Grzegorz Bednarek. Z cyklu:Chrześcijańskie korzenie zjednoczonej

Grzegorz Bednarek. Z cyklu:Chrześcijańskie korzenie zjednoczonej Europy. Ostrów Lednicki- miejsce ch
niedziela, 23 września 2012 12:18
Głównym kamieniem węgielnym naszej narodowej historii i chrzcielnicą narodową, w której
dokonał się najprawdopodobniej chrzest piastowskiej Polski jest malownicza wyspa na
Jeziorze Lednickim leżąca na pradawnym szlaku handlowym między Poznaniem a Gnieznem.
To właśnie najprawdopodobniej tutaj w Wielkanoc roku 966 lechicki, pogański książę Mieszko
przyjął chrzest i tutaj też przybyła jego pierwsza chrześcijańska żona- czeska księżniczka
Dąbrówka. Tutaj też wybudowano pierwszą kamienną budowlę w państwie ówczesnych Polan.
Preromańskie relikty tej pierwszej sakralnej kaplicy i przylegającego do niej pałacu książęcego,
nazywanego palatium, możemy podziwiać do dziś w dawnym grodzisku, leżącym na wyspie, na
którą można dostać się jedynie promem. Do Ostrowa Lednickiego dojeżdża się od strony
Poznania lub Gniezna skręcając z głównej drogi na Lednicę. Od strony Gniezna witają turystów
i pielgrzymów wielkie drewniane rzeźby prasłowiańskich wojów i Mieszka, a od strony Poznania
skansen wiatraków. Jadąc już boczną drogą na Ostrów Lednicki po lewej stronie znajduje się
Muzeum Etnograficzne należące do kompleksu Muzeum Pierwszych Piastów, gromadzące w
swoich skansenowych zbiorach kilkadziesiąt typowych drewnianych polskich chat i
pomieszczeń gospodarczych, dwór szlachecki, kościółek, przdrożną kapliczkę św. Rocha oraz
kilka wiatraków z terenu całej Wielkopolski. Jadąc dalej mija się budynki Muzeum ze stałą
ekspozycją archeologiczną prezentującą wszystkie najwartościowsze eksponaty wykopane na
Lednicy, a dalej widać już samą wyspę i teren drugiego skansenu muzealnego imitującego
piastowską warownię. Stąd też wyrusza się promem do źródeł polskiej historii i kamiennej
siedziby Pierwszych Piastów. Jest to miejsce szczególne a magia jego aury daje się odczuć każdemu wrażliwemu turyście i pielgrzymowi, który się tutaj znajdzie. Trzeba pamiętać, iż
chrztu księciu Mieszkowi i jego ludowi mógł udzielić jedynie biskup misyjny posiadający
papieskie uprawnienia i biskupi paliusz, taki jaki posiadali między innymi biskup Jordan, św.
Wojciech i św. Brunon. Według ówczesnych rytuałów liturgii chrześcijańskiej chrztu udzielano
przez całkowite zanużenie neofity w wodzie zaś do chrztu służył specjalnie do tego
przygotowany budynek nazywany "baptyserium" czyli chrzcielnicą. Czasem była to oddzielnie
stojąca budowla, czasem kaplica przylegająca do kościoła, w której głównym elementem był
dość głęboki basen chrzcielny. Z biegiem czasu konstruowano coraz płytsze baseny, w których
zanurzano jedynie stopy, a chrzczono przez polanie wodą. Baptyserium, którego relikty
zachowały się na Ostrowiu Lednickim , przylegało do kamiennego pałacu książęcego. Było ono
wybudowane na planie czterolistnym- tzw. tetrakonchos- przenikającym się z planem
równoramiennego krzyża greckiego, co świadczy o dużym kunszcie i umiejętnościach
1/3
Grzegorz Bednarek. Z cyklu:Chrześcijańskie korzenie zjednoczonej Europy. Ostrów Lednicki- miejsce chr
niedziela, 23 września 2012 12:18
architekta tej budowli. Od wielu już dziesiątek lat trwają naukowe spory, czy tetrakoncz z
Ostrowa Lednickiego pochodzi bardziej z wzorców preromańskiej architektury bizantyńskiej,
czy też jest to budowla o pochodzeniu zachodnioeuropejskim, na przykład kolońskim, bo
większość wczesnoromańskich kościołów i kaplic z nadreńskiej Kolonii posiada właśnie w
swoich architektonicznych rozwiązaniach ten grecki, równoramienny krzyż. Warto tu pamiętać,
iż matka Ottona III, cesarzowa Teofano była Greczynką z Konstantynopola i jako
cesarzowa-regentka po śmierci jej męża Ottona II, była silnie związana z samą Kolonią i
Nadrenią, i być może to właśnie jej architekci mieli jakiś wpływ na wznoszone w X wieku w
Germanii i na zachodniej Słowiańsczyźnie kościoły i kaplice. Już w samej formie tertrakoncza
zawarta jest symbolika chrztu, ponieważ krzyż, jako znak zbawienia wskazuje na istotę wiary
chrześcijańskiej. Podobne rozwiązania architektoniczne zachowałay sie jako relikty
archeologiczne również na Wawelu, w Pradze, na Węgrzech oraz niemieckiej Bawarii i Turyngii.
