Raport ewaluacyjny Dom Kultury+ Inicjatywy lokalne 2015

Transkrypt

„OCENA WYBRANYCH ASPEKTÓW PROGRAMU
DOM KULTURY+ INICJATYWY LOKALNE 2015”
Raport końcowy
Zamawiający:
Narodowe Centrum Kultury
ul. Płocka 13, 01–231 Warszawa
POZNAŃ, DNIA 09 GRUDNIA 2015
„OCENA WYBRANYCH ASPEKTÓW PROGRAMU DOM KULTURY+ INICJATYWY LOKALNE 2015”
RAPORT KOŃCOWY
Spis treści
Wykaz skrótów ........................................................................................................................................ 3
Wprowadzenie ........................................................................................................................................ 4
1.
Opis wyników ewaluacji .................................................................................................................. 5
1.1.
Charakterystyka Beneficjentów a rezultaty ............................................................................ 5
1.2.
Oddziaływanie Programu na Beneficjenta .............................................................................. 6
1.2.1.
Realizacja diagnozy .......................................................................................................... 6
1.2.2.
Wykorzystanie inicjatyw, które nie uzyskały dofinansowania ........................................ 6
1.2.3.
Planowane przyszłe działania DK..................................................................................... 7
1.2.4.
Efekty Programu .............................................................................................................. 7
1.3.
Korzyści społeczne ................................................................................................................... 7
1.3.1.
Inicjatorzy projektów....................................................................................................... 7
1.3.2.
Identyfikacja grup nieobecnych .................................................................................... 10
1.3.3.
Projekty – zgłaszanie i wybór ........................................................................................ 11
1.3.4.
Realizacja projektów...................................................................................................... 11
1.3.5.
Nawiązanie i intensyfikowanie współpracy................................................................... 14
1.4.
Rola animatora ...................................................................................................................... 15
1.5.
Wsparcie CAL-u dla Beneficjentów ....................................................................................... 16
1.6.
Lokalne uwarunkowania skuteczności Programu ................................................................. 16
1.7.
Zagrożenia związane z Programem ....................................................................................... 17
2.
Główne wnioski z badania ewaluacyjnego .................................................................................... 18
3.
Komentarz eksperta prof. Marka Krajewskiego do wyników badań............................................. 23
4.
Rekomendacje ............................................................................................................................... 28
5.
Załączniki ....................................................................................................................................... 32
5.1.
Opis metodologii ....................................................................................................................... 32
5.1.1.
Koncepcja badania................................................................................................................. 32
5.1.2.
Wykorzystane techniki realizacji badania ewaluacyjnego .................................................... 33
5.2.
Zestawienia danych i narzędzi badawczych .............................................................................. 35
5.2.1.
Ankieta internetowa (CAWI) – beneficjenci Programu DK+ Inicjatywy Lokalne ................... 35
5.2.2.
Ankieta internetowa (CAWI) – animatorzy Programu DK+ Inicjatywy Lokalne .................... 43
5.2.3.
(CATI) – inicjatorzy projektów w ramach Programu DK+ Inicjatywy Lokalne ....................... 48
5.2.4.
Opis realizacji filmu dokumentalnego ................................................................................... 54
5.3.
Spis wykresów i tabel ................................................................................................................ 57
2
RAPORTU KOŃCOWY
Wykaz skrótów
CAL
CATI
CAWI
CS
DK
MKiDN
NCK
NGO
Program,
Program
DK+ IL
Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej
Computer Assisted Telephone Interview (wywiady telefoniczne, badanie ilościowe)
Computer Assisted Web Interviewing (ankieta internetowa, badanie ilościowe)
Case Study (studium przypadku)
dom/y kultury
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Narodowe Centrum Kultury
Non-Government Organization (organizacja pozarządowa)
Program Domy Kultury+ Inicjatywy lokalne 2015
3
RAPORTU KOŃCOWY
Wprowadzenie
Niniejszy dokument stanowi raport końcowy prezentujący wyniki badań przeprowadzonych
w ramach badania pt. „Ocena wybranych aspektów Programu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne
2015”.
Ewaluowany program dotacyjny pod nazwą Dom Kultury+ dedykowany domom kultury w całej
Polsce został uruchomiony w roku 2010. Realizowany jest zgodnie z założeniami Paktu dla Kultury.
Celem działań podejmowanych w ramach Programu jest poszerzenie dostępu do kultury, stworzenie
warunków sprzyjających rozwojowi współpracy, komunikacji, pobudzenie aktywności obywatelskiej
w przestrzeni kultury, wykreowanie warunków sprzyjających nowoczesnej edukacji kulturalnej
i artystycznej.
Prezentowana ewaluacja stanowi kolejną ocenę Programu. Warto przypomnieć, że w roku 2014
przeprowadzono ewaluację pilotażowej edycji składającego się z 2 części programu, realizowanej
w roku 2013 pod nazwą Program Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2013.
Rola Programu polega w dużej mierze na zapewnieniu domom kultury narzędzi umożliwiających
odkrywanie potencjału mieszkańców lokalnych społeczności i włączaniu jak najszerszego ich grona
we współtworzenie oferty ich domu kultury. Wyłonieni w konkursie beneficjenci otrzymują
merytoryczne wsparcie w postaci animatora, który pomaga w przeprowadzeniu lokalnej diagnozy
oraz ewaluacji działań po wykonaniu zadania. Animatorów zapewnia wyłoniony w przetargu
podmiot, którym jest Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej (CAL).
Przedmiotowe badanie ewaluacyjne zostało ukierunkowane na dwie grupy celów. Pierwszym
i zarazem głównym zadaniem było pogłębienie i uaktualnienie wiedzy zgromadzonej podczas
ewaluacji zrealizowanej w 2014 roku, drugim z kolei - ukazanie działania Programu, jako procesu
kulturowego i społecznego.
W prezentowanym raporcie zostały opisane wyniki przeprowadzonych badań ilościowych. Należy
jednak pamiętać, że istotnym elementem procesu ewaluacyjnego było nakręcenie filmu
dokumentalnego. Wyniki badań etnograficznych (w tym zgromadzony materiał wizualny) w sposób
pogłębiony obrazują dane zabrane podczas badań ilościowych nadając im kontekst i ukazując tło
badanych zjawisk.
4
RAPORTU KOŃCOWY
1. Opis wyników ewaluacji
Dążąc do udzielenia wyczerpujących odpowiedzi na postawione pytania badawcze, kluczem do
analizy będą konkretne zagadnienia. Omawiając je wykorzystywane będą wyniki uzyskane
w poszczególnych fazach badania. Zestawiane ze sobą zostaną także różne perspektywy:
Beneficjentów, Animatorów i Inicjatorów. Takie podejście umożliwia pełniejsze zrozumienie
omawianych kwestii oraz wskazanie najbardziej optymalnych rekomendacji.
1.1.
Charakterystyka Beneficjentów a rezultaty
Badania ilościowe wśród Beneficjentów, w których ostatecznie wzięło udział 46 przedstawicieli
ośrodków kultury pokazały, że równo połowa Beneficjentów Programu DK+ to małe (zatrudniające do
10 pracowników) ośrodki kultury (N=23; 50%). Nieco ponad czwartą część Beneficjentów stanowiły
ośrodki zatrudniające 11-19 pracowników (N=12; 26,1%). Dalszych 8 instytucji zatrudniało 20 i więcej
pracowników (17,4%). Przedstawiciele 3 instytucji nie udzielili odpowiedzi na to pytanie.
W porównaniu z Beneficjentami edycji Programu przeprowadzonej w 2013 roku widać, że na
niezmienionym poziomie pozostała liczba średniej wielkości (zatrudniających od 11 do 20
pracowników) instytucji (26%), spadła natomiast znacząco (o 21%) liczba instytucji dużych
(zatrudniających powyżej 21 pracowników) na rzecz większej liczby (o 14%) instytucji małych
(zatrudniających do 10 pracowników) [Wykres 1].
Wykres 1. Wielkość ośrodków kultury biorących udział w Programie w 2013 i w 2015 r.
Wielkość ośrodków kultury biorących udział
w Programie
50
38
36
26
26
17
7
DO 10
OD 11 DO 20
DK+IL 2015, N=46
POWYŻEJ 21
PRACOWNIKÓW
0
BRAK ODPOWIEDZI
DK+IL 2013, N=41
Źródło: badania własne (CAWI)
Interesujące dane przynosi też rozkład ośrodków kultury, które otrzymały dofinansowanie w ramach
DK+ Inicjatywy lokalne 2015 ze względu na liczbę mieszkańców na obszarze ich funkcjonowania.
Wśród Beneficjentów omawianego Programu największą grupę stanowiły ośrodki kultury położone
na terenach wiejskich (N=20; 43,5%) oraz z małych miasteczek liczących do 20 tysięcy mieszkańców
5
RAPORT KOŃCOWY
(N=19; 41,3%). Kolejnych 5 ośrodków kultury zlokalizowanych było na obszarze średnich i dużych
miast, liczących powyżej 50 tys. mieszkańców (10,9%).
W porównaniu do edycji Programu przeprowadzonej w 2013 roku, spadł odsetek Beneficjentów
zlokalizowanych w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców (o 6%). W 2013 roku 29% instytucji
zlokalizowanych było w miastach do 10 tys. mieszkańców, a 54% w miastach liczących od 10 tys. do
50 tys. mieszkańców.
Ankieta internetowa przeprowadzona z ośrodkami kultury uczestniczącymi w programie DK+
Inicjatywy Lokalne 2015 pokazała, że z Programem wiązano duże nadzieje na przyszłość. Dla
zdecydowanej większości Beneficjentów głównym celem wzięcia udziału w Programie było
zwiększenie aktywności kulturalnej mieszkańców (38 wskazań; 28,6%), a także dążenie do pozyskania
innych niż dotychczas grup mieszkańców do uczestnictwa w wydarzeniach organizowanych przez
instytucję (27 wskazań; 20,3%). Nie mniej ważnym celem było również dążenie do zwiększenie liczby
osób korzystających z oferty ośrodka oraz wzmocnienia więzi pomiędzy mieszkańcami (po 20
wskazań; po 15,4%). Motywacja finansowa, a więc dążenie do realizacji pomysłów, których nie udało
się zrealizować w inny sposób oraz możliwość pozyskania dofinansowania zewnętrznego miała
mniejsze znaczenie (po 10 wskazań; po 7,5%). Przejawia się w tym kompleksowe i strategiczne
podejście Beneficjentów do organizowania działalności instytucji, którymi kierują – ważne okazało się
dla nich skuteczne dotarcie z ofertą do mieszkańców 9 (i zapewne zachęcenie ich do „związania” się
z instytucją mocniej i na dłużej), a nie tylko sfinansowanie akcyjnych działań.
1.2.
Oddziaływanie Programu na Beneficjenta
1.2.1.
Realizacja diagnozy
Niemal wszystkie ośrodki kultury, które wzięły udział w projekcie wykorzystują wyniki wcześniej
przeprowadzonej diagnozy (blisko 100% odpowiedzi pozytywnych, przedstawiciel jednej instytucji
wybrał odpowiedź „trudno powiedzieć”). Przeprowadzona diagnoza pozwoliła m.in. na identyfikację
tzw. „grup nieobecnych” w dotychczasowych działaniach ośrodków kultury (szerzej na ten temat
w podrozdziale 1.3.2 Identyfikacja grup nieobecnych).
Spośród 18 animatorów, którzy wzięli udział w badaniu CAWI, 10 uznało, że czasem przeprowadzanie
diagnozy sprawiało trudność pracownikom DK. Kolejnych 8 uznało, że pracownicy DK nie mieli z tym
zadaniem problemów. Najczęściej wskazanymi trudnościami były problemy z doborem odpowiednich
metod i technik oraz problemy z doborem i rekrutacją rozmówców.
1.2.2.
Wykorzystanie inicjatyw, które nie uzyskały dofinansowania
Większość instytucji planuje w jakiejkolwiek formie wykorzystać oddolne inicjatywy, które nie
zakwalifikowały się do finansowania (30 instytucji, 69,8%). Spośród tych, które nie zamierzają
wykorzystać zgłoszonych inicjatyw, 3 wskazały na brak wolnych środków, a 4 na niską jakość
zgłoszonych propozycji. Jeśli chodzi o sposób, w jaki instytucje planują wykorzystać oddolne
inicjatywy, które nie zakwalifikowały się do dofinansowania, większość z nich zamierza połączyć je
z innymi propozycjami DK (20 instytucji; 42,6%) lub uwzględnić ich "ducha" rozważając dalsze
kierunki działań (14 instytucji, 29,8%).
6
RAPORT KOŃCOWY
1.2.3.
Planowane przyszłe działania DK
Niemal wszystkie ośrodki kultury, które wzięły udział w projekcie planują w najbliższej przyszłości
podjąć działania nawiązujące do projektów realizowanych w ramach Programu (blisko 100%
odpowiedzi pozytywnych, przedstawiciele 4 instytucji wybrali odpowiedź „trudno powiedzieć”).
Spośród tych, które nie planują podjęcia omawianych działań, 2 wskazały na brak wolnych środków,
1 na brak czasu i 1 na niską jakość zakwalifikowanych propozycji.
1.2.4.
Efekty Programu
Przedstawiciele większości instytucji zadeklarowali, że realizowany projekt w ramach Programu Dom
Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015 przyczynił się do zmiany sposobu pracy pracowników DK
zaangażowanych w działalność kulturalną (31 instytucji udzieliło odpowiedzi pozytywnej; 70,5%). Są
bardziej otwarci na sugestie mieszkańców dotyczące podejmowanych działań (29 wskazań; 32,2%),
jak również podejmują więcej prób dotarcia do potencjalnych uczestników - promują instytucję na
zewnątrz (22 wskazania; 24,4%). Wystąpienie opisanych zmian potwierdzają animatorzy.
Przedstawiciele zdecydowanej większości instytucji zadeklarowali, że dzięki realizacji projektu
w ramach Programu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015 udało im się osiągnąć dodatkowe efekty,
niezamierzone wcześniej (36 instytucji; 81,8%). Najczęściej wskazywano w tym kontekście na
nawiązanie kontaktu z lokalną społecznością (13 wskazań; 46,4%) oraz powstanie nowych form
działalności kulturalnej mieszkańców, takich jak zespoły folklorystyczne, teatry, koła zainteresowań
itp. (7 wskazań; 25%).
1.3.
Korzyści społeczne
1.3.1.
Inicjatorzy projektów
Jednym z podstawowych założeń Programu Domy Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015 była partycypacja
społeczności lokalnej w działaniach, wydarzeniach prowadzonych przez domy kultury. Partycypacja
mieszkańców rozpoczynała się już na etapie zgłaszania projektów do realizacji, poprzez ich
organizację i realizację, kończąc na samym zarówno biernym, jak i aktywnym uczestnictwie.
Przeprowadzone badania wskazały, że inicjatorzy projektów, to przede wszystkim kobiety (70,8%).
Trzecia część pomysłodawców była wieku od 31 do 40 lat, a nieco ponad 1/4 w wieku 51-65 lat.
Ponadto większość badanych inicjatorów posiadała dyplom szkoły wyższej (62,5%), a 1/4 wykształcenie średnie. Warto też zaznaczyć, że niemal połowa badanych pomysłodawców (47,9%)
przynależy do organizacji pozarządowej, co może wskazywać na zaangażowanie i ogólną aktywność
społeczną. Szczegółowe informacje zostały zamieszczone na wykresie poniżej [Wykres 2]. Z drugiej
strony należy nadmienić, że zdecydowana większość badanych (70,1%) nie posiadała doświadczenia
w przygotowaniu projektów ubiegających się o finansowanie w konkursie.
7
RAPORTU KOŃCOWY
Wykres 2. Charakterystyka inicjatorów projektów realizowanych w ramach Program Domy Kultury+. Inicjatywy Lokalne
2015.
0,0% 15,0% 30,0% 45,0% 60,0% 75,0%
PŁEĆ
KOBIETA
70,8%
MĘŻCZYZNA
15- 20 LAT
29,2%
4,2%
21-30 LAT
14,6%
WIEK
31-40 LAT
31,9%
41-50 LAT
18,1%
51-65 LAT
26,4%
POWYŻEJ 65 LAT
WYKSZTAŁCENIE
PODSTAWOWE
4,9%
1,4%
GIMNAZJALNE
3,5%
ZAWODOWE
2,8%
25,7%
ŚREDNIE
WYŻSZE LIC.
4,2%
62,5%
PRZYN
ALEŻN
OŚĆ
DO
NGO
WYŻSZE MAGISTERSKIE LUB STOPIEŃ…
47,9%
TAK
52,1%
NIE
Źródło: badania własne (CATI, N=144)
Co ciekawe wyniki przeprowadzonych badań dowodzą także, że jedynie nieco ponad 6%
respondentów zaznaczyło, że zgłaszanie przez nich projektów wiązało się z przynależnością do
stowarzyszenia bądź fundacji. W przeważającej mierze siłą napędową zgłaszania inicjatyw była
przede wszystkim chęć zrealizowania własnego pomysłu (93,8%) [Wykres 3].
Wykres 3. Powody zgłaszania inicjatyw.
JEST TO CZĘŚĆ DZIAŁALNOŚCI MOJEJ
ORGANIZACJI- PROPONOWANIE WYDARZEŃ I
UBIEGANIE SIĘ O ŚRODKI
6,3%
W MOJEJ MIEJSCOWOŚCI BRAKUJE WYDARZEŃ,
W KTÓRYCH CHCIAŁ(A)BYM WZIĄĆ UDZIAŁ,
WIĘC MUSIAŁE(A)M SAM(A) WYJŚĆ Z
INICJATYWĄ
31,9%
CHCIAŁE(A)M SPRAWDZIĆ SIĘ W ROLI
ORGANIZATORA WYDARZEŃ
47,9%
CHCIAŁE(A)M MÓC ZREALIZOWAĆ SWÓJ
POMYSŁ
0,0%
93,8%
20,0%
40,0%
60,0%
80,0%
100,0%
8
RAPORT KOŃCOWY
Z drugiej jednak strony, ponad 80% respondentów potwierdziło działanie w kooperacji z innymi przy
tworzeniu/opracowywaniu pomysłu na projekt. Do grona tych „innych” zaliczyć należy przede
wszystkim pracowników ośrodków kultury (58%) oraz przyjaciół/znajomych (56%) [Wykres 4].
