GenoBULLetin 2-2015

BULL
etin
>>> B R EED I N G
2–2015
FO R B E T T ER L I V ES
GenoBULLetin 2-2015
1
WITAMY
BULL
etin
Hodowla dla lepszego życia
Zdjęcie: Anders S. Kroken
SPIS TREŚCI
2/2015
4 Stado mieszańców z rasą czerwoną norweską zdobywa główną
nagrodę w Wielkiej Bry tanii
6 Lepsze możliwości rejestracji i kontroli zdrowia racic
8 Właściciel gospodarstwa o+rganicznego z Idaho zachwycony rasą
czerwoną norweską
10 Rasa norweska czerwona za granicą: od Irlandii aż po Izrael
11 Potencjalne korzyści genetyczne w kontekście ocenianych cech
budowy
12 Legendarny Braut i jego synowie
14 Większa odporność na choroby u rasy czerwonej norweskiej
16 Zdrowsze cielęta rasy czerwonej norweskiej
Wielu hodowców bydła mlecznego w Europie boryka się w tej chwili z problemami finansowymi związanymi
z niskimi cenami mleka. System kwotowy przestał obowiązywać 1 kwietnia 2015 roku, co przełożyło się na wzrost
produkcji mleka w wielu regionach i krajach. Na świecie produkuje się w tej chwili spore nadwyżki mleka i nabiału.
Tak w skrócie można opisać obecną sytuację. Nie ulega wątpliwości, że sektor mleczarski jest pogrążony w chaosie
i uległ gwałtownym przemianom w zaledwie kilka miesięcy. Nikt nie potrafi w tej chwili określić, co może się
wydarzyć w najbliższym czasie.
Jednak pytania pozostają: Kiedy odzyskamy równowagę na tym rynku? Kiedy ceny wrócą do „normalnego”
poziomu? I co hodowca bydła mlecznego może zrobić, żeby prowadzić działalność bez strat?
Wielu hodowców deklaruje, że wycofają się z tej branży w ciągu najbliższych kilku lat. Niedawno przeprowadzone
badanie w Wielkiej Brytanii wykazało, że około 50 procent z 10 tys. producentów mleka w tym kraju zrezygnuje z tej
działalności.
Jednak dla tych, którzy zdecydują się pozostać przy hodowli bydła mlecznego, zaplecze genetyczne będzie mieć
krytyczne znaczenie. Bazując na wynikach badań międzynarodowych, badań terenowych w gospodarstwach itp.,
można stwierdzić, że branża hodowli bydła mlecznego musi ruszyć w kierunku krzyżowania – podobnie jak zrobił
to sektor hodowli świń i drobiu 40 lat temu.
W schematach krzyżowania będzie trzeba uwzględnić rasy komplementarne, aby móc zmaksymalizować dochód
przy możliwie najmniejszych nakładach. Liczy się ostateczny zysk netto.
EDYTOR
Chief Editor:
Rasmus Lang-Ree
e-mail: [email protected]
WYDAWCA
Geno
Storhamargata 44, N-2317 Hamar, Norway
tel:
+47 950 20 600
e-mail:
[email protected]
PRODUCENT
ZDJĘCIE OKŁADKI:
Geno Global Ltd.
Storhamargata 44, N-2317 Hamar, Norway
Norwegian Red cow in the sunset in
Gimsøysand, Northern Norway.
Photo: Kjersti Kløften
DYREK TOR ZARZĄDZAJĄCY:
Tor-Arne Sletmoen
tel:
+47 992 72 865
e-mail:
[email protected]
PROJEKT GRAFICZNY:
GRØSET ™
www.groset.no
Rasa czerwona norweska to jedyna rasa na świecie, która wykazuje dobre tendencje genetyczne w kontekście
poprawy cech płodności i zdrowia, jednocześnie zapewniając bardzo dobrą wydajność mleczną. Równie ważne są
także inne korzyści, takie jak długowieczność tej rasy, łatwość cielenia oraz bezrożność. Hodowcy oceniają mieszańce z rasą czerwoną norweską jako przynoszące wyższe zyski oraz łatwiejsze w hodowli
niż czystej krwi Holsztyny. Z tego względu w każdym poważnym schemacie krzyżowania ras w celu uzyskania
najbardziej rentownego połączenia cech należy uwzględnić rasę holsztyńską i czerwoną norweską.
To moment, kiedy możesz nabrać rozpędu! Nie strać tej szansy!
WYŁĄCZNY DYSTRYBUTOR
PH KONRAD
18-400 Łomża, ul. Poligonowa 28c
tel. +48 (86) 215 11 15 wew. 21
e-mail: [email protected]
Tor-Arne Sletmoen
DYREKTOR ZARZĄDZAJĄCY GENO GLOBAL
www.phkonrad.com.pl
2
GenoBULLetin 2-2015
GenoBULLetin 2-2015
3
RAPORT
Po raz pierwszy stado mieszańców z rasą czerwoną norweską dostało się
do finału sześciu najlepszych stad podczas krajowych zawodów o złoty
puchar dla najlepszego stada w Wielkiej Brytanii zorganizowanych przez
National Milk Records (NMR) i The Royal Association of British Dairy
Farmers (RABDF).
Stado mieszańców
z rasą czerwoną
norweską zdobywa główną nagrodę w Wielkiej Brytanii
Karen Wright
brytyjska dziennikarka
[email protected]
Ar thur Palmer i Sally Lea odbierają złot y
puchar od przewodniczącego NMR, Philipa
Kirkhama (po lewej) i prezesa R ABDF, Davida
Leavera (po prawej). Zdjęcie: Mike Nor ton
Hodowca z hrabstwa Staffordshire
Arthur Palmer pokonał w tym roku
mocną konkurencję w postaci 300
stad ubiegających się o kwalifikację.
Głównym
celem
pana
Artura
prowadzącego
hodowlę
stada liczącego 400 krów jest
maksymalizacja
użycia
paszy
i osiągnięcie wysokiej wydajności
z – jak sam hodowca to określa –
prostego
i nieskomplikowanego
systemu mlecznego. A jego krowy
z pewnością dobrze się spisują.
Średnio stado produkuje 10,063 kg
mleka zawierającego 4,02% tłuszczu
i 3,26% białka. Liczba komórek
somatycznych wynosi 171 000/
ml, a okres międzywycieleniowy
trwa 402 dni. Wskaźnik brakowania
jest niski dla stada i wynosi około
15% dzięki długiej żywotności krów
mieszańców.
System ten jest oparty na cieleniu
grupowym
oraz
intensywnym
wypasie.
–
Wdrażamy
system
intensywny zimą oraz nowozelandzki
na wiosnę. Jest to zgodne również
z naszą umową na dostarczanie
mleka, która sprzyja produkcji
w okresie jesień/zima.
Do 2006 roku stado to składało
się w 100% z bydła rasy holsztyńskiej
i prowadzone było pod kątem
4
GenoBULLetin 2-2015
Finalista Gold Cup 2015 Arthur Palmer z Sally Lea wraz z hodowcą młodych zwierząt Sally Lea. Zdjęcie: Karen Wright
wydajności, ale pan Arthur chciał
mieć krowy lepiej dostosowane do
jego prostego, opartego na wypasie
systemu, zdolnego do wydajnego
przetwarzania paszy. W związku
z tym obecnie stado składa się
w 30% z mieszańców.
– Po raz pierwszy wykorzystaliśmy
materiał genetyczny rasy czerwonej
skandynawskiej w 2007 roku – mówi
Arthur Palmer. – Teraz mamy 34
mieszańce w stadzie. Podobały
nam się, ale nie zwracaliśmy na
nie większej uwagi, ponieważ nie
stwarzały problemów z zapaleniem
wymienia czy kulawizną. Od momentu trzeciej laktacji
zaczęliśmy naprawdę doceniać ich
siłę – one po prostu produkowały
mleko
i zgodnie
z naszą
dokumentacją ulegały zapłodnieniu
trzy tygodnie wcześniej niż krowy
rasy
holsztyńskiej.
