recenzja 1 - Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

recenzja 1 - Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

dr hab. inż. arch. Joanna Tymkiewicz
Katedra Teorii, Projektowania i Historii Architektury
Politechnika Śląska, Wydział Architektury
ul. Akademicka 7, 44-100 Gliwice
[email protected]
Gliwice 26.07.2016
RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
pt.: „Wpływ prefabrykowanych, betonowych rozwiązań fasadowych na estetykę obiektów
architektonicznych”
Autor: mgr inż. arch. Paweł Mika
Promotor: prof. dr hab. inż. arch. Wacław Celadyn
Podstawa opracowania recenzji:
 Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o
stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. 2003 Nr 65 poz. 595 z późniejszymi
zmianami),
 Ustawa Prawo o Szkolnictwie Wyższym (Dz. U. z 2012 poz. 572 z późniejszymi
zmianami),
 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 30 października 2015 r. w
sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodzie
doktorskim, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu
profesora (Dz.U. z 2015, poz. 1842),
 Zlecenie Prodziekana ds. nauki Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej prof. dr
hab. inż. arch. Kazimierza Kuśnierza na opracowanie recenzji rozprawy doktorskiej mgr
inż. arch. Pawła Miki z dnia 09.06.2016, L. dz. A-0003/520/194/2016 wraz załączoną
umową,
 Rozprawa doktorska mgr inż. arch. Pawła Miki: „Wpływ prefabrykowanych, betonowych
rozwiązań fasadowych na estetykę obiektów architektonicznych”, Wydział Architektury
Politechniki Krakowskiej, Kraków 2016.
Ocena formy i struktury rozprawy doktorskiej
Rozprawa doktorska przedłożona do recenzji, przygotowana pod opieką naukową promotora
prof. dr hab. inż. arch. Wacława Celadyna ma formę maszynopisu książki w języku polskim
oraz jest opatrzona streszczeniem w języku polskim i angielskim, co jest zgodne z wymogami
formalnymi Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w
zakresie sztuki. Praca liczy 232 numerowane strony i podzielono ją na 12 rozdziałów: Wstęp
(s. 7-14), Obecny stan badań, terminologia (s. 15-25), Zagadnienia prefabrykacji w ujęciu
historycznym (s. 27-34), Stosowanie fasad z prefabrykatów betonowych w czasach
współczesnych (s. 35-42), Współczesne metody wytwarzania fasadowych prefabrykatów
betonowych (s. 43-52), Funkcje współczesnych fasad (s. 53-81), Klasyfikacja elewacyjnych
prefabrykatów betonowych (s. 83-105), Wpływ betonowych prefabrykatów elewacyjnych na
architekturę obiektu i współczesne tendencje w kształtowaniu wyrazu estetycznego fasad przy
ich zastosowaniu (s. 107-130), Fasadowe prefabrykaty betonowe w aspekcie obecnych
standardów budownictwa zrównoważonego (s. 131- 142), Podsumowanie dysertacji wraz ze
streszczeniami w języku polskim i angielskim (s. 143-159), Materiały źródłowe (s. 160-170),
Aneks (s. 171-232).
1
Struktura rozprawy jest prawidłowa, czytelna, logiczna, a kolejność rozdziałów właściwa.
Tytuł został dobrze dobrany i jest zgodny z zawartością pracy. Język opracowania – dojrzały,
poprawny, wartki (pracę czyta się bardzo dobrze), właściwie stosowane są odwołania do
źródeł bibliograficznych i przypisy (system oksfordzki), cytaty jasno i przejrzyście zostały
wyróżnione z treści autorskich. Jako bardzo trafny można ocenić przyjęty syntetyczny sposób
redagowania tekstu głównego w formie listy wyliczeń odnośnie różnych omawianych
aspektów, co pozwala czytelnikowi na szybką orientację w wielu możliwych wariantach
rozwiązań z użyciem prefabrykatów betonowych. Oprawa graficzna pracy – atrakcyjna,
staranna, liczne rysunki są czytelne. Ilość zdjęć ograniczona jest do minimum (28 w tym 3
autorskie), ale należy uznać to za zaletę i konsekwentne położenie nacisku na syntetyczną
grafikę rysunkową. Natomiast wobec rezygnacji z zamieszczenia autorskiej dokumentacji
fotograficznej pozyskanej w trakcie wyjazdów naukowo-badawczych (o czym Autor pisze w
streszczeniu) brakuje informacji, które z obiektów zostały zbadane in situ.
