docUchwala Nr 185 - bip.brzozow.pl
download 
Reklamacja Transkrypt
Uchwala Nr 185 - bip.brzozow.pl
Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Starzeńska w gminie Brzozów Grabownica 2009 2 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Grabownica 2009 Spis treści I. Wstęp…………………………………………………………………………………… 4 CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI 5 1.1 PołoŜenie ................................................................................. 5 1.2 Układ komunikacyjny……………………………………………………………… 6 1.3 Powierzchnia i ukształtowanie terenu………………………………………. 7 1.4 Liczba ludności………………………………………………………………………. 8 1.5 Klimat…………………………………………………………………………………… 8 1.6 Historia i lokacja Grabownicy …………………………………………………. 9 1.7 Struktura przestrzenna miejscowości.......................................... 13 II. INWENTARYZACJA ZASOBÓW SŁUśĄCYCH ODNOWIE 14 MIEJSCOWOŚCI 2.1 Zasoby przyrodnicze ....................................…………………………. 14 2.2 Dziedzictwo kulturowe .............................................................. 16 2.3 Infrastruktura społeczna .………………………………………………………. 24 2.4 Infrastruktura techniczna .......................................................... 25 2.5 Gospodarka ............................................................................. 26 2.6 Rolnictwo ……………………………………………………………………………… 29 2.7 Kapitał społeczny ………………………………………………………………….. 30 2.8 Analiza zasobów miejscowości Grabownica - wizja rozwoju wsi .... 33 III. OCENA MOCNYCH I SŁABYCH STRON WSI (ANALIZA 37 SWOT) IV. Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną Grabownica 2009 39 3 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica „…Twórzcie kulturę wsi, w której obok nowych wymiarów, jakie niosą czasy, pozostanie - jak u dobrego gospodarza – miejsce na rzeczy dawne, uświęcone tradycją, potwierdzone przez prawdę wieków…” Jan Paweł II Krosno, 10 październik 1997 r. Grabownica 2009 4 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica WSTĘP We współczesnym świecie, gdzie środowisko miejskie pędzi do przodu, rozwija się pod względem infrastrukturalnym i technicznym duŜym wyzwanie dla Polski w okresie integracji z Unią Europejską jest rozwój i odnowa obszarów wiejskich. Sporządzenie niniejszego Plan Odnowy Miejscowości, jest niezbędnym warunkiem, który musi zostać spełniony przy ubieganiu się o środki finansowe w ramach „Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007- 2013”, działanie 3.4 „Odnowa i rozwój wsi”. Głównym celem działania „Odnowa i rozwój wsi” jest poprawa warunków Ŝycia na obszarach wiejskich, stworzenia nowoczesnej wsi, która będzie zaspokajać potrzeby kulturalne i społeczne jej mieszkańców. W ramach tegoŜ działania dofinansowaniem objęte zostaną projekty dotyczące poprawy jakości Ŝycia mieszkańców wsi, m. in. inwestycje z zakresu modernizacji i wyposaŜenia obiektów pełniących funkcje kulturalne, rekreacyjne i sportowe. Obszarem niniejszego Planu jest teren miejscowości Grabownica Starzeńska w gminie Brzozów. Plan Odnowy miejscowości Grabownica Starzeńska słuŜy określeniu kierunków rozwoju wsi, stworzenia z niej atrakcyjnej dla mieszkańców, nowoczesnej aczkolwiek z zachowaniem charakterystycznych cech wyróŜniających ją spośród innych miejscowości. Podstawą opracowania niniejszego Planu stanowiła Strategia społeczno- gospodarcza rozwoju gminy Brzozów oraz z Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Brzozów - z kierunkiem planowanych zadań wpływających na poprawę sytuacji w gminie Brzozów. Niniejszy plan jest dokumentem otwartym, stwarza to tym samym moŜliwość jego ciągłej aktualizacji, poprzez zmianę kolejności realizacji niŜej opisanych przedsięwzięć, co uwarunkowane jest dostępem do funduszy Unii Europejskiej. Mając za myśl przewodnią słowa Jana Pawła II, my jako społeczność naszej wsi twórzmy ją lepszą, nowocześniejszą, ale pamiętając o jej nietypowym charakterze, historii. Niech współczesna wieś stanie się miejscem atrakcyjnym do zamieszkania i rozwijania się jej mieszkańców. Grabownica 2009 5 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica I. Charakterystyka Miejscowości 1.1 PołoŜenie Miejscowość Grabownica połoŜona jest na Pogórzu Dynowskim, nad rzeką Stobnicy (pr. dopływ Wisłoka). w woj. podkarpackim (powiat brzozowski, gmina Brzozów). Wieś połoŜona jest między 490 40’ szerokości geograficznej północnej i między 220 05’ długości geograficznej wschodniej. Grabownica graniczy od strony południowo – wschodniej z Pakoszówką i Lalinem (gmina Sanok), od wschodu z miejscowością Niebocko (gmina Dydnia), od północy z miejscowością Humniska (gmina Brzozów) oraz od zachodu z miejscowością Górki (gmina Brzozów). Wieś Grabownica składa się z następujących przysiółków: Polana, Folwark, Wieliwiszczyzna, Zakościele, Ksawerów, Dół, DuŜa i Mała Strona, Kopalnia. Otaczające wieś lasy zajmują około 25,7% powierzchni miejscowości. PołoŜenie Grabownicy Starzeńskiej Grabownica 2009 6 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica 1.2 Układ komunikacyjny Grabownica oddalona jest o 7 km od Brzozowa przy szosie nr 886 Rzeszów-Sanok (na trasie Rzeszów – Brzozów - Sanok). Droga nr 886 przebiega przez gminy: Domaradz, Jasienica Rosielna i Brzozów. Połączenie ze stolicą województwa Rzeszowem, gdzie teŜ znajduje się najbliŜszy, wykorzystywany port lotniczy naleŜy uznać za w miarę zadowalające. Droga krajowa nr 9, łącząca Radom z Barwnikiem, stanowiąca odcinek szlaku komunikacyjnego, wiodącego z centralnej Polski na południe Europy, przebiega przez gminy Domaradz, Jasienica Rosielna i Brzozów, w samym Domaradzu łączy się z drogą wojewódzką nr 886, prowadzącą do Sanoka i dalej w Bieszczady. Lokalizacja Grabownicy Starzeńskiej w Powiecie Brzozowskim – mapa połączeń lokalnych Istnienie tej drogi, o dość dobrym stanie nawierzchni i – w odniesieniu do innych dróg regionu – dobrej przepustowości, ma fundamentalne znaczenie dla potencjału rozwojowego w zakresie gospodarczym i turystycznym, trasa ta bowiem łączy Rzeszów z Sanokiem, Soliną i Bieszczadami, a więc obszarami o największym Grabownica 2009 7 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica nasileniu ruchu turystycznego w województwie podkarpackim. Rozbudowa infrastruktury turystycznej oraz udostępnienie przy tej trasie informacji o atrakcjach regionu jest warunkiem koniecznym do zatrzymania wszystkich tych osób, które jakkolwiek podróŜują w celach turystycznych, to jednak traktują teren powiatu jedynie tranzytowo. W Grabownicy droga nr 886 łączy się z drogą wojewódzką nr 887, prowadzącą do Dynowa, dalej do Przeworska. 1.3 Powierzchnia i ukształtowanie terenu Grabownica zajmuje powierzchnię 1313 ha, co stanowi 12,7% powierzchni gminy Brzozów. Powierzchnia uŜytków rolnych to 847 ha co, stanowi 64,5 % sołectwa Grabownicy, lasy 338 ha czyli 25,7 % oraz nieuŜytki i pozostałe tereny 127 ha stanowiąc 9,6 % obszaru Grabownicy. Przez całą długość wsi przepływa rzeka Stobnica, wpadająca do Wisłoka, stanowiąca tym samym dorzecze Sanu. Ze względu na budowę geologiczną obszar miejscowości cechuje się dość ciekawą i zróŜnicowaną rzeźbą terenu, która w połączeniu z budową geomorfologiczną, stopniem zachowania i charakterem szaty roślinnej, strukturą uŜytków rolnych oraz zabytkami kultury materialnej decyduje o walorach krajobrazowych terenu. Krajobraz Grabownicy Grabownica 2009 8 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Obszar Grabownicy leŜy w obrębie mezoregionu Pogórze Dynowskie, stanowiącego część makroregionu Pogórze Środkowobeskidzkie, które jest zarazem częścią podprowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Ukształtowanie powierzchni jest w zasadzie jednolite pod względem geomorfologicznym i krajobrazowym. Teren wsi jest bardzo urozmaicony, fałd Grabownicy dochodzący do 476 m. n.p.m. występuje w formie wąskich wydłuŜonych siodeł. Wzgórza ciągną się z południowego-wschodu na północny-zachód. Wzgórza znajdujące się po prawej części doliny noszą nazwę Dąbkówki. Wąwozy przecinają fałdy wzgórz przebiegając z południowego - zachodu na północny - wschód. Sieć hydrograficzną stanowi na tym obszarze rzeka Stobnica, która bierze swój początek na północnym stoku góry Wroczeń (501 m n.p.m. ), która znajduje się w miejscowości Lalin (gm. Sanok). Płynie ona przez Grabownicę w kierunku północno – wschodnim. W okolicy środka wsi uchodzi do niej prawy dopływ potok Grabownica, niekiedy podawana jest inna nazwa Niebocki Potok lub Meczka. Potok ten wypływa z góry Soszne. W samym centrum wsi do Stobnicy wpływa potok nie mający nazwy. 1.4 Liczba Ludności Wieś liczy 3163 mieszkańców (11,78% ogólnej liczby mieszkańców gminy), z czego 1655 (52,32% ogólnej liczby mieszkańców wsi) osób stanowią kobiety (stan z 31 XII 2008 r.). 