Również
podobało nam się, że nie traciły
bardzo na masie podczas wczesnej
laktacji i miały bardziej płaską krzywą
laktacji.
Utrzymując liczbę mieszańców
w stadzie czystej krwi Holsztynów,
Arthur Palmer zdał sobie sprawę, że
nieco mniejsza wydajność mleczna
mieszańców rekompensowana była
ich dobrym zdrowiem, płodnością
i ogólną łatwością w hodowli.
– Im bardziej przyglądaliśmy
się liczbom, tym bardziej byliśmy
przekonani o zaletach materiału
genetycznego tej skandynawskiej
rasy. Dlatego więc, gdy firma Geno
rozpoczęła
promowanie
rasy
czerwonej norweskiej, opierając
się na naszym doświadczeniu
z krowami, które już były w stadzie,
zdecydowaliśmy się skorzystać z ich
oferty.
W ten sposób mniej więcej trzy
lata później stado to składa się z
35 jałówek, które po raz pierwszy
wycieliły się po buhajach Hojem
i Braut firmy Geno oraz kolejnych 85
jałówek po buhajach Val, Ruud i Ravn,
których termin wycielenia przypada
na tę jesień. – Mamy również 70
jednorocznych jałówek po buhaju
Somarka. W stadzie obecnych
jest
nadal
kilka
oryginalnych
mieszańców. Arthur ma kilka krów
w szóstej laktacji, które nadal dają
ponad 10 000 kg.
Hodowca
uważa,
że
krowy
mieszańce naprawdę pasują do jego
systemu, gdyż produkują mleko bez
żadnych problemów. Płodność jest
zdecydowanie lepsza, zwłaszcza,
że pierwsza ruja występuje kilka
dni wcześniej, a wskaźnik zacielenia
jest wyższy. Obecnie 52% krów jest
zapładnianych do 100. dnia laktacji.
Okres użytkowania również uległ
wydłużeniu.
– Obecnie wskaźnik brakowania
naszych krów mieszańców wynosi
5% – dodaje. – To jest bardzo niska
wartość, ale staramy się utworzyć
stado złożone w 100% z krzyżówek
i
o wskaźniku
brakowania
wynoszącym około 15%. Próbujemy
obecnie
trzystopniowego
krzyżowania z rasą Flekvieh, żeby
zobaczyć jak to bydło sprawdzi się
w naszym systemie.
Jałówki
są
hodowane
tak,
by cieliły się w wieku poniżej
2 lat w ramach nisko kosztowego
systemu. Zastępczyni Arthura, Sally
Lea, odpowiada za odchów cieląt. –
Przygotowujemy cielęta do dobrego
startu, a następnie w wieku pięciu
lub sześciu miesięcy wypuszczamy
je na pastwisko. Po wprowadzeniu
do stada mlecznego przechodzą
do zamkniętych pomieszczeń.
Inseminujemy krowy nasieniem
buhajów przez pierwszych sześć
tygodni okresu inseminacji, aby mieć
pewność, że zyskamy konkretną
grupę jałówek, które będą się cielić
na początku cielenia grupowego.
Cielenie rozpoczyna się w sierpniu
i większość krów cieli się do
października.
Krowy
są
przenoszone
do
zamkniętych boksów pod koniec
września i żywione w systemie TMR
z koncentratem w dojarniach. Arthur
razem ze swoim głównym hodowcą
Leszkiem oraz pracownikami Eddie’m
i Danem przeprowadzają dwa razy
dziennie udój w dojarni 30:60.
Wypęd
odbywa
się
zwykle
w połowie lutego, a także pod
koniec marca następuje przerwa
w żywieniu
paszą
buforową
ze względu na intensywny wzrost
trawy. Zarządzanie wypasem może
być trudne w przypadku 400 krów,
jednak zainwestowaliśmy w ponad
trzy kilometry drogi do pastwiska,
tak aby krowy mogły bez trudu tam
dotrzeć – dodaje Arthur. – Poza
tym dokładnie monitorujemy trawę.
Sally co tydzień dokonuje pomiarów
miernikiem wysokości, aby obliczyć
profil klinowy wypasu.
Ponadto stosujemy regularne
dosiewy nowoczesnymi mieszankami
bardzo słodkich traw. Nowe dosiewy
zwykle zapewniają dodatkowe dwa
litry na krowę dziennie w porównaniu
ze starymi łąkami.
Zarządzanie cechami zdrowotnymi
i dobrostanem
stada
ma
priorytetowe znaczenie dla Arthura,
który sprzedaje mleko w ramach
Mieszańce rady czerwonej norweskiej i holsztyńskiej
w gospodarstwie Oulton House Farm. Zdjęcie: Karen Wright
umowy z Tesco. Krowy poddawane są
ocenie motorycznej, po to by wykryć
zwierzęta z problemami i co miesiąc
wykonywana jest korekcja racic.
Stado jest poddawane rutynowym
szczepieniom przeciwko IBR, BVD
i leptospirozie. Cielęta przechodzą
badania przesiewowe pod kątem
BVD za pomocą systemu Tag and
Test, a krowy są kontrolowane pod
kątem choroby Johnego za pomocą
Herdwise service NMR.
Aby
wspomóc
hodowców
w trudnym okresie cielenia, w sierpniu
i wrześniu
w gospodarstwie
obecny jest student weterynarii
z uniwersytetu w Nottingham.
Patrząc w przyszłość, Arthur
planuje co najmniej utrzymać obecną
wydajność lub zwiększyć wydajność
z paszy ponad obecny poziom
4000 litrów. Okres odchowu cieląt
zostanie skrócony do 16 tygodni w
ciągu następnych kilku lat.
– Tak długo jak przywiązujemy
wagę do szczegółów, uczymy się
na naszych błędach i próbujemy
poprawić nasze zarządzanie na
każdym obszarze, wykazując co
roku postęp, mam pewność, że
możemy kontynuować rozwój. Krowy
mieszańce odegrają w tym procesie
ważną rolę.
GenoBULLetin 2-2015
5
HODOWLA
Elektroniczny system rejestracji
został przyjęty na wzór innych
krajów
skandynawskich
i dostosowany
do
warunków
norweskich.
Przeprowadzono
harmonizację chorób racic w krajach
skandynawskich,
rozszerzając
liczbę rejestrowanych jednostek
z dziewięciu do 19 (choroby są
wymienione na rys. 2). Ponadto teraz
istnieje możliwość rejestrowania nogi
dotkniętej chorobą racicy, nasilenia
stanu chorobowego i niezbędnych
wizyt kontrolnych. Rejestrowanie
nowych chorób racic jest wciąż
rzadkością, jednak jeśli liczba
rejestrowanych osobników wzrośnie
i będzie można ocenić rozmiary
powszechności
chorób,
będzie
również możliwe ich uwzględnienie
w indeksie zdrowia racic.
Rejestracja poprzez terminale
Ustandaryzowane systemy do rejestracji zdrowia racic zaczynają pojawiać się
w wielu krajach. Wartości hodowlane dotyczące zdrowia racic są dostępne dla
wszystkich buhajów racy czerwonej norweskiej. Zdjęcie: Rasmus Lang-Ree
6
GenoBULLetin 2-2015
Od
momentu
przekazania
20 specjalistom korekcji racic
terminali liczba zarejestrowanych
danych dotyczących zdrowia racic
z tych terminali sięgała około 3500
na miesiąc. W sumie w okresie
od października 2014 r. do lutego
2015 roku
poprzez
terminale
do rejestru wpłynęło 18 tysięcy
wpisów. Z tej liczby około połowa
wskazywała na obecność choroby
racic (druga połowa nie wykazywała
stanów chorobowych). Częstotliwość
występowania
chorób
racic
odnotowanych w rejestrowanych
przypadkach została przedstawiona
na rys. 2. Dane pokazują największe
wartości dla chorób takich jak krzywe
racice, erozja piętki, krwiaki podeszwy
i wzdłuż linii białej, co potwierdza
częstotliwość występowania tych
chorób we wcześniejszych latach.
