Numer 3/2011 (108) Grudzień

Nr 108,
Grudzień 2011
Walne Zgromadzenie
Finlandia
Biuletyn Informacyjny
Towarzystwa Polska­Finlandia
Towarzystwa
Polska-
6 października 2011 r. w siedzibie Towarzystwa przy ul.
Senatorskiej 11 w Warszawie odbyło się Walne Zgromadzenie
Towarzystwa Polska-Finlandia.
Walne Zgromadzenie udzieliło absolutorium ustępującym
władzom, powołało nowy Zarząd i Komisję Rewizyjną oraz
uchwaliło wytyczne działalności Towarzystwa na lata
201 2-1 4.
00­075 Warszawa
Towarzystwo Polska­Finlandia, ul. Senatorska 11
PKO BP 63 1020 1156 0000 7502 0065 7270 tel. 22 826 08 46
(wtorki i czwartki
godz. 17.00 ­ 19.00)
Świątwypełnionychradościąimiłością,
niosącychspokój iodpoczynek
Zarząd Główny
Walne Zgromadzenie powołało do Zarządu Głównego, który
tego samego dnia ukonstytuował się, następujące osoby:
Stanisław Stebelski - Prezes Zarządu
Anna Buncler - Wiceprezes
Zdzisław Jarmołowicz - Wiceprezes
Anna Krześniak - Sekretarz Generalny
Anna Urban - Skarbnik
Ewelina Bator - Członek Zarządu
Zofia Czernow - Członek Zarządu
Mariola Gąsiorowska-Siudzińska - Członek Zarządu
Agata Karkowska - Członek Zarządu
Mariusz Strutyński - Członek Zarządu
Maria Szortyka-Stojanow - Członek Zarządu
wszystkim członkom isympatykom
TowarzystwaPolska-Finlandia
życzy ZarządGłówny wWarszawie
Hyvääjoulua
jaonnellistauuttavuotta!
Główna Komisja Rewizyjna
Do Głównej Komisji Rewizyjnej zostały wybrane następujące
osoby:
Kolejny raz witamy w biuletynie SISU. Pragniemy przedstawić Państwu
podsumowanie ostatnich kilku miesięcy naszej działalności. W numerze
znajdziemy również opowieści związane z fińskimi tradycjami
bożonarodzeniowymi. Przeniesiemy się także do Białegostoku, by
świętować 10-lecie Podlaskiego Oddziału Towarzystwa.
1
Andrzej Czyż - Przewodniczący
Stefan Cegielski - Wiceprzewodniczący
Anna Paczkowska-Kania – Członek Komisji
Finlandii. Przez jej rdzennych mieszkańców nazywana jest
Sapmi.
Większość obszaru Laponii leży poza kołem
podbiegunowym. Pod względem krajobrazu jest to rozległy
teren wyżynny o wysokości 300-400 m n.p.m. Północ tej
pięknej krainy zajmuje tundra, gdzie jedyną roślinnością są
karłowate brzózki i tereny bagienne, pokryte wrzosem lub
tereny bardzo suche, porośnięte porostami. Południe pokrywają
malownicze lasy tajgi. Największym jeziorem Laponii jest Inan
(1 386 km.kw.), najwyższym szczytem Kobnekaise (21 04 m
n.p.m.).
Polarny klimat Sapmi i jej długie, mroźne zimy sprawiają,
że obszar ten jest słabo zaludniony. Pierwotna ludność Laponii
to Saamowie (Sami). Są obecnie mniejszością wśród
mieszkańców tej krainy, liczącą około 70.000 osób. Język
Saami dzieli się na trzy różne dialekty, choć obecnie posługuje
się nim jedynie około 20.000 osób.
Mika Kaurismäki - od 25 listopada w Polsce!
Towarzystwo Polska-Finlandia objęło patronat medialny nad
filmem Seks po fińsku (Haarautuvan rakkauden talo) ,
którego reżyserem jest Mika
Kaurismäki. Film wszedł na
ekrany kin studyjnych 25
listopada.
Scenariusz Seksu po fińsku
powstał na podstawie powieści
Petriego Karry. W głównych
rolach wystąpili Hannu-Pekka
Björkman (Klasyk,
Sport
ekstremalny, Za żywych i
umarłych) i Elina Knihtilä
(Pułapki dorosłości, Lieksa!) ,
którzy zostali w 201 0 roku
nominowani za swoje kreacje
do najważniejszej fińskiej
nagrody filmowej – Jussi.
