wpływ wybranych pestycydów na entomofaunę niektórych upraw

Proceedings of ECOpole
Vol. 1, No. 1/2
2007
Anna CHRZAN1 i Maria MARKO-WORŁOWSKA1
WPŁYW WYBRANYCH PESTYCYDÓW NA ENTOMOFAUNĘ
NIEKTÓRYCH UPRAW
INFLUENCE OF SELECTED PESTICIDES ON THE ENTOMOFAUNA
OF SOME CULTIVATIONS
Streszczenie: Badania prowadzono na polach uprawnych kukurydzy Zea sp. L., jęczmienia Hordeum sp. L.,
rzepaku Brassica napus L., pszenicy Triticum sp. L. w Biechowie i Winnej Górze. Ich celem była ocena ilościowa
i jakościowa fauny epigeicznej w tych uprawach i określenie wpływu na nią wybranych pestycydów. Wyróżniono
uprawy chronione (z zastosowaniem pestycydów) i niechronione - bez pestycydów (kontrolne). Stwierdzono, że
w zależności od stosowanych pestycydów badana fauna różniła się swym składem i liczebnością.
Słowa kluczowe: uprawy chronione pestycydami, uprawy niechronione, entomofauna, słodyszek rzepakowy
Agroekosystem to układ ekologiczny, którego najważniejszym komponentem jest
roślina uprawna. Człowiek, chroniąc tę roślinę różnymi metodami - głównie chemicznymi
(pestycydy), stara się wyeliminować lub znacznie ograniczyć wpływ organizmów
szkodzących uprawom. Oprócz korzyści wynikających z chemicznej ochrony roślin
obserwuje się również ujemne skutki stosowania pestycydów. Obok szkodników upraw
niszczeniu ulega również fauna pożyteczna, np. owady drapieżne [1]. Z kolei brak
ingerencji powoduje wyeliminowanie rośliny uprawnej, która z reguły przegrywa walkę ze
szkodnikami. Jednak pestycydy stanowią często zagrożenie środowiska nie tylko na etapie
stosowania, ale również w czasie ich produkcji i dystrybucji [2, 3].
Celem niniejszych badań była ocena zmian fauny epigeicznej w wybranych uprawach
rolniczych w wyniku stosowania różnych pestycydów. Dokonano porównania liczebności
i różnorodności fauny czerpakowanej na poletkach doświadczalnych (z pestycydami)
i kontrolnych (bez środków chemicznych).
Materiał i metodyka
Wyłowu zwierząt bezkręgowych warstwy zielnej dokonano za pomocą czerpaka
entomologicznego z takiej samej powierzchni (50 m2) w Biechowie na terenie
województwa świętokrzyskiego w gminie Pacanów, położonej na terenie powiatu BuskoZdrój, oraz na poletkach doświadczalnych Instytutu Ochrony Roślin w Winnej Górze koło
Miłosławia.
Badane poletka scharakteryzowano pod względem rodzaju uprawy, typu i odczynu
gleby oraz zastosowanych pestycydów (tab. 1).
1
Zakład Ekologii, Badań Łowieckich i Ekoturystyki, Instytut Biologii, Akademia Pedagogiczna, ul. Podbrzezie 3,
31-054 Kraków, tel. 012 662 67 02, e-mail: [email protected], [email protected]
110
Anna Chrzan i Maria Marko-Worłowska
Tabela 1
Dokładna charakterystyka badanych poletek
Roślina uprawna
Kukurydza
odm. Blask
Kukurydza
odm. Blask
Typ i odczyn gleby
Płowa, wytworzona z piasków
gliniastych średnich, pH = 5,7
Płowa, wytworzona z piasków
gliniastych średnich, pH = 5,7
-
Stosowane pestycydy
herbicyd: Maister 310 WG
insectycyd: Karate Zeon 050 CS
-
brak
Jęczmień jary
odm. Stratus
Płowa wytworzona z piasków
gliniastych średnich, pH = 5,7
-
herbicyd: Lintur 70 WG
fungicydy: Alert 375 SC. Charisma 207 EC
insektycydy: Fury 100 EC, Alphaguard 100 EC
Jęczmień jary
odm. Stratus
Płowa wytworzona z piasków
gliniastych średnich, pH = 5,7
-
brak
Rzepak jary
odm. Licosmos
Płowa, wytworzona z piasków
gliniastych średnich, pH = 6,1
-
Rzepak jary
odm. Licosmos
Rzepak jary
odm. Licosmos
Płowa, wytworzona z piasków
gliniastych słabych, pH = 5,8
Płowa, wytworzona z piasków
gliniastych słabych, pH = 5,8
herbicyd: Galera 334 SL
insektycydy: Mospilan 20 SP, Nurelle D 550
EC, Alphaguard 100 EC, Calypso 100 EC
insektycydy: Mospilan 20 SP, Nurelle D 550
EC, Alphaguard 100 EC, Calypso 100 EC
Pszenica
odm. Banti
Płowa, wytworzona z piasków
gliniastych słabych, pH = 5,8
Pszenica
odm. Banti
Płowa, wytworzona z piasków
gliniastych słabych, pH = 5,8
-
brak
-
herbicyd: Galera 334 SL
insektycydy: Mospilan 20 SP, Nurelle D 550
EC
-
brak
Wyniki
Wyniki dotyczące liczebności i różnorodności fauny na poszczególnych poletkach były
zróżnicowane w zależności rodzaju uprawianej rośliny oraz ilości i rodzaju zastosowanych
środków ochrony roślin.
