Układ oddechowy - BEZ

Układ oddechowy - zespół narządów umożliwiających
organizmowi oddychanie. Integralnym elementem układu jest
narząd oddechowy. Budowa układu oddechowego:
najbardziej rozwinięty układ oddechowy (np. u kręgowców
wyższych ewolucyjnie) tworzą: - drogi oddechowe- -jama
nosowa - ogrzewanie powietrza, oczyszczanie (obecność w
nosie włosów i komórek z rzęskami wychwytującymi
nieczystości), nawilżanie (obecność śluzu); -gardło, krtań,
tchawica, oskrzela - stanowią drogę, którą powietrze dociera do
płuc. Tchawica i oskrzela mają dodatkowo chrząstkowe
pierścienie, by się nie zasysać. – narządy oddechowe:
-pęcherzyki płucne - tu zachodzi wymiana gazowa (za pomocą
dyfuzji). Ich cienkie ścianki pozwalają na sprawną wymianę
gazową. Są również oplecione licznymi naczyniami
włosowatymi. W płucach jest bardzo dużo pęcherzyków, aby
zwiększyć wydajność oddechową. Funkcje układu
oddechowego: pobranie tlenu z otoczenia (powietrza lub
wody), - oczyszczenie, ogrzanie, nawilżanie wdychanego
powietrza - transport powietrza do narządu oddechowego,
gdzie następuje wymiana gazowa , - dostarczenie tlenu do
tkanek oraz dwutlenku węgla z tkanek do narządu
oddechowego (tę funkcję przejmuje układ krwionośny), wydalenie z organizmu produktów końcowych przez drogi
oddechowe , - dostarczanie tlenu do komórek. Układ
oddechowy człowieka: jednostka anatomiczno-czynnościowa
służąca wymianie gazowej - dostarczaniu do organizmu tlenu i
wydalaniu zbędnych produktów przemiany materii, którym jest
m.in. dwutlenek węgla. Składają się na niego drogi oddechowe
i płuca. Niewielki udział w wymianie gazowej ma również skóra.
Dyfuzja - proces samorzutnego rozprzestrzeniania się
cząsteczek lub energii w danym ośrodku (np. w gazie, cieczy
lub ciele stałym), będący konsekwencją chaotycznych zderzeń
cząsteczek dyfundującej substancji między sobą i/lub z
cząsteczkami otaczającego ją ośrodka. Układ oddechowy u
bezkręgowców: Płazińce i obleńce- Zwierzęta te oddychają
całą powierzchnią ciała, natomiast formy pasożytujące
wewnętrznie oddychają beztlenowo na drodze fermentacji
(rozkład glikogenu). Dodatkowo niektóre formy larwalne
obleńców są wrażliwe na stężenia tlenu, przemieszczając się
wraz z jego wzrostem. Pierścienice- Większość oddycha całą
powierzchnią ciała. Komórki gruczołowe ich naskórka
wydzielają śluz, dzięki czemu powierzchnia ciała jest stale
wilgotna. Tlen z powietrza rozpuszcza się w śluzie i poprzez
powłoki ciała dyfunduje do sieci naczyń włosowatych tuż pod
zewnętrzną warstwą komórek naskórka. Stawonogi - U
poszczególnych grup układ oddechowy jest rozmaicie
ukształtowany. Drobne, planktonowe skorupiaki (oczlik,
rozwielitka) oddychają całą powierzchnią ciała. Skorupiaki narządem wymiany gazowej są cienkościenne, blaszkowate
skrzela z reguły zlokalizowane u podstawy lub na członach
podstawowych odnóży krocznych (skrzela zewnętrzne). U
drobnych form mogą to być i same odnóża, zawierające dobrze
rozwinięte przestrzenie hemolimfatyczne. Wymianę gazową
warunkuje stopień zwilżenia skrzeli. Owady - Układ
oddechowy owadów zbudowany jest z systemu rozgałęzionych
rurek zwanych tchawkami. Powietrze dostaje się do systemu
tchawek przez przetchlinki - niewielkie otwory w powierzchni
ciała. Liczba i położenie przetchlinek są różne u różnych
gatunków Pajęczaki - Narządem wymiany gazowej są
płucotchawki (1 do 4 par) zlokalizowane na dole odwłoka. Są to
grzebykowate, spłaszczone rozgałęzienia pni tchawkowych,
omywane przez hemolimfę transportującą gazy oddechowe.
Powietrze do płucotchawek dostaje się przetchlinkami.
bez-nauki.pl - ściągi, opracowania, testy...
Układ oddechowy u kręgowców: Kręgouste i ryby Kręgouste i ryby oddychają przede wszystkim skrzelami. Są
one umiejscowione w ścianach szpar skrzelowych łączących
gardziel z otoczeniem. U ryb spodoustych szpary skrzelowe
otwierają się bezpośrednio na zewnątrz, po bokach ciała lub od
spodu (płaszczka). U ryb kościstych szpary skrzelowe są
nakryte wieczkiem skrzelowym, a ruch wody przez skrzela
powstaje w wyniku współdziałania kości otaczających otwó
gębowy z ruchami wieczka. Płazy- Prócz ryb i kręgoustych
skrzelami oddychają też larwy płazów. Larwy płazów
bezogonowych mają cztery szpary skrzelowe. Również u
płazów w stadium larwalnym występują skrzela zewnętrzne.
Płuca płazów dzieli od gardzieli krótki odcinek dróg
oddechowych zwany tchawico-krtanią. Łączy się on z gardzielą
podłużną szparą zwaną szparą głosową. Najprościej
zbudowane są płuca u takich płazów jak odmieniec, u którego
są to po prostu dwa worki o gładkich ścianach. U płazów
bezogonowych wewnętrzna powierzchnia tych worków ulega
już pewnemu pomarszczeniu. Rozbudowany system fałdów
płucnych występuje u żab zielonych i ropuch. Gady, ptaki i
ssaki- U gadów rozwój idzie jeszcze dalej; wprawdzie u
niektórych gatunków spotykamy płuca o wewnętrznej
powierzchni zupełnie podobnej do płazów, u większości jednak
listewki, które u płazów są pojedyncze, komplikują się,
wytwarzając nawet u wyższych gatunków przedziały w
workach. Do najbardziej obszernych płuc gadów należą płuca
żółwi. U wodnych żółwi wyporność wypełnionych całkowicie
płuc równoważy ciężar szkieletu i pancerza. U gadów rozwój
idzie jeszcze dalej; wprawdzie u niektórych gatunków
spotykamy płuca o wewnętrznej powierzchni zupełnie podobnej
do płazów, u większości jednak listewki, które u płazów są
pojedyncze, komplikują się, wytwarzając nawet u wyższych
gatunków przedziały w workach. Do najbardziej obszernych
płuc gadów należą płuca żółwi. U wodnych żółwi wyporność
wypełnionych całkowicie płuc równoważy ciężar szkieletu i
pancerza.
bez-nauki.pl - ściągi, opracowania, testy...