Słońce świeci w lecie całą dobę, w zimie można zobaczyć
zorzę polarną
Kilmat charakteryzuje się bardzo pięknym, często upalnym
latem trwającym właściwie 2 miesiące - słońce świeci całą
dobę, nie zachodzi wcale. Bardzo długa noc polarna trwa
prawie 3 miesiące. Są
tam wtedy duże mrozy,
ale zazwyczaj nie ma
wiatru
i
występuje
wspaniałe zjawisko zorzy
polarnej.
Może
występować w postaci
płomienistych fal światła
roztaczających się od
horyzontu po zenit lub
Aurora Borealis, źródło: sxc.hu
błyszczących
łuków
źródło:http://lenivastudio.com/
Laponia, Pracowitość i Święty Mikołaj
Właśnie wróciłam z Laponii, z Rovaniemi, gdzie spędziłam trzy
dni z moimi wnuczkami. Wcześniej pracowałam w Finlandii 7 lat
jako lekarz pediatra. Podziwiam ten kraj, jego wspaniałą
przyrodę i ludzi, którzy pracują jak mrówki, są rzetelni i uczciwi.
Nazwą Laponia określana jest malownicza, choć surowa
krainana dalekiej północy Europy, obejmującą swoim zasięgiem
teren o powierzchni ok. 380 000 km2, w skład którego wchodzi
rosyjski Półwysep Kolski, a także terytorium Szwecji, Norwegii i
2
światła nad horyzontem, rozchodzących się we wszystkich
kierunkach. Światło przeważnie ma barwę czerwoną, niekiedy
jednak można podziwiać zorzę o barwach zielonożółtych,
błękitnych lub srebrzystych. Zjawisko to występuje najczęściej
na linii północnego koła podbiegunowego np. Islandia, Laponia,
północna Norwegia. Przybiera różne natężenie, od słabego
rozjaśnienia nieba północnego do jasności nieba,
porównywalnej do pełni księżyca. Wbrew pozorom nie
występuje rzadko.
wybierają się całymi rodzinami na tzw. „separacje” reniferów.
Mieszkają w szałasach, które nazywają się „kota” i
przemierzają dziesiątki kilometrów, skacząc po bezdrożach,
często kamienistych i po resztkach śniegu i lodu. Jeśli uda im
się spotkać reniferzycę z małym - kolczykują reniferzątko
swoim kolczykiem, o ile mają pewność, że do nich należy. Są to
ludzie bardzo uczciwi. Problemy zaczynają się wtedy, kiedy
renifery przekraczają granicę
rosyjską…
W 1 964 roku uczestniczyłam w Laponii w separacji
reniferów. Było to wspaniale i niezapomniane przeżycie.
Źródła utrzymania Lapończyków
Głównym źródłem utrzymania jest dla Saamów hodowla
zwierząt - zwłaszcza
reniferów,
które
od
zawsze grały znaczącą
rolę w ich życiu,
rybołówstwo, myślistwo,
uprawa roli oraz
rękodzieło, a w ostatnim
czasie także turystyka. Na
terenie Laponii prowadzi
się też wydobycie rud
źródło: sxc.hu
żelaza, choć na niewielką
skalę.
Jadąc szosą przez tundrę spotykamy często stada reniferów,
które - choć puszczone samopas - mają właścicieli. Każde
zwierzę ma kolczyk, po którym można poznać do kogo należy.
Renifery są głównym źródłem utrzymania Lapończyków.
Podejrzewam jednak, że tak naprawdę nie wiedzą, ile tych
reniferów mają.
Inwentaryzacja zwierząt odbywa się w maju, kiedy to
reniferzyce rodzą młode, zazwyczaj jedno. Wtedy Lapończycy
Zbiór owoców lakka
Na podmokłych wrzosowiskach rośnie moroszka północna lakka. Jest to owoc wyglądem zbliżony do maliny lub jeżyny.
Kiedy dojrzeje nabiera koloru żółtego. Lakka jest bardzo drogai
zbierana jest w lecie przez Lapończyków, co daje im całkiem
dobry zarobek, pod warunkiem, że jest na nią duży urodzaj.
Lakkę zbierają często cudzoziemcy, Estończycy, a nawet
Wietnamczycy. Zbieranie lakki jest bardzo uciążliwe, bo trzeba
skakać z kępy na kępę bagna. Jest to owoc niesłychanie
ceniony w Finlandii. Robi się z niego konfitury i wspaniały likier.
W Laponii jest również dużo jagód i borówek.