1.5 Klimat W miejscowości Grabownica panuje klimat umiarkowanie ciepły, charakterystyczny dla całego Pogórza Karpackiego. W klimacie tym przewaŜają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie o sile 5 – 10 m/s. Opady deszczu kształtują się w okolicy 700 – 800 mm. Średnia roczna temperatura wynosi tutaj około 6-8 0C, średnie temperatury miesięcy letnich (lipiec- sierpień) wahają się w okolicy 170 – 180 C. Natomiast zimą średnia temperatura spada od -30do - 40C, okres utrzymywania się pokrywy śnieŜnej wynosi około 100 dni. Pierwsze przymrozki pojawiają się w połowie października, a ostatnie Grabownica 2009 9 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica około 10 maja. Okres bezprzymrozkowy trwa średnio 157 dni. Okres wegetacji trwa tutaj około 200 – 220 dni. 1.6 Historia i lokacja Grabownicy • Dzieje najdawniejsze Pierwsze oznaki Ŝycia ludzi na terenie dzisiejszej Grabownicy pochodzą z epoki kamienia - neolitu (ok. 5200-3700 lat p.n.e.). Zabytkami z tego okresu są dwie siekierki znalezione na terenie dzisiejszej Grabownicy. W okresie późnego neolitu (III i II tysiąc lecie p. n. e.) okolice Grabownicy zamieszkiwany był przez ludy pasterskie, świadczą o tym znalezione w tej okolicy a takŜe w pobliskiej Strachocinie toporki „sznurowe”. IV wiek naszej ery, dla Grabownicy charakteryzuje się wpływami kultury przeworskiej. DuŜe znaczenie dla ludności tejŜe kultury stanowiły kontakty z Cesarstwem Rzymskim, z tego tez okresu pochodzi największy w okolicy Brzozowa zbiór monet rzymskich. ZłoŜony był on z sześciu monet Wespazjana, Antoninusa Piusa i Marka Aureliusza, emitowanych w latach 69-180 naszej ery. Ksiądz J. Reichel w napisanej przez siebie kronice wspomina o siódmej monecie z wizerunkiem Tyberiusza, która jednak zaginęła. • Lokacja Grabownicy (lata 1300- 1700) Losy ziemi, na której znajduje się miejscowość Grabownica są ściśle związane z jej historycznym połoŜeniem na pograniczu Polski i Rusi. W roku 981 ksiąŜę kijowski Włodzimierz I zajął wschodnie grody polskie, m.in. Przemyśl, Czerwień, przesuwając granice na linię Wisłoka, Wieprza, i środkowego Bugu. W ten sposób historyczna Ziemia Sanocka, a wraz z nią dzisiejszy Brzozów i jego okolice znalazły się w obrębie Rusi Halickiej. W 1344 r. król Kazimierz Wielki w czasie jednej z wypraw na Ruś Halicką zajął Ziemię Przemyską i Sanocką, które do czasów rozbiorów stanowiły integralną część Polski. Grabownica 2009 10 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Po raz pierwszy nazwa miejscowości Grabownica, a właściwie Grabownicza pojawia się w akcie lokacyjnym z 1377 roku, nazwę niniejszej wsi pochodzi od lasów grabowych, które znajdowały się na tym terenie. W późniejszych czasach nazwa miejscowości ulegała nieznacznym zmianom. Nazwa Grabownica w brzmieniu dzisiejszym pojawiła się w roku 1646 i w takim brzmieniu pozostała do dnia dzisiejszego. Akt lokacyjny Grabownicy został wystawiony w Sanoku 14 października 1377 roku przez Władysława Opolczyka, księcia opolskiego, wieluńskiego i Rusi. Z dokumentów wynika, iŜ ksiąŜę nadał Grabownicę Piotrowi, zięciowi Gruszki. W XV i XVI wieku wieś była w posiadaniu rodzin: Czeszyków i Pełków. Wydarzeniem, które nie miało dotąd przykładu w Grabownicy, był najazd Tatarów w czerwcu 1624 roku na tereny ziemi przemyskiej i sanockiej. 15 czerwca tegoŜ roku oddział Kantymira Murzy najechał i zniszczył Grabownicę, gdzie oprócz domów spłonął równieŜ dom parafialny i kościół, ufundowany w 1593 roku przez Jerzego Pełkę, łowczego sanockiego. Na domiar złego, Grabownicę nawiedziła trzykrotnie zaraza (1633, 1652, 1653) a w 1650 roku powódź zniszczyła całkowicie zasiewy i dobytek. W 1636 roku Grabownica zostaje podzielona na dwie części między Katarzynę i Salomeę, córki Henryka Nagórskiego ówczesnego właściciela wsi. Katarzyna poślubiła Jacka Krasowskiego i objęła wraz z męŜem w posiadanie dwór górny, natomiast młodsza Salomea otrzymała dwór dolny i po śmierci rodziców wychowywała się w domu Mikołaja Pełki. Wspomniane wyŜej juŜ osoby są bohaterami romantycznego aczkolwiek niezmiernie krwawego i tragicznego w skutkach wesela grabownickiego: „Niezmiernie romantyczne było porwanie panny Salomei Nagórskiej z Grabownicy przez Stanisława Przedwojowskiego towarzysza roty husarskiej Aleksandra Koniecpolskiego. Panna była posaŜną sierotą, a fakt porwania był tylko epilogiem intrygi rodzinnej. Panna Salomea po stracie rodziców wychowywała się w domu swego dziadka Mikołaja Pełki, który w 1650 roku odegrał takŜe czynną rolę w krwawym dramacie familijnym, bo przychwytawszy macochę swoją na romansach z rękodajnym sługą Janem Nakielskim, przy pomocy swego brata przyrodniego, a rodzonego syna wiarołomnej, Nakielskiego, porwał, uwiązał do drzewa, rozstrzelał, a zwłoki spalił. Grabownica 2009 11 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Do opieki nad panienką rościł sobie pretensje szwagier, oŜeniony z jej starszą siostrą Katarzyną – Jacek Krasowski z Grabownicy. Wiedziony chciwością chciał odebrać Pełkom pannę Salomeę, bo upatrzył dla niej męŜa Gabriela Boratyńskiego, który deklarował się kontentować trzecią częścią posagu panny, a z dwóch trzecich kwitować Krasowskiego. Kiedy raz Pełczyna była z panną na mszy w kościele franciszkańskim w Sanoku, wpadł Krasowski ze zbrojną czeladzią do świątyni i, nie zwaŜając na naboŜeństwo, właśnie przy samym podniesieniu, porwał Salomeę przemocą i zawiózł ją do Grabownicy. Aby faktem dokonanym ubiec opozycję krewnych, przyspieszył termin ślubu z Boratyńskim, nie zwaŜając na łzy i prośby panny, która serce swoje oddała Przedwojowskiemu. ZbliŜał się dzień fatalny. JuŜ pannę młodą poczęto stroić do ślubu, kiedy nagle, w przedostatniej chwili, wpadł do dworu Stanisław Przedwojowski z kilku towarzyszami swojej husarskiej chorągwi. Porwał Salomeę, uniósł ją na konia a następnie do kolasy, w której czekała juŜ na nią jej druga siostra i jej ciotka pani Bylińska wraz z bratem stryjecznym – Nagórskim. Krasowskiemu i niefortunnemu panu młodemu Boratyńskiemu pozostała tylko ta wątpliwa satysfakcja i pociecha, jaką dać mogą piorunujące pretensje zaniesione do ksiąg grodzkich. Niestety niedługo cieszyło się swym szczęściem tak romantycznie skojarzone stadło. Romantyka dziejów rodzinnych tamtych czasów obfituje nie tylko w miłosne i liryczne, ale takŜe tragiczne i krwawe epizody. W 1645 roku napada nocą na dwór w Grabownicy sąsiad – Stanisław Kozłowski, podczaszy sanocki i pod szablami jego pachołków ginie gwałtowną śmiercią Stanisław Przedwojowski. Rozsiekano go na sztuki. Na jego zwłokach naliczono w grodzie dwadzieścia dwie rany. Stało się to za namową matki podczaszego, Anny z Rytra Kozłowskiej – wdowy po Mikołaju, sędzim ziemi sanockiej. Było epilogiem krwawych i zaciętych wojen sąsiedzkich, w jakie obfitowała ziemia sanocka. Kozłowską skazał trybunał za zbrojny napad i zabójstwo na dwa lata i dwanaście tygodni wieŜy. Nim ją jednak odbyła, dosięgła ja zemsta z ręki opryszków beskidzkich, którzy napadłszy na jej dom w Humniskach, a chcąc ją zmusić do wskazania kryjówki, gdzie ukryła złoto i klejnoty, wzięli ją na tortury i piekli pochodniami. Srodze skatowana Kozłowska manifestowała się przed aktami grodzkimi, Ŝe wieŜy odsiedzieć nie moŜe, bo stan jej waŜy się między Ŝyciem Grabownica 2009 12 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica a śmiercią. Tragiczny los męŜa nie na długo odebrał pannie Salomei ochotę do Ŝycia i miłości. W cztery miesiące po katastrofie została juŜ Ŝoną Jana Fredry”1. • Czasy nowoŜytne (XVIII-XX wieku) 29 lipca 1772 roku do Grabownicy weszły wojska austriackie, ustanawiając rządy zaborcze do 1918 roku. Od 1760 roku Piotr Starzeński był samodzielnym właścicielem Grabownicy, czasy władania wsi przez Starzeńskich upamiętnione zostało w drugim członie nazwy miejscowości (Grabownica Starzeńska). Jeszcze za czasów wolnej i niepodległej Polski był on regimentarzem wojsk królewskich. Ze związku z Marianną Rogalińską miał syna Ksawerego. Wielką pasją Ŝyciową Ksawerego była ichtiologia. Wokół pałacu, wybudowanego przez jego ojca, Piotra, zakładał stawy i sadzawki. Sprowadzał róŜne gatunki ryb morskich – nawet te najbardziej egzotyczne – i wpuszczał je do słodkiej wody, a następnie krzyŜował ze sobą poszczególne gatunki. Wnętrze pałacu zastawione było akwariami róŜnej wielkości. Nie poprzestając na badaniach i doświadczeniach, zajmował się takŜe teorią, zgromadził w pałacu ogromny, specjalistyczny księgozbiór – jedyny tego rodzaju w Polsce – oraz liczne kolorowe atlasy ryb. Będąc juŜ po trzydziestce pojął za Ŝonę 17-letnią Katarzynę Jaworską z Góry