Program profilaktyki - materialy dla nauczycieli

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI
ZESPOŁU SZKÓŁ NR 118
W WARSZAWIE
MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELI
Szkolny Program Zaradczy
Na wypadek pojawienia się na terenie szkoły patologicznych zachowań uczniów (agresja,
naruszanie regulaminu szkolnego) oraz sytuacji zagrożenia młodzieży uzależnieniami
(alkoholizm, narkomania, dopalacze), opracowany został p r o g r a m z a r a d c z y według
poniższego zarysu:
1. Środki zaradcze na poziomie szkoły:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ankieta wśród uczniów,
dzień poświęcony problemowi negatywnych zachowań uczniów (agresji, mobbingu,
alkoholizmu, nakomanii itp.),
większa kontrola podczas przerw, częstsze interwencje,
uatrakcyjnienie oferty zajęć pozalekcyjnych,
systematyczne prowadzenie edukacji prozdrowotnej przez pracowników szkoły i
specjalistów zapraszanych z zewnątrz,
promowanie zdrowego stylu życia poprzez turystykę, organizację sportowych zajęć
pozalekcyjnych, aktywne formy spędzania czasu wolnego,
spopularyzowanie możliwości bezpośredniego kontaktu z pedagogiem lub
psychologiem szkolnym,
popularyzowanie przez pedagoga szkolnego informacji wśród uczniów, dotyczących
specjalistycznych instytucji wspierających młodzież w rozwiązywaniu jej problemów,
doskonalenie i samodoskonalenie nauczycieli,
współpraca dom – szkoła,
współpraca ze specjalistami z takich instytucji, jak: Poradnia PsychologicznoPedagogiczna, Straż Miejska, Policja, Monar,
„nauczanie profilaktyczne”, czyli: twórcze podejście do tematu, uczenie metodami
aktywizującymi, motywowanie uczniów poprzez zauważanie ich mocnych stron,
udzielanie wyjaśnień, zachęcanie do współpracy.
1
2. Środki zaradcze na poziomie klasy:
•
•
•
•
•
•
jasno sprecyzowane normy postępowania,
godziny wychowawcze – np.: zajęcia uczące zastępowania agresji, upowszechnianie
wiedzy na temat ujemnych skutków patologicznych zachowań i uzależnienia oraz
sposobów przeciwdziałania im,
nauka przez współpracę,
stworzenie klimatu dającego poczucie bezpieczeństwa,
pedagogizacja rodziców w ramach spotkań rodziców z wychowawcami klas,
indywidualne rozmowy,
organizowanie prelekcji dla rodziców z udziałem
3. Środki zaradcze na poziomie jednostki:
•
•
•
•
•
indywidualne rozmowy wychowawcze z uczniami, bądź interwencyjne,
rozmowy z rodzicami uczniów, których problem dotyczy – ewentualnie także w
obecności ucznia,
pomoc i wsparcie dla rodziców i uczniów, udostępnianie fachowej literatury
zgromadzonej u pedagoga szkolnego,
wskazanie specjalistycznych placówek mogących udzielić pomocy poza szkołą,
zmiana klasy lub szkoły.
2
Szkolny Program Profilaktyczny Sobą być
I. Tematy zajęć
1.
2.
3.
4.
5.
hierarchia wartości,
środki uzależniające: mity i rzeczywistość,
uzależnienie i współuzależnienie,
sztuka odmawiania,
poczucie własnej wartości.
II. Etapy realizacji
1. Blok pierwszy zajęć – “hierarchia wartości”
Problemy wychowawcze pojawiają się najczęściej wtedy, gdy młodzież nie ma jasno
sprecyzowanego i utrwalonego systemu wartości. Okres dorastania człowieka to czas
poszukiwania swojej tożsamości i swojego miejsca w społeczności oraz kwestionowania
istniejących zasad, buntu przeciwko zastanym regułom. Celem pierwszych zajęć jest więc
rozbudzenie autorefleksji na temat hierarchii wartości.
Wprowadzanie pojęcia wartości zaczynamy “burzą mózgów” na temat wartości w życiu
człowieka oraz grą skojarzeń. Polega ona na podaniu przez każdego ucznia kilku osobistych
skojarzeń związanych z wypisanymi na tablicy wartościami. Stanowi to punkt wyjścia do
dalszych rozważań o tym, co jest w życiu najważniejsze oraz uświadamia istnienie tzw.
pseudo wartości (alkohol, papierosy, narkotyki) ograniczających samodzielność i wolność
człowieka – ze szczególnym uwzględnieniem nikotynizmu. W dalszej części zajęć można
przeprowadzić zajęcia plastyczne, w czasie których uczniowie podzieleni na grupy
przygotowują plakaty związane tematycznie z omawianymi zagadnieniami.