Na końcu recenzji w Uwagach szczegółowych została zamieszczona sugestia dokonania
drobnych korekt redakcyjnych.
Ocena merytoryczna rozprawy doktorskiej
W dysertacji analizie poddane zostały możliwości, jakie w kształtowaniu estetyki wizerunku
zewnętrznego budynków dają architektom współczesne technologie fasadowych
prefabrykatów betonowych. Podjęta przez Autora tematyka jest z pewnością bardzo aktualna
m.in. ze względu na wskazanie korzyści płynących z zastosowania prefabrykatów w ujęciu
zrównoważonego rozwoju architektury, ale także trudna, z powodu odniesień do zagadnień
estetycznych, które z zasady nacechowane są subiektywnym czynnikiem wartościującym.
Tym bardziej należy docenić próbę zmierzenia się z tak złożoną problematyką uzyskania
obiektywnych wyników ewaluacji w aspektach estetycznych.
Recenzja zawiera ocenę merytoryczną pracy przedstawioną w układzie chronologicznym –
według kolejności poszczególnych rozdziałów.
Rozdział I. Wstęp ma konstrukcję zgodną z przyjętymi standardami prac doktorskich
i precyzuje wszystkie niezbędne w dysertacjach naukowych elementy, a mianowicie: cele,
problematykę badań, tezy, zakres opracowywanego tematu oraz założenia metodologiczne.
Autor wywodzi pomysł na temat podjęty w rozprawie doktorskiej z obserwacji własnych
dotyczących budynków prefabrykowanych z okresu PRL-u i tego, w jaki sposób są one
modernizowane (m. in. poprzez ukrycie prawdziwego oblicza architektury). Autor przytacza
opinie o tym - jak bardzo negatywnie odbierana jest taka architektura, wskazując źródła
publikacyjne, z których one pochodzą. Następnie zestawia ten stan rzeczy z potencjałem,
który tkwi w prefabrykacji dzięki jakości gotowych produktów, obniżeniu kosztów budowy, a
także konieczności wpisania procesu budowlanego w nurt strategii zrównoważonego rozwoju,
który narzuca stosowanie rozwiązań ograniczających zużycie energii i surowców (s. 8).
Główny motyw podjęcia tematu został jasno sprecyzowany we Wprowadzeniu. Jest nim próba
znalezienia przyczyny opóźnienia polskiego rynku projektowo-budowlanego na płaszczyźnie
prefabrykacji w stosunku do lepiej rozwiniętych krajów europejskich i udowodnienie, że
panujące uprzedzenia w stosunku do architektury wykańczanej betonowymi prefabrykatami są
bezpodstawne (s. 8).
Cele pracy w ilości siedmiu oraz problematyka badań zostały zakreślone prawidłowo.
Następnie sformułowano tezę główną oraz tezę pomocniczą, które są jasne i czytelne.
Badaniom poddano 58 obiektów wybranych na podstawie szczegółowo określonych
2
kryteriów. Są to zatem: budynki współczesne, zrealizowane (od lat 20-tych XX wieku do
2014 roku), bez ograniczenia terytorialnego (co umotywowano) i bez ograniczenia odnośnie
typu funkcjonalnego. Można uznać, że Autor zakreślił bardzo rozległy problem we właściwej
skali i proporcjach. Jedyna uwaga w tej części pracy dotyczy faktu, że wprowadzenie do
podjętej tematyki ujęte we Wstępie może zbytnio ukierunkowuje czytelnika na problematykę
architektury mieszkaniowej, co sugerowałoby zawężenie zakresu badań do tej właśnie
funkcji.