Ropczyckiej. Ślub odbył się w 1799 roku, po czym młoda para zamieszkała w Grabownicy. Katarzyna Starzeńska, nazywana La Belle Gabrielle, znana była ze swej rozwiązłości obyczajowej, napisano o niej: „była matką czworga nieślubnych dzieci, zaś w swym kalendarzu, skromnie licząc, miała zarejestrowanych ponad sześćdziesiąt ofiar naiwnej miłości”. Katarzyna Starzeńska romansowała między innymi z Eugeniuszem de Beauharnais (synem cesarzowej Józefiny i pasierba Napoleona), Arturem Pagettem. Na liście uwiedzionych przez Katarzynę znaleźli się równieŜ: rosyjski generał Teodor Korff, a takŜe o młodszy jedenaście lat kapitan Stanisław Prek z Nozdrzca, uczestnik wojen napoleońskich, brat pamiętnikarza Ksawerego Preka. Między tym ostatnim a Ksawerym Starzeńskim doszło do pojedynku, wskutek którego właściciel Grabownicy odniósł śmiertelne rany. 1 W ksiąŜce Wł. Łozińskiego „Prawem i lewem”. Grabownica 2009 13 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica W 1828 roku Ksawery Starzeński zmarł. śałoba Katarzyny nie trwała długo. W dwa lata po śmierci Ksawerego była juŜ Ŝoną Józefa Benedykta Pawlikowskiego z Medyki. W następnych latach Grabownica była własnością Józefa Patrycego Gniewosza, który był synem Piotra i Joanny z Borkowskich. OŜeniony w 1820 r. z Łucją Ostaszewską (1802-1894) Józef Patrycy Gniewosz sprzedał w 1845 r. grabownickie dobra swemu szwagrowi Teofilowi Ostaszewskiemu (1807-1889) z Wzdowa, po którym odziedziczył je syn Kazimierz Ostaszewski, który załoŜył fabrykę powozów oraz hodowlę koni. Konie z jego hodowli brały udział w wyścigach we Lwowie, Krakowie, Rymanowie, Wiedniu, Budapeszcie, Pradze. 17 września 1920 roku zmarł ówczesny właściciel Grabownicy Paweł Tyszkowski. Testamentem z dnia 19 października 1912 roku spadkobierczynią swoją uczynił krakowską Akademię Umiejętności. 1.7 Struktura Przestrzenna Miejscowości Na północnym skraju wsi, graniczącym z Humniskami znajduje się Pałac Starzeńskich i Ostaszewskich, wraz z otaczającym go parkiem. NajwyŜsze wzniesienie dochodzi do 476 m. n.p.m. Grabownica nie posiada otwartych przestrzeni wspólnych takich jak rynek, plac targowy, deptak. W centralnej części miejscowości, znajduje się kościół wybudowany na górującym zachodnim wzniesieniu górującym nad wsią. Podobnie jak większość miejscowości w regionie charakteryzuje się zabudową wolnostojącymi domami jednorodzinnymi wraz z przylegającymi budynkami gospodarczymi. Grabownica 2009 14 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica II. Inwentaryzacja zasobów słuŜących odnowie miejscowości 2.1 Zasoby przyrodnicze • Walory krajobrazowe Ze względu na budowę geologiczną obszar miejscowości cechuje się dość ciekawą i zróŜnicowaną rzeźbą terenu, która w połączeniu z budową geomorfologiczną, stopniem zachowania i charakterem szaty roślinnej, strukturą uŜytków rolnych oraz zabytkami kultury materialnej decyduje o walorach krajobrazowych terenu. Fałd Grabownicy zbudowany jest z pięciu poziomów, bazujących na elementach piaskowców i łupków. Pogórze Dynowskie, w skład którego wchodzi Grabownica, charakteryzuje się krajobrazem pogórskim o rusztowym układzie grzbietów. Teren wsi jest bardzo urozmaicony, najwyŜszy fałd Grabownicy występuje w formie wąskich wydłuŜonych siodeł. Wzgórza ciągną się z południowego wschodu na północny zachód. Sieć hydrograficzną stanowi na tym obszarze rzeka Stobnica płynąca w kierunku północno-wschodnim. Lasy zajmują w Grabownicy 338 ha, tj. około 25,7% ogólnej powierzchni terenów miejscowości. Lasy Grabownicy wchodzą w skład kompleksu powierzchniowego wsi: Grabówki, Grabownicy, Humnisk, Domaradza, Baryczy, Wesołej, Hłudna. Około 1881 Grabownica 2009 15 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica roku powierzchnia lasów Grabownicy wynosiła pięćset siedemdziesiąt pięć metrów. Las w Ŝyciu wsi odgrywał istotną rolę, poniewaŜ dostarczał materiału budowlanego i opałowego, trawy dla bydła, poŜywienia itp. W Grabownicy występują lasy liściaste (w większości są to buki, graby, brzozy, dęby), z niewielką ilością drzew iglastych (sosny, świerki, jodły, modrzewie). W obejściu kościoła, w chwili obecnej, znajdują się drzewa – pomniki przyrody. Są to: jesion o obwodzie 346 cm, wysokości trzydziestu metrów oraz dwa dęby o obwodzie 466 i 467 cm i wysokości ok. 19 metrów. • Budowa geologiczna i bogactwo naturalne Region brzozowski charakteryzuje się skomplikowaną budową geologiczną, związaną z ruchami tektonicznymi starszego trzeciorzędu. W Grabownicy występują warstwy dolnokredowe, które charakteryzują się stosunkowo stromymi wzgórzami. NajwyŜsze wzniesienie dochodzi do 476 metrów n.p.m., jest to Wroczeń. Z warstwami dolnokredowymi związane są złoŜa ropy Grabownicy. Fałd Grabownicy zbudowany jest z pięciu poziomów, bazujących na elementach piaskowców i łupków. Pogórze Dynowskie, w skład którego wchodzi Grabownica, charakteryzuje się krajobrazem pogórskim o rusztowym układzie grzbietów. Teren wsi jest bardzo urozmaicony, najwyŜszy fałd Grabownicy występuje w formie wąskich wydłuŜonych siodeł. Wzgórza ciągną się z południowego wschodu na północny zachód. Wzgórza znajdujące się po prawej części doliny noszą nazwę Dąbkówki. Wąwozy przecinają fałdy wzgórz, przebiegając z południowego zachodu na północny wschód. Największym bogactwem naturalnym Grabownicy są złoŜa ropy naftowej, które są związane z warstwami dolnej kredy. ZłoŜa te są częścią wielkiej antyklinalnej jednostki tektonicznej, znanej jako fałd Międzybrodzia – Bykowiec – ZałuŜa Grabownicy - Starej Wsi – Bliznego - Domaradza, która jest skrajnie północnym elementem tektonicznym jednostki śląskiej. W rejonie Grabownicy występują niŜsze jednostki tego fałdu. Cały fałd obniŜa się z południowego wschodu w kierunku północno-zachodnim. Warstwa dolnokredowa znajduje się w części południowowschodniej złoŜa na powierzchni, a w części północno-zachodniej, tj. w rejonie Humnisk, na głębokości dziewięciuset metrów, a więc o znacznym obniŜeniu. ZłoŜe Grabownica 2009 16 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica ropy Grabownicy naleŜy do złóŜ strukturalnych, warstwowych, litologicznie ograniczonych, o powierzchni około stu osiemdziesięciu hektarów. Ropa z tego złoŜa naleŜy do słabo parafinowanych, posiada cięŜar właściwy od 170 do 830 kg/m³, temperaturę krzepnięcia -40ºC. Na terenie Grabownicy występują w warstwach istebniańskich złoŜa gazu ziemnego. ZłoŜa te są ekranowane w ramach litostratygraficznego następstwa nadległym kompleksem pstrego eocenu, łupków menilitowych i około sześciuset metrów grubych warstw krośnieńskich. ZłoŜe to znajduje się na głębokości około tysiąca metrów. ZłoŜe gazu, podobnie jak ropy, jest strukturalne, warstwowe, litologicznie ograniczone. ZłoŜe ma powierzchnię siedmiu hektarów, jego efektywna miąŜszość wynosi 33 metry. Porowatość piaskowców 10,63%, natomiast woda złoŜowa występuje w izobacie – 856 metrów i jest solanką węglanowo-sodową. W warstwach istebniańskich stwierdzono występowanie solanek chlorkowo wapniowych. W wielu otworach wiertniczych eksploatuje się solanki jodowe. 2.2 Dziedzictwo kulturowe • Kościół parafialny Pierwszy kościół na terenie Grabownicy powstał w 1593 roku, z inicjatywy ówczesnego właściciela wsi Jerzego Pełki. Jednak w 1624 roku został on spalony przez Tatarów. Jeszcze tego samego roku za sprawą Hieronima Nagórskiego – kolejnego właściciela wsi rozpoczęto budowę nowej świątyni, którą ukończono w 1631 roku. Pomimo częstych remontów kościół nie był w stanie pomieścić wzrastającej liczby parafian, w wyniku czego zaistniała koncepcja powstania nowego kościoła, którego budowa przypadła na lata 1913-1926. JuŜ w 1920 roku kościół został poświęcony, a świątynię z XVII wieku przeniesiono do Grabówki. Kościół w Grabownicy Starzeńskiej wykonany został w stylu neogotyckim, na rzucie krzyŜa łacińskiego z tworzącymi transept ramionami. Nie orientowany. Murowany z cegły, nie otynkowany, na fundamencie z bloków kamiennych. Dach łamany, dwuspadowy, kryty blachą miedzianą; na nim sygnaturka. Grabownica 2009 17 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Kościół jest trójnawowy z prezbiterium zakończonym półkolistą apsydą. WieŜa, o wysokości około 40 metrów, zwieńczona kopułą z krzyŜem, usytuowana jest w części frontowej obiektu. Sklepienia krzyŜowo - kolebkowe podtrzymywane są przez 4 główne filary międzynawowe. Chór wsparty na czterech filarach. Okna zamknięte są półkoliście. WitraŜe znajdujące się w dwóch z nich, obrazujące Świętą Rodzinę oraz Niepokalane Poczęcie NMP, pochodzą ze starego kościoła. Polichromię we wnętrzu wykonał w 1954 roku Władysław Lisowski. Zabytki sztuki sakralnej znajdujące się wewnątrz kościoła zostały przeniesione