ZRÓŻNICOWANIE RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM

Beata Janeczko*
ZRÓ¯NICOWANIE RYNKU PRACY
W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM
Wysoki poziom bezrobocia w Polsce, zw³aszcza w ostatnich latach, sta³
siê jednym z najwa¿niejszych problemów spo³eczno-gospodarczych. Bardzo
niski popyt na pracê jest zró¿nicowany przestrzennie. Jest to wyraŸnie widoczne w porównaniach miêdzyregionalnych. Regiony szczególnie niskiego popytu
na pracê i jednoczeœnie wysokiej stopy bezrobocia charakteryzuj¹ siê wysokim udzia³em rolnictwa w gospodarce oraz niekorzystnymi proporcjami miedzy
liczb¹ ludnoœci wiejskiej i miejskiej.
Zale¿noœci miêdzy poziomem rozwoju gospodarczego a sytuacj¹ na rynku
pracy mo¿na pokazaæ na przyk³adzie obecnie najs³abszego ekonomicznie województwa w Polsce - województwa lubelskiego.
1. Charakterystyka gospodarki województwa
Województwo lubelskie utrzymuje nadal rolniczy charakter, czego odzwierciedleniem jest wysoki udzia³ rolnictwa w tworzeniu Produktu Krajowego
Brutto oraz bardzo wysoki udzia³ pracuj¹cych
w rolnictwie (ponad 50% czynnych zawodowo; kraj - 27%; UE - 5,5%).
Pog³êbia siê niekorzystna struktura podmiotów oraz sektorów w³asnoœci zatrudniaj¹cych pracowników (dominacja sektora publicznego). Bardzo niski jest
udzia³ przemys³u i budownictwa w strukturze zatrudnienia (województwo lubelskie - 16,3%; kraj - 27,7%). Sektor publiczny zatrudnia 58,4% osób zatrudnionych w sferze pozarolniczej, sektor prywatny - 41,6% (kraj 60,4%).
Niekorzystne uwarunkowania na rynku pracy w województwie lubelskim
opieraj¹ siê g³ównie na kilku cechach gospodarki tego obszaru, w tym takich, jak1:
· Niski poziom rozwoju gospodarki rynkowej.
· Niekorzystna struktura gospodarki.
· Niski poziom urbanizacji, s³abe wyposa¿enie w infrastrukturê komunikacyjn¹.
Na niski poziom rozwoju gospodarki rynkowej tego obszaru sk³ada siê
wiele cech, w tym takie, jak2:
1. Najni¿szy w kraju poziom PKB na jednego mieszkañca, wynosz¹cy
*
1
2
Studentka I roku ekonomii, Studenckie Ko³o Naukowe Ekonomistów. Opiekun dr Mieczys³aw Kowerski.
R. Horodeñski, C. Sadowska-Snarska "Rynek pracy na progu XXI wieku", s.291
Program Operacyjny dla Województwa Lubelskiego do Funduszy strukturalnych, czêœæ 1,
Urz¹d Marsza³kowski Województwa Lubelskiego, Enterplan, Lublin 2002, s.8-9
13
11,1 tys. z³, co stawia województwo lubelskie na ostatniej pozycji w kraju.
Jest to wartoœæ ni¿sza o oko³o 75% od œredniej unijnej.
2. Niski poziom rozwoju przedsiêbiorczoœci.
3. Niskie nak³ady inwestycyjne w przedsiêbiorstwach na terenie województwa.
4. Zbyt s³abo rozwiniêta sieæ instytucji tzw. otoczenia biznesu. Na 10 tys.
mieszkañców województwa przypada ok. 60 instytucji wspieraj¹cych
rozwój przedsiêbiorczoœci, zaœ w UE oko³o 110.
5. Niski udzia³ województwa w wartoœci krajowej produkcji przemys³owej.
6. Niski udzia³ us³ug rynkowych w strukturze gospodarczej województwa.
7. Wysoki udzia³ zatrudnienia w sektorze rolniczym.
8. Niekorzystne zmiany w strukturze zatrudnienia.
Do najwa¿niejszych cech niskiej urbanizacji woj. lubelskiego mo¿na zaliczyæ:
· Wysoki udzia³ ludnoœci wiejskiej w ogólnej liczbie ludnoœci województwa. Wynosi on a¿ 53%, a w kraju 38,2%.
· Rzadka sieæ miast.
· Wysoki udzia³ ma³ych miast w ogólnej ich liczbie. A¿ 19 wœród 41 miast
w województwie nie przekracza 10 tys. mieszkañców.
· Zbyt ma³a liczba du¿ych miast, które odci¹¿y³yby Lublin w obs³udze tego
rozleg³ego terytorialnie województwa.
