Jędrzejów - Opactwo Cystersów

Jędrzejów - Opactwo Cystersów
Wpisany przez Karol Wójcik
czwartek, 14 stycznia 2010 00:00 - Poprawiony czwartek, 09 grudnia 2010 08:40
Na początku XII wieku w Jędrzejowie istniał kościół pod wezwaniem św. Wojciecha. Obok
znajdowała się rezydencja prawdopodobnych fundatorów świątyni - rodu Jaksów-Gryfitów. W
roku 1140 dwaj bracia, kanonik krakowski Janik Jaksa-Gryfita i Klemens z Klimontowa
ufundowali pierwszy klasztor cystersów na ziemiach polskich. Klasztor w
Brzeźnicy
założono jako 21 filię francuskiego klasztoru cystersów w miejscowości Morimond. Po
przybyciu do Polski cystersi rozpoczęli budowę 3-nawowej bazyliki, na wzór kościoła w
Fontenay, w północnej Burgundii. Na przełomie roku 1166 i 1167 konsekrowano pierwszy
kościół dla Cystersów. Nie wiemy dziś, czy chodziło o drewniany kościół św. Wojciecha, czy o
inną świątynię. Wiemy, że poświęcenia dokonali wspólnie arcybiskup gnieźnieński Jan Gryfita i
biskup krakowski Gedko, a na uroczystość przybyli synowie Klemensa Gryfity: Jan i Klemens
oraz książęta Mieszko Stary i Kazimierz Sprawiedliwy. Dobra sytuacja materialna klasztoru
umożliwiła ukończenie dużego bazylikowego kościoła i klasztoru na początku XIII wieku.
Poświęcenia kościoła Najświętszej Maryi Pannie Wniebowziętej (patronce Zakonu Cystersów) i
św. Wojciechowi, biskupowi i męczennikowi, dokonał w 1210 roku biskup krakowski Wincenty
Kadłubek.
8 lat później - w roku 1218 - biskup Kadłubek został przyjęty do jędrzejowskiego konwentu jako
pierwszy Polak. W czasie walk o zjednoczenie ziem polskich, cystersi popierali księcia
Władysława Łokietka. Opat jędrzejowski Gerard I zaprzyjaźniony z Łokietkiem uczestniczył w
uroczystości koronacyjnej w 1320 roku. Pierwszym Polakiem wybranym na opata był Jakub
Odrowąż, sprawujący swoje rządy w latach 1394-1405. W 1447 roku opatem został Mikołaj
Odrowąż, który gruntownie przebudował klasztor oraz zmodernizował kościół klasztorny.
Zaproszeni do współpracy mistrzowie, m.in. Wit Stwosz oraz znani krakowscy złotnicy Mikołaj
Kreglar i Mikołaj Breimer, wprowadzili do romańskiej świątyni gotyk. Inną zasługą opata
Mikołaja była budowa, w 1475 roku, nowego kościoła parafialnego Świętej Trójcy w centrum
miasta. Budowla ta służy mieszkańcom Jędrzejowa do dziś. Klasztor został zniszczony przez
pożar w roku 1726 i odbudowany w latach 1728-1754. Przebudowa wniosła do budynków cechy
gotyku i baroku. Niestety przejście klasztoru w obręb państwa rosyjskiego i pożar w roku 1800
doprowadziły do upadku jędrzejowskiego opactwa. W pożarze spłonęła bezcenna biblioteka z
rękopisami św. Bernarda i bł. Wincentego Kadłubka. W 1850 roku w klasztorze był tylko jeden
zakonnik - ojciec Wilhelm Ulawski. Po jego śmierci w 1855 roku władze rosyjskie opieczętowały
klasztor. Rok później do Jędrzejowa sprowadzono franciszkanów-reformatów, niestety za
poparcie powstania styczniowego zostali oni usunięci przez Rosjan. Władze rosyjskie w 1872
roku utworzyły w gmachu poklasztornym seminarium nauczycielskie, natomiast kościół stał się
filią Świętej Trójcy. Do naszych czasów niestety nie dochowały się romański kapitularz, pałac
opacki i przyklasztorny ogród. W czasie I wojny rozebrane zostały także stare mury z
wieżyczkami, okalające klasztor.
W 1913 roku biskup ordynariusz diecezji kieleckiej Augustyn Łosiński utworzył przy
1/3
Jędrzejów - Opactwo Cystersów
Wpisany przez Karol Wójcik
czwartek, 14 stycznia 2010 00:00 - Poprawiony czwartek, 09 grudnia 2010 08:40
pocysterskim kościele parafię pod wezwaniem Błogosławionego Wincentego Kadłubka.