ze starego XVII - wiecznego kościoła, szczegółowo opisane zostały w "Katalogu zabytków sztuki w Polsce" M. Korneckiego i J. Samek. Grabownica 2009 18 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Barokowy ołtarz główny z około 1633 roku był przebudowywany w 1724 roku. Kolejnej modernizacji podjął się rzeźbiarz Józef Lasek z Humnisk w 1926 roku. Ołtarz zawiera rzeźby czterech aniołów, pochodzące z 1724 roku. W polu głównym znajduje się figura Najświętszego Serca Pana Jezusa, na którą zasuwany jest obraz namalowany w 1633 roku przedstawiający św. Mikołaja. Antepedium z dekoracją snycerską o motywach roślinno - kwiatowych pochodzi z 1716 roku. Ołtarze boczne są jednokondygnacjowe ze zwieńczeniami, parami kolumn oraz uchami z suchego akantu. Lewy ołtarz, pozłacany, pochodzi z 1720 roku. W polu środkowym umiejscowiona jest późnobarokowa rzeźba Matki Boskiej Bolesnej, pozłacana w 1715 roku z promieniami dodanymi w 1718 roku. Na zasuwie znajduje się barokowy obraz Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Ponad polem głównym widnieje rzeźbione popiersie Boga Ojca, w zwieńczeniu dwie rzeźby aniołów. Na mensie ołtarza umiejscowione jest późnobarokowe tabernakulum, współczesne ołtarzowi, z płaskorzeźbą Pelikana na drzwiczkach. Prawy ołtarz pochodzi z 1709 roku, z barokowymi obrazami z tegoŜ czasu. W centrum znajduje się figura świętego Józefa z Dzieciątkiem, w zwieńczeniu Zaślubiny Najświętszej Panny Marii. W krańcowych częściach transeptu znajdują się ołtarzyki boczne: lewy, o charakterze barokowym pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku posiadający barokowy obraz św. Jana Nepomucena z XVIII wieku, natomiast prawy, z fragmentami późnorenesansowymi z pierwszej połowy XVII wieku, a pochodzącymi ze zburzonego kościoła kapucynów na górze św. Michała w Bliznem. W polu głównym figura św. Barbary, patronki grabownickich nafciarzy, w zwieńczeniu rzeźba św. Antoniego z XVII wieku. Szczególne miejsce w grabownickim kościele zajmuje XVII – wieczny obraz świętego Piotra, ówczesnego dziedzica wsi oraz kopia portretu Hieronima Nagórskiego, fundatora XVII - wiecznego kościoła w Grabownicy Starzeńskiej. Na uwagę zasługuje równieŜ barokowa szafa w zakrystii kościoła, ze skrzydłami z ołtarza, gdzie osadzono późnorenesansowe obrazy świętych Sebastiana i Rocha z około 1600 roku. Inne warte wymienienia zabytki sztuki sakralnej to: ambona pochodząca z pierwszej połowy XVIII wieku z płaskorzeźbą Owczarni na parapecie, zmodernizowaną przez Józefa Laska w 1926 roku; drewniana chrzcielnica barokowa Grabownica 2009 19 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica z aŜurową pokrywą z 1728 roku, którą zdobi rzeźba Chrztu Chrystusa oraz barokowa kropielnica kamienna z XVII wieku. U podnóŜa kościoła parafialnego pw. Świętego Mikołaja znajduje się grota Matki BoŜej, zbudowana na stoku wzgórza wraz z monumentalnymi schodami, do niej prowadzącymi. Budowę prowadzono za sprawą miejscowego proboszcza ks. prał. Franciszka Stopy w latach 1976-1978. Mimo zakazu ówczesnych władz brzozowskich, grotę ukończono. Jej poświęcenie nastąpiło 2 lipca 1978 roku przez ordynariusza przemyskiego, ks. biskupa Ignacego Tokarczuka. • Pałac Starzeńskich i Ostaszewskich WjeŜdŜając do Grabownicy Starzeńskiej od północnej strony uwagę przyciąga pałac wzniesiony prawdopodobnie w XVIII/XIX wieku. Właścicielami obiektu były kolejno rodziny Starzeńskich, Ostaszewskich i Tyszkowskich. Pałac ten o charakterze eklektycznym został gruntownie przebudowany w drugiej połowie XIX wieku. Grabownica 2009 20 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Zwrócony jest frontem ku wschodowi, murowany z cegły, potynkowany, na rzucie prostokąta z trójosiowymi jednokondygnacjowy z ryzalitami wysokim na przyziemiem; osiach boków dwutraktowy, dłuŜszych; o częściowo przekształconym układzie wnętrz; w przyziemiu kilka pomieszczeń zasklepionych kolebkowo z lunetami; na osi od zachodu salon z sufitem z fasetą i z fragmentami parkietu z dwubarwnego drewna; od wschodu sień z neorenesansowym stropem kasetonowym i rozetami; częściowo zachowana klasycystyczna stolarka drzwi i boazerii; elewacje boków dłuŜszych dziewięcioosiowe, krótszych trójosiowe, z podziałami z XIX/XX wieku; dach czterospadowy nad ryzalitem zachodnim mansardowy, kryty blachą. Grabownica 2009 21 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica • Cmentarz Cmentarz parafialny w Grabownicy charakteryzuje się kamiennymi nagrobkami z czasów XIX/XX wieku. Figury składają się z kilku obrobionych bloków kamienia, zwieńczonych krzyŜem. Teksty na nagrobkach są rytowane bezpośrednio w kamieniu, lub tablicach. Na dwóch nagrobkach widnieją wykonawcy tej tzw. małej architektury, są to kamieniarze z Krosna W. Dudek i W. Wojtowicz. • Pomniki i kapliczki w Grabownicy Przed budynkiem szkoły podstawowej znajduje się pomnik wzniesiony w 1910 roku przez społeczność Grabownicy. Na kamiennej podstawie pomnika została umieszczona figura Matki Boskiej, u jej podnóŜa rzeźba skutego w kajdany orła z rozpiętymi skrzydłami. Opieczętowana pamiątkową tablicą "1410 - 1910 Grunwald". W 1949 r. na skrzyŜowaniu dróg, w centrum Grabownicy Starzeńskiej, wzniesiono pomnik z wnęką, w której ustawiono poniemieckie działo artyleryjskie lufą skierowane na wschód. Na szczycie ustanowiono element z gwiazdą a niŜej opis „Za wolność waszą i naszą” W Grabownicy zanotowano kilka kapliczek przydroŜnych pochodzących z przełomu XIX\XX wieku. Wszystkie są murowane z cegły, skonstruowane na planie czworobocznym. Ze względu na formę architektoniczną kapliczki te zaliczają się do wnękowych. Na terenie opisywanej miejscowości występują dwie kapliczki typu wnękowego. Pierwsza znajduje się w pobliŜu centrum wsi, przy głównej drodze. Została wybudowana z cegieł, które łączy zaprawa gliniana. umiejscowiona jest W dolnej tablica z części, na widniejącym cokole, napisem "Fundator Jan Pilszak 15 maja R.1888". Kapliczka jest Grabownica 2009 22 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica otynkowana, dach pokryty blachą. Wnęka w centrum zamykana jest oszklonymi drzwiczkami, w której znajduje się gipsowa figurka Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej. Pod dachem znajduje się mniejsza wnęka z metalowym krzyŜem bez pasyjki. Kapliczka została ufundowana przez Jana Pilszaka jako wotum dziękczynne, za to, Ŝe w poŜarze nie spłonął mu cały dobytek. Druga kapliczka typu wnękowego jest połoŜona przy drodze głównej, w tzw. górnej części Grabownicy. Wykonana została zapewne w XX wieku. Wykonawcą był Józef Zajdel. Kapliczka jest murowana z cegły, tynkowana i pobielona, dach dwuspadowy pokryty czerwoną dachówką. Jest ona typu dwuwnękowego: górna zawiera gipsową figurę Najświętszego Serca Pana Jezusa, dolna natomiast figurę Matki BoŜej Niepokalanej. Kapliczki typu domkowego stanowią formę pośrednią między architekturą sakralną a budownictwem ludowym. Tego typu kapliczka znajduje się przy skrzyŜowaniu drogi głównej z drogą wiodącą do kościoła. Jest murowana z cegły, na zewnątrz tynkowana i pobielona. Dach kapliczki jest dwuspadowy, wykonany z blachy. Wewnątrz znajduje się obraz Matki BoŜej RóŜańcowej. Innym typem ludowego budownictwa sakralnego są krzyŜe przydroŜne. Na szczególną uwagę zasługuje krzyŜ z 1875 roku, usytuowany w pobliŜu szkoły. W XIX wieku mieszkającemu we wsi Józefowi Filipowi bardzo cięŜko zachorowała Ŝona. Pewnej nocy przyśnił jej się Pan Jezus na wzniesieniu. Wkrótce po tym śnie kazała na pobliskiej górce postawić krzyŜ. Wykonał go z dębu i postawił mąŜ chorej, Józef. KrzyŜ ten został w 1932 roku wywrócony przez burzę. Jan Ostrowski, ówczesny właściciel gruntu, na którym stał krzyŜ, postawił nowy. • Domy i chałupy Pośród zabytków na uwagę zasługuje najstarszy grabownicki dom wybudowany około 1760 roku, który był jedynym reprezentantem XVIII - wiecznego budownictwa Grabownica 2009 23 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica mieszkalnego. Pozostałe budynki zostały wykonane w latach 1840 - 1914. Łączna liczba domów zbudowanych do I wojny światowej wynosiła - 52. Pod wieloma kwestiami budynki te były bardzo zróŜnicowane. Ich całkowita powierzchnia oscylowała w granicach 25,4 - 133,0 m2. Długość domów równieŜ była róŜnorodna (7,8 - 19,8 m). PrzybliŜona wysokość najniŜszego budynku wynosiła 4,6 m, najwyŜszego - 6,2 m. W skład wnętrza domu wchodziły róŜnorodne pomieszczenia o określonych funkcjach. Do najbardziej pospolitych wnętrz naleŜały: izba, sień, komora, stajnia. Chaty nie posiadały mniej niŜ 3 ale nie więcej niŜ 10 pomieszczeń. Najistotniejszą funkcję pełniła izba główna zaopatrzona w piec piekarniczy i kuchenny. Powierzchnia izb głównych