Number
Number
Number
20000
40000
100000
100000
200000
80000 2004
80000
0
600002004
60000
2005
2006
2007
2005
2006
2007 Records
2008
40000
40000
2008
Records
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Cows2010
2009
2011
2012
2013
2014
Cows
20000
20000
0
12
0
2004 2005 2006
2007
2008 2009 2010 2011
2012 2013 2014
2004 2005 2006
2007
2008 2009 2010 2011
2012 2013 2014
Records
Cows
Records
Cows
10
12
8
10
6
8Rys. 2. Częstotliwość występowania chorób racic w procentach na tle wszystkich
4
6wpisów na temat zdrowia racic pochodzących z systemu elektronicznego
2
4 12
12 0
2 10 s
r
s
r
s
s
s
n
le
ia
le
re
th
ss
on
itis titis
10 nes claw sion atiti mo
ce
lce
w
so
so
law claw claw lesi
su sce
in
las
a
ul
ro
m
fis
m
rp oe u ble ic c
of
g
b
r
0me 8 rew ero erm hleg ole
r
n
a
k
e
l
a
e
t
o
e
r
e
c
T
d
c
8
S
yp
ic
or u
ar
et
La
osw isss
rn
rg
ld
s
so eonlin linree
l isp
oaw
cw
ksss
mle gwr
on rrlchea rsoonle intaitlis tW
itis awl hth asia lcDe
wH
u
iotan aittait
es
it i
l
mso elar
a
onre6 l chl
t
m
gi
igs
g
ou Cohf
cSla r cla Wlhes hfitses bsc
m diggri o erp oe u bsyle iOc vc
Dami
6mCe Hreewe eerrdo eerdrmi hleg eomle
r
n
k
l
A
a
e
o
e
e
rt
c
u
p
T
tr
w
c
4sc
inW ne
HS
nnt
La
nl td
l d InWtea l hy
ag
iss
lp
ni
Ho te l
Do me rgro
oIr
li
taI
rh
ro igita
ita
Sc
4 ork el h
ta
gi
hi
or
ite
ig
ym
ve
C 2e
gi
di
Ch
h
s
D
i
d
W
r
m
O
r
A
H
rd
W
te
te
He
te
In
In
2
In
0
r
s
r
s
s
s
s
s
s
e
s
a
e
n
e
h
n
i
i
i
t
0
ti
o
w
ol
io
ol
ur
tit
law ion
tit
es
es
lce
w
lce
aw
ni
aw
as
s
s
l
csl
csl
scs
csla
ru
lens fisse
si
sa
s en w c n ros itirsma olnegm eler u leof
hro esriap
lee
liatim aetitrim rwt gt
ocee usbol trlaicw wlanw solarw cksio nesur acbes
te
easm larew io e
lco
h
seo
lpa
cin
d
uTl
i
o
e
rao
enL wkcsc roosrn rtmalad leagl mp le uS hoaf g am
hrpy
ni
ml
Dloe micec rgnroc coirs c Hk le iteel fis linabs
e
g
a
r
W
l
b
e
o
t
l
e
r
r
i
t
h
o
e
i
e
t
r
e
i
r
e
S
c h in itee
h
ro
u yemt
l
T
g
So agor nCich Dl dig
yitpa
ar
vreow iss
L
scC orene talrddi alrdpig
hn
s
Ho Wte l
Do Am
O
W ardl ihg
ta
rehm ro
rk
rg
Wte li
Sc
l h H igIni te igInitte
m
gi
eit
hi
oHr
ve
Co ee
d
Ch
nigt
hi
sy
Di
d
W
r
I
m
O
r
d
A
e
e
H
e
r
W
t
t
e
H
n
t
I
In
In
am
Rys.
3. Liczba wpisów na temat zdrowia racic wprowadzonych
10000
przez wykwalifikowanych specjalistów korekcji racic
8000
10000
6000
8000
4000
6000
2000
10000
4000
100008000
20000
80006000
0
60004000
October
November
October
2013/2014
November
2013/2014
40002000
2000
0
October
December
January
2014/2015
December
January
2014/2015
November
December
Rys.0 4. Rozkład wpisów na temat zdrowia racic
October
November
December
2013/2014
2014/2015
wprowadzanych
przez różne grupy
specjalistów
Kolejne usprawnienia
Większa liczba danych spowoduje,
że korzystniejsze będzie ocenianie
konkretnych chorób racic niż całej
ich grupy. Indywidualna ocena
chorób połączona z dokładniejszymi
informacjami na temat zdrowia racic
córek młodych buhajów korzystnie
wpłynie na ocenę genetyczną chorób
racic u rasy czerwonej norweskiej.
40000
60000
Rys. 1. Liczba wpisów na temat zdrowia racic i krów z chorobami racic w skali roku
Number
Aby móc uzyskać świadectwo
wykwalifikowanego
specjalisty
korekcji racic w Norwegii, należy
wziąć udział w kursie obejmującym
diagnozowanie i leczenie chorób
racic oraz metody korekcji racic.
Ze wszystkich zabiegów korekcji
racic
przeprowadzonych
przez
wykwalifikowanych
specjalistów
w okresie od października 2014
do lutego 2015 70% zostało
odnotowanych
poprzez
nowe
terminale. Rys. 3 pokazuje liczbę
wpisów dotyczących zdrowia racic
miesięcznie wprowadzonych przez
wykwalifikowanych
specjalistów
korekcji racic w tych samych
miesiącach
w 2013/2014 r.
i 2014/2015 r. Jak widać na
rysunku liczba wpisów jest wyższa
w 2014/2015 roku, co częściowo
można wyjaśnić wprowadzeniem
elektronicznego systemu rejestracji.
Liczba
wpisów
na
temat
zdrowia racic dokonanych przez
wykwalifikowanych specjalistów cały
czas rośnie, natomiast liczba wpisów
pochodzące od innych specjalistów
korekcji
racic
i hodowców
maleje (rys. 4). Dzięki nowemu
systemowi rejestracji tendencja
ta prawdopodobnie się utrzyma.
Planuje się wyposażenie wszystkich
wykwalifikowanych
specjalistów
korekcji
racic
w terminale
do rejestracji, co będzie ogromnym
ułatwieniem
do
zwiększenia
liczebności danych na temat zdrowia
racic i przyczyni się do lepszej oceny
genetycznej tej cechy.
60000
80000
70
60
70
50
60
40
50
30
40
20
30
10 70
200 60
70
10 50 Professional claw
600 40
trimmers
50 30 Professional claw
trimmers
40 20
30 10
20 0
Professional claw
10
trimmers
0
Professional claw
trimmers
Percent
Więcej chorób racic
Wykwalifikowani specjaliści
korekcji racic
Percent
Percent
Jak pokazano na rys. 1, liczba krów,
u których zarejestrowano stan
racic oraz krów posiadających
udokumentowane zdrowie racic
rośnie.
Jednakże
liczba
stad,
w których odnotowano kondycję
racic wyniosła około 2800 w ciągu
ostatnich lat. Oznacza to, że hodowcy
rejestrują zdrowie racic większej
liczby osobników w stadzie lub/i
liczebność ich stad wzrosła. Pomimo
większej liczby zarejestrowanych
danych buhaje podczas swojej
pierwszej oficjalnej oceny wciąż mają
niewiele córek, u k tórych odnotowano
stan racic. Aby poprawić dokładność
danych hodowlanych dotyczących
zdrowia
racic,
należy
jeszcze
bardziej zwiększyć częstotliwość
rejestracji tej cechy, zwłaszcza
pośród
najmłodszych
buhajów.
Ze względu na wprowadzenie
nowego elektronicznego systemu
rejestracji oczekuje się, że liczba
zarejestrowanych
osobników
wzrośnie.
Ponadto
informacje
te będą szybciej dostępne.
80000
100000
Percent
Lepsze możliwości rejestracji
100000
Percent
Percent
Od września 2014 roku indeks ogólnej
wartości hodowlanej TMI dla rasy
czerwonej norweskiej uwzględnia
krzywe racice, stany zapalne racic
i choroby racic wywołane ochwatem.