3
Turystyka na wysokim poziomie
Lapończycy utrzymują się głównie z turystyki, która jest tam
prowadzona na wysokim poziomie. Już od wczesnej wiosny
można korzystać z wypraw narciarskich. W lecie można udać
się na wycieczkę w tundrę po bezdrożach, z kompasem lub z
przewodnikiem. Osobiście polecam wędrówki z przewodnikiem,
bo oznakowanych szlaków jest stosunkowo mało. W tundrze,
nad strumykami można spotkać chatki z sauną do
przenocowania. Zgodnie z przyjętym zwyczajem należy w nich
zostawić po sobie zapałki i narąbane drzewo.
Pracowitość Finów
Finowie są w przeważającej części Ewangelikami, wyznawcami
Lutra. W ich wierze droga do nieba prowadzi poprzez pracę. W
lecie cała Finlandia pracuje bez przerwy. Zbierają jagody,
borówki, maliny, grzyby. Przy każdym domku jest ogródek,
gdzie mają własne ziemniaki, warzywa, porzeczki, jabłonki. Z
owoców robią przetwory na zimę, soki lub umieszczają w
wielkich lodówkach lub pokojach - chłodniach. Nawet w
miastach utrzymują w piwnicach schowki - chłodnie.
Fińska legenda o Św. Mikołaju
Dawno, dawno temu w małej wiosce w Laponii, żył chłopiec o
imieniu Mikołaj. Pewnego dnia pod saniami jego rodziców
załamał się lód na jeziorze. Mikołaj został sierotą. Mieszkańcy
wioski postanowili wspólnie zaopiekować się chłopcem. Każda
rodzina gościła go u siebie przez cały rok. A zawsze w Boże
Narodzenie Mikołaj przenosił się do następnego domu. Żeby
okazać wdzięczność, chłopiec postanowił obdarowywać dzieci
swoich gospodarzy własnoręcznie wykonanymi prezentami –
zabawkami. Z biegiem czasu prezenty pojawiały się na progach
większości domów, bo prawie wszyscy gościli Mikołaja.
Kiedy pewnego razu w wiosce zaczęło brakować
jedzenia, mieszkańcy postanowili wysłać Mikołaja na naukę
zawodu do stolarza – pustelnika o imieniu Lisakki. Pod czujnym
okiem srogiego nauczyciela Mikołaj szybko się uczył. Coraz
sprawniej wykonywał zabawki i były one coraz piękniejsze.
Jednak Lisakki nie lubił dzieci i zakazał Mikołajowi
wykonywania dla nich
prezentów. Wtedy to, świąteczna tradycja obdarowywania się
prezentami została zagrożona. Ale – jak głosi legenda – Lisakki
okazał się dobrym człowiekiem a jego niechęć do dzieci brała
się, stąd, że po śmierci żony nie umiał sobie poradzić z samym
sobą. Ostatecznie zaczął pomagać Mikołajowi i razem z nim
woził prezenty dla dzieci.
Siedziba Św. Mikołaja w Laponii?
W zimie Laponia żyje za Świętego Mikołaja, którego siedzibę
umieszczonow Rovaniemi. Mieszka tam 60 tysięcy osób.
Miasteczko niezwykle czyste, bez błota pośniegowego, na
szosach ubity śnieg, wymagana jazda na gwoździowanych
oponach,
żadnych
koszmarnych bilbordów.
W Rovaniemi można
zamówić zaprzęg psów
Husky, czy też reniferowy,
odwiedzić Muzeum Arktyki,
gdzie pokazują zorzę
polarną – jeżeli turyście nie
uda się jej zobaczyć w
źródło: sxc.hu
naturalnym
środowisku.
Sama wioska Św. Mikołaja i Santa Park to jak Disney Land w
Paryżu. Zaprzęg reniferowy do farmy Husky jest sympatyczny,
ale strasznie drogi i nasuwa mi myśl o tym, że tamtejszy Mikołaj
jest jednak dla bogatych… Sam fiński Mikołaj robi wrażenie.
Idzie się do niego przez kilka korytarzy i kilka pięter. Jest
dostojny. Siedzi na tronie i całkiem nieźle mówi po polsku. A
spotkanie z nim odbywa się w otoczeniu wspaniałej przyrody,
śniegu i półmroku, który trwa od 11 .00 do 1 4.00. Potem jest już
noc.
Irena Dziewońska
– lekarz pediatra i podróżnik,
m.in. autorka tekstów do
Witryny Wiejskiej, do rubryki ZDROWIE
4
1 0 lat minęło, czyli Jubileusz Podlaskiego
Oddziału Towarzystwa Polska-Finlandia
Oddziału przez minione 1 0 lat.