Wykres 4. Opracowywanie pomysłu na realizację projektu w ramach DK+ Inicjatywy lokalne 2015.
OPRACOW
ANIE
POMYSŁU
0,0%
SAMODZIELNIE
19,4%
Z POMOCĄ INNYCH
RODZINA
KORZYSTANIE Z POMOCY
25,0% 50,0% 75,0% 100,0%
80,6%
17,2%
PRZYJACIELE/ZNAJOMI
56,0%
PRACOWNICY OŚRODKA KULTURY
57,8%
ZNAJOMI Z ORGANIZACJI
PARTNERZY POZYSKANI SPECJALNIE NA…
INNI
15,5%
6,0%
12,9%
Inicjatorów projektów łączyło przekonanie, że: lokalne publiczne instytucje kultury pełnią istotną rolę
w rozwoju ich miejscowości/okolicy (zgodziło się z tym twierdzeniem 98,6% z nich), odpowiednie
kompetencje artystyczne, pasja i stosunek do ludzi są najważniejszymi kryteriami zatrudniania
pracowników w lokalnych instytucjach kultury (97,2%), lokalne instytucje kultury interesują się
oczekiwaniami mieszkańców, ich oferta dopasowuje się do tych oczekiwań na bieżąco (92,4%),
publiczna oferta kulturalna w mojej miejscowości zaspokaja moje oczekiwania (89,6%), w programie
okolicznych publicznych instytucji kultury każdy może znaleźć coś dla siebie (86,1%), a pracownicy
publicznych instytucji kultury mają zupełną dowolność w kształtowaniu programu i doborze
współpracowników (88,2%). Równocześnie ponad połowa z nich nie zgodziła się z twierdzeniem, że
publiczne instytucje kultury powinny działań na rynkowych zasadach, nie powinno się do nich
dopłacać (63,9%). Inicjatorami projektów w Programie byli zatem ludzie głęboko przekonani o ważnej
roli pełnionej przez DK, a równocześnie stosunkowo zadowoleni z obecnej oferty tych instytucji.
Przedstawiona charakterystyka przekonań inicjatorów współgra z wcześniejszym wnioskiem,
w którym była mowa o tym, że głównym powodem zgłaszania inicjatyw była chęć realizacji własnego
pomysłu.
Warto podkreślić, że inicjatorzy biorący udział w badaniu ilościowym byli również zgodni
w przekonaniu o znaczącej roli więziotwórczej, jaką mają współczesne domy kultury. Jednymi
z najczęściej wskazywanymi przez nich twierdzeniami opisującymi rolę współczesnych domów kultury
było: stanowienie miejsca, gdzie sztuka i kultura służą przede wszystkim integracji społeczności
lokalnej (52,8%) oraz bycie otwartym na wszelkie inicjatywy mieszkańców, odpowiadanie na
zgłaszane przez nich potrzeby (42,4%). Ponadto często upatrywali oni roli DK w byciu instytucją, gdzie
odbywają się koncerty, organizowane są wystawy i spotkania z profesjonalnymi i znanymi artystami
(55,6%), instytucją, która naucza praktycznych umiejętności, które pozwalają samemu tworzyć,
9
RAPORT KOŃCOWY
realizować swoje pasje (43,8%) a także naucza mieszkańców kompetencji społecznych i kulturowych,
dzięki którym okolica będzie się rozwijać (38,2%). Dopiero na dalszym miejscu, roli współczesnych DK
upatrywali oni w byciu miejscem odważnych eksperymentów artystycznych, na które w innych
instytucjach nie ma szansy (29,9%), kształtowania gustów, edukowania w zakresie sztuki (29,9%) czy
krzewienia lokalnej kultury i tradycji, upowszechniania wartości patriotycznych (21,5%).
1.3.2.
Identyfikacja grup nieobecnych
Realizację Programu poprzedzała diagnoza potrzeb i oczekiwań mieszkańców względem ośrodków
kultury. Dzięki przeprowadzonej diagnozie udało się również zidentyfikować grupy nieobecne
w dotychczasowych działaniach ośrodków kultury oraz po części ustalić przyczyny wspomnianej
nieobecności. Wyniki badań wskazują, że jedną z najczęstszych przyczyn nie partycypowania
w wydarzeniach organizowanych przez DK jest niedopasowana oferta kulturalna (41,0%), następnie
niedostateczna promocja istniejącej oferty (23,1%) [Wykres 5].
Wykres 5. Przyczyny nieobecności w działaniach organizowanych przez ośrodki kultury.
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
NIEDOPASOWANA OFERTA KULTURALNA
50,0%
41,0%
BRAK INFORMACJI O OFERCIE
(NIEDOSTATECZNA PROMOCJA,…
23,1%
BRAK CZASU
17,9%
DUŻA ODLEGŁOŚĆ MIĘDZY OŚRODKIEM A
MIEJSCEM ZAMIESZKANIA
7,7%
BARIERA FINANSOWA (MIESZKAŃCY)
7,7%
INNE PRZYCZYNY LEŻĄCE PO STRONIE
ODBIORCÓW OFERTY (BRAK POTRZEB…
40,0%
12,8%
Źródło: badania własne ((CAWI, N=46)
Z pewnością za korzystną oceną Programu przemawiają informacje płynące z badania świadczące
o aktywności osób, które wcześniej nie uczestniczyły w działaniach prowadzanych przez ośrodki
kultury. Badane DK wskazują, że blisko 85% inicjatyw zostało zgłoszonych właśnie przez
przedstawicieli grup dotychczas nieobecnych, ponadto zdecydowana większość wspomnianych
projektów otrzymała dofinansowanie. Dane te wskazują, że Program miał szeroki zasięg i w dużej
mierze dotyczył „nowych” odbiorców, którzy wcześniej nie partycypowali w działaniach DK [Wykres
6].
10
RAPORT KOŃCOWY
Wykres 6. Aktywność w Programie grup wcześniej nieobecnych.
PRZYZNANIE
DOFINANSOWANIA
ZGŁOSZENIE
INICJATYWY
PRZEZ "GRUPY
NIEOBECNE"
0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0%100,0%
TAK
NIE
84,6%
15,4%
TAK, WSZYSTKIE TE INICJATYWY
OTRZYMAŁY FINANSOWANIE
54,5%
TAK, CZĘŚĆ Z TYCH INICJATYW
OTZRYMAŁA FINANSOWANIE
NIE
39,4%
6,1%
Źródło: badania własne ((CAWI, N=46)
1.3.3.
Projekty – zgłaszanie i wybór
W ramach Programu Domy Kultury +. Inicjatywy Lokalne 2015 średnio zgłaszano po 11 projektów do
realizacji w ramach jednego domu kultury, choć skala rozpiętości była duża - od 4 do ponad 20
projektów. Najczęściej jednak przedstawiano po 7, 10 lub 11 propozycji skierowanych do jednego
domu kultury. Należy zaznaczyć, że ponad połowa badanych przedstawicieli domów kultury (55,6%)
jakość zgłaszanych pomysłów oceniła raczej wysoko, a blisko 1/3 (31,1%) średnio wysoko. Również
z punktu widzenia animatorów, jakość inicjatyw proponowanych do realizacji w ramach Programu
była wysoka (83,3% z nich wybrało odpowiedź raczej wysoka i wysoka).
Jak już wcześniej wspomniano blisko połowa inicjatorów projektów jest związana ze sferą NGO,
jednak według niemal 67% badanych reprezentantów domów kultury, inicjatywy zgłaszane przez
stowarzyszenia lub fundacje nie różniły się od tych proponowanych przez mieszkańców. Ponadto, co
istotne, niemal wszystkie (94,4%) przedstawiane projekty zostały specjalnie przygotowane na
konkurs w ramach DK+ Inicjatywy Lokalne 2015. Zdecydowana większość inicjatorów, o możliwości
zgłaszania swoich pomysłów do realizacji w ramach Programu DK+ Inicjatywy Lokalne 2015
dowiedziała się poprzez dom kultury (72,2%). Z innych źródeł, w tym przede wszystkim z Internetu,
o takiej możliwości dowiedziało się 26 z nich (18,1%).
Selekcja zgłaszanych pomysłów, a następnie wybór samych projektów do realizacji najczęściej
odbywał się na drodze konkursu (83,7%), zdarzały się także inne formy, takie jak: plebiscyt, tj.
głosowanie z udziałem mieszkańców (4,65%), formy mieszane, tj. część projektów została wyłoniona
przez jury, a część przez mieszkańców (4,65%), oraz pozostałe (7%). W opinii inicjatorów projektów
procedura wyłaniania zwycięskich inicjatyw była przejrzysta (95, 6%).
1.3.4.
Realizacja projektów
Inicjatorzy projektów kulturalnych realizowanych w ramach Programu, biorący udział w badaniu
potwierdzają partycypację innych osób w realizacji tychże projektów, jedynie 1/5 badanych
11
RAPORT KOŃCOWY
stwierdziła, że podczas realizacji swojego projektu z nikim nie współpracowała. Tak, jak podczas
opracowywania swych pomysłów, inicjatorzy korzystali głównie z pomocy przyjaciół/znajomych, tak
również w trakcie realizacji projektów badani głównie współpracowali (oprócz korzystania z pomocy
DK) z przyjaciółmi/znajomymi (37%), ale także ze znajomymi z organizacji (16%) czy rodziną (11%)
[Wykres 7].
Wykres 7. Osoby/podmioty zaangażowane w realizację projektów.
NIE, Z NIKIM NIE WSPÓŁPRACOWAŁEM,-ŁAM
TAK, Z INNYMI OSOBAMI
TAK, Z PARTNERAMI POZYSKANYMI SPECJALNIE
NA TĄ OKAZJĘ
27,1%
11,1%
8,3%
TAK, ZE ZNAJOMYMI Z ORGANIZACJI
20,1%
TAK, Z PRZYJACIÓŁMI, ZNAJOMYMI
47,2%
TAK, Z RODZINĄ
0,0%
14,6%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
Według oceny badanych przedstawicieli domów kultury, poziom zaangażowania inicjatorów
w realizację projektów był wysoki, przy czym blisko 38% uznało, że raczej wysoki, a niemal 47%,
że zdecydowanie wysoki, jednocześnie ok. 15,5% wskazało na średni poziom zaangażowania
pomysłodawców w ich realizację swoich projektów.
W ramach przeprowadzonych badań poproszono przedstawicieli ośrodków kultury, jak
i pomysłodawców inicjatyw o dokonanie oceny wzajemnej współpracy. Obydwie strony swą
kooperację oceniły dobrze. Szczegółowy rozkład odpowiedzi został zamieszczony na wykresie poniżej
[Wykres 8]. Inicjatorów projektów zapytano także o ewentualne problemy, jakie miały miejsce
w trakcie współpracy z ośrodkami kultury. 93% ankietowanych inicjatorów uznała współpracę tą za
całkowicie bezproblemową. Z kolei u 7% badanych inicjatorów pojawiające się problemy na linii
współdziałania z DK dotyczyły przeważnie kwestii o charakterze techniczno-organizacyjnym oraz
finansowym (brak wystarczających środków na realizację wszystkich działań/elementów projektów).
Według inicjatorów projektów, powodem zaistniałych niedogodności były głównie trudności
w kwestiach formalnych (tj. podpisywanie umów, wystawianie faktur, itp.), z kolei domy kultury
wskazują głównie na niski poziom motywacji i zaangażowania, odmienne oczekiwania względem
Programu oraz zbyt roszczeniowy stosunek względem DK. Należy jednak pamiętać, że wyniki
przeprowadzonych badań wskazują na bardzo małą skalę występowania problemów podczas
12
RAPORT KOŃCOWY
współpracy inicjatorów projektów z ośrodkami kultury, zatem wymienione powyżej sytuacje
o charakterze konfliktowym powinno się traktować marginalnie.
Wykres 8. Ocena współpracy DK z Inicjatorami projektów.
Ocena współpracy DK - Inicjatorzy projektów
42,2%
42,4%
BARDZO DOBRZE
46,7%
RACZEJ DOBRZE
53,5%
11,1%
ŚREDNIO
3,5%
RACZEJ SŁABO
0,7%
0,0%
10,0%
20,0%
wg Przedstawicieli DK
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
wg Inicjatorów projektów
Źródło: badania własne (CATI, N=144), ((CAWI, N=46)
Warto zwrócić uwagę na ocenę uczestnictwa społeczności lokalnej w projektach realizowanych
w ramach Programu dokonaną przez ośrodki kultury oraz pomysłodawców projektów. Zebrane głosy
wskazują, że zarówno z perspektywy domów kultury, jak i inicjatorów pomysłów poziom
uczestnictwa w projektach generalnie został oceniony wysoko – 77,8% DK (suma ocen pozytywnych),
84,7% inicjatorzy (suma ocen pozytywnych). Przyglądając się jednak neutralnym i niskim notom
widać, że nieco gorzej zaangażowanie społeczności lokalnej ocenili przedstawiciele DK, gdzie 4,4% DK
postawiło niskie oceny w porównaniu do 2,8% inicjatorów [Wykres 9].
Warto dodać, że inicjatorzy projektów pozytywnie ocenili współpracę ośrodków kultury ze
społecznością lokalną przed realizacją Programu (95,8% ocen pozytywnych), co z pewnością mogło
mieć wpływ na poziom zaangażowania mieszkańców w wydarzeniach realizowanych w ramach
Programu. Badani wskazywali na takie przejawy dobrej współpracy, jak: duże zaangażowanie
pracowników DK (76,8%), otwartość DK (64,5%) oraz odpowiadanie na potrzeby mieszkańców
(52,9%). Również większość animatorów wysoko oceniła współpracę DK ze społecznościami
lokalnymi (88,9% – suma odpowiedzi raczej wysoko i bardzo wysoko).
13
RAPORT KOŃCOWY
Wykres 9. Poziom zaangażowania społeczności lokalnej w uczestnictwo w inicjatywach.
Poziom zaangażowania społeczności lokalnej
w uczestnictwo w inicjatywch
BARDZO WYSOKO
31,9%
20,0%
52,8%
57,8%
RACZEJ WYSOKO
12,5%
17,8%
ŚREDNIO
RACZEJ NISKO
2,1%
2,2%
BARDZO NISKO
0,7%
2,2%
0,0%
10,0%
20,0%
wg Inicjatorów projektów
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
Źródło: badania własne (CATI, N=144), (CAWI, N=46)
Zdaniem ankietowanych przedstawicieli DK oraz animatorów i pomysłodawców inicjatyw, potencjał
związany z uczestnictwem społeczności lokalnej w Programie został w pełni wykorzystany. Pewnych
tego stwierdzenia jest aż 94,4% przebadanych inicjatorów i animatorów oraz 88,9% przedstawicieli
ośrodków kultury. Z kolei 11% badanych DK, mówiąc o powodach niewykorzystania w pełni
potencjału związanego z uczestnictwem społeczności lokalnej w Programie wskazują głównie na brak
czasu (25%), brak środków finansowych (25%), jak również na brak większego zainteresowania
(16,7%) oraz zaangażowania (8,3%) ze strony społeczności lokalnej.
Badanych przedstawicieli ośrodków kultury oraz pomysłodawców inicjatyw poproszono
o zaproponowanie działań, mających na celu zwiększenie zainteresowania oraz zintensyfikowanie
poziomu uczestnictwa w Programie. Zdecydowana większość inicjatorów nie miała pomysłów na tego
typu działanie (67,4%), a 22,2% uznała, że nie należy nic zmieniać. Pojedyncze wskazania odnoszące
się do wprowadzenia zmian dotyczyły przede wszystkim nasilenia działań promocyjnych
adresowanych do mieszkańców mających na celu zwiększenia poziomu świadomości o Programie.
Z kolei badani przedstawiciele DK uznali podobnie, jak inicjatorzy, że należy konsekwentnie
promować i informować mieszkańców o Programie oraz kontynuować inicjatywy, które odniosły
sukces.
1.3.5.
Nawiązanie i intensyfikowanie współpracy
Jednym z efektów Programu było nawiązanie i/lub zintensyfikowanie współpracy ośrodków kultury
z innymi podmiotami działającymi w obszarze kultury. Aż 84% badanych DK wskazało na inicjację
współpracy, a 70,45% na zintensyfikowanie istniejącej już współpracy z wyżej wymienionymi
podmiotami. Najwięcej wskazań dotyczyło współpracy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi –
rozpoczęcie współpracy (45,5%), zintensyfikowanie (47,7). Należy też zwrócić uwagę, że dzięki
realizacji Programu ponad 1/4 (27,3%) ośrodków kultury udało się nawiązać współpracę
z sołectwami, radami sołeckimi [Wykres 10].
14
RAPORT KOŃCOWY
Wykres 10. Nawiązanie i intensyfikowanie współpracy DK z innymi podmiotami działającymi w obszarze kultury.
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
29,5%
34,1%
WŁADZA SAMORZĄDOWA
29,5%
PRZEDSTAWICIELE LOKALNEGO BIZNESU
20,5%
45,5%
47,7%
LOKALNE ORGANIZACJE POZARZĄDOWE
29,5%
31,8%
INSTYTUCJE EDUKACYJNE
INSTYTUCJE KULTURY
INNE (NAJCZĘŚCIEJ SOŁECTWA, RADY
SOŁECKIE)
nawiązanie współpracy
50,0%
18,2%
22,7%
27,3%
13,6%
zintensyfikowanie współpracy
Źródło: badania własne (CAWI, N=46)
1.4.
Rola animatora
Przedstawiciele niemal wszystkich ośrodków kultury, które wzięły udział w projekcie zadeklarowali,
że pomoc animatora przy realizacji DK+ Inicjatywy Lokalne 2015 odpowiadała w pełni na ich potrzeby
(38 instytucji; 84,5%). Przedstawiciele 2 instytucji uznali, że pomoc animatora nie była adekwatna do
ich potrzeb. Z kolei niemal wszyscy animatorzy dobrze ocenili swoją współpracę z DK.