Najpierw cechy zdrowotności racicy
były uwzględniane w indeksie
nóg i kopyt, jednak od czerwca
2015 roku racice stanowią oddzielny
subindeks o wadze 4% w TMI.
W październiku 2014 roku 20
wykwalifikowanym
specjalistom
korekcji racic zaoferowano dostęp do
elektronicznego systemu rejestracji
(poprzez
przenośne
terminale),
który umożliwia rejestrowanie stanu
racic bezpośrednio w centralnej
bazie danych podczas zabiegu
korekcji. Te dwa zdarzenia umożliwią
lepszą rejestrację oraz kontrolę
zdrowia racic krów rasy czerwonej
norweskiej.
zdrowia racic
Percent
[email protected]
Percent
Lepsze możliwości
rejestracji i kontroli
Cecilie Ødegård
naukowiec pracujący
dla Geno
2013/2014
Other claw
trimmers 2013
2014
2013
2014
Other claw
trimmers
2013
2013
January
2014/2015
Other claw
trimmers
Other claw
trimmers
January
Farmers
Other persons
Farmers
Other persons
Farmers
Farmers
2014
2014
Other persons
Other persons
GenoBULLetin 2-2015
7
RAPORT
Uważam, że krowy mleczne w rentownych
gospodarstwach mlecznych w przyszłości
będą z pewnością mieć geny rasy czerwonej
norweskiej.
Właściciel gospodarstwa ekologicznego
z Idaho zachwycony rasą czerwoną norweską
Sean Mallett, hodowca bydła mlecznego, Harmony Organic Dairy
Joan Cooper
Analityk Danych
i Specjalista ds. Technicznych
[email protected]
Zdjęcia:
Nichole Allen-Griggs
– Rasa czerwona
norweska jest
bardzo odporna,
silna, wydajna
i płodna, to
zwierzęta łatwe
w hodowli, które
żyją i są użytkowane
przez wiele lat –
mówi hodowca
Sean Mallett.
urodzeń oraz trudności podczas
porodu mieszańców rasy czerwonej
norweskiej i krów czystej rasy.
Leczymy rasę czerwoną norweską
wszelkimi lekarstwami dopuszczonymi
w hodowli organicznej dużo rzadziej
niż wszystkie pozostałe rasy w naszym
stadzie od urodzenia i w trakcie okresu
laktacji. Nawet jako cielęta młode
z krzyżówek z rasą czerwoną norweską
nie zapadały na zapalenie spojówek
tak często jak czyste Holsztyny w ciągu
ostatnich pięciu lat.
Nie odnotowaliśmy żadnych problemów
z martwymi urodzeniami ani trudności
przy porodzie. Zdarzyło się kilka
martwych urodzeń, ale było to głównie
spowodowane porą roku. Ogólnie nie
ma żadnych problemów z cieleniem się
u rasy norweskiej czerwonej.
Zdjęcie:
Nichole Allen-Griggs
Sean Mallett wraz ze swoją żoną
Staci są właścicielami rentownego
gospodarstwa organicznego Harmony
Organic Dairy LLC w Twin Falls w stanie
Idaho, gdzie hodują 1450 krów.
Sean Mallett jest bardzo zadowolony
z cech genetycznych rasy czerwonej
norweskiej, a swoją opinię opiera na
dokumentacji ponad 1000 krzyżówek
z tą rasą. Tak oto opowiada o swoich
doświadczeniach:
– Harmony Organic powstała jako
gospodarstwo hodowlane oparte na
wypasie, którego wyroby miały spełniać
standardy produktów organicznych.
Moja rodzina prowadziła ogromną
(w pewnym momencie mieliśmy nawet
10 tysięcy krów) hodowlę na zasadach
konwencjonalnych przez 23 lata, zanim
w 2007 roku przeszliśmy na zasady
produkcji
organicznej.
Stosujemy
wszystkie zasady produkcji organicznej,
między innymi dotyczące leczenia,
niestosowania hormonów oraz wypasu
zwierząt na pastwiskach przez co
najmniej 120 dni w roku.
Nasze stado składa się w tej chwili
w 50% z mieszańców rasy czerwonej
norweskiej i holsztyńskiej, w 25%
z czystej krwi Holsztynów oraz
w 25% z mieszańców rasy czerwonej
norweskiej i krzyżówki holsztyńskiej
z rasą Jersey. Doimy 1450 krów 3 razy
za pomocą podwójnych równoległych
dojni 26 i samodzielnie wychowujemy
8
GenoBULLetin 2-2015
nasze stado 1300 młodych – mówi
Sean.
Pyt.
Od jak dawna stosuje Pan
nasienie rasy czerwonej
norweskiej?
Od 2009 roku. Szukaliśmy trzeciej rasy
do połączenia z naszymi krzyżówkami
2-rasowymi Holsztynów i rasy Jersey.
Wyeliminowaliśmy rasę Jersey i teraz
ponownie
hodujemy
albo
rasę
czerwoną norweską, albo holsztyńską
ze względu na ich rozmiary. 3/4 stada to
rasa czerwona norweska, która wygląda
naprawdę dobrze.
Pyt.
Jakie
są
najważniejsze
korzyści płynące z hodowli
rasy czerwonej norweskiej?
Wydajność żywieniowa od urodzenia
aż po laktację (dość ważna sprawa,
ponieważ pasza organiczna jest bardzo
droga), mniejsze rozmiary, doskonałe
wymiona, cechy zdrowotne, świetna
płodność i dobra wydajność mleczna
z wysoką suchą masą mleka.
Pyt.
Jak
wypadają
krzyżówki
rasy czerwonej norweskiej
w porównaniu z innymi rasami
w kontekście wydajności?
Nie przeprowadzamy pomiarów na
poszczególnych rasach. Roczna średnia
w moim stadzie wynosi 30 kg mleka
dziennie, 3,75% tłuszczu i 3,3% białka,
a rasa czerwona norweska dogania
holsztyńską. Roczna średnia w naszym
stadzie wynosi 9525 kg i należymy do
10% najlepszych stad organicznych
(średnia dla amerykańskich stad
organicznych wynosi około 6804 kg).
Pyt.
Jak
wypadają
krzyżówki
rasy czerwonej norweskiej
w porównaniu z innymi rasami
w kontekście płodności?
Tutaj są dane z Dairy Comp 305 zebrane
w ciągu ostatnich 12 miesięcy (wspólne
dla jałówek i krów):
■■ Wskaźnik
poczęć dla nasienia
buhajów rasy czerwonej norweskiej
wynosi: 48% przy 2,08 inseminacjach
na poczęcie dla 1187 krów. Rasa
holsztyńska ma wskaźnik na poziomie
37,6%: przy 2,66 inseminacjach
na poczęcie dla 1 340 krów 55%
ciąż (krowy mleczne i zasuszone).
Krzyżówki z rasą czerwoną norweską
mają 10% wyższy wskaźnik zacieleń
niż rasa holsztyńska i 5% wyższy niż
krzyżówki z rasą Jersey.
■■ Średnia dni otwartych wynosi 125
■■ Średni okres międzywycieleniowy
wynosi 13,2 miesiące (403 dni)
■■ <2%
stada
mlecznego
bez
jakichkolwiek objawów rui lub
przeoczonej rui na 100 dni laktacji
Pyt.
Proszę porównać cechy
zdrowotne, liczbę martwych
Pyt.
Jak krowy mieszańce rasy
czerwonej
norweskiej
powracają do zdrowia po wycieleniu?
Doskonale!
Są
najmniej
problematycznymi zwierzętami, z jakimi
do tej pory miałem do czynienia.
Pyt.
Czy zdarzały się problemy
wynikające z temperamentu
tych zwierząt?
Nie mieliśmy absolutnie żadnych
problemów
z temperamentem.
W rzeczywistości większość mieszańców
rasy czerwonej norweskiej ma najlepszy
temperament ze wszystkich naszych
zwierząt. Oprócz wczesnego okresu,
kiedy cielęta są bardzo narwane
i ciekawskie – czyli takie, jakie powinny
być młode, ponieważ mają wrodzony
instynkt gwarantujący im przeżycie.