W uprawach kukurydzy chronionej i niechronionej liczebność i różnorodność fauny
była zbliżona. Na kukurydzy niechronionej zidentyfikowano 296 osobników, a na
chronionej 249. Na obydwu poletkach kukurydzy przeważały Hemiptera i Thysanoptera
(tab. 2).
Na poletkach jęczmienia niechronionego i chronionego zaobserwowano natomiast
odmienne relacje dotyczące liczebności fauny. Na pierwszym z nich odnotowano
417 osobników, a na drugim czterokrotnie mniej. Dominującą grupę w uprawach
jęczmienia kontrolnego stanowiły Thysanoptera, natomiast w uprawie chronionej ich
liczebność była prawie trzydziestokrotnie mniejsza (tab. 2).
Na rzepaku chronionym tylko insektycydami stwierdzono niewiele mniejszą
liczebność owadów w porównaniu z rzepakiem kontrolnym, natomiast na trzecim poletku
rzepaku - chronionym insektycydami i herbicydami - liczebność badanych owadów była
najmniejsza (tab. 2). Powodem dużej różnicy liczebności fauny na porównywanych
uprawach rzepaku była przede wszystkim redukcja liczebności słodyszka rzepakowego
Meligethes aeneus Fabr. na poletkach traktowanych zarówno insektycydami, jak
i herbicydami.
Na polach pszenicy chronionej insektycydami i herbicydami miała miejsce znaczna
redukcja liczebności entomofauny w porównaniu z uprawą niechronioną pestycydami. Na
kontrolnej pszenicy dominowały pod względem liczebności Collembola, Hemiptera
i Thysanoptera (tab. 2).
111
Wpływ wybranych pestycydów na entomofaunę niektórych upraw
Tabela 2
Liczebność i różnorodność fauny na badanych uprawach
Grupa
Kukurydza
systematyczna
I kn
I kch
Aranea
Acarina
3
Collembola
1
Thysanoptera
106
82
137
126
Hemiptera:
Heteroptera
5
3
Homoptera
132
123
2
Neuroptera:
Chrysopa perla
2
Leach.
9
6
Coleoptera:
Curculionidae
Nitidulidae:
Meligethes
aeneus Fabr.
Hymenoptera
25
5
Lepidoptera
1
Diptera
18
24
Łącznie
296
249
I kn kukurydza niechroniona,
II jch jęczmień chroniony
III rch2 rzepak podwójnie chroniony
Jęczmień
II jn
II jch
1
271
34
5
29
10
32
3
29
4
4
20
6
III rn
7
2
1
19
59
18
41
Rzepak
III rch
12
5
III rch2
5
9
7
2
781
117
718
2
71
8
664
716
63
56
12
7
Pszenica
IV pn
IV pch
7
2
161
105
18
154
17
13
2
141
15
7
9
34
2
88
47
46
11
8
28
3
417
100
971
758
95
498
49
I kch kukurydza chroniona
II jn jęczmień niechroniony,
III rn rzepak niechroniony,
III rch rzepak chroniony,
IV pn pszenica niechroniona,
IV pch pszenica chroniona
Wnioski
1.
2.
Zastosowane w uprawach kukurydzy pestycydy nie miały większego wpływu na
zmniejszenie liczebności fauny epigeicznej.
Mieszanina różnych pestycydów jest skuteczniejszą metodą chemicznego zwalczania
szkodników upraw, takich jak słodyszek rzepakowy Meligethes aeneus Fabr. (na
uprawach rzepaku) oraz owady z rzędu Thysanoptera i Homoptera (na uprawach
jęczmienia, rzepaku i pszenicy).
Literatura
[1]
[2]
[3]
Nikonorowa M.: Pestycydy w świetle toksykologii środowiska. PWRiL, Warszawa 1979.
Häni F. (eds.): Ochrona roślin rolniczych w uprawie integrowanej - choroby, szkodniki, organizmy
pożyteczne. PWRiL, Warszawa 1998.
Olszak R.W.: Odporność agrofagów na środki ochrony roślin. Ochr. Rośl., 2005, 9, 32-34.
INFLUENCE OF SELECTED PESTICIDES ON THE ENTOMOFAUNA
OF SOME CULTIVATIONS
Summary: The researches were carried out on the cultivated fields of Zea sp. L., Hordeum sp. L., Brassica napus
L., Triticum sp. L. on Biechów and Winna Góra. The purpose of these researches was quantity and quality
evaluation of epigeic fauna of the selected cultivations as well as designation of the influence of some pesticides
on this fauna. The cultivations protected (with the use of pesticides) and non-protected (without pesticides) were
studied. It was observed that according to pesticides that were applied, analyzed fauna differentiated in terms of
its content and quantity.
Keywords: cultivations protected by pesticides, non-protected cultivations, entomofauna, rape beetle