2. Blok drugi zajęć – “środki uzależniające: mity i rzeczywistość”
Celem tych zajęć jest przypomnienie podstawowych wiadomości o środkach uzależniających
i ich działaniu, mechanizmach uzależnienia oraz obalanie mitów dotyczących środków
uzależniających. W krótkim wstępie podkreślamy, że nie wszystkie sposoby takiego
zaznaczania swojej dorosłości i poprawiania samopoczucia są dobre i że mogą prowadzić do
dużych kłopotów. Zaznaczamy, że jednym z pierwszych przejawów niedojrzałości jest
sięganie po papierosy i manifestowanie stopnia swojej dorosłości poprzez demonstrowanie
palenia. Następnie dzielimy uczniów na kilkuosobowe zespoły. W czasie “burzy mózgów”
tworzymy listę środków uzależniających i przeprowadzamy ćwiczenie pomagające zrozumieć
jak ludzie oszukują siebie i innych na ich temat Wspólnie dochodzimy do konkluzji, że
bardzo wielu ludzi wpada w pułapkę chemicznego uzależnienia i że bardzo trudno z niej się
samemu wyciągnąć. Następnie przeprowadzamy “ malarski eksperyment” polegający na
odtwarzaniu z zasłoniętymi oczami pokazanego wcześniej rysunku. Eksperyment ten jest w
pewnym sensie metaforą upojenia alkoholowego i pokazuje stan utraty kontroli nad własnym
ciałem.
3
3. Blok trzeci zajęć – “uzależnienie i współ-uzależnienie”
Celem tych zajęć jest pogłębienie wiadomości o uzależnieniu i współ-uzależnieniu oraz
uwrażliwienie na sygnały ostrzegawcze, mówiące o nadużywaniu substancji chemicznych. W
czasie krótkiego wstępu podkreślamy, że powszechna obecność środków uzależniających
tworzy liczne pokusy. Nie należy oczekiwać, że ludzie (młodzi i dorośli) nie będą ryzykować,
tzn. że przestaną robić rzeczy dla nich niebezpieczne. Można jednak wprowadzić pojęcie
“głupiego ryzyka”. W dalszej części zajęć skupiamy się na pytaniu “co to znaczy
nadużywanie” czyli złe używanie, kiedy możemy mówić o szkodliwości ,a kiedy o
nadużywaniu? Dla lepszego zrozumienia i poznania uczuć wywoływanych przez ludzi
nietrzeźwych można wykorzystać m.in. fotografie i wycinki z gazet obrazujące zachowania
ludzi będących pod wpływem środków uzależniających. Warto jest uwypuklić aspekt moralny
sytuacji mających miejsce w codziennym życiu.
4. Blok czwarty zajęć – “sztuka odmawiania”
Kolejnym krokiem w profilaktyce jest zapoznanie uczniów z zasadami asertywności Celem
tych zajęć jest poznanie przez młodzież obszarów własnej asertywności (można tu
wykorzystać “mapę asertywności” M. Król – Fijewskiej) oraz uczenie się jak odmawiać bez
obawy przed odrzuceniem. Umiejętność ta jest niezbędna do skutecznego opierania się
naciskom związanym z sięganiem po używki. Człowiek, który potrafi spokojnie, ale
stanowczo odmówić jest bezpieczny, decyduje o swoim życiu, świadomie wybiera i realizuje
swoje cele. Odmawiania można się nauczyć. Pomocą w tego typu sytuacjach może być
uświadomienie sobie, przez młodego człowieka, negatywnych stron sięgania po używki i
przekonanie samego siebie, że potrafi odmówić. Można po prostu powiedzieć “nie” bez
wchodzenia w zbędne dyskusje. Odmowa nie wymaga tłumaczenia się – to Twoja decyzja i
inni powinni ją respektować. Dla wyćwiczenia umiejętności asertywnego odmawiania
proponujemy uczniom stanięcie w kręgu i powiedzenie najpierw sobie po cichu, a następnie
kilkakrotnie na głos tekstu: “dziękuję nie – nie skorzystam z tej propozycji’.
5. Blok piąty zajęć – “poczucie własnej wartości”
Obecnie zauważa się tendencję rezygnacji z realizowania wielogodzinnych programów
profilaktycznych. Coraz większy nacisk kładziony jest na twórcze organizowanie czasu
wolnego młodzieży. Aktywność, ukierunkowanie zainteresowań, wypełnienie czasu wolnego,
wyeliminowanie z życia codziennego nudy ma bardzo duże znaczenie profilaktyczne.
Podczas tych zajęć podajemy uczniom konkretne informacje na temat różnych form
aktywności pozaszkolnej, możliwej do zrealizowania na własny terenie oraz bez wielkich
nakładów finansowych. Uświadamiamy też młodzieży, że w życiu ogromną rolę odgrywa
umiejętność pozytywnego myślenia o sobie. Pokazujemy, że po używki sięgają głównie
ludzie słabi, nie umiejący współżyć i współpracować z innymi, zamykający się ze swymi
problemami. Myślą przewodnią tych zajęć jest “NIE MUSZĘ PIĆ/BRAĆ ABY INNI MNIE
AKCEPTOWALI”. W tych zajęciach przeprowadzamy ćwiczenie pozytywnego myślenia o
sobie, polegające na napisaniu na kartce kilku pozytywnych cech charakteryzujących
ćwiczącego, bądź ułożeniu kilku zdań, zaczynających się od słowa “jestem” i wskazujących
na jakieś pozytywne cechy danej osoby.
4