W podrozdziale Założenia metodologiczne Autor w punktach opisuje metodykę badań, czyli
kolejne etapy pracy badawczej i sposób jej poprowadzenia. Na poziomie dysertacji
doktorskiej taka ogólna informacja jest w pełni wystarczająca. W przyszłej pracy naukowej
może warto byłoby pójść o krok dalej i podjąć próbę bardziej szczegółowego nazwania
zastosowanych metod, narzędzi i technik badawczych. Na podstawie przedstawionego przez
Autora opisu procedur można wywnioskować, że w pracy prawidłowo posłużono się co
najmniej trzema metodami badawczymi stosowanymi w architekturze i przynależnymi im
technikami oraz narzędziami. Są to:



metoda logicznej argumentacji (bazująca na analizie i syntezie) – techniki: opis,
wyjaśnienie, interpretacja logiczna; narzędzia: literatura przedmiotu, dokumentacja
architektoniczna i urbanistyczna,
metoda historyczno-interpretacyjna – czyli badania dokumentacji archiwalnych na temat
obiektów, czy twórców architektury; techniki: kwerenda archiwalna, badania literaturowe,
analizy porównawcze, ogląd obiektów lub wywiady z twórcami, fotografowanie,
szkicowane, pomiar (w tym inwentaryzacja); narzędzia: aparat fotograficzny, kamera,
skaner, mierniki, programy komputerowe,
studia przypadków - badanie obiektu (lub obiektów) pod kątem wybranych kryteriów; jest
to metoda badawcza, polegająca na jednoczesnym stosowaniu wielu różnych metod
technik i narzędzi w celu jak najdokładniejszej diagnozy1.
W rozdziale 2. Obecny stan badań, terminologia – Autor omawia stan wiedzy odnośnie
przyjętej problematyki porządkując publikacje w czterech grupach tematycznych i
jednocześnie wskazując lukę, w którą wpisuje się podjęty temat badawczy i rozprawa
doktorska będąca efektem zrealizowanych badań. Analiza stanu wiedzy dowodzi
oryginalności co do założeń dysertacji doktorskiej (tj.: sposobu podejścia do tematu oraz
rozwiązania problemu naukowego). Następnie Autor definiuje podstawowe pojęcia z zakresu
budownictwa stosowane w rozprawie, korzystając z precyzyjnych terminów pochodzących z
uznanych źródeł: (np.: z Polskich Norm), co jest w pełni słuszne. Niejasne jest jednak użycie
sformułowania, które wielokrotnie przewija się w pracy, a mianowicie fasady wykańczane
prefabrykowanymi elementami betonowymi. W architekturze i budownictwie funkcjonuje
termin materiały wykończeniowe elewacji, który odnosi się do tynków lub różnego typu
okładzin, także z prefabrykowanych płyt betonowych. W dysertacji omówiono jednak nie
tylko ten typ prefabrykatów, ale także prefabrykowane zewnętrzne ściany konstrukcyjne, czy
szkielety elewacyjno-konstrukcyjne, pełniące funkcje nośne (s. 89, tablica nr 7.1). Zatem
powtarzające się ogólne sformułowanie elewacje wykańczane przy użyciu prefabrykatów –
sugeruje zawężenie zakresu, co faktycznie nie ma miejsca. Sformułowanie użyte przez Autora
w streszczeniu: architektura tworzona przy zastosowaniu betonowych prefabrykatów
elewacyjnych może bardziej oddaje sens i zakres pracy. Brakuje także doprecyzowania
1
nazwy metod, technik i narzędzi podano za: Niezabitowska E.: Metody i techniki badawcze w architekturze,
Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2014
3
terminologii w odniesieniu do analizy formalnej występującej w pracy, co zostało
skomentowane w dalszej części recenzji.
Rozdział 3. Zagadnienia prefabrykacji w ujęciu historycznym składa się z 6 podrozdziałów,
które stanowią uporządkowane kompendium wiedzy z zakresu rozwoju prefabrykacji w
dziejach sztuki budowania. Rozdział ten ma niezaprzeczalne wysokie walory poznawcze i
porządkujące wiadomości na temat prefabrykacji w ogóle (nie tylko z betonu), dowodząc
szerokiej wiedzy teoretycznej Doktoranta w podjętym temacie. Autor scala i systematyzuje
wiedzę rozproszoną w licznych źródłach literaturowych. Ten rozdział nie jest zakończony
wnioskami, co może warto byłoby uzupełnić przed ewentualną publikacją pracy.
