sp 10 teksty do wykorzystania

.|Ęv
xorvv sr.nrlla
Tr x sty o o
'W
Sxtaucz-LNru
ZtNrr7nowA
tyitl
A
Ś Wryta (Bo ZE,9 o tlrĄ(Ło(DZE,9\rI
,,Narodzito się dzieciqtko u mieścieBetlejern, maŁy
Jezus narodzony tym dziatkom mitym, ślicznapanna
przy nim stoi, Co80 potuijo; dejpiętoczek na troniczek'
kupiymy szatki, kqsek cajgu modrego' złotem uyszyLua.negoJezulanko?.Di."
E#.
szopkę'
Pokolorujcie
l..J
Ś,v/ry,ryEozr' go NLKooZz'r{IA
i w1funa1ĄłrtF'cśwĄteczną,
zaprojeĘęuj
,
l.|';fr'fr0Ł,i
0.tTIf;Ł-fu'\T
j{ielitcznik
tlo?iamiOiczustui
mltoŚci
hrzeulIcniu
loŚtlliqconu
Nr
6
Sierpień
cena
1991 roku
., - 1,'
,
NIENOSZVAKROLOWA
B
ą
lo poczętków
\r) "
\J.\
^ ,L -U .t E.rr- -t c^l . ^ n i k t
wiedział
o jej
)
lld5Z.CgU
i>\
nie
: -J--:
--:..
ISInIenIU.
n^^:
U O p r e^ r O
po
l9l9r.
opubl ikowaniu
focmularzy
górnośIąskich
il
^t.^-^
1.^
U r \ < l4 < l 1 U
nI
il
t
^; ^
Jlę
'
W
+^
L|=
pierwszę zonę
Henryka Prawego
była nie znana z
imienia księŻniczka
opoIska. Próbę
jej imienia
us talenia
podjęł K. Jas iński ,
któcy przypuszczał,
Lz
naleŻy l.dentyfikować
ję z występujęcą w
Źródłach
XIV-wiecznych
księŻną
wodzisławską
Konstancją.
ilF
,r
.f,Jl
I I tt
'l,f?
I
,r1
tr
I
II
łńł
'/.tr
76
,.a'
t'lrlli
v.
.ł. 'L.
"f
'f'
I
,'\
IH
/J L'
n
JT
0{
t'n
Il
I
l3 \l1
$:Ł]
L,
,J,
p0Śtulq(r(-)n!
lrrzaLuIuniu
l1tit(lŚcI
ttoZierrt[oiczustll
)f.lglll*}jl)
i]:2|
*-rdanieekstraĘqrnavJ"etlVls9ór.
cena 1,- z1
E}YSł,ĄĘE'/Ą
F''ęFAST# ĘĘ/ł,Ą
c
[:
Łt
;.^.
r*"
:.Y,i
.|.
;, '.
.
.'/iż.'<{.ł
}ą.1,,|.
r- n.ł{
.
Rok 1900
1 \ . { i ] i - t . ' i c c , l i } Y c h Ź ł i p i s ł t c i il ' l t c i i l r ; i ' s k i r : i rł J t l l ł ł i n i k * n r i r r
lllŁt, i}1i'{s{L-CZk.t)
Źc \t.ładr s|:;ir'tlrri, Łtiet.iit (}il{}is|iit'
C'\'iźi!It\'.,
\l\'tiii;,i:;i;tęr ;il!t.tizicCŹ:. .,1,$;ł\'S{k{}.,
ż't iir Iti tlitti '}i i,JisCe |ll
it
i{:łciiltll'zt'ltl
tt rĘ' .ic'tl.' |}rlr.i
;{ii'..'i.
lłIi('dE1
Jrt:s'trl.i
.it's;ł-'.
rłc ni .
{
$" l'oktt 124 i r;iirliict \! tiiiłisiłrr ilt [}t''('3\'l\ C{i
{ l ź r i J | | l l i e |. i. r ' z . t ' i t l ' t l t . i rPcE ' : l ' c ! . r t a r . ś ' ( ' } l r l : l g . l I ł i l\ra. . i a z t i t c ! t . , : t
()łtlttttttica.
z
i:;kźc
p<iźnic.iszv iliskttn:l
iJl'*ltilita
. . l r l l . l l . r l t t : t t i / ' i lrrr' i t ' i c g t ' r l t l r i w i l r s i k s i ę r t r t i t t l t ) l . | ' l i t ł \ .
przy bramla wJazdbweJ do prcbostwe '
' p c w n o ś !c q a r c h c o 1 o r l z y J e k l e d y ś
o d k n r :i ą . c l o s y k 6 ml e n n d z o 3 t 8 ł y '
do
c z e ś cl ó w o w y k ó r z y s t a n e r t ó r n l e
k
o
ś
c
l
o
ł
a
l
C
o
ł
8
t
w
o.
b t l r j o w vn o w e q o
m o ż n a -z g u w a ź y ć w z e w n ęt r z n y m c o k o t e '
Qdyż od zt{ykłego kamlenla łamenego
ozdobną obróbką.
óuiozntaJę.9lę'one
sztukl mogAr c h e o l o d z y I h i s t o r y c y
l iby z pewnoścla ocelllc !,'1ek tych
symbo11cznych' Jakby odrł1ecznycn
podwal1n dzlś is tn1eJęcego koścIoła.
D o J e U o b u d o w y 'p r z y ś t ę p 1 o n o
w roku I909. Pro,lekt oow3tał na
rejonowego w 0poltt
d e s t < a c ha r c h l t e k i a
Ludwika Schneidera
Uył to proJektsnt o 'jstaIoneJ
r errom
l e. ZaproJektował łcześn1eJ
w i e l k l d t { u { l e ż o r l yn € o g o t y c k 1 k o ś c l ó ł
ś w . A n t o n 1 e g o w R y b nl k u ' t . t y b U d o w 6 n y
w latach 1901 - 1906.