Zdaniem przedstawicieli DK, wsparcie animatora było szczególnie przydatne przy wyborze inicjatyw
(37 wskazań; 35,6%) oraz przy tworzeniu diagnozy (29 wskazań; 27,9%). Potwierdzają to opinie
animatorów. Zdaniem przedstawicieli DK, kluczowymi umiejętnościami animatorów, które odegrały
najważniejszą rolę podczas realizacji projektu, były: wiedza na temat przeprowadzenia diagnozy
(32 wskazań; 33,7%), umiejętności interpersonalne (28 wskazań; 29,5%) oraz znajomość wymagań
proceduralnych Programu (27 wskazań; 28,4%).
Przedstawiciele większości instytucji wysoko ocenili przygotowanie merytoryczne i kompetencje
interpersonalne animatorów (równocześnie przedstawiciele 2 instytucji wystawiło animatorom
najniższe możliwe oceny w tym zakresie). Przedstawiciele większości instytucji wysoko ocenili
również zaangażowanie animatorów (równocześnie przedstawiciele 3 instytucji wystawili
animatorom najniższą możliwą ocenę w tym zakresie).
Zdaniem przedstawicieli większości instytucji, animatorzy poświęcili regulaminową ilość czasu na
współpracę z danym DK, a więc minimum 40 godzin miesięcznie, w tym 20 godzin osobiście
(32 instytucje; 72,7%). Zdaniem przedstawicieli 3 instytucji, animatorzy poświęcili regulaminową ilość
czasu, jednak w innych proporcjach. Zdaniem przedstawicieli 5 kolejnych instytucji, animatorzy
przekroczyli wyznaczoną ilość czasu. Równocześnie przedstawiciele 4 DK wskazali, że animatorzy nie
wywiązali się z nałożonych na nich limitów czasowych.
15
RAPORT KOŃCOWY
Przedstawiciel tylko jednej instytucji zadeklarował, że podczas współpracy z animatorem, pracownicy
domu kultury napotkali na jakiekolwiek problemy.
1.5.
Wsparcie CAL-u dla Beneficjentów
Jeśli chodzi o ocenę organizacyjnej strony szkolenia przeprowadzonego przez Centrum Wspierania
Aktywności Lokalnej, animatorzy najwyżej ocenili miejsce szkolenia (średnia ocen 4,47), czas jego
trwania oraz sprawność organizacji szkolenia (średnia ocen 4,37).
Jeśli chodzi o ocenę merytorycznej strony szkolenia przeprowadzonego przez CAL, animatorzy
najwyżej ocenili przygotowanie merytoryczne szkoleniowców (średnia ocen 4,74), zastosowane
metody szkoleniowe (średnia ocen 4,58) oraz materiały szkoleniowe (średnia ocen 4,42).
Wszyscy animatorzy dobrze ocenili proces rekrutacji (w tym zastosowane kryteria) przeprowadzony
przez CAL. Pozytywnie oceniono również sposób zarządzania pracą animatorów zastosowany przez
CAL.
1.6.
Lokalne uwarunkowania skuteczności Programu
Zdaniem przedstawicieli większości instytucji, nie istnieją jakieś formalne czy nieformalne
zobowiązania DK wobec instytucji lokalnych, które utrudniają lub mogą utrudnić wdrażanie postaw
i procedur promowanych przez Program (32 instytucje; 66,7%). Równocześnie, przedstawiciele
10 kolejnych instytucji podkreślili w tym kontekście konieczność współpracy z lokalną społecznością
nieposiadającą odpowiednich kompetencji. Opinie te potwierdzają animatorzy.
W tym kontekście warto również przyjrzeć się ocenie dotychczasowej współpracy ośrodków kultury
z lokalnymi instytucjami dokonanej przez DK oraz pomysłodawców inicjatyw. Badani mieli za zadanie
dokonać oceny współpracy ośrodka kultury z władzami lokalnymi, szkołami, organizacjami
pozarządowymi oraz parafiami, punkty były przyznawane na skali od 1 do 5, gdzie 1 stanowiło ocenę
najniższą, a 5 najwyższą. Na wykresie poniżej zostały przedstawione średnie ocen wg przedstawicieli
DK oraz inicjatorów projektu w odniesieniu do każdego w wyżej wymienionych podmiotów. Według
badanych generalnie współpraca z lokalnymi instytucjami została oceniona na poziomie dobrym
i dobrym plus, przy czym inicjatorzy wystawili nieco wyższe noty niż DK [Wykres 11].
16
RAPORT KOŃCOWY
Wykres 11. Ocena dotychczasowej współpracy z lokalnymi instytucjami – średnia.
Ocena współpracy - średnia
4,5
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
4,1
4,5
4,1
4,4
4,1
4,5
3,5
WŁADZE LOKALNE
SZKOŁY
wg Inicjatorów Projektów
ORGANIZACJE
POZARZĄDOWE
PARAFIA
Źródło: badania własne (CATI, N=144), ((CAWI, N=46)
1.7.
Zagrożenia związane z Programem
Przedstawiciele domów kultury, które wzięły udział w Programie Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne
2015 zostali zapytani o dostrzegane przez siebie, jakieś realne lub potencjalne negatywne
konsekwencje uczestnictwa w Programie. Najczęściej wskazywali oni w tym zakresie na takie
zagrożenia, jak rozbudzenie oczekiwań lokalnej społeczności, które trudno będzie zaspokoić bez
wsparcia NCK (25 wskazań; 39%) oraz rozbudzenie oczekiwań władz, które trudno będzie zaspokoić
bez wsparcia NCK (11 wskazań; 17,2%). Na podobne zagrożenia wskazywali najczęściej animatorzy:
rozbudzenie oczekiwań lokalnej społeczności, które trudno będzie zaspokoić bez wsparcia NCK oraz
traktowanie Programu przez władze, jako dodatkowe źródło finansowania własnych zadań
i pomysłów (po 5 wskazań; po 23,8%).
Beneficjenci dobrze ocenili przebieg realizacji Programu pod kątem organizacyjnym, w tym takie
elementy jak czas na realizację zadań, raportowanie, rozliczanie. Beneficjenci dobrze ocenili
współpracę z NCK. Zostali również poproszeni o opinię, czy przeprowadzenie jakiegoś typu pomysłów
zgłaszanych przez inicjatorów było trudne/uciążliwe w realizacji (np. ze względów finansowych,
organizacyjnych). Sześciu respondentów wskazało na trudności pojawiające się w kontekście
organizacji imprez plenerowych.
Beneficjenci zostali również zapytani o to, który spośród finansowanych projektów zgłaszanych przez
inicjatorów wydaje się im najbardziej wartościowy. Przedstawiciele największej liczby instytucji
wskazali, że wszystkie projekty oceniają równie wysoko (9 instytucji). Przedstawiciele kolejnych
6 instytucji podkreślili szczególną wartość projektów związanych z rękodziełem ludowym.
17
RAPORT KOŃCOWY
2. Główne wnioski z badania ewaluacyjnego
Przeprowadzone badania ewaluacyjne dowodzą jednoznacznie, że program Dom Kultury+ Inicjatywy
lokalne 2015 zrealizował stawiane przed nim cele. Za największy sukces programu należy uznać
skłonienie domów kultury do dokonania przeobrażeń w swoim funkcjonowaniu lub wzmocnienie
rozpoczętych już wcześniej przemian. Skutkiem takiej metamorfozy jest dążenie do nawiązywania
relacji z mieszkańcami na bardziej partnerskich zasadach, otwarcie się na ich pomysły. Jak pokazują
wyniki badań, można przypuszczać, że program DK+ IL zainicjował proces przeorientowywania
ośrodków kultury, który – jak deklarowali Beneficjenci – będzie kontynuowany także po jego
zakończeniu. Dość istotnym elementem okazywało się wsparcie animatorów, którzy w trakcie
programu zachęcali i towarzyszyli domom kultury w trakcie przemian. Zarówno przygotowanie
merytoryczne animatorów, jak i ich kompetencje interpersonalne oraz sposób organizacji pracy
zostały stosunkowo dobrze ocenione.
Jednym z największych osiągnięć programu DK+IL jest jego potencjał do mobilizowania społeczności
lokalnej. Badania wykazały, że dzięki realizacji programu ujawnili się mieszkańcy okolicznych
miejscowości i pasjonaci, którzy często debiutowali w roli inicjatorów kulturalnych przedsięwzięć. Co
ważne, planując i realizując swoje projekty nawiązywali oni nowe relacje (z innymi osobami, ale też
organizacjami i instytucjami) oraz zdobywali kompetencje społeczne. Istnieje duża szansa, że zdobyte
przez inicjatorów projektów doświadczenia i umiejętności będą – zgodnie z ich deklaracjami – dalej
wykorzystywane w szerszej działalności – już nie tylko kulturalnej, ale i obywatelskiej (zakładanie
organizacji pozarządowych, działanie na rzecz osiągnięcia ważnych dla lokalnej społeczności celów).
Wymienione powyżej wnioski jasno sugerują, że realizacja programu DK+ IL w roku 2015 – podobnie
jak w latach ubiegłych – okazała się sukcesem, można więc założyć że wypracowano formułę
przynoszącą wystarczająco dobre rezultaty. Proponujemy jednak, by osiągnięte świetne efekty
traktować również w kategoriach zobowiązania do dalszej pracy nad ulepszaniem programu, jako
zachętę, by stawiać przed nim nowe cele i oczekiwania, nie lekceważąc przy tym pojawiających
niebezpieczeństw. Niżej zaprezentowane interpretacje mają taki właśnie status – ich celem nie jest
negowanie tego, co się udaje, lecz raczej próba wskazania na potencjalne obszary, w których
przedmiotowy projekt można jeszcze udoskonalić, starając się maksymalizować jego pozytywne
rezultaty.
Po pierwsze, uznać można, że Beneficjentami programu DK+ IL są podmioty, które można by
określić, jako silne wśród słabych. „Słabość” tę można rozumieć dwojako. (a) Jeśli przyjrzeć się
charakterystyce Beneficjentów i motywom przystąpienia do programu, to okaże się, że
podstawowym celem jest poszukiwanie uzasadnienia dla własnej działalności poprzez wzmocnienie
relacji ze społecznością lokalną. Kontakt ten bywa czasem traktowany instrumentalnie – jako
„lewarek”, argument na rzecz przestawienia relacji z lokalnymi władzami (od których ośrodki są
zazwyczaj finansowo uzależnione). Zbyt często bowiem domy kultury traktowane są jako instytucje,
którym można narzucić program działania (np. organizację imprez masowych dla mieszkańców,
zadanie promowania miejscowości poprzez wydarzenia kulturalne itp.). Podejmowaną przez wiele
ośrodków próbę uniezależnienia się lub wzmocnienia swojej pozycji w stosunku do władz poprzez
pogłębienie współpracy z mieszkańcami – trudno oceniać negatywnie. (b) Opisywane zjawisko
„silnych wśród słabych” dotyczy jednak także geograficznego zróżnicowania Beneficjentów. Kiedy
przyjrzymy się, z jakich regionów pochodzi wielu Beneficjentów DK+ IL 2015, a które posiadają
18
RAPORT KOŃCOWY
nieliczną reprezentację, to okaże się że są w Polsce miejsca, w których działają podmioty być może
jeszcze „słabsze”, jeszcze bardziej potrzebujące wsparcia, ale nawet nie podejmujące próby uzyskania
dofinansowania. Co gorsze, owe dysproporcje pomiędzy mniej aktywnymi województwami (takimi
jak np. województwo lubuskie) a regionami chętniej ubiegającymi się o środki – w miarę upływu
kolejnych edycji wydają się raczej rosnąć niż zanikać. Dzieje się tak dlatego, że – co samo w sobie
bardzo pozytywne – absolwenci poprzednich edycji programu zawiązują sieci wymiany doświadczeń,
konsultują ze sobą swoje wnioski aplikacyjne i wspierają w ubieganiu się o dofinansowanie swoich
„sąsiadów” - ośrodki z okolicznych miejscowości, co znacznie zwiększa ich szanse na ostateczny
sukces. W rezultacie domy kultury z „aktywnych” województw z roku na rok mogą poszczycić się
coraz większą liczbą absolwentów DK+IL, za to inne regiony coraz widoczniej pozostają w tyle.
Niestety, mapa mniej aktywnych w programie DK+ IL województw pokrywa się z podobnymi mapami
z innych konkursów ministerialnych, co grozi coraz większymi nierównościami między ośrodkami
kultury z różnych części Polski. Biorąc pod uwagę, że program DK+IL jest projektem stosunkowo
najbardziej przyjaznym dla podmiotów rozpoczynających ubieganie się o dodatkowe środki (nie
wymaga np. dużego wkładu własnego, a jego realizacji towarzyszy szerokie wsparcie), warto dołożyć
wszelkich starań, by to właśnie w nim debiutowały instytucje z regionów do tej pory mało aktywnych.
Doświadczenie poprzednich edycji DK+IL pokazuje bowiem, że jego Beneficjenci po zakończeniu
programu chętniej później aplikowali w kolejnych konkursach na dotacje ministerialne.
Po drugie, program zachęca do działania, ale przede wszystkim lokalnych liderów społeczności. Do
takiego wniosku można dojść obserwując najbardziej typowych inicjatorów przedsięwzięć,
ubiegających się o realizację swoich pomysłów we współpracy z domami kultury. Zwykle są to osoby
dorosłe, z wyższym wykształceniem, w jakiejś formie pracujące już na rzecz wspólnoty lokalnej – na
przykład, jako nauczyciele lub przedstawiciele organizacji pozarządowych. Oczywiście można ten fakt
traktować, jako zjawisko zrozumiałe: nowe wyzwania podejmują zwykle Ci, którzy mają najwyższe
kompetencje i doświadczenie. Jest ono także w pewnym sensie korzystne z punktu widzenia ośrodka
kultury: prowadzi do ujawnienia się i wzmocnienia relacji z lokalnymi liderami, a pomysłodawcy
zazwyczaj bez większych problemów i pomocy ze strony ośrodka kultury potrafią sobie poradzić
z realizacją inicjatywy. Warto jednak zwracać uwagę na negatywne skutki takiego zjawiska. Głównym
problemem jest fakt, że realizowane działania dopasowane są do stylów życia określonych grup
i kategorii społecznych, intensyfikowanie relacji następuje zatem z ich wybranymi reprezentantami.
Wszystko to sprawia, że społeczności defaworyzowane, które najwięcej zyskać by mogły na
uczestnictwie w ofercie domów kultury, nadal w dużej mierze pozostają poza zasięgiem programu,
będąc odseparowanym od korzyści z nim związanych. Mając na uwadze założenie, że program
powinien sprzyjać przekształcaniu domów kultury w centra aktywności lokalnej warto zatem dołożyć
jeszcze większych starań, by do złożenia swoich pomysłów na inicjatywy zachęcać osoby z grup
defaworyzowanych (np. niepełnosprawnych, o niskim kapitale kulturowym itp.).
Po trzecie, program pomaga „ukorzenić” domy kultury w społeczności lokalnej, ale przede
wszystkim wśród osób, które już wcześniej pozostawały z nim w jakimś kontakcie. Z jednej strony,
przedstawiciele domów kultury wskazują, że realizacja programu pomogła im zidentyfikować grupy
dotychczas nieobecne w ich działaniach, a także zdiagnozować powody tej nieobecności. Co więcej,
wśród osób realizujących inicjatywy znajdował się duży odsetek tych, które z domami kultury
wcześniej nie współpracowały. Z drugiej jednak strony, kiedy zapytano się inicjatorów zwycięskich
i zrealizowanych przedsięwzięć skąd wiedzieli o tej możliwości, to w przeważającej większości
wskazywali oni na dom kultury. Oznaczać to może, że spora część inicjatorów już wcześniej
19
RAPORT KOŃCOWY
funkcjonowała na orbicie domu kultury – co prawda nie uczestnicząc aktywnie w jego pracach, ale
choć z daleka śledząc jego poczynania (np. czytając plakaty i ogłoszenia o wydarzeniach). Inne
wyjaśnienie dotyczyłoby z kolei dużej skuteczności kampanii informacyjnej prowadzonej przez
Beneficjentów (na przykład poprzez plakaty), która dotarła do szerokiego grona odbiorców. Istnieje
jednak ryzyko, że poza programem znalazła się duża liczba osób nie tylko dotychczas
nieuczestniczących w działaniach domów kultury, lecz również tych, którzy nawet nie mają
świadomości jego obecności i nie biorą udziału w wydarzeniach kulturalnych.
Po czwarte, można powiedzieć, że choć program przeobraża ośrodki kultury, dzieje się tak zgodnie
z logiką dopasowania do lokalnych gustów. Wyniki wskazujące na deklarowane przez przedstawicieli
domów kultury powody nieobecności niektórych osób w ich działaniach (takie jak m.in.
niedopasowanie oferty do potrzeb społeczności lokalnej czy ich niewystarczającą promocja) mogą
być interpretowane w dwojaki sposób. (a) Można je traktować, jako wskazanie na pozytywną drogę,
którą przeszły domy kultury uczestniczące w programie, które zwiększyły swoją świadomość
w zakresie własnych wad i trudności w funkcjonowaniu, ale (b) można widzieć w nich również
przesadne „kajanie się”, które dodatkowo może przynosić skutki odwrotne od zamierzonych.
Nieobecność grup mieszkańców w działaniach domu kultury równie dobrze może przecież wskazywać
na deficyty – np. braki kompetencji – po stronie społeczności lokalnej. Niekorzystna może być zatem
sytuacja, w której domy kultury w zupełności rezygnują z realizowania własnych celów i całą
działalność podporządkowują gustom społeczności (co można określić jako swego rodzaju kulturalny
populizm), podczas gdy ich rolą powinno być również kształtowanie tych gustów (rozumiane tutaj
jako poszerzanie puli możliwości, z których uczestnik kultury może skorzystać oraz jego świadomości
w tym zakresie). Można sobie wyobrazić, że w skrajnych sytuacjach tego rodzaju „populistyczne”
podejście może doprowadzić do sytuacji, w której proponowane inicjatywy cieszą się dużym
poparciem, ale są jednocześnie dysfunkcjonalne społecznie (np. propagują wzory przeczące tolerancji
odmienności). Domy kultury muszą zatem zachować pewną dozę samodzielności względem
mieszkańców, by tego rodzaju ryzyka ograniczać.