wahała się w granicach 10,6 31,5 m2. Pozostałe izby tzw. pokoje były o wiele mniejsze od izby głównej. Wysokość wszystkich izb zamknięta była w przedziale 2,1 - 2,8 m. Konkludując, domów z jedną izbą było 21, z dwiema - 21, z trzema - 9. Tylko jeden dom posiadał 4 izby. Sień była przelotowym pomieszczeniem komunikacyjnym, niekiedy pełniącym funkcje gospodarcze, usytuowanym między głównym wejściem a dalszymi pomieszczeniami budynku. Sień występowała we wszystkich domach w Grabownicy, z czego tylko 2 budynki posiadały dwie sienie. Wysokość sieni mieściła się w granicach 2,0 - 2,8 m. Komora w dawnych wiejskich domach mieszkalnych była pomieszczeniem magazynowym, zwykle nieopalanym, słuŜącym do przechowywania zapasów i sprzętu gospodarczego, czasami przeznaczonym do spania. W Grabownicy komorę zanotowano w 42 domach, w tym jedna komora była w 32 chałupach, dwie w 8, trzy w 2. Powierzchnia komór wahała się w granicach 3,1 - 24,7 m2. Stajnia była pomieszczeniem przeznaczonym dla zwierząt hodowlanych. Wchodziła ona w skład 39 budynków mieszkalno - gospodarczych. Powierzchnia stajni w tych Grabownica 2009 24 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica budynkach mieściła się w granicach 7,0 - 27,5 m2, natomiast wysokość 1,8 - 2,5 m. W skład budynku wchodziły równieŜ inne pomieszczenia. Najczęściej były to: skład, przyczółek, chlew, kurnik, sąsiek, boisko. Domy w Grabownicy były budowane na planie jednotraktu, półtoratraktu i dwutraktu. Rozplanowanie wnętrz w tych domach było bardzo zróŜnicowane. Najstarszym zachowanym budynkiem związanym z budownictwem ludowym jest spichlerz plebański pochodzący prawdopodobnie z 1637 roku. Jest on drewniany, konstrukcji zrębowej, usytuowany na planie prostokąta. Dach tego budynku jest czterospadowy pokryty gontem. Przedstawiając zabytki Grabownicy Starzeńskiej warto wymienić takŜe kilka pomników przyrody wpisanych do rejestru przez konserwatorów przyrody w 1953 roku. Najbardziej okazałymi drzewami pomnikowymi są dwa dęby szypułkowe znajdujące się w obejściu kościoła. Obydwa wiekiem sięgają 350-ciu lat, ich obwód wynosi odpowiednio 466 i 467 centymetrów, natomiast wysokość dochodzi do 20 metrów. Trzecim pomnikiem przyrody jest 20 – metrowy jesion wyniosły równieŜ usytuowany obok kościoła. Obwód 200 – letniego drzewa wynosi 346 centymetrów. 2.3 Infrastruktura społeczna • Oświata Instytucjami oświatowo – wychowawczymi na terenie Grabownicy, które zajmują się zarówno kształceniem jak i wychowywaniem są: Przedszkole Samorządowe, Zespół Szkół w Grabownicy Starzeńskiej, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa oraz Gimnazjum. Równie waŜną placówką wartą przytoczenia jest Filia Miejskiej Biblioteki Publicznej, której funkcjonowanie zapewnia mieszkańcom łatwy i wygodny dostęp do swoich księgozbiorów. Grabownica 2009 25 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica 2.4 Infrastruktura techniczna • Gospodarka wodno - ściekowa Mieszkańcy wsi korzystają głównie z własnych prywatnych studni kopanych, zlokalizowanych na terenie własnych gospodarstw lub w znacznej odległości od domostw, w miejscach źródliskowych cieków wodnych. Woda do domów doprowadzana jest za pomocą wodociągów grawitacyjnych lub pomp hydroforowych. Grabownica Starzeńska posiada kanalizacje sanitarna i oczyszczalnie mechaniczno – biologiczna, do której podłączona jest ponad połowa gospodarstw. Ścieki dopływają do oczyszczalni ścieków komunalnych „Hydrowit” w Grabownicy Starzeńskiej, a oczyszczone do rzeki Stobnicy. • Gospodarka odpadami komunalnymi Grabownica Starzeńska posiada kanalizację sanitarną i oczyszczalnie mechaniczną. Odpady stałe z terenu wsi są odbierane od mieszkańców zgodnie z harmonogramem przez PGK Sp. z o. o. Odpady niebezpieczne: lampy rtęciowe, akumulatory, oleje itp. są gromadzone w odpowiednich pojemnikach i przekazywane odbiorcom posiadającym waŜne i wymagane prawem zezwolenia na transport i ich wykorzystanie lub unieszkodliwienie. • Zaopatrzenie wsi w elektryczność i gaz Dostarczaniem energii elektrycznej zajmuje się PGE Rzeszowski Zakład Energetyczny Spółka Akcyjna – Rejon Sanok. Na całej długości miejscowości wykonane jest oświetlenie uliczne, podnosząc tym samym bezpieczeństwo i komfort Ŝycia mieszkańców. Grabownica jest zgazyfikowana gazem ziemnym dostarczanym z sieci krajowej. 1/5 sieci gazowej była budowana w latach dwudziestych, natomiast część pozostała została ukończona w latach osiemdziesiątych. Grabownica 2009 26 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica • Ciepłownictwo W całej miejscowości dominuje jednorodzinne wolnostojące budownictwo mieszkaniowe, gdzie podstawowym sposobem ogrzewania są indywidualne instalacje grzewcze, głównie oparte na węglu, drzewie lub gazie. 2.5 Gospodarka • Przemysł na terenie Grabownicy Istotnym elementem wpływającym na rozwój gospodarczy Grabownicy był fakt rozpoczęcia pod koniec XIX wieku eksploatacji ropy naftowej. Wydobycie poprzedzone zostało pracami kilku geologów, a mianowicie: V. Uhliga, R. Zubera, J. Grzybowskiego, J. Szajnochy. Prace wiertnicze na odcinku Grabownica - Humniska zostały zapoczątkowane w 1896 roku otworem A.B.I. załoŜonym przez "C-ie AustroBelge des Petroles" na terenie Humnisk . W 1898 roku rozpoczyna prace obok poprzedniego spółka "Perkins co Domain", której od roku 1901 odsprzedaje swoje prawa towarzystwo "Galizische Naphta Produktions Gesellschaft" (Genpeg). Towarzystwo to odwierciło na omawianym terenie do 1907 roku dziewiętnaście otworów. Pierwszy otwór na terenie Grabownicy - Karpaty 1 załoŜono na początku 1898 roku, obok granicy z Humniskami. Do 1905 roku odwiercono tu dziesięć otworów, które zlikwidowano jeszcze przed pierwszą wojną światową, natomiast w 1914 roku odwiercono obok otworu Karpaty dwa otwory, a mianowicie Graby 1 i 2. Zachęcające wyniki uzyskane przez odwiercone do tego czasu otwory nie dawały jednak wystarczającego obrazu moŜliwości produkcyjnych tego obszaru, ponadto przemysł naftowy w latach poprzedzających pierwszą wojnę światową, pozostawał pod przemoŜnym wpływem Borysławia. Czynniki te wpływały hamująco na rozwój kopalnictwa naftowego w Grabownicy w tym okresie. Ciągłe prace wiertnicze rozpoczęły się w 1918 roku otworem Gaten 1. W okresie międzywojennym na terenie Grabownicy prace eksploatacyjne prowadziło Towarzystwo Naftowe "Galicja", które odwiercało do 1939 roku dwadzieścia trzy otwory oraz Towarzystwo Naftowe "Grabownica" odwiercające w omawianym okresie czasu 14 otworów. Grabownica 2009 27 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Na przełomie XIX i XX wieku właścicielem grabownickiego majątku był Kazimierz Ostaszewski (1864 - 1948), syn Teofila. ZałoŜył tutaj firmę pod nazwą Pierwszy Instytut Sportowy "Grabownica" . Instytucja ta prowadziła działalność w czterech działach: I "Konie", II "Fabryka powozów", III "Fabryka rymarsko - siodlarska", IV "Fabryka urządzeń stajennych dla koni". Grabownica 2009 28 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica • Struktura bezrobocia w Grabownicy Starzeńskiej W Grabownicy zarejestrowanych jest 282 bezrobotnych, stanowiąc tym samym 16,3% bezrobotnych2 z całej gminy Brzozów. Sugeruje to potrzeby aktywnego działania w zakresie organizacji szkoleń, wspierania rozwoju przedsiębiorczości i zagospodarowania wolnych zasobów pracy. Strukturę bezrobocia w Grabownicy ilustruje poniŜsza tabela: WYSZCZEGÓLNIENIE OGÓŁEM (w.02+04) W tym osoby 01 BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI W TYM Z PRAWEM DO OGÓŁEM ZASIŁKU RAZEM KOBIETY RAZEM KOBIETY 282 177 51 22 Poprzednio pracujące 02 206 123 44 22 W tym zwolnione z przyczyn dotyczących zakładu pracy 03 15 12 0 0 Dotychczas nie pracujące 04 76 54 7 0 WYBRANE KATEGORIE BEZROBOTNYCH (z OGÓŁEM) Zamieszkali na wsi 05 282 177 51 22 W tym posiadający Gospodarstwo rolne 06 7 6 1 0 Osoby w okresie do 12 m-cy od dnia ukończenia nauki 07 13 10 0 0 OSOBY W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU PRACY (z OGÓŁEM) Do 25 roku Ŝycia 08 63 36 12 2 Które ukończyły szkołę wyŜszą, do 27 roku Ŝycia 09 2 2 0 0 Długotrwale bezrobotne 10 180 125 4 1 PowyŜej 50 roku Ŝycia 11 48 22 6 1 Bez wykształcenia średniego 12 169 102 34 13 Samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18-go roku Ŝycia 13 11 7 1 0 Niepełnosprawni 14 2 0 1 0 *Dane z Powiatowego Urzędu Pracy (stan z 31-XII-2008) 2 Odzwierciedla to sytuację w powiecie brzozowskim, w którym stopa bezrobocia wynosiła na koniec 2008 roku 12,6. Dla porównania w województwie podkarpackim – 12,6%, a w całej Polsce 9,1%. Grabownica 2009 29 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Analizując liczbę bezrobotnych w miejscowości, z punktu struktury wieku moŜna zauwaŜyć, Ŝe największą grupę stanowią osoby w wieku 18–24 lat, 25–34 lat oraz 35-49 lat. W powyŜszym przedziale wiekowym znajduje się 82,9% ogółu bezrobotnych. Biorąc pod uwagę wskaźnik wykształcenia, najwięcej bezrobotnych znajduje się wśród kobiet bez wykształcenia średniego (102 osoby). W Grabownicy zarejestrowanych jest obecnie około 84 podmioty gospodarcze, z czego 32 prowadzą działalność na terenie miejscowości. Wymienić tutaj naleŜy producentów świeŜych warzyw i owoców oraz z branŜy gastronomiczno- hotelarskiej. PrzewaŜająca część przedsiębiorców prowadzi swoją działalność poza miejscowością zamieszkania, na terenie województwa lub całego kraju. 