K o s z t b u d o w y k n ó c i o ł a w o d zl s ł a w s k1 e g o o b I l c z o n o n a 1 4 0 . 9 B 0 m a r e k
/ o c z y w L ś c | e n l e m 1 e c t (L c h / , z c z e g o
po trącono vtartośćprac gzarwarko!,ych
2 0 . 0 0 0 m 6r g k . P o f o s t a ł q k w o t ę
podzi e1ono między pa trong 1 mIasto,
przy czYn na czędc p6.ronsckę
przy1 adły dwlg trzec l t I co wyno3lło
B 0 . 6 i ] m er e k . P o c z ą t k o w o p a t r o n
b y ł g o t ó r , łp o l <r y c t y r k o 1 / J k o s z t ó w '
tlięc podzIr''1ać trzeba nleurtęo1 lwość
i p r o c e s o u q z r ę c z n o ś c k s ' \ j t i- t i k e .
S z a r t . ł a r k t o t . l y w o d z q c ys . j . ę z d a w r r v c hw l a k d ł o t j o l 1 a z e k 1 u d n o ś c l
tJostarczan1e zapc2Ęgów l pros teJ
r o l r o c l ż n y d o w y k Ó n a n 1 a r o b d' l st hpl e b . 1l c z n y c h , l n e c ż ó J - p e r s f
o b o wl a Z s n 1 b y 1 t w y k o n e ć n I e o d p ł a t n e
prace l{Brtoścl 20.000 mBrek. Mało
to, czy dUżo? 01a poróH|1ert1s
m o ż n a p o d a ć) ż e , t t y m c z a s l e b i t o
p o k a ź l l y c h r o z m1 s r ó v l m o n 6t ę f ł o t ą
o w ar t o ś cl n o m t n d 1 n e J 2 0 m ar e k ,
więc wartość prostych tobót wyrażała slę w tys1qcu sftUk t8k1c11
z ł o t y c h k r ę ż k ó w . N u m 1 z m tay c y n 1 e c h
to prze1lczą na nasze lnf lacyJne
złotówk1r
i'l budowę na32€go kodcIoła włożył
cełą swoJą duszę ks. Henryk Woltlke
i tym wpIsał 5lę H Jego hlstor1ę.
Z a s Ł t s ż y Ło n w 1 ę c h 6 o b 3 z e r n l e J s u B
w s p o m n 1 e n 1 e .U r o d z 1 ł s 1 ę 8 m e J a l B 6 } r
w Gllvrlcach /Trynak/, Jako syn
Francl9zka l Bronlsławv z domu
0btulowlcz z Rud lltelkich.
tlenrvk
był nsJ3terszym z plęclorg6 dzt;ct.
M at U r ę z d ó ł w l B B ] r . w G 1 1 w l c a c h . T e o l o g i ę s t u d 1 o l r a ł { € l . l I o c ł a r r 1 uw 1 a t a c
lBB4 - lBBB. 2l kwletrrla 1BB0c. otrzv
| n ał śwl ę c e l l i a ' k a p ł a i l s k t e . l l a j p i e r w
|]Ył pc7az 5 lnt wlkacym w 14IkołowIe,
a n a s t ę p n 1 e p o w I e I z o | | t Jm u p a I a f l Ę
w J a . ! t r z ę b l u t i 1 1 r l l y m.'l l r o k u 1 9 0 Ą
pczctlIeslono gt; do Vlotlzlgławia' objął
rówrrleż urzarJ dzi ckatla; Był wzorowym
|<ap
ł a t l c m . M l m r l r l | ' c w l e l | < 1 e g ow z r o s t u
zbtltltlwany.Sto3un|(oVl()
był sllnIe
w c z o ś nl e o s l v l 1 a t , c o d o d a w ał o m u
r l o s t o J e l 1 s t r . l a. 0 l l c | a r z t t l t yb y ł r ó w r tt o z
plęknym gło3em. Potref [ł w sposób
prosty l zIozU|nIały objaśnlać pfswdy
w l a r y . P o s 1 a d a ł 1 1 r u n t o w n ąr v t e d z ę l
sta1e ją vtzbogacał ptzez czytanIe
ks1ążek ze svej boga iej bib11oteki'
l , /o b e J ś c i u b y t m i ł y l p r z e z s w y c h
paraf 1str bardzo lublarly. Cza5e|n um1ał
też być errergicztlym l stanowczyrn. 01a
blcdniej9zyt:Il paraf latl mIeł cztlłe
9 c l : c e . C e c h o w a t ; l o o t 3 k ż e w 1 e 1 l < ap r a cowltość. ZaVllatlywałsam - bez wszelkiej lrltrej pnnlncy - ollszerną paraflę
3 p e ł n 1 a . ją f ) ) e l z c z e t r t l t l l r o o l r o w l ą z | < l
dzlekatta. Ptsal też artykuty do po1s l (I e 0 o d z l e r r r r i k a " K a t o t t k " ,
Byl
c z ł o w l e | <l e | n t :f y l l l I I w s z y s t k l e s l v oj e
ta1cnty utrvlaIit w |<oścIele, k tóreglo
b y 1 b u r l o w r l 1 c z ' y m .\ l |r ł o l l l y m C z a s l e
p r z E b y w a ł r r t e r t s t a r r n l e n a b u d o r 'Ire .
Starał s1ę grtstrlttnle lryposażyć wnęt tze koścloła ' troszcz1c się prfede
gtlstcwne e1ementy viypt5a.
" ł s z y s t | < 1 mo
: e n I a . k t ó r e s o r o ł a t ] z [ ł z l ' l o r l a c h i ul .
Z a s ł u ż o t l r : l n tpl r o b o s z c z o v i 1 n 1 e
było danc skoczystarl z owoców ogrom|]egotrtldl, _ tlte wytrz..lllało 2rzeci;.
źolle 9.jice.
f l n a r : ł l 5 l l : :. ' . 1 9 1 1 r o k i l .
1zo9tał
złożo|ly na wloczny 3poCzyl]rK
w boczneJ l<aqrlicy /teraz
Matl<i Bosl<lej
tJzęstoc|rowskte.l/.
Uożyt zeledw1e ĄE la t.
U r o c z y s t a | <t l t t se | <c a t ;J a I < o ś c i o ł a
otlbyło clę r.l 1[s topadz Ie 19lL ro|<u.
