazy w języku polskim, w których występują.
7. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje akcentu. Podaj wyrazy , w których te 2 rodzaje akcentu występują.
8. Wymień i opisz na przykładach 2 rodzaje wariantów fonemu. Podaj wyrazy, w których występują te warianty.
9. Wymień i opisz zastosowanie 2 rodzajów transkrypcji.
21-30. Semantyka słowa i
wyrazu
1. Narysuj przykład sieci radialnej znaczeń wyrazu wieloznacznego i wskaż prototyp oraz peryferia. 2. Jak możesz opisać rozszerzenia znaczeń jednego morfemu w wybranych wyrazach tworzonych przez ten morfem?
3. Podaj przykłady i wyjaśnij czym są terminy poziomu podstawowego.
4. Wskaż hiperonim i hiponim wybranego terminu podstawowego w języku polskim lub angielskim.
5. Podaj i opisz przykłady antonimii i synonimii w języku polskim.
6. Podaj i opisz 2 przykłady metonimii w języku polskim lub innym. Podaj wyrażenia z takimi metonimami.
7. Podaj i opisz 2 przykłady metafory ontologicznej w języku polskim lub innym. Podaj wyrażenia z takimi metaforami.
8. Podaj i opisz 2 przykłady metafory orientacyjnej w języku polskim lub innym. Podaj wyrażenia z takimi metaforami.
9. Podaj i opisz 2 przykłady metafory konceptualnej w języku polskim lub innym. Podaj wyrażenia z takimi metaforami.
Wstęp do językoznawstwa – 2010/2011 – dr Konrad Juszczyk ([email protected])
TEMAT ZAJĘĆ (PREZENTACJA:
lingwistyka.PBWORKS.com)
Po czym poznasz wartość zajęć i swojej wiedzy?
Możesz odpowiedzieć na pytania egzaminacyjne:
31. Morfologia (typologia)
1. Na czym polega analityczność w językach izolowanych? W jakich językach występuje? Wyjaśnij na przykładach zdań.
2. Czym charakteryzuje się aglutynacyjność? W jakich językach występuje? Wyjaśnij na przykładach zdań.
3. Czym charakteryzują się języki fleksyjne? Podaj przykład takiego języka.
4. Jak opisuje się zdania w językach polisyntetycznych? Podaj przykład takiego języka.
5. Co wyróżnia języki alternacyjne na tle innych?
Podaj przykład takiego języka.
32. Morfologia
(słowotwórstwo)
1. Opisz na 2 przykładach wyrazów złożonych. Skąd się biorą takie wyrazy?
2. Opisz na 2 przykładach derywaty proste. Z jakich wyrazów wzięły się te wyrazy?
3. Opisz na 2 przykładach derywaty afiksalne i podaj wyrazy od jakich pochodzą. 4. Opisz na 2 przykładach derywaty alternacyjne (ilościowy i jakościowy) i podaj wyrazy od jakich pochodzą.
5. Opisz na 2 przykładach derywaty mieszane i/lub wsteczne oraz podaj wyrazy od jakich pochodzą.
6. Opisz na 2 przykładach derywaty proste. Z jakich wyrazów wzięły się te wyrazy?
7. Opisz na 2 przykładach zdrobnienia.
Skąd się biorą takie jednostki w języku?
8. Opisz na 2 przykładach skrótowce.
Skąd się biorą takie jednostki w języku?
9. Opisz na 2 przykładach wyrazowce, czyli kontaminacje (ang. blends). Skąd się biorą takie jednostki w języku?
10. Opisz na 2 przykładach derywaty składniowe, czyli konstrukcje, zwane także związkami frazeologicznymi. Skąd się biorą takie jednostki w języku?
11. Opisz na przykładach 2 wybrane typy morfemów słowotwórczych (afiksy). Podaj wyrazy, w których są te morfemy. Wstęp do językoznawstwa – 2010/2011 – dr Konrad Juszczyk ([email protected])
TEMAT ZAJĘĆ (PREZENTACJA:
lingwistyka.PBWORKS.com)
33-40.
Składnia (schematy
zdarzeń)
Po czym poznasz wartość zajęć i swojej wiedzy?
Możesz odpowiedzieć na pytania egzaminacyjne:
1. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń BYCIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy możesz wyróżnić w wybranych zdaniach?
2. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń WYDARZENIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy możesz wyróżnić w wybranych zdaniach?
3. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń DZIAŁANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy możesz wyróżnić w wybranych zdaniach?
4. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń DOZNAWANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy możesz wyróżnić w wybranych zdaniach?
5. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń POSIADANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy możesz wyróżnić w wybranych zdaniach?
6. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń PRZEMIESZCZANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy możesz wyróżnić w wybranych zdaniach?
7. Podaj przykład zdania wg schematu zdarzeń PRZEKAZYWANIE w języku polskim lub innym. Jakie role semantyczne odgrywają ich uczestnicy? Jakie części zdania i mowy możesz wyróżnić w wybranych zdaniach?
8. Czemu służy składanie wyrazów w zdania i składnia?
9. Opisz na przykładzie jeden z trybów zdania i jego funkcję komunikacyjną.