Pyt.
Jak mieszańce rasy czerwonej
norweskiej dają sobie radę
ze stresem związanym z upałem?
Kiedy temperatura wzrasta powyżej
37,8°C, jedynie krowy i jałówki rasy
czerwonej norweskiej jedzą i piją i/lub się
pasą. Holsztyny i krzyżówki Holsztynów
z rasą Jersey wszystkie wtedy leżą.
Tak samo dzieje się w przypadku
najchłodniejszych dni w roku, kiedy
temperatura spada do -17,8°C.
Pyt.
Czy rasa czerwona norweska
wpasowuje się wymiarami
i typem w rodzaj zwierzęcia, który Pan
chętnie hoduje?
Tak. Lubię, gdy dorosłe osobniki ważą
ok. 570 kg w przeciwieństwie do
Holsztynów olbrzymów, które ważą
680 kg i jedzą ok. 30 kg suchej paszy
dziennie. Szacuję, że krzyżówki rasy
czerwonej norweskiej zjadają 21–22 kg
suchej paszy dziennie.
Pyt.
Czy może Pan wyjaśnić,
na czym polega system
intensywnego zarządzania wypasem
MIG?
Krowy pasą się na padoku o wielkości
1,2 do 2,4 hektarów przez 12–24 godzin,
zanim zostaną przeniesione do kolejnej
sekcji. Na tym samym padoku krowy
mogą zostać wypasane dopiero po 30
dniach. W sezonie wypasu 2500 krów
i jałówek pasie się na 384 hektarach
różnych pastwisk – porośniętych życicą,
koniczyną, stokłosami, kostrzewą, babką
zwyczajną, cykorią i lucerną siewną.
Pyt.
Które byki rasy czerwonej
norweskiej
są
Pana
faworytami?
Numer 1 to RUUD (10624) – 53%
wskaźnik poczęć, 100 córek, doskonała
wydajność mleczna. Numer 2 to HAGA
II (10278) – 56% wskaźnik poczęć, 25
córek, piękne zwierzęta.
Pyt.
Co opowiada Pan innym
hodowcom
na
temat
stosowania rasy czerwonej norweskiej?
Rasa czerwona norweska jest bardzo
odporna, silna, wydajna i płodna, to
zwierzęta łatwe w hodowli, które żyją
i są użytkowanie przez wiele lat.
Na początku dobrze jest zdecydować
się na tę rasę w przypadku co najmniej
1/3 całego potrzebnego nasienia,
w przeciwnym razie człowiek będzie
sobie wyrzucał, że się nie zdecydował
na więcej. Ja rozpocząłem od 100 dawek
nasienia w 2009 roku i kiedy zobaczyłem
cielęta, w ciągu kilku następnych
dni zamówiłem więcej. Nie będziesz
żałować decyzji przejścia na hodowlę
rasy czerwonej norweskiej, możesz
jedynie żałować, że nie zdecydowałeś
się wcześniej.
Pyt.
Czy poza hodowlą ma Pan
jeszcze czas na jakieś inne
zajęcia na świeżym powietrzu?
Oczywiście. Jesteśmy bardzo aktywną,
5-osobową rodziną – chodzimy po
górach, jeździmy rowerami – zwykłymi
i górskimi,
pływamy
kajakiem,
uprawiamy paddleboarding, jeździmy
na nartach i na snowboardzie. Jestem
wiceprzewodniczącym
WODPA
(Stowarzyszenia
producentów
organicznego nabiału na zachodzie
kraju) i reprezentuję Idaho i WODPA
w Radzie doradczej rolników przy
stowarzyszeniu handlu organicznego.
Pyt.
Jak
Pana
wykształcenie
w zakresie logistyki przydaje
się w Pana codziennej pracy?
Wydajna hodowla bydła mlecznego
ma wiele wspólnego z logistyką, od
początku aż do końca... Hodowla,
wypas, zarządzanie krowami, karmienie
krów, kupowanie paszy, zarządzanie
terminowe zapasami i ludźmi.
Wielokrotnie analizowałem hodowlę
bydła mlecznego z czysto produkcyjnej
perspektywy, korzystając z mojej
wiedzy w zakresie logistyki... Mamy
1450 jednostek produkcyjnych (krów),
a każda z nich ma indywidualny,
„kobiecy” charakter. Nie lubią zmian
i chcą być szczęśliwe, mieć wygodę,
być utrzymywane w dobrym stanie
(zdrowe), mieć paliwo (dobrą paszę
i wodę) i produkują mleko codziennie
przez cały rok bez przerw na wakacje
czy święta, cały czas wydajnie pracują,
korzystając z zasobów, co w efekcie
przynosi zysk. To właśnie jest logistyka.
Pyt.
Czy są jakieś inne plusy lub
minusy hodowania rasy
czerwonej norweskiej?
Bardzo się cieszę, że zacząłem hodować
rasę czerwoną norweską w moim
stadzie. Uważam, że krowy mleczne
w rentownych
gospodarstwach
mlecznych
w przyszłości
będą
z pewnością mieć geny rasy czerwonej
norweskiej. Nasza przyszłość wiąże
się przede wszystkim z wydajnym
wykorzystaniem zasobów – okazało się,
że rasa czerwona norweska pomogła
gospodarstwu Harmony Organic Dairy
osiągnąć ten cel.
GenoBULLetin 2-2015
9
HODOWLA
HODOWLA
W rankingu producentów, krowy rasy Czerwonej Norweskiej są bardziej
opłacalne i łatwiejsze w zarządzaniu niż czystej krwi Holsteiny. Trwający
obecnie projekt badawczy z danych zebranych z różnych krajów bada
wpływ krzyżowania z rasą Czerwoną Norweską na całym świecie.
[email protected]
Rasa czerwona norweska za granicą:
od Irlandii aż po Izrael
Hodowcy oceniają mieszańce z rasą
czerwoną norweską jako przynoszące
wyższe zyski oraz łatwiejsze w hodowli
niż czystej krwi Holsztyny. W ramach
trwającego w tej chwili projektu
badawczego uwzględniającego dane
zbierane z wielu krajów oceniana jest
hodowla mieszańców rasy czerwonej
norweskiej na całym świecie.
Projekt
uwzględnia
dane
pochodzące z różnych krajów, które są
analizowane i porównywane z danymi
dotyczącymi hodowli czystej krwi
Holsztynów. Dane zostaną połączone
i przeanalizowane pod kątem krajów,
z których pochodzą, aby sprawdzić, czy
środowisko ma wpływ na wydajność
mieszańców.
Dane z Irlandii
W Irlandii w wyniku importu setek
jałówek NR na początku drugiego
tysiąclecia hoduje się obecnie czystej
krwi krowy rasy czerwonej norweskiej
(NR) oraz mieszańce z rasą czerwoną
norweską (NRX). Dane na temat stad
bydła mlecznego zostały przekazane
przez Irlandzką Federację Hodowców
Bydła (Irish Cattle Breeding Federation,
ICBF). Zebrane dane dotyczyły tylko
stad uwzględniających przynajmniej
30 krów NR lub NRX. Po dokonaniu
edycji przygotowano trzy zestawy
danych pochodzących z 53–67 stad,
gdzie dane rejestrowano w latach
2001–2014. 75% mieszańców było F1,
czyli w 50% rasy holsztyńskiej i w 50%
rasy czerwonej norweskiej. Do celów
uproszczenia analizy uwzględniono
tylko takie krzyżówki. Po zakończeniu
edycji danych w bazie znalazły się
informacje dotyczące w sumie
1534 osobników NR, 2884 osobników
NRX i 32 873 Holsztynów (HO).
Niższa
liczba
komórek
somatycznych i krótsze okresy
międzywycieleniowe
Mieszańce rasy czerwonej norweskiej
wykazywały
podobne
wyniki
dotyczące wydajności mlecznej jak
w poprzednich badaniach. Krowy
10
GenoBULLetin 2-2015
NR i NRX wykazywały znacząco
niższą liczbę komórek somatycznych
niż
Holsztyny.