Konse|<ra[orem był ks. pcała t F r a rr k
Godnym Ila5 tęncą dz Iekarla-butlowtlIczcgtl 3tał 1ir: ks. Fratlciszcl<
Scltlral|<e, rlc'rdzoliy Ą grudnla
lB7Jr.
w r ł a cI b o r z U .
Tcrllog1ę studlował
we l.lroctawitl . |(apłaństvo przyjęł
z r ą k | < a r d y r r a . } ' a( o p p a 1 l c z e r r ł c a
lB90 rokU. ll1|<arynlbył w Zdz1ecłlow l c a c h I w 0 y t o ml u . P a t r o n p a r a f I l
wodzlslawskla j, r,rspominany juf kIl- l.uld,
l<al<rotnle, vorr Friedlaender
zat^t1adomlłksiędza
5chrleIke B czerwca
19l1 roktl , że jcgo ;lrezetl$a |la p6raf l ę w | . l o d z l s ł a r . ,l r l z r j s t a ł a . p r z y j 1 2 t a '
Kardynał
K o pp
2 0 c z e r r ł ca 1 9 1 5 c . m i s n u J e g o d z l e k a n e m
Brclrlprez blterlatu
w o d z 1 3 ł a { sk I e g o .
l . J 1 e t a c h d u d z l e s t y c h v ł y b u d o 8wł
on przy ul. S tyczyńskiego plę kny
d o m z s a l ą z w ła s n y c h f u n d u s z v
l oddał go poc| op1ekę s1óstr borom e u sf e k J s k o s l e r o c l t r i e c .
Poz a tym
dzlewczyn y |JczYły 91Ę tu robó t
t:cznych,
a 5 . a1 a 9 ł U ż y ł e c e l o m p 8 r a f i a t n y m . 0 o m t e n z o s t a ł p o dc z B S
W!]tkl nciar,
łtórv x Is22 rol,rl
'
s Lrł''rl.: : :^wll ca.łe net26 nLal tęczko
steł :].; :i:ż pcczĘtk1er;l korica w1e.
I owiekow3g0 kuścloła paraf 1a lnego.
los ta ł orl wr;rawdz1e ryr;hło orJbuioV/a|ly' ale co było dobre w roku lB25
pod kon1ec Ubiegłego v/iekU
!o.jUf
|rie było zadowalaJęce. UJemne skutki pnŹoUi okaz ał y się uyć wl.ększe'
to się na począ|l,u wydawjlo.
liŹ
l.lim dosfło do zbtlrzenia kościoła
w I908 rnku przeclą0ały
się przez
ki lkanaśc19 lat per trak tacje
i na5 t ę p o v l ał y d r o b n e r e p e r s t U r y .
0 złym stanie kościoła relacjonował. po Iaf piecwszy bt]down1czy
Czerwl11sk1 w L j.-qtopadzLe 1B95r..sło.'Stall
wam1:
kościoła na ogół zadowalaj2ny,
1ecz rlatychml as towa nanra*a
p o t r z e b n a : I l at o m [ 6 3 L ) p e ź d z i P r n i k a
I899f . stwierdzono w trakcle
wlzy_
tacj i b iskUp1ej ' że s tan koścloła
jes t
"nle za bardzo rJobry,,, za nlato
jest mig'isca i ..wnęt.ze n1e odpowiad a " . n r : m o nt u _ r J o k o n a n o v 1 9 q ] _ q o ! ( u
. 9 L a f 3 r l l . q k s i ę ó i a l r b oo s z g 2 6 f r a n Xawerego Res7k i ' Jednal(..jUż
9]:i19
r'''ry-lll rQk! w sprar.łoz.lanlu arcl]l=
tel<ta Bcckeia' z wro-cławLs plsz.
slę
powtó|l)ego fe|no|)tU
otonIecznrlścI
K o s c 1 o ' ła .
--'l0
_ 1 u t e q_
o | ]l 9e0 Ą r o k u p a r a f i ę
o u j ę i t ,s' I ąo ź
t lc y k w e t t i * e i j u z
2 1 r i r a i C a t 9 ! L ] s a n ] € ! ] c l . , .l (]l ] p o r a z
p I e r w : 7 y H \ , . L , l nłĘ p r o j . . " l t b u d t : w y n o wego llcśclcll'
0d raz, ln1cJatywa
lla opÓr
b u d o w y o d p t l t j st a w r l a t r a f I ł a
władz r.jen:j L j pa tr'.rlattl , to jest
r v t a ś c l c l e l a t j r ! l ; r w o d z i .s ł a w s k I c h '
którzy
o b s t a \ , al 1 z a t a ń s z y m r e m o n t e T l
fra9z w i ? z a n } - m 2 C 7 t 7 ś ico w ą r o z b i ó r k ę
m e nt ó w g r o f ] c V C l r z a w a l . : n l e m , z w Ł a s z Ks i ądz l1enryk i{eltike
cza chóru.
dornagał sirż je(Jllak kotlseRwentn I e
U rzQdU prUsk i ego i pa trona wzni'en o w ej ś w i ęt y r l i o d p o w 1 a d a j ę c e j
sienia
potIzebom bardzo jUf 'ł tym czasie
Proboszcz był
p6rar1i.
I icznej
zmU5zony prowatizić z pa t ronem zawlły proces ' k tóry pod kon I ec l908r.
zos ta ł roz5 trzyon1ę ty' na korzyść
pacarli,
do
llIezwłoczrlie przystąplotlo
s tarr:9o koś. Iołs ' pczy
rozblórkI
czym był zatrlJ(jlliony Dddzla} sap e r ó w z g a r n i z o t t t l n y s 1 11 e g o ' | ' . l e
przewspomnienlach s taryctr pBrBfian
bijał
ża1' że 5aDerzy pr83 tBrą śwIąpo pt.ostu V/ pov{letyrlię wysadziIi
t r z e I b e z c e r e ! no n i a l n i e o b c h o d z L l l
5ię z pięknymi eIemetlŁaml ootyckle.j
- maswerkami.
sz tukl kamientarsklej
Ro2żalone pokolenle
.luż prfem1nęło'
a Część maswerków tei] spoczywa
w zieml za kapl iczką Matki BoskieJ
:. TUIIII
Mapa dawnego powiatu rybickiego zlal 1921122 2 zaznaczeniem
mieiscowości' które emitowały pieniądz uizędowy i prywatny :
c h W a | | o w i.t c h w a ł o w i c e
Czernica- Czern ica
Czerwionka - Czerwionka
Knurow - Kn urow
Jankowitz - Ja nkowice
N iedobschutz- N iedobczyce
Paruschowitz - Pa ruszowiec
R a d l i n- R a d l i n
R y b n i k- R y b n i k
RyduItau- Rydułtowy
LosIau - WodzisłaW
żory . Schorau
(-ittiĘ
jak w adomo zostałopa
lulsł|.ie str .]2
Wodz]sław.