Po piąte, wydaje się, że program może sprzyjać współdziałaniu opartemu na rutynie i stereotypach.
Przeprowadzona analiza propozycji zgłoszonych przez mieszkańców pokazała, że trudno je uważać za
innowacyjne. Co ważne, z wnioskiem tym do pewnego stopnia zgadzają się również przedstawiciele
domów kultury, wyjątkowo mało – w porównaniu do odpowiedzi na inne pytania w tym badaniu –
optymistyczni, gdy przychodziło do oceny jakości zgłaszanych przez mieszkańców inicjatyw. Analiza
wniosków prowadziła do konstatacji, że wśród realizowanych inicjatyw w 2015 roku przeważały
warsztaty oraz dość tradycyjnie zaplanowane koncerty. Można przyjąć, że nie ma w tym nic złego,
jeśli są to formy odpowiadające na lokalne potrzeby. Gorzej, jeśli takie pomysły:
(a) składane są dlatego, że tylko z tak wąską paletą działań kojarzy się działalność domów kultury,
a inicjatorom, którzy nigdy nie zetknęli się z innymi możliwymi formułami zajęć, trudno
zaproponować działania mniej standardowe;
(b) wspierane są przez przedstawicieli domów kultury i inne osoby będące przy wyborze i realizacji
inicjatyw, ponieważ uważa się, że mieszkańcom trudno byłoby zaakceptować bardziej nowatorską
formułę działań, że z realizacją innych nie poradziliby sobie, lub wyrastające z przekonania,
że szerokie rozumienie kultury nie uprawomocnia żadnego kryterium pozwalającego wartościować
zgłaszane inicjatywy pod kątem merytorycznym, dzielić je na lepsze i gorsze. Jeśli krytyczną
interpretację przyjąć za prawdopodobną, to istnieje ryzyko, że program doprowadzić może
wprawdzie do zmiany modelu relacji ze społecznością lokalną, ale jednocześnie reprodukować będzie
20
RAPORT KOŃCOWY
podstawowe formy działania w kulturze obecne od dawna w działalności domów kultury (warsztaty
plastyczne, muzyczne, koncerty plenerowe i festyny) zamiast przyczyniać się do aktualizacji
i poszerzenia tej listy.
Po szóste, zaskakuje – szczególnie na tle innych badań, ale także rozmów prowadzonych „w terenie”
w trakcie tej ewaluacji czy wątków dyskutowanych przez Beneficjentów w trakcie konwentu –
wysoka ocena współpracy ośrodków kultury z władzami lokalnymi. Przestaje ona jednak zadziwiać
w momencie, w którym dane podpowiadają, że realizujący program rzadziej niż w przypadku
organizacji pozarządowych przy jego okazji nawiązywali czy intensyfikowali swoje relacje z władzami
lokalnymi. Wydaje się zatem, że przekazane przez NCK dotacje były czymś więcej, niż zastrzykiem
finansowym – dla pracowników kultury oznaczały także wolność, możliwość realizacji pomysłów,
którym nie towarzyszą zobowiązania wobec tradycji wydatkowania środków na kulturę czy
oczekiwań władz, zachętę do szukania nowych partnerów (zwykle – fundacji i stowarzyszeń). W tych
warunkach raczej cieszono się, że nie trzeba się z władzami kontaktować, niż szukano tych relacji.
Zjawisko to, choć zrozumiałe, jest jednocześnie niepokojące. Warto podkreślić, że skuteczność
kontynuowania promowanego przez program modelu funkcjonowania także po ustaniu
ministerialnej dotacji zależy w dużej mierze od dobrej współpracy z lokalnymi samorządami. W wielu
wypadkach jednak administracja samorządowa zmienić musi swoje wyobrażenia i oczekiwania wobec
podległych im domów kultury. Możliwość ta jest istotnie ograniczona wówczas, gdy program
wykorzystywany jest jedynie, jako platforma eksperymentowania i zmiany relacji ze społecznością
lokalną, jej liderami oraz działającymi w niej stowarzyszeniami czy sponsorami, ale już nie pełni tej
roli w stosunku do władz. Zaskakująco wysoka ocena współpracy z władzami lokalnymi wynikać może
również ze specyfiki relacji między nimi a ośrodkami kultury, którą trudno było respondentom ująć
w zamkniętym pytaniu ankietowym. Dopiero podczas badań terenowych – a i tu, raczej poza kamerą
– opowiadano o często pozornie dobrej, ale zwykle dość złożonej relacji, co skutkowało zwykle
uwikłaniem ośrodków kultury w lokalne rozgrywki polityczne i personalne oraz obawami o odwołanie
ze stanowiska.
Po siódme, na uwagę zasługuje formułowana aż przez połowę ogółu Beneficjentów (25 ośrodków)
obawa, że program może nadmiernie rozbudzić oczekiwania lokalnej społeczności, które trudno
będzie zaspokoić bez wsparcia ze strony programu DK+ IL. Sporą część respondentów niepokoiły
także rozbudzone w podobny sposób wymagania kierowane pod adresem ośrodka kultury przez
lokalne władze (11 wskazań), co potwierdza opisywany powyżej wniosek o złożoności relacji między
tymi dwoma podmiotami. Szczególnie niebezpieczna wydaje się sytuacja, w której władze lokalne nie
wygospodarują środków i nie będą wspierać pracowników domów kultury w kontynuacji przemian
zapoczątkowanych przez program DK+IL. Obawy te pokazują, że mimo stosunkowo skromnej dotacji
ministerialnej na realizację maksimum 7 inicjatyw (maksymalnie 22 000 zł), środki te stanowią na tyle
ważne źródło finansowania, że ich brak może zaprzepaścić przeobrażenia zapoczątkowane przez
program DK+IL. Również niektórzy animatorzy wspierający Beneficjentów podkreślali, że choć na fali
entuzjazmu krótko po zakończeniu programu możliwe jest realizowanie inicjatyw niemal
bezkosztowo, to jednak po pewnym czasie konieczne byłoby wzmocnienie i utrwalenie już
wdrożonych rozwiązań kolejnym konkursem dotacyjnym na inicjatywy mieszkańców. Istnieje
wówczas spore prawdopodobieństwo, że tym razem, zachęcone sukcesem pierwszego konkursu,
pomysły złożą także osoby o nieco niższych kompetencjach i kwalifikacjach, nie tylko lokalni liderzy
społeczni.
21
RAPORT KOŃCOWY
Po ósme, choć poniższy problem nie rysował się mocno ani w badaniach ilościowych, ani podczas
etnografii, to jednak na przemyślenie zasługuje wysokość kwoty dofinansowania II części programu
(realizacja inicjatyw). Mimo że pomysłodawcy i ośrodki kultury wykazywali się zazwyczaj sporą
zaradnością i oszczędnością, to jednak pojawiały się głosy mówiące o tym, że nieco większe
dofinansowanie pozwoliłoby na większą swobodę w realizacji projektów, ich bardziej niestandardową
formułę (np. wyjazdów) czy dofinansowanie kolejnej inicjatywy z puli pomysłów, która nie była
realizowana ze względu na wyczerpanie budżetu. Sygnalizowane problemy mogą być spowodowane
faktem, że kwota dofinansowania nie zmieniła się od pierwszej edycji DK+ IL w 2013, podczas gdy np.
wynagrodzenia czy koszty transportu wzrosły od tego czasu.
Po dziewiąte wreszcie, brak zdecydowanej krytyki programu paradoksalnie wcale nie napawa
optymizmem. Przyglądając się wynikom, uderza zaskakująco wysoka ocena wystawiana sobie
wzajemnie przez wszystkich interesariuszy programu. Oczywiście w pewnym zakresie jest ona
pochodną dobrze wykonanej pracy i dobrze zaprojektowanego i prowadzonego programu, który
tworzy ku niej warunki. Kiedy jednak spogląda się na odpowiedzi udzielane w pytaniach dotyczących,
na przykład, tego czy program w pełni realizuje swój potencjał i czy poszczególni jego aktorzy widzą
jakieś obszary do poprawy, pojawia się także inna interpretacja. Wysoka nota wystawiana
programowi, a także wzajemnym działaniom: animatorów wobec domów kultury, domów kultury
wobec mieszkańców i tak dalej, przede wszystkim zaś zupełna satysfakcja z poziomu, w jakim udaje
się realizować cele programu oraz brak sugestii, co do jego ulepszania, świadczyć mogą równie
dobrze o kondycji Beneficjentów programu. Przekłada się ona na ogromną satysfakcję z możliwości
robienia czegokolwiek lub z poczucie braku stosowności krytyki wobec animatorów czy organizatora,
a także mieszkańców, którzy być może nie zgłosili najbardziej wartościowych propozycji, ale nie chce
się ich zrażać. Można tę sytuację zrozumieć, ale jednocześnie warto starać się ją zmieniać.
Wykształcenie wśród Beneficjentów programu DK+ IL swoistego „prawa do posiadania oczekiwań”
powinno być bowiem istotnym elementem inicjowanych przemian, bez którego trudno oczekiwać
trwałych rezultatów, wzmacnianych, a nie zanikających po ustaniu dotacyjnego finansowania.
22
RAPORT KOŃCOWY
3. Komentarz eksperta prof. Marka Krajewskiego do wyników badań
Dom Kultury+ to jeden z bardziej udanych Programów MKiDN. Wspólny sukces operatora tego
przedsięwzięcia czyli Narodowego Centrum Kultury, domów kultury, animatorów oraz mieszkańców
mniejszych i większych miejscowości, w których jest ono obecne. Zarówno z raportu ewaluacyjnego,
jak i z filmu zrealizowanego w ramach badań podsumowujących kolejną edycję Domu Kultury+
wyłania się obraz bardzo pozytywny: jest energia, jest współdziałanie, jest radość ze współpracy
i cieszenie się z jej efektów, jest bycie z ludźmi i wśród ludzi. Program prowokuje sytuacje, które
łączą, przerzuca mosty tam, gdzie ich nie było dotąd, rodzi współpracę w miejscach, gdzie była ona
utrudniona, bądź nieobecna, podkreśla kulturową odrębność regionów i środowisk, w których
działają domy kultury. Jego kolejna edycja pokazała, iż nie tylko przynosi on znakomite rezultaty,
z których najważniejsze jest uaktywnienie uśpionych często domów kultury i lepsze powiązanie ich
działań z potrzebami lokalnych zbiorowości, ale też udowodniła, iż wart jest kontynuacji. Ciągłość
Programu gwarantuje bowiem nie tylko poszerzanie zakresu jego oddziaływania, ale też
promieniowanie na tych, którzy nie będąc jego beneficjentami, obserwują pozytywne zmiany
uruchamiane przezeń w lokalnych społecznościach. Kontynuacja Programu, czemu służą badania
ewaluacyjne, wymaga wyciągania wniosków z dotychczasowych działań, w tym określania, co można
byłoby zrobić lepiej. Zakładając, iż lepsze nie zawsze jest wrogiem dobrego, chciałbym się podzielić
trzema uwagami odnoszącymi się do tego, co tu i teraz, ale skierowanymi w przyszłość.
Nie formatować. Dom Kultury+ należy do tych nielicznych programów dotacyjnych, które
wyznaczając beneficjentom generalne cele, pozostawiają im jednocześnie stosunkowo dużą swobodę
ich urzeczywistniania. Dzięki temu Program może stopniowo wzmacniać instytucje tworzące
i upowszechniające kulturę w lokalnych zbiorowościach (programowo, finansowo, w relacji do innych
podmiotów, wobec rynku) i stwarzać podwaliny do odtworzenia ich systemu, ale jednocześnie nie
określa czym mają się zajmować domy kultury, by jak najlepiej wypełniać swoją rolę. Przeciwnie,
zachęca je też do tego, by tej roli nie definiowały same, ale w relacji z mieszkańcami, pomagając tym
ostatnim w urzeczywistnianiu ich sposobów widzenia lokalnej kultury i tego, co w niej warte
wzmocnienia i popularyzacji. Taki sposób działania, to nie tylko środek ku temu, by upodmiotowić
tworzących wspólnotę, ale też sposób na taką rekonstrukcję działania domów kultury, by stawały się
one integralną częścią lokalnej zbiorowości.
Program przypomniał domom kultury, iż są częścią mikroświatów, w których są osadzone. Tym
ostatnim zaś udowodnił, iż instytucje te to ich miejsce. Uaktywnienie tych relacji rodzi jednak pytania.
23
RAPORT KOŃCOWY
Czy tę atmosferę kulturowej ekumeny da się utrzymać? Na czym powinna być ona oparta? Co z tymi,
którzy są nieobecni? Co ze sprawami, które dzielą? Czy domy kultury, powinny być miejscami,
w których potwierdza się to, co do czego panuje zgoda, czy też przestrzeniami sporu wokół wartości,
miejscami, w których negocjuje się lokalną tożsamość?
To trudne pytania, ale jedno wydaje się pewne. Nie wolno formatować działań domów kultury, np.
poprzez wskazanie, iż należy w nich realizować przedsięwzięcia bardziej ambitne artystycznie,
budzące nie tylko zgodę, ale też spór czy konflikt, wywołujące opór, wartościowe właśnie przez to, że
są trudne i niezrozumiałe. Nie wolno tego robić, bo w ten sposób zaprzeczymy głównej idei
Programu: rozwiązania lokalnych problemów powinny się zrodzić tam, gdzie się jest ich źródło. Nie
oznacza to jednak, iż Program powinien sankcjonować status quo, utwierdzać w zadowoleniu, iż dom
kultury odpowiedział na lokalne potrzeby. Dlatego też następny krok powinien polegać na próbie
włączania w działania instytucji tych, którzy są w niej nieobecni z innych powodów, niż te, które
dotąd zdiagnozowano. Nie z powodu braku pieniędzy, niewiedzy, słabej promocji aktywności tych
placówek czy niedopasowania ich oferty do potrzeb większości, ale też dlatego, że domy kultury
proponują ofertę zbyt mainstreamową, a często też populistyczną i pozbawioną wartości
artystycznej. Być może dbanie o większy pluralizm wartości oraz form kulturowej ekspresji i gustów,
sprawi, iż domy kultury staną się miejscami, w których nie tylko upowszechnia się to, co uznane
i lubiane, ale też miejscami tworzenia (a nie tylko odtwarzania) kultury, przestrzeniami, w których
można zetknąć się z tym, co nowe i nieznane. Tylko w ten sposób, a więc utrzymując równowagę
pomiędzy tym, co oswojone i obce, pomiędzy wartościami artystycznymi a społecznymi, pomiędzy
tym, co popularne i niepopularne, jesteśmy w stanie uczynić domy kultury, nie tylko miejscami,
w których bywa lokalna zbiorowość, ale też przestrzenią, w której tworzy się kulturę i w której jest
ona żywa. Sprawienie, by domy kultury nie tylko odpowiadały na potrzeby lokalnej społeczności, ale
też potrzeby te tworzyły, to bardzo trudne zadanie. Jednocześnie jednak sprostanie temu wyzwaniu,
jest konieczne, by instytucje te nie tylko reprodukowały porządek, ale też tworzyły warunki do jego
zmiany. Tylko to bowiem, co się zmienia - żyje.
Edukować władze. Sukcesem projektu jest to, że wytworzył on nowe formy współpracy, zbudował
połączenia
pomiędzy
podmiotami,
które
wcześniej
nie
współdziałały,
albo
robiły
to
w niewystarczającym stopniu. Prawie 30% przedstawicieli domów kultury biorących udział
w Programie, wskazuje, iż tym nowym partnerem, z który rozpoczęto współpracę były władze
samorządowe. 34% twierdzi z kolei, iż Program przyczynił się do zintensyfikowania współdziałania
z lokalnym samorządem. Te dane, na pierwszy rzut oka optymistyczne, wskazują też, iż w przypadku
ponad jednej trzeciej domów kultury takiej współpracy nie ma, a w przypadku 30% dopiero Program
24
RAPORT KOŃCOWY
doprowadził do jej pojawienia się. Dodatkowo - kiedy przedstawicieli domów kultury zapytano
o negatywne konsekwencje związane z uczestnictwem w Programie, to wskazali oni, iż należą do nich
przede wszystkim: rozbudzenie oczekiwań lokalnej społeczności, które trudno będzie zaspokoić bez
zewnętrznego wsparcia (39%) oraz rozbudzenie oczekiwań lokalnych władz, które trudno będzie
spełnić przez dalszego finasowania ze strony NCK (17%). Gdy połączymy ze sobą te informacje, to
okaże się, że jednym z najważniejszych problemów, z jakimi borykają się domy kultury są trudne
relacje z władzami. Można się tylko domyślać, z czego one wynikają. Dla władz lokalnych kultura to
zazwyczaj, (choć oczywiście nie zawsze): piąte koło u wozu i obciążenie budżetu, po którym nie
można się spodziewać jakiegokolwiek mierzalnego zwrotu finansowych inwestycji; źródło problemów
i niepotrzebnych kontrowersji związanych z rozjeżdżaniem się aspiracji twórców i gustów odbiorców;
narzędzie budowania wizerunku, lokalnych marek miejsc, mających zdolność przyciągania turystów
(i inwestorów); ornament ważnych uroczystości - tych lokalnych i tych narodowych; rozrywka. Z tego,
z pewnością niekompletnego, inwentarza ról, w których władza osadza kulturę, wynika, iż domy
kultury są równie, co ta ostatnia, problematyczne i przemieszczają się w myśleniu samorządów
pomiędzy biegunem zbędności a biegunem kłopotliwości.
Dlatego też warto pomyśleć o tym, w jaki sposób w Program silniej włączać władze samorządowe.
