Dr Honorata Jakubowska e-mail: Dyżury

Dr Honorata Jakubowska
e-mail: [email protected]
Dyżury: poniedziałek 8.30-9.30, wtorek 09.30-11.30, p.123
SPOŁECZNO-KULTUROWE PRZEMIANY CIELESNOŚCI
WSTĘP
Nasze ciała towarzyszą nam przez całe życie. Podejmujemy wobec nich liczne praktyki
zmieniając ich wygląd, kształt czy formę. Traktujemy jako źródło naszej tożsamości, ale
równocześnie jako narzędzie. Niezależnie od tego, jak dbamy o nasze ciała, nie jesteśmy w stanie
zapobiec zmęczeniu, chorobie, a w końcu śmierci. Ciało jest zatem źródłem przyjemności i
cierpienia, kapitałem i narzędziem, naszą wizytówką, ale też powodem do wstydu. Ciało może być
doświadczane, oglądane, dyscyplinowane, odrzucane, sprzedawane. Tym samym uwikłane jest w
szerszy kontekst społeczno-kulturowy, polityczny czy ekonomiczny. I jako takie będzie głównym
bohaterem naszych zajęć.
CEL ZAJĘĆ
Celem zajęć jest przedstawienie koncepcji analizowania ciała/cielesności, ale przede wszystkim
pokazanie praktycznych wymiarów i zastosowań socjologicznych analiz ciała/cielesności.
TEMATYKA ZAJĘĆ
Zagadnienia wstępne
1. Ciało jako konstrukt społeczno-kulturowy. Teoretyczne interpretacje ciała.
2. Przemiany cielesności, proces cywilizowania ciała.
3. Dyscyplinowanie ciała – zarządzanie ciałem.
4. Medykalizacja ciała.
5. Społeczne wytwarzanie seksualności. Zmysłowość i intymność ciała.
Zagadnienia szczegółowe
1. Ciało
jako
podmiot/przedmiot
wymiany
(np.
sprzedaż
narządów,
handel
ludźmi,
prostytucja, seks turystyka, dawstwo komórek)
2. Ciało – własność prywatna / własność publiczna (np. prawo do dysponowania swoim ciałem i
jego częściami: organami, tkankami, komórkami, zwłokami; prawo do informacji o ciele i
jego częściach, poddawanie się eksperymentom medycznym)
3. Modyfikacje ciała (np. praktyki upiększające – od higieny poprzez operacje plastyczne,
tatuaże/piercing, ubiór, aktywność fizyczna, ....)
4. Cyborgizacja ciała, ucieleśnione technologie (np. protezy/zastawki/soczewki, przeszczepy,
nowe technologie, cyberprzestrzeń, ....)
5. Wstyd – tabu – wstręt (np. czego się wstydzimy w odniesieniu do ciała, co jest tabu, co
budzi w nas wstręt, fizjologia, np. zapachy ciała, choroba)
6. „Inne” ciała – ich rola i miejsce w kulturze (np. pokazy osobliwości, ciała „inne” w mediach
(TLC, talk show))
7. Ciało w społeczeństwie nadzoru (np. kamery, odciski palców, biologiczne paszporty,
prześwietlania na lotnisku, aplikacje sportowe)
8. Przestrzeń i przedmioty projektowane dla ciała (np. ergonomia, adresaci miejsc,
„kłopotliwe” cielesności, np. osoby starsze czy niepełnosprawne, wykluczający charakter
miejsc)
9. Ciało jako narzędzie oporu i protestu (np. strajki głodowe, nagie protesty, grupa Femen,
manifestacje w sporcie, gesty)
10. Nagość prywatna i publiczna (np. nagość w domu, nagość w sieci, mediach, erotyka,
pornografia)
WARUNKI ZALICZENIA
1. Obecność na zajęciach (dopuszczalne są 2 nieobecności).
2. Przygotowanie wraz z zespołem zajęć związanych z jednym z ww zagadnień szczegółowych.
OCENA
Podstawą oceny będzie przygotowanie i przeprowadzenie zajęć. W przypadku większej
liczby nieobecności niż dopuszczona – konieczność zaliczenia zadanych tekstów lub obniżenie oceny
(dotyczy tylko sytuacji, gdy było się obecnym na przynajmniej 50% zajęć).