Pfenng. po bokach dWe sześcloramien. nowanytegosamegodn a przez powstań.
-e gwiazdk. l\,4ozna
tyll.ooomnier'lywac. Ców z |ac] swojej pozycj strateg]czne]
że powtórzene nom nałUna rewersiebyło 7 . a | d z Is | ęw p l 7 y | ' o " I o w y m
p a 5p d z | a
gdyż
ZapeWnekonlecznośc
W
lań
operacyjnych
W1ękSZo.
będąc waznym ośrod.
ą.
s c n o - e t Z n a ^ y L h , ,- - y u h n a s r f r g L r r o k|em zap|ecza gospodarczego.gdyż tUW a łh e r bm | a s t ac. z e g od o w o d e ms a m o - taj zna]dowa1się
szp ta ' poczta'sąd oraz
n e t y R a c i b o r Z a ' G ł u b C Z y c .B y s t r z y c y W ększe zabudowana' mogącebyc W raKłodzkiej.otmuchowa i sfereg! nnych z t e p o l t z e b yw y k o r z y s t a n en a k o s z a r y
miejscowościPrawdopodobne brak ty. Z a r a z p o w y z w o e n u m a s t a w d n u
p o w e ]W z y t ó W k m i a s t a .j a k ą b y 1h e r b . 3 maja utworzonoKomendęP acu będą
m o ż n at ł u m a c z y cn e d o s t a r c z e ne m g o ca hierarchcZniepod eglą KornendZiePo.
w odpowedn m termnie do f rmy Lauera WiatuW Rybniku, na cze|e której stanął
u b b r a ke m z a i n t e r e s o w aan z e s t r o n y Waclaw Paczkowski.a od 14 czeTWcappor.Stępn ewicz, StrUkturata o charak
wladz w estetycznyich wyglad
NakładyWskazUją.
że najwęce]Wyda
terze Wo]skowympowołanabyłaW ce u
. o Ę 0 . e n | o o w ebko a i 5 0 o n n s Z t L \ p o z
L]trzyman
a porza.dkU
w mieśce I miałado
^el l0 fo- goweh 22 000 :zr .l a ^aj- s W o j e j d y s p o Z y c j i o d d z a ł w o j s k o w y
m n e j 5 f e n i g ó W e _k 1 4 0 0 0 s z t u k ' P r o
4 kompanI Wańownczej w |czbe 44 ||)
porc]eW Wybc u nomlnaiów Uzytymate
dz . Wradomo ze przez pew en czas Wor ał dowodzą.że wtadze m asta zastoso' dz sławstanoWIł
takżesiedZibęDoWÓdZ
waJyt. tyoo\ĄtmPU"d. ./mo.,/c1ędn05-|o twaGrUpy..Połudn
e.'' KomendaPlacL]de
.fnlkwy mającyzapobiecewentuaInemU
factoprzejęła
kontroę nad miastem.a Wła
/ ] / ę o l u . . m o nze o
t b l e g u 'J a k d o t y c h c z a s d f e n a g s t r a c |p . d L 1 P | PI l o l y . | s l a ł
,^]ówr'za\
ana]izaWskazuje.żc 5 fen góWka m ala
Jp|zy K o' h|Pw' Z mus ałyz ^lą
s
t
e
m
p
e
l
m
e
n
n
i
c
z
y
WspÓłpracowac
N
a
t
o
m
t
a
s
t
1
0
na ńżnych szczebIach.
leden
po dwa. co by]o
50 fenigóWprzynajmniej
Wydaje sre ż.ejedną z tych form
związanez loścląnakładui ewentuaInym Współdziałania
d|a dobra ogółu Zaoho.
fużyclemstempa przy ch produkcj (?)
Wana spoko]uw m cścicbyłaemisjap]eD a t e q o d f s k , d a / ^ r L ^z - a n a l e s r n adza zastepczegorrealizowanaw dn u
z p'zy-aj.rnielz dwoc'rodn a^ l0 - fe9 czerwca. Byłon potrzebnySzcfegó n e
góW - bez noska jedynki'szerokośc 7'5 W o ] S k o mp o w s t a ń c f y mZ. k t ó r y c hW e U
mm 10 fenigów róWneż bez noska ]c
n e otrzymywaloZołdU'Pieniądzten móg]
dynkio szerokości
B mm Nom nał50 fe. n e t y | k ob y c p Ż e z n a c z o | yn a e w e n t u a l
nigóWwykazujeróżnicerewersuW Iterze ne Wypłatyub zapomogi d|a żołncrzy
G na której raz Występujekancasto na
NasZ regionn|ebyłWyjatkowyW tym cza
nnej ]teraG jest Zaokrągona
s e . a s y t u a c j ae k o n o m i c z n am a ł a p o .