Inne romańskie baptyseria miały często formę rotund lub wieloboków a w słowiańskiej Karyntii i
Styrii były nazywane karnerami. Wyjątkową jednak cechą architektoniczną kaplicy chrzcielnej z
Ostrowa jest obecność dwóch basenów chrzcielnych podczas gdy w innych tego rodzaju
budowlach wstępuje tylko jeden . Baseny lednickie są poza tym dosyć płytkie i mają kształt
półkokręgów. Przypuszcza się zatem- przez analogię zaczerpniętą ze źródeł pisanych – że
jeden z tych basenów służył do chrztu kobiet, a drugi mężczyzn. Palatium książęce połączone
było z tą kaplicą poprzez wejście, które ocałało do naszych czasów. Pierwszy kamienny pałac
Mieszka był reprezentacyjną budowlą o dwóch kondygnacjach i tutaj też prawdopodobnie
odbywały sie najważniejsze spotkania i wydarzenia związane z funcjonowaniem jego państwa i
dworu. Być może wzorcem były tu najbliższe pałace cesarskie z Magdeburga, Merseburga Kwedlinburga i Werli w Saksonii, które znane były Mieszkowi poprzez jego częste wizyty w tym
cesarskim landzie. Druga żona Mieszka księżniczka Oda pochodziła przecież z Haldensleben
spod Magdeburga i stamtejszego klasztoru w Kalbe porwał ją nasz piastowski książę, biorąc ją
sobie siłą po śmierci Dąbrówki za małżonkę. Oprócz palatium i baptyserium na wyspie w obrębie grodziska znajdował się też niewielki
kościół , w którym pochowano najprawdopodobniej członków rodziny lub synów Mieszka
zmarłych w wieku dziecięcym. Być może był to nawet jeden z synów księżniczki Ody. Niestety,
zachowały się jedynie resztki fundamentów tej budowli. Według badań archeologów cała ta
wczesnopiastowska, kamienna rezydencja została wzniesiona w osadzie lechickiej istniejącej
już tutaj od VIII wieku. Dopiero w X wieku za panowania pierwszych Piastów przekształciła się
ona w potężny gród obronny okolony wałem ziemnym o wysokości 12 metrów i średnicy 150
metrów. Równocześnie z grodem wybudowano drewniane mosty łączące wyspę z lądem, które
spłonęły jednak w roku 1038 podczas najazdu Brzetysława na Polskę. Dokładną datę budowy
tutejszych mostów i palatium naukowcy określili poprzez dendrochronologiczne badania pni
użytych do budowy mostów na zimowo-wiosenny okres 963-964 roku, czyli na czas
przygotowań do zaślubin Mieszka I z czeską Dobrawą, które odbyły się w roku 965. Był to także
czas przygotowań do chrztu Mieszka wraz z jego dworem i całym państwem Polan. Można
zatem przypuszczcać, że czas do momentu chrztu książę wykorzystał nie tylko na przyswojenie
zasad wiary i przygotowania własnych poddanych do chrztu, ale także do wzniesienia
baptyserium godnego tak wielkiej ceremonii. Niektórzy z badaczy twierdzą, iż czasowo
rezydował tu pierwszy biskup Poznania Jordan, z pewnością zaś można stwierdzić, iż w roku
1000 Bolesław Chrobry podejmował tu cesarza Ottona III zmierzającego z odległego Rzymu z
pielgrzymką do grobu św. Wojciecha i na słynny Synod Gnieźnieński. Poświadczeniem tych
2/3
Grzegorz Bednarek. Z cyklu:Chrześcijańskie korzenie zjednoczonej Europy. Ostrów Lednicki- miejsce chr
niedziela, 23 września 2012 12:18
przypuszczeń mogą być brązowe misy, jakie archeolodzy odnaleźli na dnie jeziora Lednickiego
podczas swoich badań, opisane przed tysiącem w kronice biskupa Thietmara, które obecnie
znajdują się w pobliskim Muzeum Archeologicznym. Tekst, opracowanie, zdjecia: Grzegorz B. Bendarek, copyright 3/3