Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2010 r., sygn. akt II KO

ODPIS
Sygn. akt II KO 115/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 sierpnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący)
SSN Tomasz Artymiuk
SSN Rafał Malarski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Janczak
w sprawie Zbigniewa Lubocha, w przedmiocie stwierdzenia zgodności z prawdę
oświadczenia lustracyjnego,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 25 sierpnia 20 lOr., w trybie art. 544 § 2 i 3 k.p.k. w zw. z art. 21 d ust. l
ustawy z dnia 18 października 2006
f.
o ujawnieniu informacji o dokumentach
organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 - 1990 oraz treści tych dokumentów
(t.j. Dz. U. z 2007 r., Nr 63, poz. 425 ze zm.), wniosku obrońcy Zbigniewa
Lubocha o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem
Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 sierpnia 2004 r., sygn. akt V AL
IS/00III inst., utrzymującym w mocy orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 25 października 2001 r., sygn. akt V AL 15110,
I.
wznawia postępowanie i uchyla zaskarżone orzeczenie oraz utrzymane
nim w mocy orzeczenie sądu pierwszej instancji, a sprawę przekazuje
Sądowi Okręgowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania;
II. zarządza zwrot opłaty od wniosku uiszczonej przez wnioskodawcę.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny
w Warszawie,
orzeczeniem
z 25 października
2001 r.,
stwierdził, że Zbigniew Luboch złożył niezgodne z prawdą oświadczenie,
o którym
mowa w art. 6 ust. l ustawy z dnia 11 kwietnia
służby w organach bezpieczeństwa
1997 r. o ujawnieniu
pracy lub
państwa lub współpracy z nimi w latach 1944 -
1990 osób pełniących funkcje publiczne. Orzeczenie to w dniu 3 września 2004 r.,
po rozpoznaniu odwołania wniesionego
Sąd Apelacyjny
w Warszawie
przez obrońcę lustrowanego,
utrzymane
zostało przez
w mocy. Postanowieniem
z dnia 14
kwietnia 2005 r. Sąd Najwyższy oddalił kasację obrońcy osoby lustrowanej.
Prawomocnym
wyrokiem
z dnia 15 stycznia 2008 r., skarga nr 37469/05,
Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu (Sekcja Czwarta) stwierdził, że
w postępowaniu
lustracyjnym
prowadzonym
wobec Zbigniewa Lubocha nastąpiło
naruszenie art. 6 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 3 Konwencji
Człowieka
i Podstawowych
naruszema
przepisu
zadośćuczynienie
Wniosek
stanowi
poniesionej
o
Wolności.
samo
Jednocześnie
w
sobie
o Ochronie
Praw
ETPC orzekł, że "uznanie
wystarczająco
sprawiedliwe
szkody niepieniężnej".
wznowienie
Zbigniewa Lubocha. Odwołując
postępowania
lustracyjnego
się do treści strasburskiego
złożył
obrońca
wyroku i powołując
jako podstawę prawną swojego stanowiska art. 190 ust. l i 4 Konstytucji RP przy
zastosowaniu
art. 21 a ust. 2b oraz art. 21 d ust. 4 ustawy z dnia 18 października
2006 r. o ujawnieniu informacji o dokumentach
organów bezpieczeństwa
państwa
z lat 1944 - 1990 oraz treści tych dokumentów - t.j. Dz. U. z 2007 r., Nr 63, poz.
425 ze zm. (dalej określaną i.ustawą lustracyjną") oraz art. 540 § 2 i 3, art. 544 § 2 i
3 i art. 545 § 2 k.p.k., zażądał uchylenia orzeczeń sądów obu instancji w całości.
W pisemnej odpowiedzi na wniosek Dyrektor Biura Lustracyjnego
Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
wniósł o stwierdzenie,
że brak jest podstaw do wznowienia
Instytutu
Polskiemu
w trybie art. 21d
3
ustawy
lustracyjnej
postępowania
m.in.,
i art.
540
lustracyjnego
że
nie
lustracyjnego,
strasburski naruszenie
3 k.p.k.
wobec Zbigniewa
zachodzi
bowiem
§ 2
potrzeba
nawet
zakończonego
Lubocha. W uzasadnieniu
wznawiania
przy
konkretnego
założeniu,
było istotne dla "głównego
aby skutkowało ono "niesłusznością
prawomocrne
iż
podniósł
postępowania
stwierdzone
nurtu procesu",
przez
organ
nie wykazano,
orzeczenia".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek
o
wznowienie
postępowania
lustracyjnego
zasługiwał
na
uwzględnienie.
Przepis
Europejskiej
art. 540 § 3 k.p.k., łączący
Konwencji
do Europejskiego
wiążące
dla
Praw Człowieka
Trybunału
państwa,
oskarżonego,
gdy
stanowi,
działającego
przez Rzeczpospolitą
i przyjęciem
Praw Człowieka
Polską",
taka
możliwości
w Strasburgu,
że "postępowanie
potrzeba
międzynarodowego
się m.in. z ratyfikacją
wynika
występowania
którego wyroki są
wznawia
z
przez Polskę
SIę na korzyść
rozstrzygnięcia
na mocy umowy międzynarodowej
Regulacja
ta znajduje
organu
ratyfikowanej
zastosowanie
do spraw
lustracyjnych (art. 2la ust. 1 ustawy lustracyjnej).