P d r . l m p | l y r o . e l p . z e d s l a ! Ą ' I a | ą . I ew s z e c h n e o d r w e r c i e d l e ne n a t e r e ne
następu]ąco
: 5 . fenigóWka'średnca 18.7 Ś|ąska objętego powstaniem' Wymow
a . e d ^ nymtego dowodemjest oficjane porusrc
m n w a g a 2 ' 4 9 0g ' 1 0 f e n | g o W |ś
. a o d 2 4 . 1 - ? A3 m m . w a g a l g ^ 0 . t " - .
n e kwest i Wypłat fapomóg c]|arodz n
g ó W k a - ś r e d n i c a2 3 ' 9 2 4 ' 0 m m . W a g a powstańcóW przez Wojo|echKorfantego
5' 1g' Różn]ceW|e|kośc
owe dwóch ostat
w r o z m o w e z o w c z e s n y mp r e m r e r e m
W i n c e n t y mW t o s e m
nich nominałóW10 i 50 fen góWki dodat
kowomogapotwierdzć fakt stnienaprzy
Decydującą przyczynęktóra mogła
na]mnej dwóch stemp|lmenn]czych'Ze
b e z p o s . e d .o z a w a Ż v cn a L f e ' w u o w e j
s t a w r e ine p o w y z s z y c hd a n y c h p o z w a a em sji pieniądZazastępczegop|zez wławn oskować.że monettychWybto 86 000 d 7 e n i a s t a s p o w o d o w ar}z ą d N i e n i e c '
sztuk na lącznąSumę28 600 mk'
który 15 maja Wstrzymałponad 500 m|n
.a wypłatydla go'.
Geneza wodzisławskiego
t,]kpl./P.2naLzonv('"
pieniądza papierowe9o
n o Ś I ą S k i c hk o p a ń . c o w y w o ł a ł|oo k an y
A n a Z u j ą Cg e n e Z ęW o d z l s ł a w s k i e g o p a ' a , , e k n . o r nc z n y 'W ó w r z a s w l e | ep o pienądza pap]erowego.kon|ecznymWy- b | s k . h m a s l g m ^ | o p d ń w y d a , ot w u ]
daje s|ę poznanieh storycznegotłazW]ą plen|ąoZzasrępczy'*
zanegoz jegoenrisją'Naj Stotnejsfym po.
mocnym szczegółernW rofwiązan|utych
W o d z s ł a w s kp a p e r o w y p e n ą d z z a
zagadneń ]est data ich em]sjiprzypada. Stępczypo]awił
s ę póŹno W stosunkudo
. a 9 c z e . w c a 1 9 ? 1 ' w s k a z - j ą c a jego emisl nnych m astach m ejscowolaca
bezsporne że zostaływykonanepo wy
ś c i a c hW n a s z y mr e g i o n i eM
' a]on tyko
b . c | . I l I o o w \ t a n | as | d s le. g o ' k t ó r Fl a k jedną em sję. któ|a przypadłajak Wspo.
W env 'o1poc.feosięW .o. y z 2 .a 3 naja'
n n a l e r t 9 e z e ' w ' a 1 4 2 1' D d l a w d z n o
1n
ścitych środkóWpłatnczych upływała
po
l l l d ^d , ' k o - ' z y l as e \ \ l p a r d / F . ^
k a ' B y ł yt o b a n k n o t yd r u k o w a n cj e d n o
Stronne zostaływydanc na blałymzwy|lyn nan ^-Zpbez żad^y!h / doPzp eLze^
W postac np ZnakuWodnegoSporządzono je typowąjak na owe czasy technka'
typografczną
a d o i c h d r u k uU Ż y t oC z a |
nej farby.
Jak do tej pory badan a bezsptzecz
n e Wykazałyże W ob eg Wypuszczono
c z t e r y^ o r ^ a t v 1 . ? . 5' 1 0 m h . ( a 7 d y
z n ch m ałróiną W|ekośc'oprócz słabej
] a k o ś cdir u k Ui p a p e r u b a n k n o t yn e m a .
łyjednakowejW c kośc gdyż W obrębie
nawet tych samych nom nałóWsą rÓZn
Ce W |ch doc ęc u' mogaco dochodzc oc]
,1do prawie 3
mm' Do ich pocięciaużyto
grlotynyręcznej.całkowcie n]ep|zystoso
W a n e jd o c ę c i a w ę k s z y c ha r k U S Z yn. a
których]e sporzaizono D atego mogły
w y s l a p | Lp e w . e r o ź .L e ! Ąe h o s c | o w e '
oko] cznościpowyższe każą p|zyp|')sz
c z e ń . Ż e z a s t a ł yp o c i ę t eb e f p o ś r e d n i o
u wystawcyna m elscu.
BanknotW
y o d Z i s ł a w s jku]ZeW d r U k a r
|i zabezp eczona rózn CUJąCje Wie|kościowo poprfez Zdobn|ctwo.by Un knąć
ewentuaInychfałszerstww obrębe za e
g a z o w a n y c hn o m i n a ł ó Wn.p ' p r z e r ó b k i
1 na ']0 mk lrb 2 na 2A mk Wszystkre
7 0 . I a ł }w y | o ^ d ^ ep r d l t | ew l A d n e |l n . a c j
d r t y s r v L z ^ e jS' d o " e o W - l ę / y c z . e ' g o 1 A
po prawej slro- . jaho p prw\1y uniesz
czono nap S W ]efykU po|skim' Nl'ie]śfy
bon 1 października 1921 ściqgnietym
izaplaconym zostanle. a po ewej stronte
o d p o w e d n i k W ] ę z y k u n r e m i e c k i m .p o środku_ |\,4AG|STRAT'a u góry. po stro
n e polskiel nap s - "Bon" da ej kod kre,
s k o w y n a w p s a n i e n u m e T ub a n k n o t u .
pon zej - ]\'liastaWodzisłaWia' Pod
s p o d e m w y t J L r s z c z eann o k r a s o _ o ^ o T nał cyfrowo i słownie
U m i e s z u z e ^e j a k o p r e r w s z e g o ^ a p l su polsk|ego m ało swoją Wymowę Zna.
c z e . I e 5 y m b o 1 2 n c a d y Ż w I a z a , o\ ę
z |ozpo|ządze| em Nacze nej Komendy
Wojsk Powstańczych która do 25 nraja
,akaz\^NałaUsunlęcia nap sóW n em eck ch oraz Wszystk ch pamiątek w afanych
Z N emcami' Dopuszczało s ę co prawda
fUnkcjonowanla nap sóW dWU]ęZycznych,
ale p e'w\ze m ai\' P n al zcllnowa, -a
p i s W j ę Z y k u p o | s k i m 'D a t e g o p r o c e d u r a
! \ U Z p | w L o w e | c ^ ] s j l ' , ] . sd ' a b y c j - . Ż
r,\pel^ p-lpsl'Tegana
fosla'a I-taj za
s l o s o w an a
Ze wzg ędóW oszczędnośc owych p e
r dd./ le^ postdnow o^o ^aabozpteczy(
(.ią!4rlals..|, u \tL .]6
( it* lalsiJ .e str ,11
WeWła.