2.6 Rolnictwo Gleby na terenie Grabownicy naleŜą do gleb górskich. Występują tutaj następujące ich rodzaje: piaszczyste rędzinowe, glinka podkarpacka. W większości są one trudne do uprawy. Zwłaszcza stoki północne są cięŜkie w uprawie, gdyŜ długo zalega na nich śnieg, czego wynikiem jest nieprzepuszczalne podglebie i trzeba długo czekać, aby gleba wyschła i była zdatna do uprawy. Łąki są równieŜ podmokłe, o małej wydajności siana. Gleba grabownicka nie sprzyja równieŜ sadownictwu. Struktura uŜytkowania gruntów na terenie Grabownicy (powierzchnia ogólna 1313 ha) wygląda następująco: uŜytki rolne 847 ha, lasy 338 ha, drogi 37 ha, pod zabudową 59 ha, kopalniane 17 ha, pod wodami i rowami 11 ha, nieuŜytki i inne 3 ha. Struktura uŜytkowania gruntów w ha 1000 800 600 400 200 0 uŜytki rolne lasy pod zabudową drogi Grabownica 2009 kopalnie pod wodami i rowami nieuŜytki i inne 30 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica UŜytki rolne moŜemy podzielić na dwie kategorie: grunty orne zajmujące 654 ha - 77 % oraz uŜytki zielone 193 ha – 23%. 23% grunty orne uŜytki zielone 77% Gospodarstwa rolne w Grabownicy cechują się duŜym rozdrobnieniem, prowadzące produkcję rolną tylko dla własnych potrzeb. 2.7 Kapitał społeczny • Ochotnicza StraŜ PoŜarna Z inicjatywy Piotra Trześniowskiego w 1888 roku utworzona została jednostka Ochotniczej StraŜy PoŜarne, licząca wówczas 12 osób. TuŜ przed I wojną światową rozwój jednostki uległ zahamowaniu. Wznowienie działalności przypada na rok 1926, jednostka liczyła 24 straŜaków. W 1929 roku przy OSP w Grabownicy powstaje zespół muzyczny orkiestry dętej. W 1959 roku rozpoczęto budowę Domu StraŜaka, który uroczyście otworzono w 1964 roku. Dziesięć lat później oddano do uŜytku nadbudowane piętro. Obecnie OSP Grabownica liczy sobie 45 członków, wliczając 11 – osobową MDP dziewczęcą. Członkowie OSP Grabownica nieustannie udzielają się społecznie prowadząc pogadanki i prelekcje dla uczniów, uświadamiając im skutki nierozwaŜnego postępowania z ogniem. Grabownica 2009 31 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica • Organizacje sportowe W 1948 roku w Grabownicy utworzono druŜynę piłki noŜnej, której załoŜycielami byli bracia Gruszkowie - repatrianci ze Lwowa, którzy piłkę noŜną uprawiali w lwowskich klubach piłkarskich. Do klubu wstąpili ponadto Adam Ziaja, który przed wojną był piłkarzem "Sandecji" Nowy Sącz, Zbigniew Garbiński. Kronikarz klubowy odnotowuje, Ŝe pierwszy mecz piłkarski rozegrano juŜ w 1948 roku z "Unią" Sanok zakończony wynikiem 4:8. W 1949 roku druŜyna "Unii" Grabownica zostaje zgłoszona do rozgrywek klasy "C" podokręgu w Krośnie. Po dwóch latach piłkarze z Grabownicy awansują do klasy "B" i w tej klasie druŜyna występuje juŜ jako "Górnik" Grabownica. DruŜyna piłkarska "Górnika" Grabownicy w latach 1954-1965 z duŜym powodzeniem występuje w klasie "B". DruŜyna piłkarska w rozgrywkach klasy "B" reprezentuje dobry poziom i przez szereg lat plasuje się w czołówce tabeli. W połowie lat 60–ych czynna działalność klubu w kierunku piłki noŜnej została zahamowana, w tym czasie w klubie rozwijały się inne dyscypliny sportu jak łucznictwo, piłka ręczna kobiet i męŜczyzn. W 1984 roku w Grabownicy powstała grupa inicjatywna, zmierzająca do reaktywowania piłki noŜnej. Widząc taką inicjatywę Zarząd klubu "Górnik" zaproponował tej grupie zmianę nazwy i pomoc finansową, w wyniku tych zabiegów reaktywacja druŜyny piłkarskiej doszła do skutku. Po rocznym pobycie w rozgrywkach klasy "C" druŜyna awansuje do klasy "B". W 1989 roku druŜyna "Górnika" Grabownica uzyskuje awans do klasy "A", co stanowi bardzo duŜe osiągnięcie piłkarzy i działaczy z Grabownicy. W 1986 roku do rozgrywek prowadzonych przez OZPN zostają zgłoszone druŜyny młodzieŜowe; trampkarzy i juniorów. Po dwóch przegranych meczach w sezonie 1996/97 nastąpiła cała seria wygranych, tak na własnym boisku, jak i u przeciwnika. DruŜyna przygotowanie do sezonu rozpoczęła 7 lipca 1997 roku. DruŜyna nadal jest na "fali". Wychodzi jej wszystko, wygrywa u siebie i u przeciwnika. DruŜyna ma dobre opracowania taktyczne, dobrą technikę uŜytkową, szybkością przewyŜsza przeciwnika. Z prowadzenia druŜyny zrezygnował w maju dotychczasowy trener W. Buczek. Jego rezygnacja była nieoczekiwana, gdyŜ druŜyna znajdowała się w dobrej dyspozycji. Klub poza tym zawdzięcza mu dobrą organizację prowadzenia druŜyny. Grabownica 2009 32 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Funkcję trenera przejął W. Gruszka - doświadczony zawodnik o niekwestionowanym autorytecie. Przejmując tę funkcję jako grający trener zaznaczył, Ŝe będzie ją pełnił do końca sezonu (maj, czerwiec). Za porozumieniem stron funkcję tę pełnił do końca rozgrywek 1998 roku po czy definitywnie z funkcji tej zrezygnował. • W Zespół obrzędowy i kapela ludowa ,,Graboszczanie” roku 1963 z inspiracji ówczesnego kierownika Szkoły Podstawowej w Grabownicy Starzeńskiej Franciszka Michańczyka zaczęto pracę nad widowiskiem obrzędowym „Wesele Grabownickie”. Premiera niniejszego widowiska uświetnić miała Zjazd Wychowanków Szkoły w 1964 roku. W ówczesnym czasie zespół amatorski liczył wraz z kapelą 50 osób, próby odbywały się w szkole w Sali gimnastycznej. Premiera widowiska „Wesele Grabownickie” odbyło się 14 czerwca 1964 roku. I tak zaczęła się dla Grabownicy Starzeńskiej przygoda z rodzimym folklorem. W latach 1964-1977 zespół wielokrotnie prezentował „Wesele Grabownickie”, występy Tradycyjnego Tańca Ludowego, czy widowisko historyczno-ludowe „ Jak to drzewiej było....” i zawsze był gorąco przyjmowany przez publiczność. Jednym z najpiękniejszych występów była prezentacja „Wesela” na Dniach Pogórza Dynowskiego (1967 r.) czy w Komańczy na Jarmarku Folklorystycznym zorganizowanym przez Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy (1973r) oraz na uroczystściach 600-lecia Grabownicy Starzeńskiej (1977r.) Na przełomie 1972/1973 roku zespół obrzędowy został powiększony o kapelę ludową i zespół tańca ludowego. Lata 1978-1985 to trudny okres w działalności zespołu, kiedy to z przyczyn obiektywnych (m. in. stan wojenny) nie było moŜliwości systematycznej pracy w dziedzinie rodzimego folkloru. W czerwcu 1986 roku naczelnik gminy w Brzozowie i dyrektor Brzozowskiego Domu Kultury zwrócili się do Zofii Olejko z propozycją zorganizowania gminnych uroczystości doŜynkowych w Grabownicy Starzeńskiej. Niniejsza propozycja spotkała się z pozytywnym przyjęciem przez społeczność miejscową i tak oto zorganizowano kapelę a następnie reaktywowano pary tradycyjnego tańca. Od tego czasu Grabownica 2009 33 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica (tj. wrzesień 1986 roku ) rozpoczyna się nowy okres działalności zespołu ludowego w Grabownicy Starzeńskiej, kierownikiem muzycznym kapeli zostaje Mieczysław Oleniacz a całością zespołu kierują nauczycielki Zofia Olejko oraz Halina Pilszak. Próby zespołu odbywają się regularnie w świetlicy OSP, opiekę nad zespołem przejmuje Brzozowski Dom Kultury, stroje kapela otrzymuje od naczelnika gminy Brzozów Henryka Dudka. Zespół przyjmuje nazwę „Grabowniczanie”, po modyfikacji „Graboszczanie” (1989r.) Repertuar stanowią melodie grabownicko-brzozowskie, walczyki tramlanki, poleczki i cięte polki do tańca, obereczki i melodie kościelne. Częste zaproszenia na róŜne uroczystości, m.in. „Solińskie Lato”, doŜynki czy teŜ uroczystości kościelne potwierdzają dobry poziom kapeli ludowej „Graboszczanie” Od 1991 roku rozpoczyna się „złoty okres” dla kapeli i zespołu obrzędowego „Graboszczanie”. W kapeli grają wspaniali muzycy, w zespole – aktorzy grający na scenie nie jak amatorzy ale jak profesjonaliści, ponadto tancerze tradycyjnego tańca ludowego. Ludzie oddani całym sercem pracy w zespole, mają inwencję artystyczną, rodzą się pomysły na nowe widowiska obrzędowe, wymienić tutaj naleŜy „Deptowiny” (nagrane dla TV Rzeszów w 1998r.), „Herody” – widowisko kolędnicze(nagrane dla TV Rzeszów w 1998 r.), „Grabowskie porządki”, „Od wszelkiej