Podobnie wysokie walory poznawcze prezentuje rozdział 4. Stosowanie fasad z
prefabrykatów betonowych w czasach współczesnych, który składa się z trzech podrozdziałów
i przybliża zagadnienia prefabrykacji ściśle w odniesieniu do tematu rozprawy doktorskiej.
W podrozdziale Fasady z prefabrykatów betonowych w architekturze światowej – podane są
procentowe dane liczbowe dotyczące udziału produkcji prefabrykatów betonowych w branży
budowlanej w niektórych krajach europejskich pochodzące z publikacji z 2005 i 2008 roku (s.
38). W pracy podejmującej próbę diagnozy stanu rynku projektowo-budowlanego związanego
z fasadowymi prefabrykatami betonowymi w Polsce - w stosunku do innych krajów
europejskich (jak pisze Autor we Wprowadzeniu) – walorem byłyby aktualne obiektywne
dane europejskie i polskie do porównań (jeśli takie są dostępne).
Rozdział 5. Współczesne metody wytwarzana fasadowych prefabrykatów to kolejna porcja
wiedzy na temat rozwoju technologii produkcji - od wytwarzanych ręcznie prefabrykatów, po
najnowocześniejsze technologie druku 3D. Zawiera też informacje praktyczne dotyczące
współczesnych zasad projektowania wspomaganego komputerowo, co ma duże znaczenie dla
piśmiennictwa naukowego oraz profesjonalnego (branżowego).
W rozdziale 6. Funkcje współczesnych fasad Autor bazuje na usystematyzowanej
i upowszechnionej już wiedzy, odnosząc ją do zagadnień prefabrykatów betonowych, co
stanowi indywidualny wkład Doktoranta w rozwój tejże wiedzy o funkcjach elewacji.
Rozdział 7. Klasyfikacja elewacyjnych prefabrykatów betonowych - to jeden z
najważniejszych rozdziałów w pracy. Zawiera klasyfikację przeprowadzoną w oparciu o
wartości podlegające ocenie obiektywnej, takie jak: cechy konstrukcyjne, wymiary, struktura i
geometria. Jest to opracowanie autorskie Doktoranta składające się z tekstu oraz bogatego
materiału ilustracyjnego. Tablice z klasyfikacją na s. 89 – 101 mają niezaprzeczalne zalety:
atrakcyjną prezentację graficzną, komplet informacji, oraz autorskie rysunki. Przyjęty
schemat graficzny i układ kompozycyjny tablic jest jednorodny i czytelny. Może być
wzorcem dla innych naukowców, chcących podejmować podobne tematy badawcze.
Rozdział 8. Wpływ betonowych prefabrykatów elewacyjnych na architekturę obiektu i
współczesne tendencje w kształtowaniu wyrazu estetycznego fasad przy ich zastosowaniu - to
kolejny bardzo ważny rozdział w pracy, w którym Autor podejmuje się analizy formalnej
fasad zaprojektowanych z użyciem prefabrykatów betonowych. Aspekty estetyczne zostały
omówione przez pryzmat jednego z motywów kompozycyjnych, którym jest rytm. Autor
omawia rytmy w historii architektury i współczesności oraz tworzy autorską klasyfikację
fasad ze względu na typ zastosowanego rytmu. W tej części pracy wprowadza własne pojęcia
np.: rytm nierównych motywów rozmieszczonych w polach sieci regularnej na płaskiej
ścianie, czy regularna sieć punktów o kierunkach pionowym i poziomym na zakrzywionej lub
sferycznej ścianie (s. 111). Być może nazwy te mogłyby ulec uproszczeniu i skróceniu oraz
4
doprecyzowaniu (np.: określenie równy, czy nierówny motyw). Jeśli klasyfikacja miałyby być
wykorzystywana przez innych badaczy (a istnieje duży potencjał w tym zakresie), to może
warto byłoby w przyszłości skorzystać z funkcjonującego już w nauce nazewnictwa
związanego z analizą formalną (np.: rytmy spoiste i swobodne, tło i forma na tle) lub
morfotektoniczną, zajmującą się opisem kształtu badanego obiektu lub jego części z
podziałem na makroartykulacje i mikroartykulacje.