Lubelszczyzna praktycznie nie ma atrakcyjnej oferty dla inwestorów zewnêtrznych, w tym zagranicznych. Dlatego te¿ funkcja rozwoju infrastruktury wspó³pracy
miêdzynarodowej na tym obszarze jest najistotniejszym czynnikiem rozwoju.
Strukturê bezrobotnych charakteryzuj¹ nastêpuj¹ce niekorzystne cechy:
1. Dominacja osób w wieku mobilnoœci zawodowej (18-44 lata).
2. Wysoki udzia³ wœród bezrobotnych ludzi m³odych, wynikaj¹cy g³ównie
z trudnoœci uzyskania pierwszej pracy.
3. Niskie kwalifikacje zawodowe oraz nadmiar taniej niewykszta³conej si³y
roboczej.
4. Trudna sytuacja bezrobotnych kobiet (53,8% osób bez pracy).
5. Bardzo wysoki udzia³ bezrobotnych bez prawa do zasi³ku z Funduszu
Pracy (84,4%).
6. Du¿y udzia³ d³ugotrwale bezrobotnych (ponad rok).
Ze wzglêdu na rynek pracy, województwo lubelskie jest obszarem szczególnie problemowym. Najni¿sza w Polsce produktywnoœæ gospodarki i wysoka
stopa bezrobocia tworz¹ mechanizm nieprzerwanie pog³êbiaj¹cego siê kryzysu
spo³eczno-gospodarczego w tym regionie. Wspomaga go wydatnie du¿y udzia³
ludnoœci ¿yj¹cej na wsi i utrzymuj¹cej siê z nieefektywnego rolnictwa3.
3
R. Horodeñski, C. Sadowska-Snarska, Rynek pracy w Polsce na progu XXI wieku, s. 294.
14
2. Metodologia badania
Celem opracowania jest pokazanie zró¿nicowania rynku pracy województwa lubelskiego wed³ug powiatów. Dla potrzeb opracowania wykorzystano koncepcjê syntetycznej miary rynku pracy.
2.1 Syntetyczna miara rynku pracy
Pocz¹tek zastosowañ metod statystycznych do syntetycznego opisu z³o¿onych zjawisk spo³eczno-gospodarczych da³a miara syntetyczna
opracowana przez Z. Hellwiga i nazwana taksonomiczn¹ miar¹ rozwoju gospodarczego4.
Taksonomia jest dyscyplin¹ zajmuj¹c¹ siê zasadami i procedurami porz¹dkowania oraz klasyfikacji zbiorów. Ogólnie rzecz bior¹c, zadaniem metod
taksonomicznych jest pogrupowanie zbioru obiektów b¹dŸ ustalenie kolejnoœci
(hierarchii) obiektów.
Taksonomia dysponuje dwiema zasadniczymi grupami narzêdzi. Pierwsza to metody klasyfikacji wszystkich obiektów (nadawania im kolejnoœci) ze
wzglêdu na analizowane zjawisko. Druga to metody wyodrêbniania z populacji
analizowanych obiektów bardziej jednorodnych subpopulacji (podgrup).
W opracowaniu zastosowano metodê pierwsz¹.
Pojawia siê tutaj równie¿ wymóg, aby wszystkie zmienne diagnostyczne
oddzia³ywa³y w tym samym kierunku na badane zjawisko. W zwi¹zku z tym
wœród zmiennych diagnostycznych wyró¿nia siê stymulanty i destymulanty.
Stymulantami nazywane s¹ takie zmienne, wzrost wartoœci których œwiadczy o rozwoju badanego zjawiska z³o¿onego.
Destymulantami nazywane s¹ takie wielkoœci, spadek wartoœci których
œwiadczy o rozwoju badanego zjawiska z³o¿onego.
Jeœli w zbiorze zmiennych diagnostycznych wystêpuj¹ destymulanty, to
nale¿y przekszta³ciæ je w stymulanty5.
2.2 Zmienne opisuj¹ce rynek pracy
Do opisu zró¿nicowania rynku pracy w województwie lubelskim przyjêto
nastêpuj¹ce zmienne:
X1-stopa bezrobocia (destymulanta)
X2-pracuj¹cy na 1000 ludnoœci (stymulanta)
X3 -bezrobotni bez prawa do zasi³ku w ogólnej liczbie bezrobotnych (destymulanta)
X4-spó³ki prawa handlowego na 1000 ludnoœci (stymulanta)
X5 -bezrobotni powy¿ej 12 miesiêcy w ogólnej liczbie bezrobotnych (destymulanta)
4
5
Z. Heellwig, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podzia³u krajów ze wzglêdu na ich poziom rozwoju i strukturê wykwalifikowanych kadr, Przegl¹d statystyczny 4/1968.