biedy zachowaj nas Panie”. Na szczególna uwagę zasługuje widowisko „Nasza Krasula”, które zajęło I miejsce na XX Wojewódzkim Konkursie „Ludowe Obrzędy i Zwyczaje” w 2008 roku oraz I miejsce na Eurokarpackim Kulturalnym Taborze Pasterskim w Tyrawie Wołowskiej w 2008 roku. Widowisko zostało nagrane w formie słuchowiska dla Radia Rzeszów w 2008 roku. Kapela Ludowa odbyła 8 sesji nagraniowych w Radio Rzeszów oraz dla Radia Lublin, Kielce, I i II programu PR. Zespół zdobył takŜe wiele nagród na konkursach i przeglądach kapel ludowych, między innymi: I nagrodę w kategorii Zespół Pieśni i Tańca na VII Ogólnopolskim Festiwalu Zespołów Artystycznych Wsi Polskiej w Kielcach (2002 r.) a takŜe nagrodę II stopnia im. Franciszka Kotuli za całokształt działalności kapel i zespołu obrzędowego. Grabownica 2009 34 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica 2.8 Analiza zasobów miejscowości Grabownica Starzeńska - wizja rozwoju wsi DIAGNOZA AKTUALNEJ SYTUACJI Co ją wyróŜnia? przemysł naftowy WIZJA STANU DOCELOWEGO Co ma ją rozwój turystyki, rozwój wyróŜniać? produkcji i usług, kompleksowa baza sportowo – rekreacyjna, zagospodarowana i wyposaŜona świetlica wiejska Jakie pełni mieszkaniową funkcje? Jakie ma pełnić mieszkaniowe, kulturalne, funkcje? usługowo - produkcyjne, turystyczne, rolnicze Kim są pracownicy, emeryci, Kim mają być zintegrowani mieszkańcy mieszkańcy? renciści, bezrobotni, mieszkańcy? wsi, podnoszący swoje młodzieŜ, kwalifikacje, zaangaŜowani w Ŝycie wsi, podniesiony poziom wykształcenia, aktywna młodzieŜ Co daje praca w sferze produkcyjno Co ma dać praca w sferze utrzymanie? – usługowej głównie poza utrzymanie? produkcyjno – usługowej, wsią; emerytury, renty, we wsi i poza wsią, pomoc społeczna, zasiłki dla działalność gospodarcza, bezrobotnych turystyka Jak Rada Sołecka w sołectwie W jaki sposób stowarzyszenia kulturalne zorganizowani Grabownica Starzeńska ma być i turystyczne, Grupa zorganizowana Odnowy Wsi są mieszkańcy? wieś i mieszkańcy? Grabownica 2009 35 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica W jaki sposób sporadyczne zebrania W jaki sposób okresowe spotkania i rozwiązują wiejskie, indywidualne mają być zebrania wiejskie, problemy? interwencje u władz gminy rozwiązywane spotkania z władzami problemy? gminy, współpraca z sąsiednimi miejscowościami, zwiększenie przepływu informacji między mieszkańcami Jaki wygląda wieś o zwartej zabudowie nasza wieś? Jak ma Estetycznie wyglądać nasza zagospodarowane posesje wieś? segregacja odpadów i utrzymanie w czystości wsi, domki letniskowe, remont budynków, załoŜenie chodników, załoŜenie skwerów zieleni Jaki jest stan czyste środowisko, brak Jaki ma być stan czyste i przyjazne otoczenia i zanieczyszczeń, w pobliŜu otoczenia i środowisko dla ludzi i środowiska? wsi liczne tereny zielone; środowiska? przyrody, wykorzystanie naturalnych walorów przyrodniczych i turystycznych Jakie jest indywidualne gospodarstwa Jakie ma być rolnictwo? rolne, niskodochodowe rolnictwo? Jakie są dobrze rozwinięty węzeł Jakie mają być regularne połączenia powiązania komunikacyjny, wieś powiązania komunikacyjne do komunikacyjne? połoŜona przy trasie komunikacyjne? pobliskiego miasta i do tranzytowej innowacyjne, ekologiczne kaŜdej miejscowości gminy Grabownica 2009 36 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Co proponujemy Co korzystanie z dzieciom i zaproponujemy kompleksowej bazy młodzieŜy? dzieciom i sportowo-rekreacyjnej, młodzieŜy? placu zabaw; udział w rozgrywkach sportowych, zajęcia w świetlicy, wiejskiej, ścieŜki rowerowe, spacerowe i przyrodnicze; dostęp do ścieŜki edukacyjnoprzyrodniczej, udział w imprezach folklorystycznych Grabownica 2009 37 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica III. Ocena mocnych i słabych stron wsi (analiza SWOT) SILNE STRONY: Walory przyrodnicze, tereny zielone przy wsi dające podstawy dla rozwoju aktywizacji gospodarczej, PołoŜenie – przy drodze wojewódzkiej 886, rozwinięta sieć handlowo – gastronomiczna, hotel Sąsiedztwo Brzozowa (korzystanie z usług i infrastruktury miejskiej) Tereny dla potencjalnych inwestorów Zespół Szkół (Szkoła Podstawowa i Gimnazjum) z dobrym zapleczem dydaktyczno- sportowym ( nowa sala gimnastyczna DuŜa aktywność społeczna mieszkańców Integracja i współdziałanie istniejących organizacji i stowarzyszeń działających na rzecz mieszkańców i rozwoju wsi Miejsca pamięci narodowej SŁABE STRONY: Brak zakładów pracy Słabo rozwinięta infrastruktura techniczna (sieć kanalizacyjna nie obejmuje wszystkich gospodarstw) Brak placu zabaw dla dzieci Brak miejsc spotkań młodzieŜy i mieszkańców Brak sieci wodno - kanaliacyjnej Brak sygnalizacji świetlnej na drodze wojewódzkiej w centrum wsi Brak pomieszczeń do ekspozycji kultury ludowej Brak pomieszczeń biurowo socjalnych dla sołtysa i rady sołeckiej Grabownica 2009 38 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica SZANSE: Uzyskanie środków z funduszy strukturalnych i dotacji krajowych na priorytetowe zadania inwestycyjne ( dokończenie kanalizacji miejscowości, budowa kompleksu boisk) Potencjalny napływ turystów Udostępnianie majątku komunalnego na dogodnych warunkach (sprzedaŜy, dzierŜawy lub wniesienia jako aport do spółki) do tworzenia i prowadzenia działalności gospodarczej, oraz terenów pod rozwój budownictwa mieszkaniowego i przemysłowo - usługowo – handlowego Produkcja Ŝywności związana z rolniczą przestrzenią produkcyjną, w tym rolnictwa ekologicznego, Aktywizacja produkcyjna i restrukturyzacja rolnictwa tj. dostosowania kierunków produkcji do wymogów rynku, unowocześnienia form organizacji produkcji, rozwoju usług, przetwórstwa, przechowalnictwa i przygotowania do sprzedaŜy duŜych i jednorodnych partii towarowych. Powstanie i rozbudowa bazy turystycznej Rozwój agroturystyki i róŜnych form turystyki związanej z atrakcyjnym krajobrazem, duŜymi kompleksami leśnymi i połoŜeniem na trasie przejazdu z centrum Polski w Bieszczady. ZAGROśENIA: Strukturalne bezrobocie Spadająca kondycja okolicznych zakładów dających zatrudnienie mieszkańcom ZuboŜenie społeczeństwa spowodowane brakiem opłacalności produkcji rolnej NiŜ demograficzny i starzenie się społeczeństwa Grabownica 2009 39 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica IV. Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Starzeńska – plan działań (w latach 2009-2015) I. Modernizacja i rozwój infrastruktury kulturalnej i infrastruktury rekreacyjno – sportowej 1 Zachowanie dziedzictwa kulturowego – prace konserwatorskie przy zespole kościelno-plebańskim oraz zabytkach ruchomych zlokalizowane przy parafii p.w. Św. Mikołaja i Św. Józefa 2 Rewitalizacja centrum wsi 3 Rozbudowa istniejącej bazy lokalowej Ochotniczej StraŜy PoŜarnej 4 Rozwój funkcji biblioteki 5 Rozbudowa istniejącej bazy lokalowej Zespołu Szkół w Grabownicy 6 Rozwój funkcji rekreacyjno-sportowej klubu sportowego GKS Górnik Grabownica 7 Rozbudowa infrastruktury muzealnej u Pana Tomasza Kędry 8 Renowacje i oznakowanie obiektów II. Modernizacja i rozwój infrastruktury komunalnej 1 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe miejscowości 2 Rozbudowa istniejącej infrastruktury wodno-kanalizacyjnej 3 Oświetlenie dróg wewnętrznych 4 Budowa ścieŜek rowerowych wraz z punktem rekreacyjno-widokowym 5 Budowa kaplicy cmentarnej Grabownica 2009 40 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Opis zadań, koszt przewidzianych inwestycji oraz rezultaty z realizacji zadań I. Modernizacja i rozwój infrastruktury kulturalnej i infrastruktury rekreacyjno sportowej. Ad 1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego – prace konserwatorskie przy zespole kościelno-plebańskim oraz zabytkach ruchomych zlokalizowane przy parafii p.w. Św. Mikołaja i Św. Józefa: a) Budowa parkingu, ogrodzenia, ciągów pieszych do budynku - parkingi i drogi dojazdowe – 400m2 x 100zł. = 40 000 zł. ogrodzenie 200 mb - 30 000 zł. remont organistówki - 300 000 zł. aranŜacja ekspozycji - 20 000 zł. Koszt ogólny – 390 000 zł. Źródła finansowania: środki własne, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Realizacja zadania: 2009-2010 b) kapitalny remont starej plebani - odwodnienie – 32 000 wymiana pokrycia dachu i częściowa wymiana więźby dachowej - 120 000 zł. odnowienie elewacji – 53 000 zł. wymiana stolarki okiennej i drzwiowej – 20 000 zł. adaptacje wnętrz – 15 000 zł. przebudowa zaplecza sanitarno kuchennego – 43 000 zł. wymiana podłóg – 80 000 zł. Koszty ogółem – 363 000 zł. Źródła finansowania: środki własne, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, budŜet Województwa Podkarpackiego Realizacja zadania: 2011-2014 Grabownica 2009 41 