W omawianym rozdziale Autor diagnozuje także przyczynę pejoratywnego stosunku do
architektury zaprojektowanej z użyciem betonowych prefabrykatów w Polsce. Jest nią
następujący ciąg zdarzeń: błędna interpretacja corbusierowskiego zamysłu, w jej wyniku
powstanie wielkopłytowych osiedli o monotonnych elewacjach i powtarzających się
motywach, oraz efekt: złe świadectwo o możliwościach poprawnego komponowania elewacji
z zastosowaniem rytmów z użyciem gotowych komponentów i zła sława prefabrykatów
betonowych trwająca do dziś. Postawiona diagnoza jest głosem w dyskusji na ten temat i
prowokuje do podejmowania dalszych badań, które mogłyby mieć charakter
interdyscyplinarny z udziałem socjologów, gdzie pytania o postrzeganie, odbiór emocjonalny,
czy skojarzenia, jakie wywołują obecnie elewacje z prefabrykatów betonowych mogłyby być
skierowane do różnych grup respondentów (np.: architektów, naukowców, użytkowników
budynków zrealizowanych z użyciem betonowych prefabrykatów fasadowych, itd.). Byłaby
to możliwość pozyskania bardziej obiektywnej diagnozy.
Pomimo powyższych uwag całość materiału zasługuje na bardzo wysoką ocenę. Tablice
towarzyszące temu rozdziałowi zostały opracowane bardzo starannie i porządkują materiał
badawczy. Na stronach 128-129 zaprezentowano bardzo ciekawe zestawienie obiektów
podobnych pod względem formy, kompozycji fasady oraz tektoniki. Świadczy to o pewnych
modach w architekturze oraz inspiracjach twórców (tablice: 8.4.1. i 8.4.2).
Rozdział 9. Fasadowe prefabrykaty betonowe w aspekcie obecnych standardów budownictwa
zrównoważonego to rozdział, w którym Autor porusza bardzo ważne i aktualne kwestie.
Zwraca uwagę na mało popularny fakt, że produkcja ogniw fotowoltaiczych, czy pomp ciepła
jest energochłonna, oraz jaki jest stosunek energii zużytej na ich wytworzenie, do
oszczędności, które przynoszą. Do tego należałoby dodać koszty instalacji fotowoltaicznej,
które zwracają się dopiero po kilku latach. To wszystko przemawia za tym, aby problemy
zrównoważonego rozwoju w architekturze rozwiązywać środkami architektonicznymi, a w
dalszej kolejności technicznymi. Autor dowodzi, że do tego świetnie nadają się prefabrykaty
betonowe. Jednym z wymienionych atutów jest możliwość recyclingu, czyli powtórnego
użycia surowców.
W podrozdziale 9.2. Żywotność materiału Autor skupia się na trwałości betonu, jako
materiału konstrukcyjnego, ale odczuwa się brak odniesień do betonu jako materiału
fasadowego. Biorąc pod uwagę cykle życia budynku i czas trwania poszczególnych warstw
budynku inaczej prezentuje się strategia dla konstrukcji szkieletowej, która powinna być
trwała i umożliwiać wymianę innych warstw o krótszym czasie trwania (w tym elastyczną
zmianę podziałów wnętrza), ale inaczej dla elewacji, która nie musi być aż tak trwała, ale
estetyczna, tania w utrzymaniu i łatwa do wymiany po pewnym czasie użytkowania.
Na końcu rozdziału zamieszczono bardzo ważną tablicę nr 9.10 – pokazującą w syntetyczny
sposób potencjał wykorzystania prefabrykatów betonowych, jako elementów koncepcji
ochrony przeciwsłonecznej budynku.