Ponadto
krowy
rasy czerwonej norweskiej miały
krótsze okresy międzywycieleniowe
niż
mieszańce
NRX
i czystej
krwi HO. W Irlandii krótki okres
międzywycieleniowy ma krytyczne
znaczenie, gdyż w tym kraju czas
cielenia się wpływa znacząco na
wydajne wykorzystanie paszy.
fat
NR
Zarówno wśród krów NR, jak
i mieszańców
NRX
rzadziej
odnotowywano przypadki kulawizn
oraz zapalenia wymienia niż wśród
należących do tego samego stada
Holsztynów. W Irlandii hodowcy
oceniają temperament na skali
od 1–5, gdzie 1 oznacza najgorszy
temperament, a 5 najlepszy. Krowy
rasy norweskiej mieszanej czystej
krwi
wykazywały
nieco
gorszy
temperament niż HO i NRX.
Dla wszystkich wymienionych powyżej
cech oceniono heterozję. Ze względu
na hodowlę obu ras rodziców w tym
samym środowisku, Irlandia jest
prawdopodobnie jedynym krajem,
który będzie w stanie ocenić heterozję
NRX. Wykazano minimalną heterozję.
Pokazuje to, że ogólny poziom
genetyczny ras rodziców ma większy
wpływ na cechy krowy niż heterozja.
Ogólnie
rzecz
ujmując,
wyniki
tego badania były zbliżone do
wyników
poprzednich
badań
przeprowadzonych na mieszańcach
rasy czerwonej norweskiej i HO.
Krzyżowanie z NR oferuje irlandzkim
hodowcom możliwość zmniejszenia
NRX
HO
NR
protein
NRX
HO
NR
lactation 2
lactation 1
Dodatkowe wnioski z badań
w Irlandii
NRX
HO
lactation 3
Rys. 2. Liczba komórek somatycznych
u NR, NRX i HO w Irlandii
HO
3.1
NR
NRX
3
2.9
2.8
2.7
2.6
2.5
2.4
2.3
lactation 2
lactation 1
lactation 3
NR = rasa norweska czerwona, NRX = mieszańce rasy
norweskiej czerwonej, HO = rasa holsztyńska
liczby komórek somatycznych oraz poprawę zdrowia
i płodności bez znaczącej utraty wydajności produkcyjnej
zwierząt.
Informacje z Izraela
Otrzymaliśmy dane dotyczące 29 izraelskich stad
uwzględniających zarówno NRX, jak i HO. Izrael importuje
nasienie NR od 2005 roku. Dane uwzględniały wydajność
mleczną oraz płodność, a także unikalne cechy zdrowotne
takie jak gorączka mleczna, wypadanie macicy, aborcja,
zapalenie macicy oraz ketoza.
305-dniowy
udój mleka (l)
305-dniowa
zawartość
tłuszczu (kg)
305-dniowa
zawartość
białka (kg)
Pierwsza inseminacja
do poczęcia (dni)
HO
11,024
382
343
49
NRX
10,890
390
349
38
Różnice w %
-1.22%
+2%
+2%
-22%
Rasa
Statystyki opisowe z Izraela: 54 349 Holsztynów i 6622 NRX
dr Leiv Sigbjørn Eikje
naukowiec pracujący
dla Geno
[email protected]
Oceny buhajów rasy czerwonej norweskiej bazują na wynikach uzyskiwanych przez wiele
ich córek podczas pierwszej laktacji. Niedługo jednak również krowy podczas drugiej
i trzeciej laktacji będą uwzględnione w tej ocenie genetycznej. Prawdopodobnie krok ten
przyniesie korzyści genetyczne w kontekście badanych cech.
Rys. 1. 305-dniowa zawartość tłuszczu i białka
(w kg) od 1534 NR, 2884 NRX i 32873 HO w Irlandii
kg
Ellen Rinell
doktorantka
Norweski Uniwersytet
Nauk Przyrodniczych
Potencjalne korzyści
genetyczne w kontekście
ocenianych cech budowy
Norweskie wymagania dotyczące
budowy
krów
zmieniły
się
ze
względu
na
tendencję
do
hodowania
większych
stad,
częstszego
stosowania
obór
wolnostanowiskowych
i zautomatyzowanych
mechanizmów
dojących
oraz wzrostu
wydajności.
Na
przykład
zdrowe
kopyta
i nogi są ważniejsze w oborze
wolnostanowiskowej, zawieszenie
wymienia i umieszczenie strzyków
jest ważniejsze w przypadku
zautomatyzowanego mechanizmu
dojącego, a wymię jest narażone
na większe nadwyrężenie, jeśli
wydajność mleczna jest wysoka.
Kilka regulacji
Aby przystosować krowy do nowego
otoczenia, w ciągu ostatnich
kilku lat podjęto wiele środków
zaradczych. Uwzględniono nowe
cechy w indeksie, dostosowano
oceny, poprawiła się jakość ocen,
zmieniono modele statystyczne
stosowane w ocenie genetycznej,
a także dostosowano wagę cech
w indeksie wymion i indeksie kopyt
i nóg.
Więcej ocenianych krów
Aby dodatkowo zintensyfikować
prace związane z oceną cech
budowy rasy norweskiej czerwonej,
w zeszłym roku na wiosnę oceniono
więcej córek każdego buhaja.
Teraz oceniane są również krowy
podczas drugiej i trzeciej laktacji.
Nadal jednak tylko krowy podczas
pierwszej laktacji są uwzględniane
w ocenie genetycznej, jednak liczba
danych na temat starszych krów
Córka elitarnego buhaja rasy czerwonej norweskiej 11039 Skjelvan. Zdjęcie: Elisabeth Theodorsson
wzrosła, stąd niedługo zostaną one
również uwzględnione.
W tej chwili w Norwegii stosuje
się schemat hodowlany, w którym
ocenia się od 120–130 córek na
buhaja (14 000–15 000 krów
rocznie). Ponadto ocenia się 100–
150 córek podczas pierwszej laktacji
na każdego najlepszego buhaja, tak
aby jeszcze lepiej ocenić tendencje
genetyczne. Wymaga się, aby
przynajmniej trzy córki młodych
buhajów były ocenione na stado
przy każdej wizycie klasyfikatora,
aby lepiej ocenić całe stado i jego
warunki.
W ciągu minionego półtora roku
podczas tych wizyt klasyfikujących
w sumie oceniono 8500 krów
podczas drugiej i trzeciej laktacji. Były to krowy, które
oceniano już wcześniej oraz takie, dla których była to
ich pierwsza ocena.
Większa korzyść genetyczna
Informacje na temat starszych krów zapewnią firmie
Geno podstawę do podjęcia decyzji, w jakim stopniu te
same geny odpowiadają za poszczególne cechy podczas
różnych laktacji. Jeśli ten związek będzie bardzo silny,
wówczas być może będzie korzystnie uwzględnić je jako
tę samą cechę i w ten sposób zwiększyć jej wiarygodność.
Jednak, jeśli związek ten nie będzie tak silny, wówczas
wartości hodowlane będą prawdopodobnie obliczane
dla każdej laktacji oddzielnie. Wówczas buhaje mogą
zdobywać inne notowania w zależności od laktacji, a te
oceniane jako najlepsze będą musiały zdobywać oceny
na podstawie indeksu zagregowanego.
GenoBULLetin 2-2015
11
RAPORT
Norwegia może poszczycić się najsłynniejszymi buhajami
rozpłodowymi do krzyżówek hodowlanych na świecie. Braut
(10177) zdobył wiele prestiżowych nagród, a jego nasienie
sprzedano za ponad 1,2 mln dolarów na rynkach zewnętrznych.