Sposoby przekszta³ceñ mo¿na znaleŸæ w: M. Kowerski, Metody modelowania ekonometrycznego
w wielowymiarowej analizie porównawczej, Ekonometria, Notatki z wyk³adu, WSZiA, Zamoœæ 2003.
15
W celu sprowadzenia poszczególnych zmiennych do porównywalnoœci
nale¿y uwolniæ je od miana.
W metodzie Hellwiga uzyskuje siê to przez ich standaryzacjê. Zmienne powy¿sze dotycz¹ 2002 roku i pos³u¿y³y do obliczenia syntetycznej miary rynku pracy7.
Tablica 1. Zmienne opisuj¹ce rynek pracy woj. lubelskiego.
•ród³o: Rocznik Statystyczny województwa lubelskiego 2003, Urz¹d Statystyczny
w Lublinie, Lublin 2003.
Syntetyczna miara rozwoju rynku pracy najwiêksz¹ wartoœæ osi¹gnê³a
dla miasta Lublina. Na kolejnych miejscach znalaz³y siê trzy miasta, które
wczeœniej by³y siedzibami w³adz tzw. ma³ych województw. Niewiele gorzej przed6
Obliczenia wykonano za pomoc¹ programu Exper, opracowanego przez Pana Piotra Borowskiego z Urzêdu Statystycznego w Lublinie, Oddzia³ w Zamoœciu.
16
stawia siê rynek pracy przemys³owego powiatu œwidnickiego. Najni¿szy poziom rozwoju rynku pracy wyst¹pi³ w powiatach ziemskich: hrubieszowskim,
radzyñskim, opolskim oraz janowskim.
Wizja pog³êbiaj¹cego siê kryzysu na rynku pracy w omawianym regionie
nie mo¿e byæ czynnikiem braku wiary w sens jakichkolwiek dzia³añ wspomagaj¹cych rozwój. Dzia³ania te zosta³y okreœlone na lata 2004-2006 w Programie
Operacyjnym Województwa Lubelskiego do Funduszy Strukturalnych7
W programie okreœlono 4 grupy priorytetów, zorientowane na:
1. Rozbudowê infrastruktury o znaczeniu regionalnym i ponadlokalnym
2. Rozwój i restrukturyzacja bazy ekonomicznej regionu
3. Rozwój zasobów ludzkich i edukacji
4. Rozwój lokalny, w tym promocja integracji
7
Program Operacyjny dla Województwa Lubelskiego do Funduszy strukturalnych, czêœæ 1,
Urz¹d Marsza³kowski Województwa Lubelskiego, Enterplan, Lublin 2002.
17
Prze³amywanie kryzysu na rynku pracy w Polsce jest zadaniem koniecznym, lecz bardzo trudnym, szczególnie w województwach o niskim poziomie
rozwoju i przestarza³ej strukturze gospodarki. Dekoncentracja œrodków finansowych, krajowych i unijnych, w wielu dziedzinach mo¿e przynieœæ niedostateczne efekty. W polityce regionalnej pañstwa i samorz¹dów wojewódzkich
celowe by³oby respektowanie trzech wa¿nych zasad okreœlonych w Narodowej
Strategii Rozwoju Regionalnego.
I Zasada programowania, czyli wczeœniejszego przygotowania programów i projektów przedsiêwziêæ wspieraj¹cych rozwój.
II Zasada, to zasada koncentracji œrodków finansowych na niewielu kierunkach dzia³añ. Jest to warunek skutecznoœci wdra¿anych programów i projektów.
III Zasad¹ jest tworzenie systemu partnerstwa, instytucji publicznych i firm
prywatnych. Sprawny system partnerstwa w regionach pozwoli z pewnoœci¹ na
sprawne monta¿e finansowe œrodków krajowych.
BIBLIOGRAFIA
[1] Z. Hellwig, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podzia³u krajów ze wzglêdu na ich poziom rozwoju i strukturê wykwalifikowanych kadr, Przegl¹d Statystyczny 4/1968.
[2] R. Horodeñski, C. Sadowska-Snarska, Rynek pracy w Polsce na progu
XXI wieku.
[3] M. Kowerski, Metody modelowania ekonometrycznego w wielowymiarowej analizie porównawczej, Ekonometria, Notatki z wyk³adu, WSZiA, Zamoœæ 2003.
[4] Program Operacyjny dla Województwa Lubelskiego do Funduszy Strukturalnych, czêœæ 1, Urz¹d Marsza³kowski Województwa Lubelskiego,
Enterplan, Lublin 2002.
[5] Rocznik Statystyczny województwa lubelskiego 2003.
18