1 3 listopada 2001 roku grupa 25 entuzjastów Finlandii,
skupiona wokół Elżbiety Ołdyńskiej, założyła Podlaski Oddział
Towarzystwa Polska-Finlandia. Wkrótce potem Zarząd Główny
TP-F potwierdził istnienie Podlaskiego Oddziału. Minęło 1 0 lat.
W tym czasie Podlaski Oddział zorganizował wiele ciekawych
spotkań, imprez kulturalnych, koncertów i odczytów
poświęconych działalności i kulturze fińskiej. Celem było
zaznajomienie mieszkańców Podlasia z kulturowymi i
cywilizacyjnymi osiągnięciami Finów.
24 listopada 2011 w auli wydziału Historyczno
Socjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku zebrali się
członkowie i sympatycy Podlaskiego Oddziału Towarzystwa
Polska-Finlandia, by uczcić 1 0-lecie istnienia Oddziału.
Przybyła licznie młodzież licealna, studenci, przedstawiciele
zaprzyjaźnionych organizacji
pozarządowych.
Swoją
obecnością
zaszczyciła nas Pani Anna
Krześniak, Sekretarz Generalny
Zarządu Głównego TP-F.
W przededniu Jubileuszu
odeszła od nas Elżbieta
Ołdyńska,
założycielka
i
wieloletnia Prezes Oddziału
Podlaskiego. Zebrani uczcili
minutą ciszy Jej Pamięć.
Obecna Prezes dr Urszula
Soja w okolicznościowym
przemówieniu
podziękowała
wszystkim, którzy przyczynili
Wykład Bożeny Kojro,
się do owocnej działalności
fot. Adam Borysiewicz
fot. A. Borysiewicz
Dr Alina Czapiuk, prowadząca spotkanie, przestawiła
interesująca prezentację pt. „Podlaski Oddział Towarzystwa
Polska-Finlandia. Już 1 0 lat działamy Białymstoku.” Głównym
punktem uroczystości było wystąpienie znanej tłumaczki i
wydawcy literatury fińskiej, Bożeny Kojro, która wygłosiła
wykład pt. „Magia Kalewali na przykładzie powieści fantasy dla
młodzieży Strażnicy Sampo.” Uczestnicy spotkania z wielkim
zainteresowaniem wysłuchali znakomitej tłumaczki i znawczyni
spraw fińskich. Później długo toczyła się dyskusja. Pytaniom
nie było końca.
Spotkanie zakończyło się uroczystym obiadem w
restauracji „Cristal”. Przy winie i piwie oraz specjałach kuchni
podlaskiej i włoskiej podtrzymywaliśmy więzy przyjaźni, jaka
przez te wszystkie lata połączyła nas, członków Towarzystwa
Polska-Finlandia.
Urszula Soja
Prezes Podlaskiego Oddziału
Towarzystwa Polska-Finlandia
5
Dzień Niepodległości Finlandii na Senatorskiej
Vielä suomeksi! - Laatikko
8 grudnia w siedzibie Zarządu Głównego Towarzystwa Polska –
Finlandia odbyły się obchody Dnia Niepodległości Finlandii.
W uroczystościach, obok wielu członków Towarzystwa, wziął
również udział Ambasador Finlandii w Polsce Pan Vesa
Himanen .
Obchody połączone
były
ze
Spotkaniem
Świątecznym a tradycyjnym
elementem wydarzenia od
wielu lat i również w tym
roku była loteria fantowa, w
której szczęśliwy właściciel
losu miał szansę wygrać
Ambasador Vesa Himanen uczestniczył w
nagrodę główną - bilet
obchodach Dnia Niepodległości
lotniczy na trasie Warszawa
fot. A. Krześniak
– Helsinki – Warszawa
ufundowany przez Linie Lotnicze FINNAIR.
Na pozostałe osoby czekały równie miłe nagrody:
artykuły spożywcze oraz kosmetyki ufundowane przez firmy:
FISKARS, RAISIO, ROSSMAN oraz przez Pana Mariusza
Strutyńskiego.
Wszystkim darczyńcom
fantów
ogromnie
dziękujemy. Szczególny
charakter tegorocznym
uroczystościom
nadał
emisja
filmu
z
tegorocznych obchodów
Dnia Niepodległości w
Pałacu Prezydenckim w
Helsinkach. Film pokazany został dzięki uprzejmości Ambasady
Finlandii, która udostępniła nam jego kopię.