Legendarny Braut
Hans Storlien
Dyrektor ds. Sprzedaży,
Geno Norwegia
[email protected]
i jego synowie
Elitarny buhaj rasy czerwonej norweskiej
Braut (10177). Zdjęcie: Gunnar Klingwall
Żaden buhaj w historii rasy czerwonej norweskiej nie był tak wartościowy jak Braut
10177. Byk ten skończył w sierpniu 2015 roku 13 lat i żaden byk rasy czerwonej
norweskiej wcześniej nie sprzedał tak wiele nasienia. Zdjęcie: Lena Knutli
Braut (10177) urodził się 23 sierpnia
2002 roku w miejscowości Torbjørg
w gospodarstwie Omman Braut na
południowym zachodzie Norwegii.
Buhaj ten jest synem buhaja SRB
Krejstada (6620), a jego dziadkiem
ze strony matki jest Kjære (4843).
Braut wziął udział w ocenie młodych
buhajków w styczniu 2003 roku
(badania fenotypu) i uzyskał dobre
wyniki.
Wyprodukował
nasienie
buhajka i dobrze poradził sobie
w testach na potomstwo, zyskując
pierwszą
oficjalną
ocenę
na
podstawie swych córek w marcu
2008 roku. W oparciu o cechy swych
córek uzyskał całkowitą ocenę
w indeksie TMI na poziomie 22 i został
zakwalifikowany do grupy elitarnych
buhajów w Norwegii.
Wielu synów
Z czasem urodziło się wielu
synów Brauta i 37 z nich zostało
zakwalifikowanych
do
programu
testującego potomstwo Geno. Do
czerwca 2015 roku przeprowadzono
ocenę dwudziestu siedmiu synów
12
GenoBULLetin 2-2015
Brauta, którzy uzyskali oceny na
podstawie cech swoich córek: średni
wynik TMI wyniósł 4,4 (rozpiętość
wyników od -15 do 27). Trzech
z jego synów nadal należy do grupy
elitarnych buhajów.
Kjeldstad (11085) najbardziej
przypomina swojego ojca
Ring (11032) i Enger (11147) mają
tego samego dziadka ze strony matki
(Olstad, 5654), natomiast dziadkiem
ze strony matki Gopollena (11078)
jest szwedzki buhaj Peterslund,
a Kjeldstada (11085) – Brenden (5694).
Tylko jeden z tych synów (Ring, 11032)
jest bezrogi, a cechę tę odziedziczył
po Olstadzie (5654). To Kjeldstad
(11085)
najbardziej
przypomina
swojego ojca. Stwierdzenie to jest
również prawdziwe w kontekście
typu
córek:
Kjeldstad
(11085)
najbardziej
przypomina
Brauta
w przypadku cech zewnętrznych
i zachowania. Pozytywne cechy
Brauta (10177) pojawiają się także
w indeksie mięsności jego synów.
Kjeldstad (11085) jest wyjątkowy
Pobór nasienia od Brauta 10177. Zdjęcie: Lena Knutli
Syn Brauta, elitarny buhaj rasy czerwonej norweskiej
Gopollen 11078. Zdjęcie: Jan Arve Kristiansen
pod tym względem, zdobywając
140 punktów w indeksie mięsności.
Większość
sprzedanych
­buhajów w Holandii
Ring (11032) to byk, który
prawdopodobnie
najbardziej
odróżnia się od pozostałych.
Charakteryzuje
się
bardzo
dobrym wynikiem pod względem
występowania zapalenia wymienia.
Braut (10177) wykazuje wynik 80 dla
wycieku mleka, natomiast buhaje
Gopollen (11078) i Enger (11147)
uzyskały tutaj lepsze wyniki. Wśród
synów, którzy nie mają jeszcze
oficjalnej oceny na podstawie oceny
córek, typujemy Rustehagena (11207)
jako potencjalnie dobrego kandydata.
Wstępny TMI wynosi 14, a jego mocne
strony do dobra wydajność mleczna
i mięsność, podobnie jak temperament
i kopyta. Byk ten odbywa kwarantannę
i niecierpliwie oczekujemy na jego
ostateczne wyniki w lutym 2016 roku.
Braut (10177) nie jest już dostępny do
rozpłodu w Norwegii, stąd jego przyszłe
potomstwo będzie rodzić się w innych
krajach. Sprzedaliśmy 368 000 dawek
nasienia Brauta (10177) do 28 krajów.
Na szczycie listy kupców znajduje się
Holandia, dokąd sprzedaliśmy 78 133
dawki, poniżej znajdują się Stany
Zjednoczone z 46 000 dawek, Anglia
z 40 000 dawek i Włochy z 37 000
dawek. Wartość sprzedanego nasienia
Brauta przekroczyła 1,2 mln USD na
rynku eksportowym, podobnie dużo
na rynku własnym w Norwegii. Według
Hansa Kerkhofa z Xsires w Holandii,
Braut stał się legendą w tym kraju.
Jego
nasienie
jest
najczęściej
sprzedawane wśród nasienia 30–40
importowanych byków różnych ras
czerwonych. Zasługi można tutaj
przypisać w dużej mierze Xsires. Każdy
dobry byk pod względem wielu cech i jest
ceniony zarówno na rynku krajowym,
jak i międzynarodowym. Ze względu
na dobre wartości hodowlane pod
względem wymion, nóg, temperamentu,
wydajności mlecznej i cielenia, jesteśmy
przekonani, że buhaj ten będzie dobrym
następcą swego ojca.
zna Brauta i w międzynarodowym
konkursie byk ten został wybrany jako
najlepszy rozpłodnik do krzyżówek.
– W przypadku tego buhaja zawsze
wiadomo, czego można się spodziewać
– mówi Kerkhof. – Jeśli widziałeś
jedną jego córkę, to jakbyś widział
je wszystkie – dodaje. Braut (10177)
nadal produkuje nasienie, w związku
z czym można oczekiwać narodzin
wielu kolejnych jego synów i córek.
Pozostaje pytanie, jak długo będzie
można użytkować tego buhaja.
Kto zostanie następcą Brauta?
Braut (10177) nie będzie żył wiecznie,
stąd musimy zacząć szukać jego
następcy. Czy da radę go znaleźć wśród
jego już urodzonych synów? Istnieje
spora możliwość, że tak! Dobrym
kandydatem jest Gopollen (11078).
Podczas ostatniej rundy ocen buhaj
ten zdobył wynik 27 (TMI). To bardzo
Podobne odczucia mamy wobec
nowego w ostatniej rundzie ocen
buhaja Engera (11147). Buhaj ten
uzyskał ocenę 24 (TMI) i wykazuje
szczególnie dobre cechy pod względem
wydajności mlecznej, zawartości masy
suchej, mięsności, cielenia i wymion.
Niestety wykazuje pewną niestabilność
w produkcji nasienia, ale mamy nadzieję,
że to się zmieni i że wkrótce będzie
mógł produkować go wystarczająco
wiele do użytku na rynku krajowym
i międzynarodowym.
GenoBULLetin 2-2015
13
ZDROWIE
Większa odporność
na choroby
Bjørg Heringstad
Geno i Norweski
Uniwersytet Nauk
Przyrodniczych
[email protected]
u rasy czerwonej norweskiej
Geno należy do pierwszych
na świecie firm zajmujących
się sztuczną inseminacją,
które uwzględniły w swoich
celach hodowlanych
najczęściej w ystępujące
z a b u r ze n i a p ł o d n o ś c i
– zatrz ymanie łoż yska,
tor biele na jajnikach,
zapalenie macicy i cichą
ruję.
Mamy długą tradycję selekcji
cech pod kątem lepszego zdrowia
krów w Norwegii. Konkretne
cechy zdrowotne są uwzględniane
w całkowitej ocenie w indeksie TMI
dla rasy czerwonej norweskiej już od
35 lat. Kliniczne zapalenie wymiona
to cecha, do której przywiązuje się
największą wagę w programach
hodowlanych. Ponadto w indeksie
uwzględniona jest także cecha
Inne choroby, tj. choroby inne niż
zapalenie wymienia. Jak dotąd
uwzględniała ona dane dotyczące
takich chorób jak ketoza, gorączka
mleczna oraz zatrzymanie łożyska
– to trzy najczęstsze choroby po
zapaleniu wymienia.