W rozdziale 10. Podsumowanie dysertacji Autor wykazuje realizację poszczególnych celów
pracy. Uzasadnienia nie budzą wątpliwości i należy uznać, że założone cele w pełni zostały
5
zrealizowane. Rozdział zawiera także potwierdzenie tez, któremu towarzyszą przekonujące
argumenty. Zamieszczono również wzmiankę, że były przeprowadzone wywiady z
projektantami, ale niestety nie ma ich podsumowania (s. 150), co byłoby bardzo cenne,
zwłaszcza w aspekcie wspomnianej diagnozy przyczyn opóźnienia rynku projektowobudowlanego na płaszczyźnie prefabrykacji w Polsce.
Kolejnym ważnym elementem tego rozdziału jest wskazanie perspektyw kontynuacji badań.
Autor upatruje ich na styku architektura – budownictwo - materiały budowlane, co jest
zgodne z profilem Katedry w której powstała praca. Badania prowadzone na uczelni nad
nowymi innowacyjnymi odmianami betonu, dającymi nowe możliwości w architekturze,
prowadzone w kooperacji z przemysłem, a także pozyskiwanie grantów, komercjalizacja
tychże badań – to w pełni właściwy kierunek rozwoju naukowego, którego bazą jest
recenzowana rozprawa doktorska podsumowująca dotychczas zebraną wiedzę i wyniki
przeprowadzonych badań.
Możliwy sposób wykorzystania pracy jest jednak zdecydowanie szerszy. Na bazie
przygotowanej systematyki mogą być też rozwijane badania interdyscyplinarne na styku
architektura - nauki społeczne, z zakresu badań estetycznych, odbioru emocjonalnego fasad,
treści znaczeniowych i środków architektonicznych, które projektanci mogą bardziej
świadomie stosować w celu zakodowania pewnych efektów (znaczeń, skojarzeń, symboli).
Jest to także bardzo dobra podstawa do dalszych badań przedprojektowych z udziałem np.:
przyszłych użytkowników budynków. Taką możliwość podpowiada nawet sam Doktorant
pisząc we Wstępie: Pojawia się jednak pytanie, czy architektura modularna, wykończona
betonowymi elementami musi być zawsze odbierana w sposób negatywny czy są to tylko
uprzedzenia. Warto to sprawdzić w toku dalszych badań, budując narzędzie badawcze w
oparciu o klasyfikację przedstawioną w pracy doktorskiej.
Ciekawe byłyby także badania nad integracją fasadowych prefabrykatów betonowych z OZE
(Odnawialnymi Źródłami Energii), czyli jak pod względem estetycznym betonowe
prefabrykaty mogą współgrać z ogniwami fotowoltaicznymi na fasadzie? lub czy da się je
zastosować w integracji z turbinami wiatrowymi umieszczonymi na elewacji lub dachu?
Rozdział 11 to Materiały źródłowe, gdzie tradycyjna bibliografia została zastąpiona mniej
typowym, nienumerowanym wykazem pozycji uporządkowanych w kategoriach: publikacje
książkowe, czasopisma, artykuły, normy i rozporządzenia (który zawiera także ustawy i inne
dokumenty), katalogi i broszury, Internet, źródła ilustracji, zestawienie i numeracja badanych
obiektów. Obfita bibliografia świadczy o bardzo dobrym przygotowaniu merytorycznym
Autora w zakresie podjętego tematu.
Ostatni rozdział 12. jest zarazem Aneksem, o nazwie Atlas badanych obiektów. Zbiór zawiera
58 jednostronicowych tablic z prezentacją pełnych danych o obiektach, a także
szczegółowych danych o fasadach i ich funkcjach oraz kompozycji. Każda tablica
uzupełniona jest o schematyczny rysunek elewacji. Zestaw prezentuje 51 obiektów
zagranicznych i 7 polskich. Autorski dobór budynków oraz ich ilość można ocenić jako
właściwe, pozwalające dokonać pogłębionej analizy i klasyfikacji. Wybrane budynki
stanowią reprezentatywną grupę na potrzeby badań zmierzających do realizacji celów pracy.
Na końcu rozdziału zamieszczono dwie tablice z mapami świata i Europy ukazujące miejsca
lokalizacji badanych obiektów, co uwidacznia ich równomierny dobór.