przedewentuanymfa1sZerstwem
s n y mf a k r e s i e g d y ż .j a k o b l c z o n o k' o s z ty zw ąza|e f taka ega izacją byłytań
sze i pewn ejsze'Ż.
e zabezp eczo
BanknotyWodziSłaWsk
no W trojakisposób
a J 1 u n e . a '| ą _ w y K o n y w a n .aa l . 7 ę
ściejołóWkem do kopiowana o barwe flo
czarIetowejub p1óremZwykorzystanIem
negoatTamentu
b) peczęcąmiejską f wizerunklem
herbumiastaw tarczy. nad ktÓrą um eszczono koronę.a W otokunap s: DER |\,4A.
G I S T R A TD E R S T A D TL O S L A U O / S . J a k
badania.godłotej p eczęc poWykazUja.
wstalopo reforme admlnstracylnejPrus
a j e j n a j s t a r s z eW y o b r a Ż e n |Zan a n e s a
z |at80' X|X W Jest to piecfęć.o średncy
3 1 . 5m m . N a a n a i z o w a n y c hb a n k n o t a c h
odbijanabyłaW tL]szuczeTWonyrn
c ) t r z e c r mz a b e z pe c z e ne m b a n k n o
tóWby]ypodpisy ówcZeSnegobt]rmstrZa
m asta Jerzego K|ockiewicfa i dwóch
c z ] o n k ó WZ a r z ą d U. W l l h e ] m aG a ń c z a r .
s k | e g o . i P a w ł aN o w a k a " ( p o r 't a b | c a .
b a n k n o t1 m k ) 'D o d z i śz n a n es ą b a n k n o
ty które mogą m eć podp s jednej Z Wy.
m en onychwyżejosób: K|ockiewlcz.No
o tym.
wak |UbGańczarski.co śWiadczy
że procedUra dopuszczająca]e W ob eg
n e byłaW pełn przestrzegana'Najpraw
.sla enIdwylŚc orłezahlad{
oopocobnle1
l y u w p r z v t p l n r a n rt ah r z F r a o o d p r r d n i
a | e w a r u n k ip a n U j ą c eW m i e ś c i ce z y nł y
p r a w o m o c n y mbia n k n o t yz j e d n y mp o d
p l s e m . c f y s t e b a n k n o t yb e z p e c z ę C
z s a m ą p | e c z ę cą , a e o e z n u m e r a c ]n|e
ej W obieg Zo
Weszłynajprawdopodobn
sla,yWvdanPI-ż po za|onL/e^. , tsważ
no ś c I
N e . t o l y d o d z s r a ,^ l ni p s tw v l a s no
n a s p l d w a. d h . a o LW o o zs | a w - |ł . 9 op o .
niądza papierowegoze Wzg|ęduna brak
ch danychzródłach'Jedyny
bezpośredn
m przesłankamimogącymiw przyb iŻe
n u dać szacunkowe dane na ten temat
s ą . a J w v f Ś 7 e^ . n e r y Z s e l p o s z c z e g ó l .
nych nom nałów.które |Qeba zaok|ąg ć
do pełnego1000' Wedługtych Zestawien
n a k , " t o yp ' 1 A d Ś t a w | a jsąe ^ d s t e p . j d L o
1 m k 3 0 0 0 .2 m k 4 0 0 0 . 5 m k - 2 0 0 0
10 mk 2000 sztuk co daje sumę
J 1 0 0 0 D a 1 e t e j e d . a | m o g ąŚ ' e 7 n i e n i l
W m o m e n ce o d n a e z i e n a b a n k n o t ó W
o wyzszycn numeTacnser
o i|erea izacjatego p]eniądzaWynkałaz do|ażnychn ewątpiWe potrzebtodo
te]pon ano^ilowyT1Zo\IdłwńWo'ca tei
e m l s j i Z e W z g ę d Un a d r u k i j e g o j a k o ś ć
mogłato Zrobic'praktycfnlekażdadrukar
n a' Badająccałykontekstsprawy oko
tejemis]' na
któretowarzyszy]y
icZnośc].
e Ż ys | we r t l z ć ' Ż ez e c a j a c e m uj a k W y k a '
zalem.za eŻałona |rskch kosztach,szyb
w ob eg' Pewn
kej rea ifacji WdTożen|!
po
k em ]est'żeca]e]spraWIetowarzyszył
śpech W|docznynp' na procedurachfa'
a ZWażyWSZy
na całośc
beZpeczaja.cych.
kontekstusytuacyjnegona ery przypusz
czać' ż dze|alego dokonałan eznana]ak
dotąddrUkarna WodZsławska'którejWłaś c i ce | e m b y łA r n o l d G e s l e r W a ń o t e i
zauważyć
' Ze byla to p eMsza ]edyna
pośW
adczona Zródłowodrukarna dZIała
jąca na tereniemasta Rea zowałao|a
Z | c 'p . a r n d g\ l t d I - Ą G e ' s / , P , "s . d d t .