Póki co są one w nim obecne jako dawcy wkładu własnego, niezbędnego, by wystartować
w Programie. Jak się jednak wydaje warto też przemyśleć to, czy Dom Kultury+ nie powinien
inwestować w kształcenie kompetencji przedstawicieli lokalnych władz, tak, by mogli oni lepiej
zrozumieć, dlaczego inwestycje w kulturę, choć długotrwałe i ryzykowne, są tak istotne. Ten postulat
nie jest ani ironiczny, ani bezzasadny. Celem jego postawienia jest raczej uwidzialnienie
zaniedbanego obszaru działań edukacyjnych. Istnieją już programy kształcące kadry dla kultury, te
wspierające edukację kulturową dzieci i osób starszych, działania podnoszące kulturowe
kompetencje nauczycieli, animatorów i pedagogów. Brakuje natomiast programów edukujących do
kultury tych, którzy nią zarządzają. Tymczasem kierowanie tą sferą życia społecznego, wbrew
potocznemu przekonaniu, iż na kulturze zna się każdy, wymaga równie specjalistycznych kompetencji
i umiejętności, co zarządzanie gospodarką, szkolnictwem czy służbą zdrowia. Wymaga też osób
rozumiejących, iż kultura to nie barwny, ale też zbytkowny, dodatek do naszego życia, ale raczej taki
jego aspekt, który jest kluczowy dla tego, kim jesteśmy, jako jednostki i członkowie lokalnych oraz
ponadlokalnych zbiorowości; dla naszych umiejętności współdziałania z innymi; dla naszego zaufania
wobec systemu i instytucji; dla zakresu i stopnia naszej autonomii i podmiotowości; dla naszych
umiejętności tworzenia rzeczy nowych, ale też pamiętania o tym, co było, uczenia się na własnych
sukcesach i porażkach. Bez kompetentnych władz samorządowych zarządzających kulturą na
25
RAPORT KOŃCOWY
poziomie lokalnym, nawet najdoskonalsze i najbardziej pożyteczne społecznie inicjatywy, będą
skazane na porażkę, na przymus nieustannego wykazywania swojej użyteczności, a w końcu też na
konieczność radzenia sobie bez wsparcia tych, którzy odpowiedzialni są za organizację życia
kulturalnego. Edukujmy więc władzę: bez jej udziału we wzmacnianiu pozycji domów kultury
niemożliwe jest efektywne działanie tych instytucji, a zwłaszcza osiąganie przez nie trwałych,
strukturalnych efektów promieniujących na lokalne zbiorowości.
Gdzie są młodzi? Z raportu ewaluacyjnego wynika, iż partycypacyjny efekt Programu, w słabym
stopniu dosięga ludzi młodych. Osoby do 30 lat, które składały propozycje swoich projektów
w konkursach realizowanych przez domy kultury biorące udział w Domach Kultury+, to niecałe 20%
wszystkich aplikujących. Najliczniej reprezentowane były osoby pomiędzy 31 a 40 rokiem życia
(31,9%) oraz te pomiędzy 55 a 65 rokiem życie (26,4%). Nie mamy niestety danych na temat tego, czy
ludzi młodzi byli beneficjentami projektów finansowanych przez domy kultury w ramach Programu,
z filmu ewaluacyjnego wynika, że część przedsięwzięć była do nich skierowanych1. Nie zmienia to
jednak faktu, iż nieco brakuje ich wśród inicjatorów tego typu wydarzeń. Taka struktura wiekowa
wykazujących wolę realizacji własnych przedsięwzięć kulturalnych w regionie może podpowiadać, iż
młodzi ludzie nie czują się do końca uprawnieni i przygotowani do wypełniania roli organizatora
projektów kulturalnych. Może ona też dowodzić, iż domy kultury nie są ich miejscem. O ile pierwsza
odpowiedź stygmatyzuje ludzi młodych, bo wskazuje, iż są oni nieaktywni, bierni, że brakuje im
obywatelskiego zaangażowania, to ta druga wydaje się być bliższa prawdy. Zwłaszcza, gdy przyjrzymy
się typowej ofercie tych instytucji. Jest ona bowiem zazwyczaj silnie spolaryzowana wiekowo skierowana albo do dzieci (a szerzej uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych), albo do osób
w wieku poprodukcyjnym (a więc do seniorów). Brakuje w niej środka, a więc oferty mogącej
zainteresować ludzi młodych i dorosłych. O ile jednak ci ostatni są obecni w życiu domów kultury,
(jako rodzice, nauczyciele, opiekunowie dzieci), to ludzie młodzi już nie.
Dlaczego tak się dzieje? Można próbować wyjaśniać ten fakt poprzez wskazanie na to, iż oferta
domów kultury jest niedopasowana do potrzeb i gustów ludzi młodych; można zauważyć też, że życie
tych ostatnich przeniosło się do sieci; można też wskazać, iż Internet zdelokalizował ich społecznie
i kulturowo tak bardzo, że punktem odniesienia dla nich nie jest to, co dzieje się w lokalnej
społeczności, ale raczej to, co dzieje się na świecie; można również podkreślić, iż usieciowiona kultura
jest dużo bardziej dostępna, różnorodna, zaś korzystanie z niej łatwiejsze, niż z oferty tradycyjnych
instytucji kultury; można też wskazać na to, że o ile w dużych miastach młodzi ludzie animują kulturę
1
Wskazuje na to również analiza wniosków wybranych do dofinansowania.
26
RAPORT KOŃCOWY
poprzez oddolne inicjatywy, za pośrednictwem organizacji pozarządowych, ruchów miejskich
i nowych instytucji, takich, jak klubokawiarnie, maker-spaces czy społeczne domy kultury, to
w mniejszych miejscowościach tego typu inicjatyw brakuje. Niezależnie jednak, jak wyjaśnimy
nieobecność ludzi młodych, jako inicjatorów działań podejmowanych przez/w obrębie domów
kultury (ustalenie rzeczywistych przyczyn tej absencji wymagałoby pewnie bardziej systematycznych
badań), to nie zmienia to faktu, iż stan ten jest bardzo niepokojący. Oznacza on bowiem, że również
kultura ludzi młodych (a więc charakterystyczne dla nich sposoby życia), jest w tych instytucjach
niedoreprezentowana, zaś oni sami niechętnie biorą na siebie ciężar dbania o to, by ją w nich mocniej
zakorzenić, by uczynić domy kultury również swoimi miejscami.
Ten problem - a więc nieobecności ludzi młodych, jako organizatorów życia kulturalnego
w mniejszych miejscowościach - odsyła do bardziej uniwersalnego dylematu. Kultura nigdy nie jest
niczyja, co oznacza, iż trudno sobie wyobrazić jakikolwiek program ją wspierający, który jednocześnie
by nie wykluczał pewnych kategorii jednostek. Można jednak pomyśleć o takim kierunku ewolucji
Programu Dom Kultury+, który mocniej akcentowałby ten problem. Po części zresztą tak już się stało jednym z celów diagnozy prowadzonej przez domy kultura była identyfikacja grup nieobecnych.
Zrobiono też krok drugi - inicjatywy finansowane w ramach Programu miały sprawić, iż te kategorie
jednostek miały zostać przyciągnięte przez te instytucje. Pora na krok trzeci - a więc na oddanie
inicjatywy tym, którym dom kultury nie jawi się, jako ich przestrzeń. Być może silniejsze czynienie ich
współodpowiedzialnymi za jego ofertę jest najkrótszą drogą do tego, by uobecnić w tych miejscach
tych, którzy omijają je szerokim łukiem albo nie biorą ich w ogóle pod uwagę, jako miejsc, w których
mogliby poczuć się jak u siebie.
Marek Krajewski
27
RAPORTU KOŃCOWY
4. Rekomendacje
Tabela 1. Tabela rekomendacji.
L.p.
Wniosek
Rekomendacja
1.
a) Problem z rozbudzeniem
nadmiernych oczekiwań u władz
lokalnych i mieszkańców, które
trudno będzie zrealizować bez
wsparcia Programu NCK i lokalnych
władz (por. wniosek 6, s. 21).
b) Kulturotwórcza, ale i obywatelska
rola ośrodka kultury w społeczności
lokalnej (por. wnioski główne s. 18
i wniosek 2, s. 19).
Formalne uzależnienie ośrodka
kultury od władz samorządowych, co
w czasem może utrudniać
kontynuację zmian
zapoczątkowanych przez Program
DK+ IL (por. wniosek 6, s.21).
Wdrożenie specjalnego
programu dla
„absolwentów” DK+ IL
2.
Wdrożenie specjalnego
programu dla
„absolwentów” DK+ IL
Znaczeni
e/waga
rekomen
dacji
wysoki
Adresat
rekomen
dacji
Sposób wdrożenia
Spodziewany efekt wdrożenia
Termin
realizacji
MKiDN/
NCK
Program przeznaczony
specjalnie dla ośrodków
kultury, które brały udział
w poprzednich edycjach
DK+ IL. Propozycja, by
program był okrojoną
wersją DK+ IL.
a) Podtrzymanie pozytywnych
przemian zapoczątkowanych
przez Program DK+ IL;
b) Wzmocnienie roli ośrodka
kultury, jako centrum
społeczności lokalnej przyciągnięcie nie tylko lokalnych
liderów społecznych.
DK+ IL
2017
wysoki
MKiDN/
NCK
Jednym z warunków
udziału w programie dla
„absolwentów” byłoby
nawiązanie partnerstwa
z władzami lokalnymi
(wspólne zgłoszenie).
a) Zaangażowanie władz
lokalnych we wspieranie
przemian ośrodka kultury;
b) Zachęcanie władz lokalnych do
wdrożenia procesów
partycypacyjnych odnośnie sfery
kultury.
DK+ IL
2017
28
RAPORT KOŃCOWY
3.
Trudności i napięcia związane ze
współpracą z lokalnymi władzami
(por. wniosek 6, s.21).
Zmiana zakresu
obowiązków animatora –
próba uzyskania wsparcia
samorządu dla programu
realizowanego przez DK.
średni
NCK/
CAL/
Animatorzy
Zorganizowanie przez
animatora spotkania
z dyrekcją i władzami
samorządowymi wspólna dyskusja
o przyszłości działań
kulturalnych w danej
miejscowości.
4.
a) Problemy z jakością i niską
innowacyjnością niektórych
wniosków składanych przez
inicjatorów. Dominująca formuła
inicjatyw to warsztaty i zajęcia
(por. wniosek 4 i 5, s. 20-21).
b) Składanie wniosków przede
wszystkim przez „naturalnych”
liderów, niewielki udział osób
z grup defaworyzowanych wśród
inicjatorów (por. wniosek 2 i 3, s.
19-20).
Wybór pomysłów, nad
którymi inicjatorzy pracują
z animatorem
i pracownikami DK
w ramach warsztatów
zamiast wyboru gotowych
inicjatyw. Rola animatora
podczas warsztatów:
podpowiadanie twórczego
rozwinięcia pomysłów,
partnerów, z którymi
można nawiązać kontakt;
oszacowania budżetu.
Rola ośrodka kultury –
promocja, zachęcanie
osób z różnych środowisk
do zgłaszania pomysłów.
średni
NCK/
CAL/
animatorzy
Zmiana zakresu
obowiązków
animatorów – większy
nacisk na wspólne
dopracowywanie już
wybranego pomysłu
(głos decydujący ma
jednak inicjator) niż
przeprowadzania
wyboru gotowych
inicjatyw.
Przedstawianie
ciekawych projektów
z poprzednich naborów,
co ma poszerzyć
wyobraźnię i myślenie
poza dominujące
i najpopularniejsze
formuły.
a) Tworzenie kontekstu
sprzyjającego dalszym zmianom
ośrodka kultury (zapewnienie
wsparcia lub przynajmniej
zapobieganie oporowi ze strony
władz lokalnych);
b) Zachęta do przejęcia części
odpowiedzialności za działania
kulturotwórcze w danej
miejscowości przez władze
samorządowe.
a) Wzrost innowacyjności
i poziomu merytorycznego
projektów;
b) Częstsze nawiązywanie
partnerstw z innymi podmiotami
do realizacji konkretnych
projektów;
c) Wzrost kompetencji z zakresu
planowania, budżetowania
i realizowania projektów
kulturalnych wśród inicjatorów, co
może przyczynić się do rozwoju
aktywności społecznej;
c) Zwiększenie szans osób z grup
defaworyzowanych (np. z niższym
wykształceniem) na realizację
swoich inicjatyw (ważny pomysł,
a nie umiejętność pisania wniosku).
DK+ IL
2016
DK+ IL
2016
29
RAPORT KOŃCOWY
5.
Niewielki udział osób z grup
defaworyzowanych, w tym osób
do 30 roku życia, wśród
inicjatorów (por. wniosek 2 i 3, s.
19-20).
Większa promocja
Programu wśród
społeczności lokalnych
oraz za pośrednictwem
kanałów przekazu
informacji popularnych
wśród młodzieży.
średni
NCK/ CAL
6.
Rola wsparcia animatora dla
ośrodka kultury – diagnoza
i wybór inicjatyw (por. akapit 1.4
raportu).
Usprawnienie pracy
animatora poprzez
przygotowanie materiałów
dotyczących sposobów
prowadzenia diagnozy
i możliwości oraz
konsekwencji
zastosowania określonych
metod wyboru inicjatyw.
średni
NCK/
CAL/
animatorzy
Wykorzystanie
w procesie promowania
Programu instytucji
lokalnych, z którymi
mają styczność grupy
defaworyzowane (np.
parafie, lokalne
instytucje skupiające
osoby niepełnosprawne,
seniorów, młodzież itp.)
oraz kanałów przekazu
informacji popularnych
wśród młodzieży (w tym
portali
społecznościowych).
Przygotowanie
materiałów dla
Beneficjentów
dotyczących sposobu
prowadzenia diagnozy
oraz dobrych praktyk
dotyczących sposobów
wyboru inicjatyw. Rolą
animatora byłoby tylko
doradzanie form
diagnozy i wyboru
inicjatyw najlepiej
dostosowanych do
lokalnych warunków.
Zwiększenie szans osób z grup
defaworyzowanych na zgłoszenie
inicjatywy.
DK+ IL
2016
a) Oszczędność czasu, który
animator musi poświęcać na
tłumaczenie podstaw dotyczących
diagnozy i regulaminów wyboru
inicjatyw;
b) Wygospodarowanie czasu na
nowe obowiązki animatora
proponowane w rekomendacji nr 3
i 4.
DK+ IL
2016
30
RAPORT KOŃCOWY
7.
Ograniczenie potencjału
Programu przez nie zawsze
wystarczające środki finansowe
(por. wniosek 8, s. 22).
Niewielki wzrost
dofinansowania części
dotyczącej realizacji
inicjatyw.
niski
MKiDN/
NCK
8.
Niski odsetek ośrodków kultury
z niektórych województw wśród
Beneficjentów Programu DK+ IL
(por. wniosek 1, s. 18-19).
Większa promocja
programu
w województwach,
w których niewiele
ośrodków ubiega się
o dofinansowanie
w programie (takich jak
np. lubuskie).
niski
NCK
9.
Wdrażanie pomysłów, które nie
uzyskały dofinansowania
w ramach DK+ IL (por. paragraf
1.2.2 i 1.2.3).
Zorganizowania spotkania
podsumowującego, na
które zaproszeni zostaną
wszyscy, którzy składali
wnioski (nie tylko ci, którzy
otrzymali
dofinansowanie).
niski
Beneficjent –
ośrodek
kultury
Zwiększenie środków
finansowych na
realizację inicjatyw
w kolejnej edycji DK+ IL
2018.
Szkolenia dla ośrodków
kultury w danym
województwie,
zachęcanie
dotychczasowych
Beneficjentów z danego
rejonu do nawiązywania
kontaktów i zachęcania
do udziału w Programie
okolicznych ośrodków.
Celem spotkania będzie
dyskusja i wypracowanie
wspólnego planu działań
kulturotwórczych
w kolejnym roku.
Nieco większy rozmach inicjatyw,
możliwość zrealizowania w danej
edycji maksymalnej liczby inicjatyw
(7), bardziej zróżnicowane
inicjatywy (np. więcej wyjazdów).
a) Zwiększenie liczby ośrodków
kultury ubiegających się
o dofinansowanie z terenów do tej
pory słabo reprezentowanych
wśród Beneficjentów Programu;
b) Zapobieżenie
nierównomiernemu rozwojowi
ośrodków kultury w Polsce.
Docenienie i zachęcenie do dalszej
współpracy osób, których projekty
nie otrzymały dofinansowania inicjatorzy, jako „społeczni
doradcy” (współtworzą kształt
działań ośrodka kultury w kolejnych
miesiącach).
DK+IL
2017
DK+IL
2017
DK+ IL
2016
31
RAPORTU KOŃCOWY
5. Załączniki
5.1.
Opis metodologii
5.1.1.
Koncepcja badania
Realizacja przedmiotowego badana ewaluacyjnego przebiegała w trzech głównych etapach:
I etap – desk research/ badania ilościowe
Pozyskanie
operatu
„inicjatorów”
Opracowanie
Raportu
metodologicznego
wraz z narzędziami
badawczymi.
CAWI z
Animatorami
Mixed-Mode
z inicjatorami
Wnioski +
case
study
CAWI z
Beneficjentami
Analiza
wniosków
Analiza danych
Desk
research
Badanie rozpoczęło dokonanie analizy danych zastanych (w oparciu o dane pochodzące ze statystyki
publicznej – GUS). Pozyskane dane o charakterze społeczno-ekonomicznym (podstawowe dane
demograficzne, ekonomiczne – budżet, w tym wydatki na kulturę, bezrobocie, migracje, itp.)
pozwoliły opracować tło obrazujące/charakteryzujące gminy, na terenie których realizowane były
projekty w ramach DK+ Inicjatywy Lokalne 2015. Analizie danych zastanych zostały również poddane
dokumenty programowe, raport końcowy z Badania ewaluacyjnego II i III edycji Programu DK+…, inne
raporty dotyczące funkcjonowania domów kultury w Polsce oraz funkcjonowania sektora kultury
Kolejną fazą I etapu badań była kategoryzacyjna analiza wniosków. Trzecią fazę I etapu badań
stanowiły ilościowe badania CAWI na próbie koordynatorów projektu po stronie DK (N=46) oraz
animatorów CAL (N=12), a także badania CATI na próbie inicjatorów przedsięwzięć (N=144
respondentów).