Tablice w katalogu opracowane są czytelnie, staranie pod względem graficznym. Decyzja o
rozrysie fasad w celu obiektywnej analizy jest w pełni zasadna, gdyż uzyskano jednorodny,
syntetyczny graficznie materiał, do analizy badanych aspektów fasad. To właśnie skłania do
6
wykorzystania tego opracowania jako bazy do badań wizualnych, podczas których
respondenci nie powinni oceniać jakości, czy kolorystyki zdjęcia, ale „suche fakty” na temat
tektoniki elewacji. Jest to krok przybliżający trudny temat obiektywizmu analiz wizualnych.
Recenzent w pełni docenia trud podjęty w tym zakresie. Pojawia się jedyna uwaga: rozrys
powinien być konsekwentnie wykonany według jednej zasady: albo dla wszystkich fasad w
widoku czołowym, lub dla wszystkich i w widoku czołowym i w perspektywicznym (po dwa
ujęcia). Zastosowane w pracy ujęcie perspektywiczne tylko niektórych fasad można byłoby
tłumaczyć chęcią pokazania rozrzeźbionej formy elewacji, ale nie jest to konsekwentnie
zastosowane, bo na przykład obiekt nr 7.2 o nazwie RATP Bus Center został pokazany w
widoku czołowym (płaskim), a w rzeczywistości jest mocno rozrzeźbiony.
W tablicach na s. 173-230 Autor dokonuje oceny eksperckiej czynników, dających się ocenić
obiektywnie (tj.: funkcje: konstrukcyjna i zabezpiecząjąco-osłaniająca, także estetyczna w
trafnie wybranym przez Autora zakresie: materiały, barwa, helioplastyka), oraz takich w
przypadku których zawsze występuje czynnik subiektywny (np.: informacja o funkcji obiektu
oraz symbolika i treści emocjonalne). Należy podkreślić, że Autor zachował właściwe
podejście stosując umiar w ocenach o charakterze subiektywnym. Walorem byłoby podanie w
tablicach odniesień do źródeł informacji, co ułatwiłoby rozpoznanie, które informacje o
danym budynku pochodzą ze źródeł literaturowych, a które są spostrzeżeniami, wnioskami,
czy interpretacjami Autora dysertacji (wyjątkiem jest zamieszczony w tablicy na str. 228 cytat
R. Meiera).
Wnioski
Podsumowując ocenę merytoryczną można stwierdzić, że przeprowadzony wywód naukowy
jest czytelny, zrozumiały, spójny i logiczny, wyłożony zgodnie z przyjętymi w środowisku
naukowym standardami oraz koncentruje się na właściwie zakreślonym obszarze badawczym.
Cele pracy zostały zrealizowane, a tezy udowodnione. Autor odpowiednio dobrał materiał
badawczy, poddał analizie wszystkie niezbędne cechy i przedstawił autorskie klasyfikacje, a
także sformułował cenne uwagi oraz wnioski. Wśród nich należy wymienić wskazanie całej
palety możliwości komponowania fasady z użyciem prefabrykatów – co może mieć wymiar
naukowy, ale także praktyczny (np.: po publikacji fragmentów pracy w prasie branżowej dla
architektów). Dobór ilościowy i jakościowy materiału graficznego jest odpowiedni.
Zastosowane metody, techniki i narzędzia badawcze są w pełni właściwe. Reasumując należy
podkreślić, że wartość merytoryczna pracy jest bardzo wysoka i posiada ona duży potencjał
dalszej kontynuacji. Praca powinna zostać opublikowana i udostępniona szerokiemu gronu
odbiorców, jako cenne źródło informacji oraz baza do dalszych opracowań naukowych.