Zdrowsze
krow y
­c zerwonej norweskiej
rasy
Obecnie krowy rasy czerwonej
norweskiej są znacznie zdrowsze
i mają lepsze geny pod względem
odporności na choroby niż 25 lat
temu. Całkowita liczba terapii
weterynaryjnych na krowę rocznie
zmniejszyła się z 1,3 w 1990 roku do
poniżej 0,5 obecnie. Częstotliwość
występowania ketozy znacząco
zmalała od lat 80. XX w.
Większa płodność jako cel
hodowlany
Płodność została uwzględniona
w indeksie TMI w 1971 roku. Wartości
dotyczące płodności oparte są
14
GenoBULLetin 2-2015
Rasa czerwona norweska, znana z doskonałej płodności w Norwegii i na całym świecie,
na wskaźniku niepowtarzalności
unasienienia jałówek i krów podczas
pierwszej
laktacji.
Genetyczna
tendencja dotycząca płodności
jest pozytywna u rasy norweskiej
czerwonej, która wykazuje w tej
chwili (2013) średni wskaźnik
niepowtarzalności unasienienia po
56 dniach na poziomie 73,4%.
Choroby związane z płodnością
mogą
obniżyć
płodność
krów,
wydłużyć
okres
międzywycieleniowy
oraz
mają znaczenie w kontekście
ekonomicznym ze względu na
dłuższe porody, wyższe koszty
weterynaryjne
oraz
mniejszą
wydajność produkcyjną. Oprócz
staje się również coraz bardziej popularna ze względu na cechy zdrowotne oraz odporność na choroby. Zdjęcie: Solveig Goplen
gorączki mlecznej i ketozy nowa
wersja cechy „Inne choroby”
uwzględnia również inne często
występujące zaburzenia związane
z płodnością: zatrzymanie łożyska,
torbiele na jajnikach, zapalenie
macicy i cichą ruję. Niektóre
z chorób w grupie tej cechy
występują częściej u starszych
krów (np. torbiele na jajnikach
czy gorączka mleczna). W związku
z powyższym
wykorzystanie
danych
dotyczących
wielu
laktacji zebranych podczas ocen
genetycznych może być korzystne.
Badania wykazały, że możemy
uzyskać dokładniejsze genomowe
wartości hodowlane w przypadku
tych cech chorobowych, jeśli uwzględnimy
dane z późniejszych laktacji.
Skorygowana zawartość i większa
waga cechy
Dzięki uwzględnieniu nowych cech względna
waga oceny „Inne choroby” w indeksie
TMI dla rasy czerwonej norweskiej została
w 2015 roku zwiększona z 2% do 4%.
GenoBULLetin 2-2015
15
ZDROWIE
Zdrowsze cielęta rasy
czerwonej norweskiej
dr. Katrine Haugaard
naukowiec pracujący
dla TYR
[email protected]
Brak chorób u cieląt jest ważny,
gdyż wpływa na ogólną kondycję
tych zwierząt w przyszłości, finanse
gospodarstwa hodowlanego, a także
przyszłą
wydajność.
Niedawno
przeprowadzane badania pokazują,
że istnieje możliwość prowadzenia
hodowli rasy czerwonej norweskiej pod
kątem coraz lepszego zdrowia cieląt.
Chore cielęta zwiększają zarówno
koszty porodu, jak i produkcyjne ze
względu na konieczność leczenia,
a także mogą powodować utratę
dochodu, jeśli dojdzie do zgonu.
Dzięki
zintensyfikowanemu
rejestrowaniu danych dotyczących
chorób wśród cieląt w Norweskim
Systemie
Rejestrowania
Stad
Bydła Mlecznego w ciągu ostatnich
dziesięciu lat, teraz nadszedł czas
na ocenę cech dziedzicznych oraz
związków genetycznych pomiędzy
śmiertelnością wśród cieląt a trzema
chorobami młodego wieku tych
zwierząt, czyli chorobą układu
oddechowego,
pokarmowego
i zapaleniem stawów. Choroby te
wybrano ze względu na częstotliwość
ich występowania u cieląt rasy
czerwonej
norweskiej
poniżej
180 dni życia. Istnieje niewiele badań
opublikowanych wcześniej na temat
chorób cieląt i są to pierwsze badania
dotyczące
dziedziczności
takich
chorób u rasy czerwonej norweskiej
poza chorobą układu oddechowego
opisaną wcześniej przez Heringstada
i in. (2008).
Badania zakrojone na szeroką
skalę
W niniejszym badaniu uwzględniono
dane dotyczące ponad 600 000
cieląt pochodzące z Norweskiego
Systemu Rejestracji Bydła Mlecznego.
Cielęta urodziły się w latach od 2004
do 2013 – uwzględniono zarówno
buhajki, jak i jałówki. Do zdefiniowania
cech użyto danych dotyczących
zdrowia cieląt w ciągu pierwszych
180 dni ich życia. Ponieważ nie
wszystkie stada gromadzą dane
16
GenoBULLetin 2-2015
Niedawno przeprowadzane badania pokazują, że istnieje możliwość prowadzenia
hodowli rasy czerwonej norweskiej pod kątem coraz lepszego zdrowia cieląt.
Zdjęcie: Rasmus Lang-Ree
zdrowotne na temat cieląt, analizy
uwzględniały tylko stada i roczniki
z przynajmniej jedną odnotowaną
wizytą (uwzględniając dekornizację,
która zostaje odnotowana jako zabieg
zdrowotny). Analizowane cielęta były
potomstwem buhajów rasy czerwonej
norweskiej ze sztucznej inseminacji
i uwzględniono tylko te, które
pochodziły od byków, w przypadku
których przeanalizowano co najmniej
50 sztuk potomstwa. W sumie
w analizie wzięło udział 1320 buhajów;
średnio przeanalizowano 640 sztuk
potomstwa każdego buhaja.
Choroby oceniano w systemie
dwójkowym, gdzie ocena 1 za
dowolną chorobę oznaczała, że cielę
było leczone przynajmniej raz na
daną chorobę w ciągu pierwszych
180 dni swojego życia, a 0 oznaczało,
że cielę nie było leczone na tę
chorobę. Śmiertelność była oceniana
w kategoriach przeżyło lub zmarło
w ciągu 180 dni. W przypadku cieląt
sprzedanych ze stada pochodzenia
przed ukończeniem 180 dni życia,
nie odnotowano cechy śmiertelności.
Występowanie chorób wykazano na
poziomie 1,3% dla zapalenia stawów
do 4,4% w przypadku śmiertelności.
Występowanie chorób było około
3,5 razy wyższe w przypadku cieląt,
które zmarły przed ukończeniem 180.
dnia życia w porównaniu z wynikiem
dla całej analizowanej grupy. Dziedziczność oceniono na poziomie
od 0,04 w przypadku śmiertelności do
0,09 dla chorób układu oddechowego.
Dziedziczność tych cech jest zbliżona
do dziedziczności pozostałych cech
zdrowotnych. Najsilniejsze korelacje
zauważono pomiędzy śmiertelnością
a tymi trzema chorobami, około 0,60.
Genetyczne korelacje pomiędzy tymi
trzema chorobami były mniejsze,
około 0,30.
Poprawa
wielu
zdrowotnych
cech
W oparciu o wyniki tego badania widać,
że istnieje możliwość prowadzenia
hodowli rasy czerwonej norweskiej
pod kątem coraz lepszego zdrowia
cieląt. Genetyczne korelacje były
pozytywne i korzystne, wskazując
że hodowanie pod kątem poprawy
jednej z cech zdrowotnych może
również oznaczać poprawę innych
cech zdrowotnych. W przyszłości
z pewnością zainteresujemy się
wpływem
chorób
występujących
u cieląt na ich zdrowie i wydajność
w życiu
dorosłym.
Ponieważ
informacje na temat chorób cieląt są
dostępne w przypadku obu płci oraz
dotyczą ich wczesnych miesięcy życia,
potencjalnie można by wykorzystać
te choroby jako wczesne wskaźniki
chorób, które pojawią się w życiu
dorosłym, oraz poznać genetyczne
aspekty odporności na nie u dorosłych
osobników.