II etap – badania etnograficzne/gromadzenie materiału wizualnego
Na podstawie wyników analizy wniosków i fazy ilościowej badania (ankiet internetowych z ośrodkami
kultury, animatorami i inicjatorami projektów) oraz po konsultacjach z Zamawiającym, zostały
32
RAPORT KOŃCOWY
wyznaczone miejsca, w których przeprowadzono terenowe studia przypadku (case studies). W fazie
ich realizacji zasadnicze znaczenie miało poszukiwanie odpowiedzi na pytania badawcze, które
stanowią pogłębienie i/lub uzupełnienie zagadnień podejmowanych już na etapie analizy wniosków
i badań ilościowych.
Materiał wizualny zarejestrowany w trakcie etnografii zogniskowanej stanowić trzon filmu
dokumentalnego.
III etap – opracowanie wyników/stworzenie scenariusza filmu
Rezultatem III fazy badań są raport oraz film, gotowe do przedstawienia zamawiającemu. Raport
opiera się głównie na materiałach z pierwszego etapu badań a także ustrukturyzowanych notatkach
terenowych prowadzonych na ich drugim etapie.
Jednocześnie opracowywany został ostateczny scenariusz –zawierający wskazówki dotyczące
sposobu i kolejności montowanego materiału. Do filmu „wejdą” także zarejestrowane na tym etapie
komentarze autorów programu oraz eksperta z obszaru uczestnictwa w kulturze, których celem jest
poszerzenie materiału filmowego o perspektywę pozwalającą osadzić zarejestrowane sytuacje
w szerszej perspektywie celów programu, uzyskanych wyników oraz polskich przemian kulturowych.
IV etap – przekazanie produktów końcowych ewaluacji
W terminie nie późniejszym niż do dnia 10 XII 2015r. zostaną przekazane Zamawiającemu materiały
końcowe ewaluacji, tj. film dokumentalny oraz Raport pisemny, które będą uwzględniały ewentualne
uwagi zgłoszone uprzednio przez Zamawiającego.
5.1.2.
Wykorzystane techniki realizacji badania ewaluacyjnego
Legenda do tabeli (wskazanej na kolejnej stronie).
Zagadnienia badawcze:
1. Oddziaływanie Programu na Beneficjenta
2. Charakterystyka Beneficjentów a rezultaty
3. Korzyści społeczne
4. Rola animatora
5. Wsparcie CAL-u dla Beneficjentów
6. Lokalne uwarunkowania skuteczności programu
7. Zagrożenia związane z programem
Metody/Techniki badawcze:
a. Desk research
b. Analiza wniosków
c. CAWI z Beneficjentami Programu DK+. Inicjatywy lokalne 2015
d. Mixed-mode (CAWI+CATI) z pomysłodawcami inicjatyw
e. CAWI z animatorami
f. IDI z przedstawicielem/-ami NCK
g. IDI z przedstawicielami DK (w ramach badań etnograficznych)
33
RAPORT KOŃCOWY
h. IDI z liderami społecznymi, twórcami, uczestnikami inicjatyw/wydarzeń (w ramach badań
etnograficznych)
i. Sondaż z mieszkańcami, uczestnikami inicjatyw/wydarzeń (w ramach badań etnograficznych)
j. Focused etnografia – „zogniskowana etnografia”
Tabela 2. Wykorzystane techniki badawcze
Zagadnienia badawcze
Techniki/metody
badawcze
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
1.
2.
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
3.
x
x
x
x
x
x
x
x
x
4.
x
5.
6.
7.
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
34
RAPORTU KOŃCOWY
5.2.
Zestawienia danych i narzędzi badawczych
5.2.1.
Ankieta internetowa (CAWI) – beneficjenci Programu DK+ Inicjatywy Lokalne
Firma Public Profits na zlecenie Narodowego Centrum Kultury realizuje badanie pn. „OCENA WYBRANYCH
ASPEKTÓW PROGRAMU DOM KULTURY+ INICJATYWY LOKALNE 2015”. Głównym celem ewaluacji będzie
określenie poziomu realizacji założeń Programu Dom Kultury+. Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015.
Jednym z elementów badania jest ankieta internetowa prowadzona z przedstawicielami domów kultury
(ośrodków kultury), które wzięły udział w programie Dom kultury+ Inicjatywy Lokalne. Zebrane dane mają
posłużyć do zmierzenia efektów zrealizowanych działań, ale także zbadać trwałość podjętych inicjatyw.
Ponadto w ramach badania zostanie również zrealizowany film dokumentalny obrazujący przebieg realizacji
działań prowadzonych w ramach Programu Domy Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015.
Pozyskane dane będą miały charakter poufny i zostaną wykorzystane jedynie w formie zbiorczych zestawień
statystycznych. Będziemy bardzo zobowiązani, jeżeli poświęci nam Pan/i czas i wypełni ankietę odpowiadając
na zadane pytania.
1.
Jaką jednostkę/placówkę kulturalną Pan/i reprezentuje? Proszę wpisać poniżej dokładną nazwę
placówki.
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2.
Co było główną przyczyną/powodem realizacji projektu w ramach Programu Dom Kultury+
Inicjatywy Lokalne 2015? [proszę wybrać nie więcej niż 3 odpowiedzi]
1) Potrzeby zgłaszane wcześniej przez mieszkańców
2) Realizacja pomysłów, których nie udało się zrealizować w inny sposób
3) Zwiększenie liczby osób korzystających z oferty ośrodka
4) Uzupełnienie działań realizowanych ze środków własnych lub dofinansowanych z innych źródeł
5) Możliwość pozyskania finansowania zewnętrznego
6) Pozyskanie wolontariuszy do dalszej współpracy
7) Zwiększenie aktywności kulturalnej mieszkańców
8) Wzmocnienie więzi pomiędzy mieszkańcami
9) Pozyskanie innych niż dotychczas grup mieszkańców do uczestnictwa w wydarzeniach
organizowanych przez instytucje
10) Inne/jakie?......................................
3.
Czy przeprowadzona diagnoza jest przydatna w Państwa pracy?
1) Zdecydowanie nie przejść do pytania 4
2) Raczej nie przejść do pytania 4
3) Trudno powiedzieć przejść do pytania 5
4) Raczej tak przejść do pytania 5
5) Zdecydowanie tak przejść do pytania 5
4.
Dlaczego przeprowadzona diagnoza charakteryzuje się niską użytecznością?
1) Nie została dobrze opracowana
2) Nie dostarczyła rzetelnych wyników
3) Inne/jakie? ……………………………………
35
RAPORT KOŃCOWY
5.
Czy dzięki przeprowadzonej diagnozie udało się zidentyfikować grupę/-y nieobecne w działaniach
DK?
1)Tak przejść do pytania 6
2) Nie przejść do pytania 7
6.
Jakie są/były według Państwa przyczyny tej nieobecności? [pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź
respondenta]
……………………………………………………………………………………………….
7.
Czy ktoś z tych osób (grupy do tej pory nieobecnej) zgłosił inicjatywę/-wy?
1) Tak przejść do pytania 8
8.
Czy inicjatywa ta otrzymała dofinansowanie?
1) Tak, wszystkie te inicjatywy otrzymały finansowanie
2) Tak, część z tych inicjatyw otrzymała finansowanie
3) Nie
9.
Czy planują Państwo w jakiejkolwiek formie wykorzystać inicjatywy, które nie zakwalifikowały się do
finansowania?
10. Dlaczego nie planują Państwo wykorzystać oddolnych inicjatyw, które nie zakwalifikowały się do
finansowania?
1) Brak wolnych środków
2) Brak czasu
3) Niska jakość niezakwalifikowanych propozycji
4) Inne/ jakie? …………………………………………..
11. W jaki sposób planują Państwo wykorzystać oddolne inicjatywy, które nie zakwalifikowały się do
finansowania? [możliwa więcej niż 1 odpowiedź]
1) Włączymy je jako kolejny punkt naszego programu
2) Połączymy z innymi naszymi propozycjami
3) Uwzględnimy ich „ducha” rozważając dalsze kierunki działań
4) Zrealizujemy je z innych środków
5) Inne/jakie? .............................................
12. Czy organizacje pozarządowe zgłaszały propozycje inicjatyw?
3) Nie dotyczy przejść do pytania 14
36
RAPORT KOŃCOWY
13. Czy inicjatywy zgłaszane przez organizacje pozarządowe różniły się od tych zgłaszanych przez
„zwykłych” mieszkańców?
1) Tak, czym się różniły?.........................................
2) Nie
14. Czy w najbliższej przyszłości planują Państwo podjąć działania nawiązujące do projektów
realizowanych w ramach Programu?
15. Dlaczego nie planują Państwo podjąć działań nawiązujących do projektów realizowanych w ramach
Programu?
1) Brak wolnych środków
2) Brak czasu
3) Niska jakość realizowanych propozycji
4) Inne/ jakie? …………………………………………..
16. Czy zrealizowany projekt w ramach Programu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015 przyczynił się
do zmiany sposobu pracy pracowników DK zaangażowanych w działalność kulturalną Państwa
instytucji?
17. W jaki sposób objawia się zmiana sposobu pracy pracowników DK? Proszę zaznaczyć dowolną ilość
stwierdzeń z zamieszczonych poniżej lub wpisać własne stwierdzenie.
1) Wprowadzili do oferty nowe zajęcia
2) Używają nowych form i środków przekazu
3) Są bardziej zaangażowani w wykonywanie pracy
4) Podejmują więcej prób dotarcia do potencjalnych uczestników (promują instytucję na zewnątrz)
5) Są bardziej otwarci na sugestie mieszkańców dotyczące podejmowanych działań
6) Inne, jakie…………………
18. Czy dzięki realizacji projektu w ramach Programu Dom kultury + Inicjatywy Lokalne 2015 udało się
Państwu osiągnąć dodatkowe efekty niezamierzone wcześniej?
2) Nie -> przejść do 20
19. Jakie dodatkowe efekty udało się Państwu osiągnąć? Proszę wpisać odpowiedź.
………………………………………………..
20. Ile zgłoszono propozycji na realizację projektów w ramach DK+ Inicjatywy Lokalne 2015?
37
RAPORT KOŃCOWY
………………………….
21. Jak oceniają Państwo jakość zgłoszonych propozycji/pomysłów na realizację projektów w ramach
DK+ Inicjatywy Lokalne 2015?
1) Bardzo nisko
2) Raczej nisko
3) Średnio
4) Raczej wysoko
5) Bardzo wysoko
22. W jaki sposób wyłoniono inicjatywy do realizacji?
1) Konkurs (jury)
2) Plebiscyt (głosowanie z udziałem mieszkańców)
3) Mieszane (niektóre inicjatywy wybrali członkowie jury, a niektóre mieszkańcy)
4) Inne – jakie? …………………………………….
23. Jak oceniają Państwo poziom zaangażowania inicjatorów projektów w ich realizację?
1) Bardzo nisko
2) Raczej nisko
3) Średnio
4) Raczej wysoko
5) Bardzo wysoko
24. Jak oceniają Państwo współpracę z inicjatorami?
1) Bardzo źle przejść do pytania 25
2) Źle przejść do pytania 25
3) Średnio przejść do pytania 25
4) Dobrze przejść do pytania 26
5) Bardzo dobrze przejść do pytania 26
25. Dlaczego ocenili Państwo negatywnie lub na średnim poziomie współpracę inicjatorami? [możliwość
wielokrotnej odpowiedzi i wpisania odpowiedzi otwartej]
1) Niski poziom komunikacji
2) Brak chęci nawiązania współpracy
3) Niski poziom motywacji i zaangażowania
4) Odmienne oczekiwania względem Programu
5) Zbyt roszczeniowy stosunek do ośrodka kultury
6) Konflikty wynikające z braku wiedzy inicjatorów o formalnych aspektach realizacji projektów
7) Inne/jakie? ………………………………………………………………….
26. Jak oceniają Państwo poziom uczestnictwa społeczności lokalnej w realizacji Inicjatyw Lokalnych
2015+?
1) Bardzo nisko
2) Raczej nisko
3) Średnio
4) Raczej wysoko
5) Bardzo wysoko
38
RAPORT KOŃCOWY
27. Jakie jeszcze inne działania można podjąć, by zwiększyć zainteresowanie mieszkańców projektami
realizowanymi w ramach Programu DK+ Inicjatywy Lokalne ? [pytanie otwarte, spontaniczna
odpowiedź respondenta]
…………………………………………………………………….
28. Czy potencjał związany z uczestnictwem w Programie został w pełni wykorzystany?
29. Jakich elementów zabrakło, żeby pełniej wykorzystać potencjał związany z uczestnictwem
w Programie? [proszę wybrać nie więcej niż 3 opcje]
1) Czasu
2) Większej swobody w podejmowaniu decyzji dla ośrodków kultury
3) Większego zaangażowania pracowników ośrodka kultury
4) Większego zainteresowania ze strony społeczności lokalnej
5) Większego zaangażowania ze strony społeczności lokalnej
6) Środków finansowych
7) Wsparcia ze strony animatora
8) Wsparcia ze strony NCK
9) Inne, jakie?...........................................................
30. Czy dzięki zrealizowanym inicjatywom w ramach Programu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015
nawiązana została nowa współpraca z innymi podmiotami działającymi w obszarze kultury?
31. Z jakimi innymi podmiotami nawiązaliście Państwo współpracę? [możliwość wielokrotnej odpowiedzi
i wpisania odpowiedzi otwartej]
1) Władza samorządowa
2) Przedstawiciele lokalnego biznesu
3) Lokalne organizacje pozarządowe
4) Instytucje edukacyjne
5) Instytucje kultury
6) Inne/ jakie? ……………………………
32. Czy dzięki zrealizowanym inicjatywom w ramach Programu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015
została zintensyfikowana współpraca z innymi podmiotami działającymi w obszarze kultury?
33. Z jakimi podmiotami zintensyfikowaliście Państwo współpracę? [możliwość wielokrotnej odpowiedzi
i wpisania odpowiedzi otwartej]
1) Władza samorządowa
2) Przedstawiciele lokalnego biznesu
3) Lokalne organizacje pozarządowe
4) Instytucje edukacyjne
39
RAPORT KOŃCOWY
5)
6)
Instytucje kultury
Inne/ jakie? ……………………………
34. Czy pomoc animatora przy realizacji DK+ Inicjatywy Lokalne 2015 odpowiadała w pełni na Państwa
potrzeby?
1) Zdecydowanie nie
2) Raczej nie
3) Trudno powiedzieć
4) Raczej tak
5) Zdecydowanie tak
35. Przy realizacji jakich zadań wsparcie animatora było szczególnie przydatne? [możliwość wielokrotnej
odpowiedzi i wpisania odpowiedzi otwartej]
1) Tworzenie diagnozy
2) Wybór inicjatyw
3) Realizacja inicjatyw
4) Tworzenie raportów
5) Inne, jakie?........................
6) Wsparcie nie było przydatne przy żadnym z zadań
36. Jakie umiejętności animatora odegrały kluczową rolę podczas realizacji projektu? [możliwość
wielokrotnej odpowiedzi i wpisania odpowiedzi otwartej]
1) Wiedza na temat przeprowadzenia diagnozy
2) Znajomość wymagań proceduralnych Programu (pomoc w pisaniu raportów, rozliczaniu)
3) Umiejętności interpersonalne
4) „Pozycja” animatora (możliwość negocjowania np. z lokalnymi władzami)
5) Inne/jakie? …………
37. Jak oceniają Państwo pracę animatora ze względu na następujące aspekty? [oceny proszę dokonać na
skali od 1, do 5, gdzie 1 – oznacza ocenę najniższą, a 5 – najwyższą]
1) Przygotowanie merytoryczne …………
2) Kompetencje interpersonalne ………
3) Zaangażowanie ……….
38. Czy animatorzy poświęcili regulaminową ilość czasu na współpracę z Państwa DK (przyp. min. 40
h/miesięcznie, w tym 20 h osobiście)?
1) Tak, poświęcili regulaminową ilość czasu według wyznaczonych proporcji
2) Tak, poświęcili regulaminową ilość czasu, jednak w innych proporcjach, jakich?............
3) Przekroczyli wyznaczoną ilość czasu
4) Nie wywiązali się z nałożonych limitów czasowych
39. Czy podczas współpracy z animatorem pojawiły się jakieś problemy?
1) Tak, jakie? ……………..
2) Nie
40
RAPORT KOŃCOWY
40. Czy według Państwa istnieją jakieś formalne i nieformalne zobowiązania DK wobec instytucji
lokalnych, które utrudniają lub mogą utrudnić wdrażanie postaw i procedur promowanych przez
Program?
1) Tak, konieczność realizacji Programu narzuconego odgórnie
2) Tak, konieczność współpracy z lokalną społecznością nieposiadającą odpowiednich kompetencji
3) Tak, konieczność współpracy z osobami zatrudnionymi do realizacji Programu nieposiadającymi
jednak odpowiednich kompetencji
4) Tak, konieczność trzymania się ustalonego podziału zobowiązań (np. aktywizacją zajmuje się
szkoła)
5) Tak, inne zobowiązania, jakie?...................
6) Nie
41. Jak oceniają Państwo współpracę z lokalnymi instytucjami? [oceny proszę dokonać na skali od 1, do 5,
gdzie 1 – oznacza ocenę najniższą, a 5 – najwyższą, oraz 6 – nie dotyczy]
1) Władze lokalne …
2) Szkoła/-ły ….
3) Organizacje pozarządowe ….
4) Parafia ……
5) Inne/jakie? …………………………..
42. Czy dostrzegają Państwo jakieś realne lub potencjalne negatywne konsekwencje uczestnictwa
w Programie? [możliwość wielokrotnej odpowiedzi i wpisania odpowiedzi otwartej]
1) Wzmocnienie różnić kompetencyjnych pomiędzy profesjonalnymi organizacjami zajmującymi się
kulturą, a lokalnymi inicjatorami
2) Traktowanie Programu przez władze jako dodatkowe źródło finansowania własnych zadań
i pomysłów
3) Rozwój ambicji pracowników DK, dalej chęć zmiany pracy
4) Rozbudzenie oczekiwań władz, które trudno będzie zaspokoić bez wsparcia NCK
5) Rozbudzenie oczekiwań lokalnej społeczności, które trudno będzie zaspokoić bez wsparcia NCK
6) Inne, jakie?.......................................................................................