Cystersi do Jędrzejowa wrócili we wrześniu 1945 roku. Za zgodą biskupa kieleckiego
Czesława Kaczmarka Przybyli tutaj zakonnicy ze Szczyrzyca (woj. Małopolskie). Szczególnym
powołaniem klasztoru jędrzejowskiego stała się sprawa kultu Błogosławionego Wincentego
Kadłubka, a także doprowadzenie do jego kanonizacji. W 1964 roku, w 200. rocznicę
beatyfikacji Wincentego Kadłubka, jędrzejowscy cystersi zorganizowali wielkie uroczystości
jubileuszowe, w których udział wzięli biskupi z całej Polski wraz z kardynałem Stefanem
Wyszyńskim prymasem Polski, arcybiskupem metropolitą krakowskim Karolem Wojtyłą i
Opatem Generalnym Zakonu Cysterskiego S. Kleinerem z Rzymu. Kolejne wielkie uroczystości
miały miejsce w 1968 roku z okazji 750-lecia wstąpienia Mistrza Wincentego do
jędrzejowskiego klasztoru. Uroczystościom przewodniczył kardynał Karol Wojtyła. Podobne
uroczystości pod tym samym przewodnictwem odbyły się w roku 1973 - w 750. rocznicę śmierci
bł. Wincentego Kadłubka. W sierpniu 1985 roku w Jędrzejowie obchodzono 40-lecie powrotu
cystersów. Jubileusz połączono z intronizacją obrazu Matki Bożej Częstochowskiej,
poświęconego w 1983 roku przez Ojca Świętego Jana Pawła II. W roku 1989 jędrzejowski
klasztor został podniesiony do rangi opactwa.
W przyklasztornym kościele z pierwotnych zabudowań zachowała się tylko część, datowanych
na 1110 rok, murów z fragmentami romańskiej wieży z czasów jeszcze przed cystersami.
Zostały one wkomponowane w architekturę obecnej świątyni. Dziś uwagę przykuwa
późnobarokowa, dwuwieżowa, dwukondygnacyjna fasada kościoła z połowy XVIII wieku - dzieło
nieznanego architekta. Dwie ozdobne, półkoliste nisze w pierwszej kondygnacji mieszczą na
postumentach kamienne figury nieznanych biskupów-cystersów. Druga kondygnacja ma puste
nisze - figury zniszczone zostały w 1914 roku. Wysokie na ok. 30 m wieże wieńczą
podwyższone hełmy. Wnętrze kościoła jest dość surowe. Nie ma tu zbyt wielu zabytków.
Uwagę niewątpliwie przyciągają wspaniałe organy z pierwszej połowy XVIII wieku, które
zachowały się w oryginale. Co roku organizowany jest tutaj Międzynarodowy Festiwal Muzyki
Organowej z udziałem artystów światowej sławy. Warto zwrócić również uwagę na kaplicę bł.
Wincentego Kadłubka w nawie bocznej. Można w niej zobaczyć freski przedstawiające
ważniejsze etapy życia Błogosławionego i cuda dokonane za jego wstawiennictwem. Znajdują
się tutaj także jego relikwie, których cząstki przekazano do wielu parafii w Polsce oraz za
granicą. Podczas pożaru w 1800 roku, ocalała tylko romańska kaplica i zaledwie kilka cel, m.in.
cela bł. Kadłubka. Jej uchronienie uznano wówczas za przejaw Opatrzności Bożej. Obok
kościoła znajduje się barokowa dzwonnica z płytą upamiętniającą pobyt Kościuszki w klasztorze
oraz XVIII-wieczna brama wjazdowa w murze cmentarnym. Jędrzejowskie Opactwo Cystersów
zostało włączone przez Radę Kultury Europy do Europejskiego Szlaku Cystersów.
Opracowano na podstawie:
2/3
Jędrzejów - Opactwo Cystersów
Wpisany przez Karol Wójcik
czwartek, 14 stycznia 2010 00:00 - Poprawiony czwartek, 09 grudnia 2010 08:40
1. B. Krakowiak, M. Skrzypczyński, B. Włodarczyk, Góry Świętokrzyskie oraz Sandomierz,
Pascal 2003 r.
2. Szlakiem Cystersów i romańskich zabytków, Urząd Marszałkowski Województwa
Świętokrzyskiego w Kielcach
3. Urząd Miasta Jędrzejów
4. jedrzejow.pl
5. Tygodnik Rodzin Katolickich "ŹRÓDŁO"
6. Wikipedia
3/3