buchdruckerei zos|ała załoŻonadz|ęk|
p r T y r^ y l n u s . w l a O Zr l a s l a p o . l l o - i o
1 9 1 2 r D r ! k o w a n eb y l y t a m w s z y s t k r e
miejske obw eszczen a. a dwa razy w ly'
g o d n u W y c h o d z cm a ł a g a z e t aW o d z l ,. Zapewneod
SławskaLos/aUerZ eitL|nq
na ez|enieegzemparzy te]gazetymogłyna proberr]atykę
by rzuclc nowe śW|at]o
ego pIen|ądZa
Zastępczego'
WodZisławsk
a e jeszcze w e|! Wątkówn]eznanychnam
dzisiaj.a dotyczacychh stor naszegorna
sta z początkuXX W
P o j a w i o n cs ę p e n a . d z aZ a s t ę p c z e
go W Wodzlsław
U t o b y ć m o ż ee p i z o d
d z e j o w y ' k t ó r y o d n o s i łs l e n e t y | k od o
n a S Z e g or n a s t a ' a e b y łp o w s z e c n n y m
Z j a Ws k e r n W y S t e p U j ą c y mn a Ś | ą s k u
M.o ż n a
w n n y c h k r a j a c he U r o p e j s k | c h
beZ obawypoWedzlec żeegza]tacjatego
p r o c e d e r u]' a km b y ł ye m s j e p l e n | ą d z a
zastępczegoW dziejach' nie przybrałan
g d y j e s z c z e t a k i e js k a r i z w e u w z g l e d ó W j e S t c e k a w y r nt e m a t e mW h s t o r
gospodarczej ekonomczne] a takżepo
tycznel SIaska Europy.
'Shr']'.1,nit
KulPu
Śtawa N .m /rliily( z^a z a| dlj 2ą P. a
po
powstan1a
oddZałL]PTN (masZynop]S
w elany).
em s] bonów zastępczych
1997WpłyW
na wyn k p ebrscytu przebeg lll Powsta
n|dS a\||ego W P.7..q|ąoNL.n,/rlaty.Z
ry. ff 2117,s.7 10 Wyd Stowarzyszente
Num ZmatykóWProfesjonanych' Gdańsk'
Porwo'P 200 l W p0 'ol ,,n|cępov\sla.
na Z cmI Wodzsław
śąSkch i p|eb|scytu
s k i e j 'Z a p | e c z ed z a ] a ń f r o n t o w y c hV' | l I
nr 22
NoWny WodZisławsk|e
s k o r s k B , 1 9 9 8 ' Ś ą s k i e m o n e t yZ a .
stępcze'KataIog t'VI||.Piła'
Z y c h o w i c zZ 1 9 9 2 K r ó t k o o h s t o r
W o d Z S ł a Wa S . . / W/ K w a ń a | n i kP T A
10-16
N K J Z G r o s z .n r 5
*s
I I I ) r . l o s e pS hc h n c i d c rb \I h u f n r i s l r r e n r
Inrnsra
od l91i r. Pod lonice l ')18 r ,,(\tiil
o d \ \o l a n \ . r l \ l , l ) c , , a Ś o \ rsct a n o wi s k o o h i q l l , l L L l I
\cunlnlil]' \\ |istoIrd/ c ll)]() r hurnriŚ1|',,c1ll
, . | r s 1 e' ł' t r l ) K j r l e L i c r r i c z
I ) \ \ / e \ r r \ r c r i i L c hf o e h o d z r ' c i c h z r n n i c h
nriastLoszt *iprodukr,urtria.tadnagobonu
rr . r.r . q .nl I d. llt .. r ...r.rsir'i r ,.,
1 0 0 { )\ , , 1 u [ r f u \ | r l o s u n r ! o d 5 d o l ( l n r k .
e o p ł l t l l t/ i i ] ] u ] ] ] ( | l l cę' 0 r L ] ( o | \l l n 3 \ \ / r l l sLi lI l l ( ] o .
dłrloso o I nurlr
I ) . l e . r \ r $ l r ( ( r r i c l l u r l ( ) r (r ; e o r - ! ) K l o e
Lir'rrrcz
L r r \ \ I S 1 9 r . \ \e \ \ r o n k a c h p o d I ' o -
rnunrenr. kuILcc. \\
l 9 ( 1 - 1 . o L \ o r . / )|
\ \ o c ] z i . I l t l i r l l . r r n l ęh l l n d l o \ \ l l ' \ \ l . ) ( ) i r '
o Ż c n i ł s i ę z r r o J z i s I a r ri l r n L l r ' |l d l ! i g ą B ł a z ! . ! ,
\ \ : r c r f n i u l . l I ( rz r s i u d r l w R a d z r c r n i r ' i s k r c.
s
3 o d l l Ś L o n e d e l t ]l 9 d o ] 9 ] ] b ) l h u r n r i s l 1 1 c ] l 1
nlies1l' lmirł \\ \\odfis]a$iu \\ l()5]r
s r i e l ' L r , -j l a t .
. + )\ \ i 1 h c ] n r ( i r l i c z a r s k i . u r ' $
]|.1śr
r r \ \ r d z i s ] a w i u . k u p i e c . z a s i a d a łl r r a d / r c n l i c . ] s L i c . i. rj 1 r r t a eohc I l . ) 1 . 1 d ol L ) ] ] | l n l l I ł \ \ \ \ o
d r i s l r \ \ i L r\ ! l t ) l , i I
llI'lllreł \rlllak. ur' \\ \\od1]slll\\lLI
\r luuch ( l()l() l9ll
Wybrana literatura
B a r f e l dNt l . 1 9 3 5 D a s g e p r e g t ea m t l c h e N o t g e l dd e r P r o vn t r S c h l e s i e n1 9 1 7 1 9 2 1 'W r o c ł a w '
Les UkW' 1971 P en ądZzastępczyna
Ś ą s k u1 9 1 4 - 1 9 2 4I'n s t y t Ls]|tą s k W o p o .
one
Iu.wyd druglepoprawione UZupełn
ałA
N,4Us
1 9 8 7 B a n k n o t yz s t ę p c z e n a t e r e ne
oddz ału PTA
dZia]aniaWodZisławskiego
k PTA L N KJZ Grosz, nr
i N. /w:/'Kwartaln
' 1 3s, . 1 0 - 1 3 .
a
1993 Plen ądz zastępczyWodZisław
Ś ą s ke g o ( B o n ye m i s j6 c z e r w c a 1 9 2 1r ' ) .
iW:/P eniądzzastępczyna le.e, e dz ala.