WYBRANA LITERATURA
Banaszak E., Czajkowski P. (red. naukowa) (2010). Corpus delicti. Rozkoszne ciało. Szkice nie tylko
z socjologii ciała. Warszawa: Difin.
Banaszak E., Czajkowski P., Florkowski R. (2012). Fenomeny kontroli ciała. Diffin
Bauman Z. (1995). Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności. Toruń: UMK.
Bieńko M. (2013). Intymne i prywatne praktyki codzienności. Warszawa: Wydawnictwa UW.
Buczkowski A. (2005). Społeczne tworzenie ciała. Płeć kulturowa i płeć biologiczna. Kraków:
UNIVERSITAS.
Ciało cielesne (2011) “Colloquia Anthropologica et Communicativa” . Wrocław: WUW.
Czaja D. (red.). (1999) Metamorfozy ciała. Świadectwa i interpretacje. Warszawa: Contago.
Drwięga M. (2002). Ciało człowieka. Studium z antropologii filozoficznej. Kraków: Księgarnia
Akademicka.
Etcoff N. (2000). Przetrwają najpiękniejsi. Warszawa: Wydawnictwo CiS, Wydawnictwo WAB.
Foucault M. (1995). Historia seksualności. Warszawa: Czytelnik.
--------------- (1993). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa: Alatheja-Spacja
Habermas J. (2003). Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej? Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Historia życia prywatnego, t.1-5. Praca zbiorowa. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
Izdebski Z., Ostrowska A. (2003). Seks po polsku. Zachowania seksualne jako element stylu życia
Polaków. Warszawa: MUZA.
Jakubowska H. (2009). Socjologia ciała. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Kacperczyk A., Byczkowska D. (red.). (2012). „Przegląd Socjologii Jakościowej”, Tom VIII, nr 2,
Ciało w przestrzeni społecznej.
Kaczorek M., Stachura K. (red.). (2009). Przemiany seksualności. Gdańsk: Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego.
Kochanowski J. (2013). Socjologia seksualności. Marginesy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Melosik Z. (1996). Tożsamość, ciało i władza teksty kulturowe jako (kon)teksty pedagogiczne.
Poznań – Toruń: EDYTOR S.C.
Mizielińska J. (2006). Płeć ciało seksualność. Od feminizmu do teorii queer. Kraków: UNIVERSITAS.
Praktyki cielesne (2006). J. Kurczewski i in., Warszawa: Trio.
Rachwał T., Więckowska K. (red.) (2012). (Nad)użycia ciała w kulturze. Toruń: UMK.
Seidmann S. (2012). Społeczne tworzenie seksualności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
seria „Przygody ciała” wydawnictwo Słowo, obraz, terytoria.
Shilling Ch. (2010). Socjologia ciała, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Szczepański Marek S., Pawlica Beata, Śliz Anna, Zarębska-Mazan Agnieszka (red.) (2008). Ciało
spieniężone? Szkice antropologiczne i socjologiczne. Śląskie Wydawnictwa Naukowe WSZ i NS –
Tychy
Szczepański Marek S., Pawlicka Beata, Śliz Anna (2010). Potyczki psyche i soma. Elementy socjologii
ciała i aktywności fizycznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Szpakowska M. (red.) 2008. Antropologia ciała. Zagadnienia i wybór tekstów. Warszawa:
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Ucieleśnienia i Ucieleśnienia II red. A. Wieczorkiewicz, J. Bator, Warszawa 2007 i 2008: IFiS PAN.
Vigarello G. (1997). Historia zdrowia i choroby. Od średniowiecza do współczesności. Warszawa:
Oficyna Wydawnicza Volumen.
--------------
(1998). Czystość i brud. Higiena ciała od średniowiecza do XX wieku. Warszawa:
Wydawnictwo W.A.B.
-------------- (2011). Historia urody. Ciało i sztuka upiększania od renesansu do dziś. Warszawa:
Wydawnictwo Aletheia.