43. W jaki sposób można uniknąć/ wyeliminować te negatywne konsekwencje? [pytanie otwarte,
spontaniczna odpowiedź respondenta]
………………………………………………………………………………………………………………………………
44. Jak oceniają Państwo przebieg działań (np. czas na realizację zadań, raportowanie, rozliczanie)
w Programie pod kątem organizacyjnym?
1) Bardzo źle
2) Raczej źle
4) Raczej dobrze
5) Bardzo dobrze
45. Przeprowadzenie jakiego typu pomysłów zgłaszanych przez inicjatorów jest trudne/uciążliwe
w realizacji (np. ze względów finansowych, organizacyjnych)? Proszę uzasadnić swoją odpowiedź.
[pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
41
RAPORT KOŃCOWY
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
46. Jak ocenia Pan/i współpracę z NCK?
47. Dlaczego ocenili Państwo negatywnie lub na średnim poziomie współpracę z NCK? [pytanie otwarte,
………………………………………………………………….
48. Który spośród finansowanych projektów zgłaszanych przez inicjatorów wydaje się Państwu
najbardziej wartościowy? Dlaczego?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
49. Czy jest coś/ktoś szczególnego/-ny w Państwa miejscowości/domu kultury, co/kogo warto by
pokazać innym? Dlaczego te miejsca/osoby?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
50. Czy realizowaliście Państwo materiały wizualne dotyczące swoich działań? (np. fotoreportaże, filmy
dokumentujące wydarzenia itp.)
1) Tak
2) Nie
51. Czy wyraziliby Państwo zgodę na udział w filmie dokumentalnym w ramach naszych badań, jeśli
zostalibyście Państwo wybrani?
1) Tak
2) Nie
52. Co jest powodem odmowy? [możliwość wielokrotnej odpowiedzi i wpisania odpowiedzi otwartej]
1) Kiepsko wypadam przed kamerą
2) Boję się, że może mi to zaszkodzić
3) Nie mam nic ciekawego do przekazania
4) Wstydzę się
5) Nie wiem gdzie będzie emitowany ten materiał
6) Inne/ jakie? ………………
53. Ilu pracowników zatrudnia Państwa ośrodek kultury?
………………………
54. Proszę podać nazwę miejscowości i/lub dzielnicy w której funkcjonuje ośrodek kultury.
Dzielnica……………………
Miasto………………………………………………………….
55. Proszę zaznaczyć wielkości miejscowości, w której funkcjonuje ośrodek kultury.
42
RAPORT KOŃCOWY
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
Wieś
Miasto do 20 tys.
Miasto od 21 do 50 tys.
Miasto powyżej 500 tys.
Podziękowanie za udział w badaniu.
5.2.2.
Ankieta internetowa (CAWI) – animatorzy Programu DK+ Inicjatywy Lokalne
Jednym z elementów badania jest ankieta internetowa prowadzona z animatorami, którzy brali udział
w programie Dom kultury+ Inicjatywy Lokalne. Zebrane dane maja posłużyć do zmierzenia efektów
zrealizowanych działań, ale także zbadać trwałość podjętych inicjatyw.
Zebrane dane będą miały charakter poufny i zostaną wykorzystane jedynie w formie zbiorczych zestawień
na zadane pytania.
1.
Z iloma Domami Kultury współpracował Pan/-i w ramach DK+ Inicjatywy Lokalne 2015?
………………….
2.
Czy przeprowadzona diagnoza sprawiała pracownikom DK kłopot? [proszę o uśrednienie swojej opinii
w oparciu o relacje ze wszystkimi DK, z którymi Pan/-i współpracował w ramach Programu]
2) Bywało różnie przejść do pytania 3
3.
Co sprawiało największe trudności? [proszę zaznaczyć nie więcej niż 3 odp.]
1) Problem z doborem odpowiednich metod i technik
2) Problemy z doborem i rekrutacją rozmówców
3) Brak odpowiedniego opracowania wyników
4) Wyniki stawiające dk w niekorzystnym świetle
5) Inne- jakie?.........................................
4.
Czy udział pracowników DK w Programie Domy Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015 przyczynił się do
zmiany sposobu ich pracy? [proszę o uśrednienie swojej opinii w oparciu o relacje ze wszystkimi DK,
z którymi Pan/-i współpracował w ramach Programu]
43
RAPORT KOŃCOWY
5.
W jaki sposób przejawiała się zmiana sposobu pracy pracowników DK? [proszę o uśrednienie swojej
opinii w oparciu o relacje ze wszystkimi DK, z którymi Pan/-i współpracował w ramach Programu]
[proszę zaznaczyć nie więcej niż 3 odp.]
1) Wprowadzili do oferty nowe zajęcia
2) Używają nowych form i środków przekazu –
3) Są bardziej zaangażowani w wykonywanie pracy
4) Podejmują więcej prób dotarcia do potencjalnych uczestników (promują instytucję na zewnątrz)
5) Są bardziej otwarci na sugestie mieszkańców dotyczące podejmowanych działań
6) Inne jakie…………………
6.
Jak oceniają Państwo jakość inicjatyw proponowanych do realizacji w ramach DK+ Inicjatywy Lokalne
2015? [proszę o uśrednienie swojej opinii w oparciu o doświadczenia wszystkich DK, z którymi Pan/-i
współpracował w ramach Programu]
1) Bardzo nisko
2) Raczej nisko
3) Średnio
4) Raczej wysoko
5) Bardzo wysoko
7.
Jak oceniają Państwo współpracę DK ze społecznościami lokalnymi? [proszę o uśrednienie swojej opinii
w oparciu o relacje ze wszystkimi DK, z którymi Pan/-i współpracował w ramach Programu]
8.
Dlaczego ocenili Państwo negatywnie lub na średnim poziomie współpracę DK ze społecznością
lokalną? [pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
………………………………………………………………….
9.
Jakie działania można podjąć by zwiększyć zainteresowanie mieszkańców projektami realizowanymi
w ramach Programu DK+ Inicjatywy Lokalne ? [pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
…………………………………………………………………….
10. Czy potencjał związany z uczestnictwem w Programie został w pełni wykorzystany? [proszę
o uśrednienie swojej opinii w oparciu o relacje ze wszystkimi DK, z którymi Pan/-i współpracował
w ramach Programu]
11. Jakich elementów zabrakło, żeby pełniej wykorzystać potencjał związany z uczestnictwem
w Programie? [proszę o uśrednienie swojej opinii w oparciu o relacje ze wszystkimi DK, z którymi Pan/-i
współpracował w ramach Programu] [proszę zaznaczyć nie więcej niż 3 odp.]
1) Czasu
2) Większej swobody w podejmowaniu decyzji dla ośrodków kultury
3) Większego zaangażowania pracowników ośrodka kultury
44
RAPORT KOŃCOWY
4)
5)
6)
7)
8)
9)
Większego zainteresowania ze strony społeczności lokalnej
Większego zaangażowania ze strony społeczności lokalnej
Środków finansowych
Wsparcia ze strony animatora
Wsparcia ze strony NCK
Inne/jakie?...........................................................
12. Jak ocenia Pan/-i swoją współpracę z DK? ? [proszę o uśrednienie swojej opinii w oparciu o relacje
ze wszystkimi DK, z którymi Pan/-i współpracował w ramach Programu]
1) Bardzo słabo
2) Raczej słabo
4) Raczej dobrze
5) Bardzo dobrze
13. Przy realizacji jakich zadań DK potrzebował największego wsparcia? [proszę o uśrednienie swojej opinii
w oparciu o relacje ze wszystkimi DK, z którymi Pan/-i współpracował w ramach Programu] [proszę
zaznaczyć nie więcej niż2 zadania]
1) Tworzenie diagnozy
2) Wybór inicjatyw
3) Realizacja inicjatyw
4) Tworzenie raportów
5) Inne, jakie?........................
14. Czy podczas współpracy z DK pojawiły się jakieś problemy?
1) Tak, jakie? …………….. przejść do pytania 15
15. Co było powodem zaistniałych problemów? [pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
……………………………………………………………………………………..
16. W jaki sposób rozwiązano zaistniałe problemy? [pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
…………………………………………………………………………………
17. Czy według Państwa istnieją jakieś formalne i nieformalne zobowiązania DK wobec instytucji
lokalnych, które utrudniają lub mogą utrudnić wdrażanie postaw i procedur promowanych przez
Program?
1) Tak, konieczność realizacji Programu narzuconego odgórnie
2) Tak, konieczność współpracy z lokalną społecznością nieposiadającą odpowiednich kompetencji
3) Tak, konieczność współpracy z osobami zatrudnionymi do realizacji Programu nieposiadającymi
jednak odpowiednich kompetencji
4) Tak, konieczność trzymania się ustalonego podziału zobowiązań (np. aktywizacją zajmuje się szkoła)
5) Tak, inne zobowiązania, jakie?...................
6) Nie
18. Jak oceniają Państwo współpracę DK z lokalnymi instytucjami? [proszę o uśrednienie swojej opinii
w oparciu o relacje ze wszystkimi DK, z którymi Pan/-i współpracował w ramach Programu] [oceny
45
RAPORT KOŃCOWY
proszę dokonać na skali od 1, do 5, gdzie 1 – oznacza ocenę najniższą, a 5 – najwyższą, oraz 6 – nie mam
wiedzy w tym zakresie]
4) Parafia ……
5) Inne/jakie?
19. Czy dostrzegają Państwo jakieś realne lub potencjalne negatywne konsekwencje uczestnictwa
w Programie? [proszę o uśrednienie swojej opinii w oparciu o relacje ze wszystkimi DK, z którymi Pan/-i
współpracował w ramach Programu] [możliwość wielokrotnej odpowiedzi i wpisania odpowiedzi
otwartej]
1) Wzmocnienie różnic kompetencyjnych pomiędzy profesjonalnymi organizacjami zajmującymi się
kulturą a lokalnymi inicjatorami
2) Traktowanie Programu przez władze, jako dodatkowe źródło finansowania własnych zadań
i pomysłów
3) Rozwój ambicji pracowników DK, dalej chęć zmiany pracy
4) Rozbudzenie oczekiwań władz, które trudno będzie zaspokoić bez wsparcia NCK
5) Rozbudzenie oczekiwań lokalnej społeczności, które trudno będzie zaspokoić bez wsparcia NCK
6) Inne, jakie?.......................................................................................
20. W jaki sposób można uniknąć/ wyeliminować te negatywne konsekwencje? [pytanie otwarte,
………………………………………………………………………………………………………………………………
21. Czy wprowadził by Pan/-i zmiany dotyczące wyboru przyszłych Beneficjentów Programu?
1) Tak, jakie? …………………………………………………………………..
2) Nie
22. Jak ocenia Pan/-i szkolenia organizowane przez CAL? [oceny proszę dokonać na skali od 1 do 5, gdzie 1 –
oznacza ocenę najniższą, a 5 – najwyższą]
1) Miejsce ………….
2) Długość szkolenia …………
3) Sprawność organizacji szkolenia ………..
4) Przygotowanie merytoryczne szkoleniowców …………
5) Zastosowane metody szkoleniowe ………
6) Materiały szkoleniowe ………..
23. Jak ocenia Pan/-i proces rekrutacji (w tym zastosowane kryteria) prowadzony przez CAL?
46
RAPORT KOŃCOWY
24. Dlaczego ocenił Pan/-i negatywnie lub na średnim poziomie proces rekrutacji (w tym zastosowane
kryteria) prowadzony przez CAL? [pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
………………………………………………………………….
25. Jak ocenia Pan/-i sposób zarządzania pracą animatorów stosowany przez CAL?
26. Dlaczego ocenił Pan/-i negatywnie lub na średnim sposób zarządzania pracą animatorów stosowany
przez CAL? [pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
………………………………………………………………….
27. Który spośród sfinansowanych projektów zgłaszanych przez inicjatorów w miejscowościach, w których
był(a) Pan(i) animatorem wydaje się Pani/u najbardziej wartościowy? Dlaczego? [proszę także
zaznaczyć w jakim DK dany projekt był realizowany]
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
28. Czy jest ktoś/coś szczególnego/-ny w miejscowości/domu kultury, w którym realizowano projekt, który
uznali Państwo za szczególnie wartościowy w poprzednim pytaniu? Czy jest tam ktoś/coś, co warto by
pokazać innym? Dlaczego te miejsca/osoby? [proszę zaznaczyć jakiego projektu i DK wskazanie
dotyczy]
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
29. Czy wyraziłby Pan/-i zgodę na udział w filmie dokumentalnym w ramach naszych badań, jeśli domu
kultury, w którym pełnił/-a Pan/- rolę animatora zostałby wybrany?
4) Wstydzę się
31. Proszę podać nazwy miejscowości w których funkcjonują ośrodki kultury, w których pełnił/-a Pan/-i
rolę animatora w ramach DK+ IL 2015.
Miasto/- a ………………………………………………………….
32. Czy brał/-a Pan/-i udział w poprzednich edycjach Programu?
1) Tak
2) Nie
47
RAPORT KOŃCOWY
5.2.3.
(CATI) – inicjatorzy projektów w ramach Programu DK+ Inicjatywy Lokalne
Jednym z elementów badania jest ankieta internetowa prowadzona z osobami, które zgłosiły projekty
w programie Dom kultury+ Inicjatywy Lokalne 2015. Zebrane dane mają posłużyć do zmierzenia efektów
zrealizowanych działań.
Zebrane dane będą miały charakter poufny i zostaną wykorzystane jedynie w formie zbiorczych zestawień
na zadane pytania.
1. Czy zgadza się Pan z następującymi stwierdzeniami?:
1. publiczna oferta kulturalna w mojej miejscowości zaspokaja moje oczekiwania
2. w programie okolicznych publicznych instytucji kultury każdy może znaleźć coś dla siebie
3. odpowiednie kompetencje artystyczne, pasja i stosunek do ludzi są najważniejszymi
kryteriami zatrudniania pracowników w lokalnych instytucjach kultury
4. lokalne instytucje kultury interesują się oczekiwaniami mieszkańców, ich oferta dopasowuje
się do tych oczekiwań na bieżąco
5. pracownicy publicznych instytucji kultury mają zupełną dowolność w kształtowaniu
programu i doborze współpracowników
6. domy kultury to relikt przeszłości, w czasach Internetu, telewizji, rozbudowanej oferty
w sklepach nie są już potrzebne
7. lokalne publiczne instytucje kultury pełnią istotną rolę w rozwoju mojej miejscowości/okolicy
8. publiczne instytucje kultury powinny działań na rynkowych zasadach, nie powinno się do
nich dopłacać
Tak
Nie
2. Współczesny dom kultury powinien być miejscem: [Proszę wybrać nie więcej niż 5 odp.]
1) kształtowania gustów, edukowania w zakresie sztuki
2) nauczania praktycznych umiejętności, które pozwalają samemu tworzyć, realizować swoje pasje
3) gdzie sztuka i kultura służą przede wszystkim integracji społeczności lokalnej
4) otwartym na wszelkie inicjatywy mieszkańców, odpowiadać na zgłaszane przez nich potrzeby
5) odważnych eksperymentów artystycznych, na które w innych instytucjach nie ma szansy
6) gdzie odbywają się koncerty, organizowane są wystawy i spotkania z profesjonalnymi i znanymi
artystami
7) nauczania mieszkańców kompetencji społecznych i kulturowych, dzięki którym moja okolica będzie się
rozwijać
8) przyciągającym turystów, atrakcją lokalną
9) krzewienia lokalnej kultury i tradycji, upowszechniania wartości patriotycznych
10) Inne/ jakie? ……………………………….
3. Skąd dowiedział/-a się Pan/-i o możliwości zgłaszania swoich pomysłów do realizacji w ramach Programu
DK+ Inicjatywy Lokalne 2015?
1) Dom Kultury
2) Lokalne instytucje
48
RAPORT KOŃCOWY
3)
4)
5)
6)
Rodzina, znajomi
Materiały informacyjne (tablica informacyjna, plakaty itp.)
Internet
Inne, jakie?..................
4. Dlaczego zdecydował się pan/i zgłosić swoją inicjatywę? [możliwość wielokrotnej odpowiedzi i wpisania
odpowiedzi otwartej]
1) Chciałe(a)m móc zrealizować swój pomysł
2) Chciałe(a)m sprawdzić się w roli organizatora wydarzeń
3) W mojej miejscowości brakuje wydarzeń, w których chciał(a)bym wziąć udział, więc musiałe(a)m
sam(a) wyjść z inicjatywą
4) Jest to część działalności mojej organizacji- proponowanie wydarzeń i ubieganie się o środki
5) Inne/jakie? …………………………
5. Czy miał(a) Pan/i już wcześniej jakieś doświadczenia w przygotowywaniu projektów ubiegających się
o finansowanie w konkursie?
1) Tak, …………….. przejść do pytania 6
6. Jakiego rodzaju były to konkursy na dotacje na działalność kulturalną? [możliwość wielokrotnej
1) Dotacje samorządowe
2) Dotacje ministerialne
3) Dotacje unijne
4) Sponsoring
5) Inne/ jakie? …………
7.
Czy zgłoszona propozycja została przygotowana specjalnie na konkurs w ramach DK+ Inicjatywy
lokalne?
1) Tak
2) Nie
8.
Czy gdyby nie udało się jej sfinansować w ramach programu DK+, próbował(a)by P. pozyskać środki
z innych źródeł?
1) Tak, …………….. przejść do pytania 9
9.