nia oddz ału PTN Wodz sławs ąsk]'Wy
) z a \ i a d a l r , , c n rc z c s n r r n
, , a r , , a d , , i en r i c t \ k l ń r . l l \ l L u f \ a a n r i L o u r e n d u n
t ś n l\ t r 8 i \ | o ż a m c ] '
ó ) Z l c g ( ) l \ 1 u ł L|l\ . p o I r 1 n i a n \d . L l I t | - / l l l I i l ]
J. .l.lt ''. l'l lę Jz ''l' l'.'.. r'|l' |||' ' . ' |'i'
| il/.l\ ]l]c
\ic\lel}. lni ..dcn cl]lclnP]trl 1śg
!\,/nrr&rrkil
p
r
c
r
\
\
\
/
l
i
/
/
1
r
a
r
\
O
h
c
c
n
r
c
i
r
r
a
.jes1
n 3 1 c n l ś ] l ] i tpLo c l r o d . , Il c ' ! ' 1 l l 1 , : , I t ł ł l t t tt l . . t t .
t , t , l : t , ' t , t \ l d i ! t ! t I t \ , ) r , t \ t r tl l l \ / : 1 \ l d \ \
t , , , t , ; t . t! . \ . . , r . \ \ . , , t . ,
L I r I o d k o n i e c 1 . ) ] 1 | | ) , , r i ł a l n o ślcĆ i d r U I l l r n r p L l i * l a d r : z a j qr ( ; $ l l i c / * \ d s n . F o c / t ó \ ! L i
/ w i ą l n n c l ś n l a l \c / n ] . , / n l I a s 1 e B l P o b } 1 ^ r n o l
, r . r r , < . . r. '.ru J n l l r c r t ' t . h z r , ' J l . r l\ t t : z c 1 e \ S i e r p n ] ul 9 ] l r ' . c o b } * s k i r z l r r a ł o .ż c
rape$nc b)l $\koni$cq lcgo /lcccni3.
WoDz|sŁAWsK|PtENlĄDzzAsTĘPczY.MoNETYz1918r.
WoDz|sŁAWSLĄSK|(Los|au)
Emitent : Stadt Los|au (Miasto Wodzisław)
5 fenigów
o*'"'on'
Cyfra5. po bokachdwieSzeŚ:|.o]1.T]:T."
Aw. W otokunapis: STADTLoSLAU/PFEN|G'pośrodku
gwiazdk|
sześcioramienne
dwie
po
bokach
Rw. W otokunapis KR|EGSGEr-órgtelpre'ro. po Środiu cyfra5
firmaL cH W Norymberdze
18.7mm wagaz łłg' nakłao14 000sztuk obrzózegładkieWykonała
Że|azośred'
10 fenigów
ffiP
$,*
2
€tHrr9
A w . W o t o k u n a p i s : S T A D T L o S L A U / P F E N | G . p o Ś r o d k u c y f r'lo
a 1 0 . p o b o k a c h d sześcioran]ienne
w i e S z e ś C i o I agwiazdk|.
mienneqwiazdki,
po bokach dwie
cytra
Rw. W otokunapis KR1EGSGELó tllglpreNlb. po środ[u
firmaL CH W Norymberdze
gładkie.Wykonała
20j -2a3*'. *uóu s ó' naktao22 000 sztut<obrzeże
Że|azo
' śred'
Znanezasadrtczodwe odmiany:
7.5 mm
a) |czba10 bez noskajedynkiszerokośc
8 mm
jedynki
szerokośc]
noska
bez
10
iczba
bj
50 fenigów
:50: fBdB
(r,.jł
3cłxr9
3
VrenritV
Aw.Wotokunapis:STADTLoSLAU/PFEN|G.pośrodkucyfra50.pobokachdwiesześcioram
iennegwiazdki'
gwiazdki'
po
cyfra50 po bokachdwieszeŚcioramienne
Rw. W otokunapis;KR|EGSGELD 1.18/PFEN|G ślodku
flrmaL'cH w Norymberdze'
obrzezeZąbkowaneWrykonała
mm.waga 5.1 g. nakład22 obo sztut<.
Że|azo'śred.23.9-24'0
lna.e \ązasad^ czo dwie odm a^y '
a ) n a r e w e r s i eG W n a p i s i e P F E N N I G u d o ł uk a n c | a s t e
b) na rewerse G w napisiePFENNlG okrasłe
PAPIERoWY P|ENlĄDz zAsTĘPczY z 1921 t.
woDzlsŁAwsKl
rl
su,,":,
ł,'},lBł. d .0rr{sc|tei
r stĄ.It |'l)\l'\l
wod']s|;wls
tIinsl!
l|
l Mark
I nrarka ll
li '')"-.
'
an,l' ]i , ,.Il
'r. 1,
. r'
:..,.' ''.
|..''iu
-
'.l.l."
,
|| ii,.,
. -.o 'ed ll
/.'
'. 1ć d || . . \( . |.l .| . 1|,, 1
,.,ę",,,,,"
./
,\[ Ą c łs T |l l''r l t,.t(*Ą
' I m k - w y m . 5 8 . 5 - 6 1 . 0 x 1 0 3 - 1m
m
04
, 0m
2 m k - w y m . 6 7 , 0 - 6 9 , 0 x 1 0m
=
Gutschein.d . r S l t r d t l , [ ] S 1 , .i\'
5 rnarek
5 Mark
;
=
=
..,,
l/-!--.-'
1O marek
\lAOIS
=
m
n
1 m k - w y m . 8 - 8 , 2 x ' 1 0 9 - 1 1m, 0
wŁADzE MIASTA WoDzlsŁAwlA'
BoN Ilł|iłill
rli]lIi
}ll,\s1..\ \t oDzI.Śi,l\\'l.\
1 0 m k - w y m S ' 8 x 1 2m m
KTÓBE UwlERZYTELt{|AŁY PlENlĄDz l lcH PoDPIsY
-r\'
W i I h e | mG a ń c z a r s k i( 1 8 4 8 . 1 9 2 5 ) , PawełNowa k cztonek zarządu
J e r z yK l o c k i e w i c(z1 8 7 9 - 1 9 5 2 ) ,
m i a s t a( 1 9 1 3 - 1 9 2 2 )
(1919-1922) cztonek zarządu miasta od 1913-'|92?
burmistrfWodzisławia
- .''
/4r'{,-'
.., , '/
"/'L*r""%.,
1't