AK
Hyvä lukija,
tarkoitukseni ei ole tässä kertoa, mitä kaikkea sisältyy
suomalaisen joulupöydän ruokalistaan. Sen sijaan keskityn sen
yhteen erikoispiirteeseen. Se on laatikkoruokien (ehkä
puolalainen vastine on zapiekanka?) eli uunissa matalassa
lämpötilassa hauduttamalla valmistettujen ruokalajien eli
laatikoiden runsaus. Laatikkoruokien suosiolle perinteisessä
suomalaisessa joulupöydässä ja ylipäätään suomalaisten
talvisessa ruokavaliossa on luonnollinen selitys. Se on
pohjoisen ankara talvi. Kun asumuksia piti joka tapauksessa
lämmittää talvisin, niin miksipä ei olisi käytetty hyväksi uunien
lämpöä myös ruoan valmistuksessa ? Emäntä voi laittaa juuri
lämmitettyyn uuniin laatikkoruoan kypsymään tai vaikkapa
useampia lajeja samalla kertaa, kuten usein tehtiin. Siellä ne
saivat kypsyä rauhassa matalassa lämmössä ilman palamisen
vaaraa vaikkapa 1 2 tuntia ja voitiin ottaa vielä sopivan
lämpöisinä suoraan ruokapöytään.
Tietenkin laatikot vaativat lyhyttä esikypsentämistä
keittämällä, mutta miten vaivantonta ja helppoa tällainen
ruoanvalmistus olikaan siihen verrattuna, että emäntä olisi
joutunut tuntikausia seisomaan hellan (liesi) ääressä
keitoksiaan hämmentelemässä/sekoittelemassa ja vahtimassa,
että ne eivät pala pohjaan!
Niinpä suomalainen joulupöytä ei vielä nykyisinkään ole
oikea joulupöytä, jos se ei sisällä ainakin peruna- ja
porkkanalaatikkoa. Mutta näitäkin tärkeämpi on lanttulaatikko.
6
Todellakin, lanttu-(brukiew)!
Saatte uskoa, että tästä Puolassa halveksitusta, nykyisin tuskin
enää edes eläinten rehuksi viljeltävästä juurikkaasta valmistuu
mitä herkullisin laatikko, jonka maku sointuu hyvin yhteen
joulukinkun kanssa. Joulukinkku puolestaan ei ole mitä tahansa
kinkkua vaan kunnollinen sian takajalka, joka paistetaan
kokonaisena. Nykyisin tosin yhä useampi perhe on vaihtanut
tämän kolesterolipommin terveellisempään kalkkunapaistiin.
Pożegnaliśmy Elżbietę Ołdyńską
Laatikon etymologia
Nykyisin sanalla -laatikko ymmärretään muun muassa
huonekalun osana olevaa ulosvedettävää säilytyslaatikkoa tai
puista tai pahvista pakkausta. Alunperin sana o kuitenkin
tarkoittanut jonkinlaista astiaa. Tässä tapauksessa se oli puusta
koverrettu laakea ja matala nelikulmainen astia, jossa ruoka sai
hautua kypsäksi suhteellisen alhaisessa lämpötilassa.
Ruokatyyppi on siten saanut valmistus- ja tarjoiluastiansa
nimen.
22 listopada 2011 roku odeszła od nas po długiej i ciężkiej
chorobie Elżbieta Ołdyńska, założycielka i wieloletnia Prezes
Podlaskiego Oddziału Towarzystwa Polska-Finlandia.
Miała zaledwie 56 lat.
Była wspaniałym człowiekiem, wiernym i oddanym przyjacielem
Finlandii. Jej talent organizacyjny i pasja społecznikowska
przyczyniły się do powstania Podlaskiego Oddziału
Towarzystwa Polska-Finlandia i pozwoliły Jej kierować nim
przez 6 lat.
Mielenkiintoista tietoa suomalaisesta joulun ruokaperinteestä:
Ela miała też inne swoje pasje - góry i piesze wędrówki - którym
oddawała się z upodobaniem w gronie przyjaciół.
www.suomalainenjoulu.fi
JK
Gdy odeszła, pozostawiła smutek i pustkę
w sercach Rodziny i przyjaciół.
Dziękujemy naszym sponsorom:
Elu, będziemy o Tobie pamiętać…
Urszula Soja
7
SISU - Biuletyn Informacyjny Towarzystwa Polska-Finlandia
Redaktor wydania
Współpraca
Ewelina Bator
Anna Krześniak
Anna Urban
Kontakt
Jukka Kiljunen (teksty fińskojęzyczne)
[email protected]
Koło Naukowe Fennistów Majakka