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica c) zagospodarowanie placu wokół plebani i zmiana organizacji ruchu wraz z połączeniem drogi nr 1727 z drogą 1778; Koszty ogółem – 150 000 zł. Źródła finansowania: środki własne, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 Realizacja zadania: 2013-2014 d) Konserwacja zabytków ruchomych (obrazy, ołtarze, rzeźby, płaskorzeźby); Koszty ogółem – 80 000 zł. Źródła finansowania: Wojewódzki Konserwator Zabytków, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, budŜet Województwa Podkarpackiego, środki własne Realizacja zadania: 2009-2015 e) remont kapliczek, pomników cmentarnych i groty przykościelnej; - 10 kapliczek i pomników - 30 000 zł. - grota przykościelna – 150 000 zł. Koszty ogółem – 180 000 zł. Źródła finansowania: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, środki własne Realizacja zadania: 2012-2015 Rezultatem wykonanie niniejszej inwestycji wpłynie na polepszenie walorów estetycznych centrum wsi. Powstrzymane zostanie niszczenie dziedzictwa kulturowego miejscowości, pozwalając tym samym zachować je dla przyszłych pokoleń. Ad 2. Rewitalizacja centrum wsi: a) Budowa zaplecza do organizacji imprez o charakterze masowym i rekreacyjnowypoczynkowym (scena koncertowa, miasteczko rowerowe, mini skatepark, plac zabaw dla dzieci, oświetlenie terenu, nasadzenie drzewek ozdobnych) – byłe boisko szkolne w centrum wsi; - zaplecze techniczne ze sceną 7x10 m - 75 000 zł. - stoiska ekspozycyjne (10 domków) – 9 500 zł. - miasteczko rowerowe - 600 m2 - 35 000 zł. - zaplecze sanitarne –7 000 zł. Grabownica 2009 42 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica - ogrodzenie 200 mb – 22 000 zł. nasadzenie drzewek ozdobnych 2 000 zł. mini skatepark – 20 000 zł. plac zabaw dla dzieci 30 000 zł. Koszt ogólny – 200 500 zł. Źródła finansowania: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, środki własne Realizacja zadania: 2010-2015 b) estetyzacja terenu przed budynkiem byłej gminy; Koszt ogólny – 6 000 zł. Źródła finansowania: środki własne Realizacja zadania: 2009 r. c) remont budynku byłej gminy wraz z modernizacją (osuszanie, odwodnienie, wymiana pokrycia dachowego, odnowa elewacji); Koszt ogólny – 370 000 zł. Źródła finansowania: , środki własne, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Realizacja zadania: 2009-2011 OdświeŜenie wyglądu centrum wsi oraz stworzenie miejsc spotkań, dla mieszkańców, młodzieŜy oraz dzieci (na placu zabaw) pozwoli na integrację społeczeństwa i aktywne spędzanie wolnego czasu. Ad 3. Rozbudowa istniejącej bazy lokalowej Ochotniczej StraŜy PoŜarnej: - rozbudowa sceny wraz z zapleczem technicznym 120 m2 (garaŜ) – 350 000 zł. remont świetlicy na potrzeby MłodzieŜowych DruŜyn PoŜarniczych - 30 000 zł. poprawa stanu zaplecza kuchennego przy Sali OSP - 20 000 zł. odwodnienie budynku - 35 000 zł. Koszt ogólny – 435 000 zł. Źródła finansowania: środki własne, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Grabownica 2009 43 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Realizacja zadania: 2009-2012 Przeprowadzony remont budynku OSP, umoŜliwi dalszy rozwój tej organizacji w miejscowości. Zapewnione zostaną lepsze warunki do szkoleń oraz aktywizacji młodych ludzi w MłodzieŜowych DruŜynach PoŜarniczych. W wyniku remontu zaplecza kuchennego oraz rozbudowania sceny wzrośnie standard odbywających się tam imprez kulturalnych i towarzyskich. Ad 4. Rozwój funkcji biblioteki: - stworzenie świetlicy i biblioteki multimedialnej. Koszt ogólny – 30 000 zł. Źródła finansowania: program Biblioteka +, środki własne Realizacja zadania: 2014 Unowocześnienie biblioteki i jej internetyzacja pozwoli na uatrakcyjnienie jej dla młodego odbiorcy, tworząc ja nowoczesną oraz zwiększając jej moŜliwości edukacyjne i kulturalne dla młodzieŜy. Ad 5. Rozbudowa istniejącej bazy lokalowej Zespołu Szkół w Grabownicy: - budowa kompleksu boisk sportowo rekreacyjnych z torem saneczkowym przy Zespole Szkół – 495 000 zł. - budowa placu zabaw – 30 000zł. - budowa parkingu – 30 000 zł - remont szkoły z uwzględnieniem funkcji turystycznej oraz zakup sprzętu noclegowo – turystycznego – 60 000 zł. - budowa trzy-oddziałowego przedszkola – 1800 000 zł. Koszt ogólny – 2 415 000 zł. Źródła finansowania: Ministerstwo Sportu i Turystyki, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, środki własne Realizacja zadania: 2009-2014 Budowa kompleksu boisk sportowo rekreacyjnych wraz z torem saneczkowym przy Zespole Szkół, pozwoli na uatrakcyjnienie dzieciom i młodzieŜy spędzanie wolnego czasu. Grabownica 2009 44 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Remont budynku szkoły oraz rozwój jej funkcji turystycznej uatrakcyjni ofertę turystyczną miejscowości oraz pozwoli na nawiązywanie nowych kontaktów z innymi szkołami ( w kraju i zagranicą), z moŜliwością zapraszania ich jako gości. Ad 6. Rozwój funkcji rekreacyjno-sportowych klubu sportowego GKS Górnik Grabownica: – modernizacja boisk sportowych – 25 000 zł. - budowa kortów tenisowych – 30 000 zł. - budowa strzelnicy - 5 000 zł. - oświetlenie obiektów – 50 000 zł. - rozbudowa pomieszczeń klubowych, trybun, wyposaŜenie siłowni - 86 000 zł. - budowa miejsc parkingowych- 75 000 zł. - ogrodzenie – 150 000 zł. Koszt ogólny – 421 000 zł. Źródła finansowania:, Ministerstwo Sportu i Turystyki, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, środki własne Realizacja zadania: 2009-2014 Niniejsza inwestycja polepszy warunki funkcjonowania klubu sportowego, pozwoli uatrakcyjnić jego ofertę dla członków i zachęcić młodzieŜ do aktywnego spędzania czasu. Ad 7. Rozbudowa infrastruktury muzealnej u Pana Tomasza Kędry: - budowa wiat i aranŜacja ekspozycji Koszt ogólny – 46 000 zł. Źródła finansowania: Lokalna Grupa Działania, środki własne Realizacja zadania: 2009-2015 Rozwój infrastruktury muzealnej pozwoli na zachowanie dziedzictwa kulturowego, małej ojczyzny oraz przekazanie jej przyszłym pokoleniom. Ad. 8. Renowacje i oznakowanie obiektów zabytkowych, miejsc pamięci narodowej oraz miejsc waŜnych dla historii wsi w tym takŜe wyznaczenie szlaków turystycznych ścieŜkami Grabownicy. Koszt ogólny – 15 000 zł. Źródła finansowania: Lokalna Grupa Działania, środki własne Grabownica 2009 45 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Realizacja zadania: 2010-2012 Przygotowanie szlaku turystycznego w Grabownicy oraz oznakowanie miejsc pamięci narodowej i miejsc waŜnych wydarzeń wsi, pozwoli na uatrakcyjnienie jej oraz wzbogacenie oferty turystycznej. II. Modernizacja i rozwój infrastruktury komunalnej. Ad 1. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe miejscowości: - budowa zbiorników małej retencji - 250 000 zł. - prace melioracyjne przy głównych ciekach wodnych (rzeki) – 80 000 zł. - renowacja rowów melioracyjnych - 35 000 zł. Koszt ogólny – 365 000 zł. Źródła finansowania: BudŜet Województwa Podkarpackiego, środki własne Realizacja zadania: 2010-2015 Celem niniejszej inwestycji jest poprawienie estetyki zabezpieczenie terenów przyrzecznych przed powodzią. miejscowości oraz Ad 2. Rozbudowa istniejącej infrastruktury wodno-kanalizacyjnej: a) rozbudowa oczyszczalni ścieków i zakończenie inwestycji kanalizacyjnej; Koszt ogólny – 2 600 000 zł. Źródła finansowania: Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego, środki własne Realizacja zadania: 2009-2010 b) budowa sieci wodociągowej Koszt ogólny – 2 200 000 zł. Źródła finansowania: Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, środki własne Realizacja zadania: 2010-2012 Przeprowadzenie niniejszej inwestycji ma na celu polepszenie standardu Ŝycia mieszkańców miejscowości oraz zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska. Grabownica 2009 46 Plan Odnowy Miejscowości Grabownica Ad 3. Oświetlenie dróg wewnętrznych. Koszt ogólny – 80 000 zł. Źródła finansowania: środki własne Realizacja zadania: 2010-2015 Wykonanie oświetlenia na drogach zapewni społeczeństwa oraz polepszy standard Ŝycia. większe bezpieczeństwo Ad 4. Budowa ścieŜek rowerowych wraz z punktem rekreacyjno widokowym. Koszt ogólny – 25 000 zł. Źródła finansowania: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, środki własne Realizacja zadania: 2010-2012 Wybudowanie ścieŜek rowerowych uatrakcyjni miejscowość pod względem turystycznym oraz zapewni mieszkańcom na aktywny i bezpieczny sposób spędzania czasu. Ad 5. Budowa kaplicy cmentarnej. Koszt ogólny – 250 000 zł. Źródła finansowania: środki własne Realizacja zadania: 2010-2012 Wybudowanie kaplicy cmentarnej pozwoli na godne przechowanie zwłok do czasu wiecznego spoczynku oraz zapewni sprawny przebieg ceremonii pogrzebu. Grabownica 2009 47