Z jakich źródeł? [możliwość wielokrotnej odpowiedzi i wpisania odpowiedzi otwartej]
1) Samorządowych
2) Ministerialnych
3) Unijnych
4) Sponsoring
5) Z budżetu domu kultury
6) Inne/ jakie? …………
10. Czy propozycję przygotowywał/-a Pan/i sam/-a czy z pomocą innych?
1) Samodzielnie przejść do pytania 11
49
RAPORT KOŃCOWY
2)
Z pomocą innych przejść do pytania 12
11. Z czyjej pomocy Pan/-i korzystał/-a? [możliwość wielokrotnej odpowiedzi i wpisania odpowiedzi
otwartej]
1) Rodzina
2) Przyjaciele/znajomi
3) Pracownicy ośrodka kultury
4) Znajomi z organizacji
5) Partnerzy pozyskani specjalnie na tę okazję
6) Inni/ jacy? …………
12. Czy według Pana/-i procedura wyłaniania zwycięskich inicjatyw była przejrzysta?
1) Zdecydowanie nie
2) Raczej nie
4) Raczej tak
5) Zdecydowanie tak
13. Jak ocenia Pan/-i swoją współpracę z ośrodkiem kultury przy realizacji zwycięskiego projektu?
1) Bardzo słabo
2) Raczej słabo
4) Raczej dobrze
5) Bardzo dobrze
14. Czy w trakcie tej współpracy z domem kultury [w skrócie – DK} pojawiły się jakieś problemy?
1) Tak, jakie? …………….. przejść do pytania 15
15. Co było powodem zaistniałych problemów? [proszę zaznaczyć nie więcej niż 3 odp.]
1) Trudności w kwestiach formalnych (np. podpisywanie umów, faktur itd.)
2) Zbyt małe wsparcie ze strony DK
3) Problemy we współpracy z innymi osobami w projekcie
4) Brak czasu
5) Małe zainteresowanie innych mieszkańców
6) Inne – jakie?……………………………………………………………………………………..
16. W jaki sposób rozwiązano zaistniałe problemy? [pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
…………………………………………………………………………………
17. Jak oceniają Państwo współpracę DK z lokalnymi instytucjami? [oceny proszę dokonać na skali od 1, do
5, gdzie 1 – oznacza ocenę najniższą, a 5 – najwyższą, oraz 6 – nie mam wiedzy na ten temat]
4) Parafia ……
50
RAPORT KOŃCOWY
18. Jak oceniają Państwo poziom zaangażowania
w zaproponowanym przez Panią/Pana projekcie ?
1) Bardzo nisko
2) Raczej nisko
3) Średnio
4) Raczej wysoko
5) Bardzo wysoko
społeczności
lokalnej
w uczestnictwo
19. Jak oceniają Państwo współpracę DK ze społecznością lokalną przed realizacją Programu?
20. Dlaczego ocenili Państwo pozytywnie współpracę DK ze społecznością lokalną? [możliwość wielokrotnej
1) Duże zaangażowanie pracowników DK
2) Otwartość DK
3) Odpowiadanie na potrzeby mieszkańców
4) Nawiązywanie dialogu z mieszkańcami
5) Inne/jakie? ………………………………………………………………….
21. Dlaczego ocenili Państwo negatywnie lub na średnim poziomie współpracę DK ze społecznością
lokalną? [możliwość wielokrotnej odpowiedzi i wpisania odpowiedzi otwartej]
1) Brak zainteresowania ze strony mieszkańców
2) Problemy komunikacyjne, brak promowania swojej oferty wśród mieszkańców przez DK
3) Brak interesującej oferty dla mieszkańców (oferta DK nieadekwatna do potrzeb mieszkańców)
4) Brak zainteresowania DK głosem i potrzebami mieszkańców
5) Inne/jakie? ………………………………………………………………….
22. Jakie działania można podjąć, by zwiększyć zainteresowanie mieszkańców działalnością DK? [pytanie
otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
…………………………………………………………………….
23. Czy Pani/-a zdaniem potencjał związany z uczestnictwem w Programie został w pełni wykorzystany?
1) Tak
2) Nie
24. Jakie zmiany wprowadził/aby Pan/i w przyszłości, by ułatwić innym zgłaszanie i realizowanie
projektów w ramach DK+ Inicjatywy Lokalne? [pytanie otwarte, spontaniczna odpowiedź respondenta]
………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………
25. Proszę krótko opisać Pana/-i projekt, który został/będzie zrealizowany w ramach Programu (opis
działania, najważniejsze elementy, do kogo jest skierowany, itp.)?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
51
RAPORT KOŃCOWY
26. Czy jest coś/ktoś szczególnego/-ny w Pana/-i miejscowości/domu kultury, co/kogo warto by pokazać
innym? Dlaczego te miejsca/osoby?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
27. Czy wyraził(a)by Pan/-i zgodę na udział w filmie dokumentalnym w ramach naszych badań, jeśli dom
kultury w Pana/i miejscowości zostałby wybrany?
1) Tak
4) Wstydzę się
29. Proszę podać nazwę miejscowości, w której funkcjonuje ośrodek kultury.
Miejscowość ………………………………………………………….
M1. Płeć
1) Kobieta
2) Mężczyzna
M2. Wiek
1) 15- 20 lat
2) 21-30 lat
3) 31-40 lat
4) 41-50 lat
5) 51-65 lat
6) Powyżej 65 lat
M3. Wykształcenie
1) Podstawowe
2) Gimnazjalne
3) Zawodowe
4) Średnie
5) Wyższe lic.
6) Wyższe magisterskie lub stopień naukowy
M4. Wykonywany zawód
1) bankowiec
2) bezrobotny
3) gospodyni domowa
4) kadra kierownicza/ menadżerska
5) kierowca
6) księgowy
52
RAPORT KOŃCOWY
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
lekarz
nauczyciel
pracownik biurowy
pracownik naukowy
prawnik/ adwokat
przedsiębiorca (własna działalność gospodarcza)
rencista / emeryt
rolnik
sprzedawca
uczeń / student
Inny zawód, jaki? ______________________________________
M5. Czy przynależy Pan/-i do organizacji pozarządowej?
1) Tak
2) Nie
53
RAPORTU KOŃCOWY
5.2.4.
Opis realizacji filmu dokumentalnego
Realizacja filmu badawczego, zbieranie i montaż materiału, podporządkowana była trzem
podstawowym celom. Po pierwsze, film jest integralnym elementem procesu ewaluacyjnego,
powinien więc posiadać wartość informacyjną istotną dla Zamawiającego oraz osób
zainteresowanych formami systemowego wsparcia instytucji kultury2. Po drugie, film pełnić miał
także funkcję edukacyjną – popularyzując Program (a zwłaszcza jego podstawowe założenia, etapy
i obecne w nim rozumienie kultury i rolę domów kultury) wśród jego potencjalnych beneficjentów
oraz osób odpowiedzialnych za konstruowanie lokalnych polityk społecznych i kulturalnych. Po
trzecie, film posiadać miał także walor więziotwórczy - stanowić podsumowanie tegorocznej edycji
Programu, ale także poprzednich jego odsłon. Na wizji pojawiają się zatem osoby odpowiedzialne za
organizację Programu, a także te, które brały w nim udział. Szczególnie obecność tych ostatnich,
a także inicjatyw, z którymi byli związani, miała w założeniu być potwierdzeniem doniosłego
znaczenia pracy, którą wykonują. Pomyślany w ten sposób film stanowił więc nie tylko formę
ewaluacji konkluzywnej, a więc takiej, która wykonywana na koniec procesu sprawdzić ma jego
rezultaty (Krajewski, Figiel 2010), ale także wzmacniającej – jego rolą było nie tylko ocena czy
Program przynosi zakładane efekty, lecz również ich intensyfikacja (chociażby poprzez budowanie
zrozumienia, a co za tym idzie mobilizowania wsparcia na rzecz promowanych przez niego modeli
ukorzenienia domu kultury w społeczności lokalnej).
Jak wspomniano, film stanowi etap badań ewaluacyjnych. Oznacza to, że jego realizacja w ścisły
sposób podporządkowana była określonej metodzie i powiązana z wynikami wcześniejszych etapów
badań – ilościowej analizy wniosków, ankiety prowadzonej wśród beneficjentów, animatorów
wspierających Program, inicjatorów przedsięwzięć, które wygrały w konkursach i były realizowane.
Informacje pozyskane dzięki badaniom ilościowym były kluczowe zarówno dla wyboru lokalizacji,
w których nagrywaliśmy materiał do filmu (ich selekcja konsultowana była dodatkowo
z przedstawicielami NCK), tematyki rozmów, listy poszukiwanych informacji, jak i założeń
montażowych. Przykładowo, dokonując wyboru ośrodków kultury, w których zbierany był materiał
filmowy, uwzględniono ich położenie w Polsce (starano się, by wybrane ośrodki oddawały pokrycie
geograficzne Programu), wielkość miejscowości (dobrano ośrodki z małych, średnich i dużych miast),
a co jeszcze ważniejsze – doświadczenie w udziale w programach grantowych oraz diagnozie oraz
charakter zrealizowanych inicjatyw. W rezultacie, miejsca i zdarzenia przedstawione w filmie są nie
tylko częścią zjawiska, jakim jest realizacja programu Domy Kultury+ Inicjatywy Lokalne
w społecznościach lokalnych, ale jego reprezentacją – przedstawieniem typowych dla niego
procesów, osób, które się w nie angażują, rezultatów, które przynoszą. Dla przykładu, (a) większość
przedstawicieli domów kultury wypowiadających się w filmie, podobnie jak większość wszystkich
beneficjentów tegorocznej edycji programu miała wcześniej niewielkie doświadczenie
w podejmowaniu działań na rzecz współpracy ze społecznością lokalną czy realizacji diagnozy. Zasada
Główne pytania badawcze, na które część odpowiedzi miał przynieść film badawczy: Jak układają się relację
pomiędzy Beneficjentami a przedstawicielami społeczności lokalnej, którzy zaangażowali się w realizację
poszczególnych inicjatyw?; Jaki jest poziom uczestnictwa społeczności lokalnej w zwycięskich projektach?;
W jaki sposób uczestnictwo w programie przyczynia się do zmian w relacjach domu kultury ze społecznością
lokalną, także planów w tym zakresie po zakończeniu projektu wspieranego przez NCK?; Jakie uwarunkowania
lokalne utrudniają bądź ułatwiają realizację celów wspieranych przez Program, także po jego zakończeniu?;
Jaka jest historia, uzasadnienie i schemat działania Programu Domy Kultury+ Inicjatywy Lokalne?
2
54
RAPORT KOŃCOWY
reprezentacji, rozkładu akcentów, dotyczy też (b) inicjatorów działań – większość z nich to pasjonaci,
w średnim wieku, z przewagą kobiet i istotnym odsetkiem nauczycieli, identyfikujący się z szerokim,
antropologicznym rozumieniem kultury - mającej pełnić przede wszystkim funkcje uspołeczniające;
osoby te (c) zwykle debiutowały w roli piszących wnioski, przygotowywały je w grupie, z rodziną,
sąsiadami, przyjaciółmi, przede wszystkim po to, by wcielić się w rolę autorów wydarzeń
kulturowych, sprawdzić w roli organizatora, uzupełnić braki w okolicznej ofercie kulturalnej; (d) duża
część z nich miała wcześniej jakieś relacje z domami kultury, ale spory odsetek inicjatorów nie
korzystał wcześniej z jego oferty; (e) podobieństwa dotyczą również formy realizowanych działań
(przewagi warsztatów, w dalszej kolejności: koncertów, inicjatyw w przestrzeni publicznej), ich
odbiorców (zróżnicowane grupy, z których mniejszość stanowią społeczności defaworyzowane);
a także (f) zdolności programu do uruchamiania – większość inicjatorów na bazie zebranych
doświadczeń planuje kolejne działania, podobnie ma się sprawa z pracownikami domów kultury,
którzy chcą realizować promowany przez Program model także po wyczerpaniu ministerialnej dotacji;
oraz (g) wysokiego zaangażowania społeczności lokalnej widocznego w przedsięwzięciach
uwiecznionych na filmie, a także w deklaracjach zebranych w ramach badań ilościowych.
Przystępując do zbierania materiału filmowego, było już – z grubsza – wiadomo, że Program przynosi
spodziewane rezultaty. Dlatego koncentrowano się również na tym dzięki czemu tak się dzieje, jakie
czynniki odpowiedzialne są za jego sukces. Rekrutacja rozmówców do udziału w części etnograficznowizualnej badania nie stanowiła problemu: zdecydowana większość beneficjentów, animatorów,
inicjatorów i uczestników przedsięwzięć była dumna ze swojego udziału i chętnie o nich opowiadała.
Podporządkowanie zbierania materiałów wizualnych zadanej problematyce oraz wynikom uzyskanym
na poprzednich etapach, nie oznaczało ograniczania się do nich – zupełnie odwrotnie, w pełni
świadomie, wykorzystywano szansę, jaką dawała obecność w wybranych miejscach po to, by
poszerzać, konfrontować wcześniejsze ustalenia. Gromadząc materiał starano się również,
odpowiadając na pytania badawcze, wykorzystać szczególne zalety filmu: zdolność do wizualizowania
środowiska, w którym realizowane były działania, zaangażowania poszczególnych osób, wglądu
w sytuacje społeczne charakterystyczne dla jego poszczególnych etapów. W konsekwencji, rejestracja
materiału służyła tyleż nagrywaniu wypowiedzi osób związanych z Programem, co uwiecznianiu
znaczących sytuacji, okoliczności, miejsc – oba te źródła informacji traktowano za równie bogate,
odpowiadające problematyce badań. Nagrane rozmowy stanowią oczywiście zaledwie część tych,
które prowadzono do celów filmu, zwykle te zarejestrowane były podsumowaniem, w krótkiej formie
ujmują tematy, o których dyskutowano poza kamerą.
Podobnie, jak gromadzenie materiału audiowizualnego, tak jego montaż przebiegał w ścisłym
powiązaniu z celami ewaluacji, a także rezultatami wcześniejszych etapów badań, na wyżej
przedstawionych zasadach. Zgromadzono wiele materiału, którego zaledwie część znalazła się
ostatecznie w filmie. Selekcja przebiegała w trzech podstawowych krokach: (i) wstępne
uporządkowanie i zakodowanie zebranego materiału – traktowanego, jako materiał źródłowy, (ii)
budowa na jego podstawie problematyki filmu, odniesienie jej do ustaleń ze wcześniejszych etapów,
(iii) wybór (próbkowanie) materiału mającego stanowić ilustrację dla skonstruowanej problematyki,
(iv) budowa scenariusza określającego relacje pomiędzy poszczególnymi scenami a także warstwą
wizualną i dźwiękową w ich obrębie, (v) wstępny montaż, (vi) konsultacje z osobami zaangażowanymi
w program i jego organizatorem, (vii) montaż końcowy.
Warto w tym miejscu dodatkowo wspomnieć o przyjętych założeniach, które porządkowały pracę
nad narracją. Miały one swe źródła w sensach, które prezentowanym na filmie zdarzeniom nadają ich
55
RAPORT KOŃCOWY
autorzy, zbliżonych do ogólnych założeń programu Domy Kultury+ Inicjatywy Lokalne. Podstawową
funkcją programu i dokonujących się w jego ramach wydarzeniach była zmiana sposobu, w jaki
działają i postrzegane są domy kultury. Realizacji wydarzeń towarzyszyła także chęć zmiany optyki
przykładanej zwykle do działalności w kulturze, roli ministerialnych programów dotacyjnych,
lokalnych domów kultury. W kategoriach narracji, znalazło to swoje odzwierciedlenie m.in.
w następujących rozstrzygnięciach:
-
-
-
-
unikanie „zagadywania” znaczących obrazów, otwarcie na surowy dźwięk z badanych miejsc,
oryginalną dokumentację (tworzoną przez organizatorów i uczestników wydarzeń), nawet,
jeśli niedoskonałą technicznie;
wartość realizowanych inicjatyw obrazowana przede wszystkim poprzez towarzyszące im
przygotowania, podsumowania, wspomnienia o nich i ich rezultaty (dokumentowanie
procesu, nie efektu);
ograniczenie wypowiedzi organizatorów i instytucjonalnych beneficjentów Programu do
minimum – przy założeniu, że nie interesuje nas poziom, w jaki mówią oni wspólnym
językiem i na ile ci drudzy go zinternalizowali, ale jak identyfikacja z przyjętymi założeniami
ujawnia się w działaniach, w relacjach ze społecznością itp.;
niechęć do eksponowania roli animatorów, którzy stopniowo mieli „oddawać pole”
Beneficjentom (prezentowanie ich w tle wspieranych działań);
pokazywanie roli i przydatności diagnozy poprzez działania, które z niej wyrastają.
56
RAPORTU KOŃCOWY
5.3.
Spis wykresów i tabel
Wykres 1. Wielkość ośrodków kultury biorących udział w Programie w 2013 i w 2015 r. ..................... 5
Wykres 2. Charakterystyka inicjatorów projektów realizowanych w ramach Program Domy Kultury+.
Inicjatywy Lokalne 2015. ......................................................................................................................... 8
Wykres 3. Powody zgłaszania inicjatyw. ................................................................................................. 8
Wykres 4. Opracowywanie pomysłu na realizację projektu w ramach DK+ Inicjatywy lokalne 2015. ... 9
Wykres 5. Przyczyny nieobecności w działaniach organizowanych przez ośrodki kultury. .................. 10
Wykres 6. Aktywność w Programie grup wcześniej nieobecnych......................................................... 11
Wykres 7. Osoby/podmioty zaangażowane w realizację projektów. ................................................... 12
Wykres 8. Ocena współpracy DK z Inicjatorami projektów. ................................................................. 13
Wykres 9. Poziom zaangażowania społeczności lokalnej w uczestnictwo w inicjatywach. .................. 14
Wykres 10. Nawiązanie i intensyfikowanie współpracy DK z innymi podmiotami działającymi
w obszarze kultury................................................................................................................................. 15
Wykres 11. Ocena dotychczasowej współpracy z lokalnymi instytucjami – średnia. ........................... 17
Tabela 1. Tabela rekomendacji. ............................................................................................................ 28
Tabela 2. Wykorzystane techniki badawcze.......................................................................................... 34
57

Raport ewaluacyjny Dom Kultury+ Inicjatywy lokalne 2015

Transkrypt

Podobne dokumenty

Darmowe audiobooki - Gminna Biblioteka Publiczna w Serokomli

UWAGA! Nabór wniosków na działania służące wzmocnieniu

OFERTA PRACY

nota aplikacyjna

„Ochrona dziko Ŝyjących zwierząt przy inwestycjach liniowych (drogi

Wolontariat w DOMU DZIECKA Portal www.DomyDziecka.org

Oferta pracy na stanowisku pracownika administracyjnego ds

Wiadomości - Gmina

Dektite Soaker