Wedding scarf from Raciborowice

Wedding scarf from Raciborowice
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Date of production 19th/20th century Place of creation Raciborowice, next to Kraków, Małopolska Province, Poland Dimensions length: 127 cm, width: 27 cm ID no. 5757/mek Museum The Seweryn Udziela Ethnographic Museum in Kraków Subjects daily life, clothing Technique embroidery Material canvas Object copyright The Seweryn Udziela Ethnographic Museum in Kraków Digital images copyright public domain Digitalisation RDW MIC, Małopolska's Virtual Museums project Tags strój, 3D, strój ludowy, nakrycia głowy, tkanina, techniki zdobnicze Chusta biała do wiązania na czepiec. Płótno białe, cienkie, haft biały płaski i dziurkowany. Dwa boki wycięte w zęby, otoczone jednym brzegiem dziurek, a dwa inne w zęby z potrójnym brzegiem dziurek. Między zębami pękate, wrzecionowate formy z dziurek. Między tymi formami sześciopłatkowy kwiatek w trzy jagody. Nad nimi pas z motywami „tureckich serc”. Róg chustki przypadający na tył głowy wypełnia romboidalna ozdoba z kolistych kwiatków wypełnionych dziurkami i mereżkami trzech gron jagód i tym podobnych. Drugi róg chustki wypełnia przejrzysty kompozycyjnie motyw z trzech kwiatków dziurkowanych, długich liści i luźnych kwiatów.
Chusta czepcowa, zwana też powszechnie czepcem, to duża chusta płócienna haftowana (czyli „szyta”) lub perkalowa drukowana, zwykle kwadratowa, o boku o długości około 100—170 cm. Nazwa „czepiec” pochodzi od formy, którą przybierała chusta wiązana na głowie kobiety. Technika wiązania czepców była w zasadzie jednakowa, ale różniła się w szczegółach, zależnie od okolicy. Chustę składano po przekątnej i kilka razy zakładano na siebie, tworząc rodzaj listwy; dłuższe końce ułożonej na głowie chusty krzyżowano w tyle, po czym wiązano nad czołem w ozdobny węzeł. Najbardziej zdobiony haftem róg w ten sposób zwisał luźno z tyłu. Sposoby wiązania, upinania końców, szerokość zakładek i długość opadającego „ogona” były na tyle różne, że na ich podstawie można było się zorientować, z jakiej parafii czy nawet wsi pochodzi nosząca chustę czepcową kobieta. Stąd w społeczności wiejskiej na danym obszarze wyrobiły się specjalistki w praniu i wiązaniu czepców. Czepiec dobrze uprasowany i upięty „przez sześć niedziel stał jak czapka”. Czystą, upiętą chustę czepcową przechowywano w skrzyni i noszono, kilkakrotnie zdejmując i zakładając, a rozkładano tylko do prania.
Chusty czepcowe były przeznaczone dla kobiet zamężnych, które obowiązkowo musiały mieć nakrytą głowę. Mężatki czepiły się na co dzień chustką perkalową, z okazji świąt zaś — białą sztywną płócienną z haftem białym. Zdarzało się jeszcze w XIX wieku, że czepce były noszone przez dziewczęta, jednak od końca XIX wieku panny w czasie pogody zawsze chodziły bez nakrycia głowy, przystrajając długie warkocze kwiatkami oraz kolorowymi ozdobnymi szpilkami. Warkocze obcinano przy czepinach po ślubie, co stało się prócz czepca kolejnym elementem wyróżniającym mężatki powszechnie uznawanym przez Krakowiaków jeszcze w latach 20. XX wieku. Stąd bardzo długo na wieś nie przeniknęła miejska moda na krótkie włosy wśród panien i żadna z wiejskich dziewcząt nie odważyła się ściąć włosów. W stroju obrzędowym czy uroczystym dziewczęta występowały obowiązkowo z odkrytymi głowami, kobiety natomiast jeszcze do początku XX wieku ubierały chusty.
Elaborated by Ewa Rossal (The Seweryn Udziela Ethnographic Museum in Kraków), © all rights reserved
How to tie a wedding scarf?
Subtle knots exposing the beautiful embroidered starched material… Thanks to this the scarf becomes a real decoration for the head… However, would everyone be able to tie such a scarf nowadays? The thing that was very easy for our great­grandmothers could be very problematic these days.
For those who like tradition and for all of those eager to learn new skills we have prepared a short guideline in co­operation with the employees of the Ethnographic Museum in Kraków.
Similar scarves were typical for folk costumes of the Kraków region in the 19th century. They were worn by both wedded women and maidens, who additionally decorated their scarves with flowers that were forbidden for wedded women. Maidens could be additionally identified by the carefully made plaits protruding from under the scarf.
You are all invited to watch and to try and tie a traditional wedding scarf!
Object 1
Elaborated by Anna Berestecka (Editorial team of Małopolska’s Virtual Museums), CC­BY 3.0 PL See also:
Wedding scarf for Kraków costume
Coif scarf from the region of Gorlice
Wedding scarf from Raciborowice
Wedding scarf
Wedding scarf from Pogórze Tags: clothing, tradition, headgear, The Seweryn Udziela Ethnographic Museum in Kraków, folk costume