Jakkolwiek
540 § 3 k.p.k.
wykluczone
oceny "potrzeby"
dokonywać
należy
jest automatyczne
której organ międzynarodowy
prawa międzynarodowego,
niewątpliwie
"głównego
wówczas,
nurtu procesu"
wznowienia
zawsze
stosowanie
rozstrzygnie
to jednak
gdy
przedmiot
tego przepisu
o naruszeniu
na podstawie
konkretnej
art.
sprawy
w każdej sprawie,
i
w
przez Polskę przepisów
wznowienia
rozstrzygnięcia
tego
procesu zachodzi
organu
dotyczy
(zob. wyrok SN z 23 kwietnia 2009 r., II KO 63/08,
wyroku Europejskiego
Sądu Najwyższego,
w realiach
"potrzeba"
LEX nr 507963; M. Wąsek - Wiaderek:
następstwie
postępowania
Wznowienie
Trybunału
postępowania
Praw Człowieka,
tom IV, Warszawa 2010, s. 277 - 304).
karnego w
Studia i Analizy
4
W sprawie dotyczącej
niejawności dokumentów
(szerzej o niemożności
konieczności
poleganiu
tym samym
uzasadnienia),
Publicznego
jak
wyłącznie
również
Lubocha,
komunistycznej,
że
kontakty,
jakie
zastosowanie
że w praktyce nałożyły one nierealistyczny
notatek
i
- w pkt 62, 63 i 64
POZYCJI
Rzecznik
możliwości
ze
Interesu
udowodnienia
służbami
"zamierzonej
wskazanych
przez
tajnymi
ery
i tajnej współpracy",
lustracyjnym
prowadzonym
zasad, Trybunał uznał,
ciężar na lustrowanego,
prawo do równości obrony (pkt 68 uzasadnienia).
naruszenie
własnych
sądu
Zwracając uwagę na szczególny kontekst postępowania
lustracyjnego i na skumulowane
postępowaniu
w tajnym archiwum
pamięci
miał
do poziomu
w aktach sądowych,
archiwum
na własnej
lustracyjnym,
nie dochodziły
były znacznie ograniczone.
z tajnego
uprzywilejowanej
w postępowaniu
Zbigniewa
zawartych
poufnych jedynie
wynoszenia
że z powodu
dostępu do akt sprawy osoby lustrowanej
materiałów
dokumentów
zakazie
Lubocha ETPC stwierdził,
i ograniczenia
kopiowania
czytania
lustracyjnego,
Zbigniewa
W konsekwencji
wobec Zbigniewa
nie bacząc na
przyjął, że w
Lubocha
nastąpiło
art. 6 ust. l w zw. z art. 6 ust. 3 EKPC, a więc że miało miejsce
naruszenie prawa do rzetelnego procesu, zasady równości stron i prawa do obrony.
Przytoczone
wypowiedzi
stwierdzone naruszenia
ETPC nie pozostawiają
proceduralne
treść
i kompleksowy
kwestionowanego
"potrzeba wznowienia",
że
jak naj ściślej łączą się z "głównym nurtem
procesu" i to w jego newralgicznej
strukturalny
cienia wątpliwości,
części. Naruszenia
charakter
te, co oczywiste,
miały
i tym samym mogły wywrzeć wpływ na
rozstrzygnięcia
lustracyjnego.
o której mowa wart.
W
tych
warunkach
540 § 3 k.p.k., jawiła się jako
nieodzowna.
Nie
przekonała
Lustracyjnego
dowodowego,
Sądu
akcentująca
Najwyższego
w
argumentacja
szczególności
jako że regulacje konwencyjne
Dyrektora
jednoznaczność
Biura
materiału
wcale nie odnoszą się do kontroli
5
merytorycznej orzeczeń krajowych, ale do "sposobu" dojścia do nich, a więc do
rzetelności procedowania.
Następstwem
przedstawionego
stanowiska stało SIę uchylenie orzeczeń
sądów obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w Rzeszowie, zgodnie z właściwością (rzeczową i miejscową)
przewidzianą wart. 63a ust. 4 ustawy lustracyjnej oraz § 1 pkt 8 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 lutego 2007 r. (Dz. U. Nr 35, poz. 224).
W toku powtórnego rozpoznawania sprawy zajdzie potrzeba ponownego
przeprowadzenia przewodu sądowego, w trakcie którego należy unikać zachowań,
które legły u podstaw niniejszego
rozstrzygnięcia.
Warto przypomnieć,
że
aktualnie obowiązujące reguły dotyczące jawności postępowań lustracyjnych i akt
w tych sprawach zawarte są w art. 63b ustawy lustracyjnej. Przyjęte w tym
przepisie rozwiązania, dotyczące m.in. uchylania klauzuli tajności, doczekały się
ze strony Sądu Najwyższego interpretacji, które nie straciły aktualności (zob. post.
SN z 12 marca 2008 r., IIKZ 4/08, LEX nr 406911).
o zwrocie
uiszczonej przez wnioskodawcę opłaty od wniosku o wznowienie
postępowania orzeczono po myśli art. 15 ust. 2 ustawy o opłatach w sprawach
karnych (t.j. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 ze zm.).
.,.-'
II\.~'I
l
\ .
.'.
'i.-!'v~"'tl\;
łOI
•. l~· ,'IV
q'l we pudpisy
•.•. ,),
'7. u '/., o d u o 8 Ć :
I
\ ....
" . '
,lriatu Wycl'!.Hllu 1
\II,li.,·"\'\,I",I-,,
•
. S N
. ..
.
.'
17.by
lrneJ.·
.