Uwagi szczegółowe:
Przed opublikowaniem pracy wskazane byłoby dokonanie pewnych korekt redakcyjnych, a
mianowicie:

wyeliminowanie powtórzeń przy omawianiu kolejnych zagadnień na przykładzie tych
samych obiektów, np.: informacja na s. 48: Ostatecznie wszystkie prace zostały wykonane
przez lokalnych rzemieślników posługujących się młotami pneumatycznymi - w niewiele
zmienionym brzmieniu jest powtórzona na s. 67: ostatecznie prace wykonane zostały
przez lokalnych rzemieślników, posługujących się młotami pneumatycznymi; o tym fakcie
wspomniano też na s. 73; podobne analogie (choć mniej dosłowne) dotyczą informacji o
fasadzie Centrum Chopinowskiego w Warszawie na s. 37 i 68; także definicje
prefabrykatów drobno-, średnio- i wielkowymiarowych – zamieszczono dwa razy – na
stronie 23 oraz 102;
7






ujednolicenie nazw jednego z typów prefabrykatów nośnych – nazewnictwo jest nieco
inne w opisie na s. 87: szkielety fasadowe (egzoszkielety) i w tablicach na s. 89, 100 i 101:
szkielety elewacyjno-konstrukcyjne;
zmiana koncepcji (tj. uproszczenie) numeracji materiału ilustracyjnego (występują aż
czterocyfrowe numery tablic); sugeruje się rozpoczęcie tejże numeracji od numeru 1, a nie
od nr 6 (zgodnego z numeracją rozdziału);
rozważenie rezygnacji z tłumaczenia z języka angielskiego pojęcia Textile Block System
(systemu stworzonego przez Franka Lloyda Wrighta); zaproponowana przez Autora
nazwa system bloków tekstylnych (s. 86), jest jedną z wielu występujących w literaturze
naukowej, co wymaga albo szerszego komentarza (z przytoczeniem tłumaczeń innych
autorów, np.: uplecione domy, tkane bloki), albo pozostawienie tylko oryginalnej nazwy,
co czynią niektórzy badacze w swoich publikacjach;
w rozdziałach 1-6 (w których nie ma materiału graficznego) atutem byłoby wprowadzenie
w tekście odnośników do ilustracji, bo czytelnik nie wie, że pełne dane opisywanych
właśnie obiektów oraz ich zdjęcie lub rysunek są zamieszczone w dalszej części pracy;
dla lepszej orientacji przydałaby się informacja, według jakiego klucza uporządkowano
tablice w Aneksie: wygodne dla czytelnika byłoby uporządkowanie alfabetyczne,
pozwalające na łatwe odszukanie obiektu, lub chronologicznie - gdzie z kolei najlepiej
byłoby widać zmieniające się mody i tendencje w odniesieniu do estetyki fasad z
prefabrykatów betonowych;
konieczne są również drobne poprawki:
o w rozdziale 2 oraz w spisie bibliografii sprostowanie nazwy wydawnictwa dla
jednej z publikacji: Komar B., Tymkiewicz J.: (…) Wydawnictwo Politechniki
Śląskiej (nie Gliwickiej);
o korekta określenia na s. 174 materiały imitujące materiały;
o korekta: s. 189 – rok powstania 2004-2009: są to lata powstania lub realizacji
obiektu; to samo na s. 207 i 208;
o w przypadku obiektu 15.6 brak komentarza w rubryce symbolika i treści
emocjonalne
o na rysunku detalu fasady il. nr 7.1.7. brak odnośnika nr 1; na il. 7.1.10, brak
odnośnika nr 6; na il. 7.1.13 brak odnośnika nr 8;
o w tekście obecne są bardzo nieliczne „literówki”.
Należy mocno podkreślić, że powyższe uwagi mają charakter redakcyjny i nie umniejszają
wartości merytorycznej całości pracy.
Konkluzja
Po wnikliwej analizie stwierdzam, że rozprawa doktorska mgr inż. arch. Pawła Miki pt.:
Wpływ prefabrykowanych, betonowych rozwiązań fasadowych na estetykę obiektów
architektonicznych spełnia wymogi Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o
stopniach i tytule w zakresie sztuki: prezentuje oryginalne rozwiązanie problemu naukowego,
w wysokim stopniu wykazuje ogólną wiedzę teoretyczną Doktoranta w dyscyplinie naukowej
architektura i urbanistyka, oraz umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. W
związku z powyższym wnoszę o kontynuację procedury, przyjęcie rozprawy i dopuszczenie
jej do publicznej obrony.
8