Untitled - Fundacja ARTE

Targówek aktywny.
Razem kreujemy rzeczywistość!
Warszawa 2016
Wydawca:
Fundacja ARTE
ul. Walecznych 12/3, 03-916 Warszawa
www.fundacja-arte.pl
ISBN: 978-83-936829-0-4
Nakład: 1500 egz.
Dziękujemy Partnerowi:
Broszura powstała w ramach projektu
„Targówek aktywny. Razem kreujemy rzeczywistość!”
współfinansowanego ze środków
Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
w ramach Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
Kilka słów o projekcie
„Targówek aktywny. Razem kreujemy rzeczywistość!”
Główny cel projektu:
Priorytetowym celem projektu „Targówek aktywny. Razem kreujemy rzeczywistość!”, realizowanego w ramach Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, jest
aktywizacja obywatelska i zwiększenie udziału w życiu publicznym młodzieży – grupy liczącej około 150 osób – z obszaru Targówka poprzez jej aktywny udział w zakresie prowadzonych w tej dzielnicy działań związanych z rewitalizacją lokalnego środowiska. Niniejszy projekt wpisuje się w założenia Zintegrowanego Programu Rewitalizacji
m.st. Warszawy do 2022 roku, który zakłada m.in.: „[…] wzmacnianie aktywności społecznej i obywatelskiej mieszkańców. Odbywa się to poprzez stworzenie odpowiednich warunków i zachęcanie społeczności do włączenia się we wspólne przedsięwzięcia oraz do inicjowania oddolnych działań na rzecz swojego otoczenia”.
Działania projektowe i jego odbiorcy:
W projekcie przewidziano zajęcia teoretyczne dla młodzieży, które będą prowadzone w szkołach, oraz warsztaty terenowe i wizyty studyjne w wybranych obiektach na dwóch podobszarach kryzysowych – Targówku Mieszkaniowym i Targówku
Fabrycznym – wyznaczonych do rewitalizacji w ramach Zintegrowanego Programu
Rewitalizacji m.st. Warszawy do 2022 roku. Wielokierunkowy program projektu
przewiduje ponadto warsztaty z opracowywania projektów rewitalizacji, dotyczące możliwej adaptacji wybranych obiektów zlokalizowanych w podobszarach kryzysowych, w efekcie czego powstaną autorskie młodzieżowe projekty rewitalizacji tych obszarów i obiektów, wraz z koncepcją utworzenia Centrum Młodzieży
Targówka jako miejsca aktywności lokalnej młodych z obszaru dzielnicy, wydane
w wersji elektronicznej na DVD oraz upowszechnione na utworzonym w ramach
projektu portalu internetowym. Warsztaty realizacji wybranych elementów najlepszych młodzieżowych projektów rewitalizacji będą działaniami zaliczanymi do kategorii działań „miękkich” (np. wystawa, pokaz, spektakl teatralny) oraz działań przestrzennych (np. działania mające na celu uatrakcyjnienie przestrzeni funkcjonalnej podwórek poprzez projektowanie kompozycji z nasadzeń roślinnych, projekty elementów małej architektury w postaci mebli miejskich, tj. ławek, donic, koszy
na śmieci z materiałów do recyklingu, opracowanie i wykonanie projektów murali
ściennych etc). Beneficjentem projektu jest młodzież w wieku 13-18 lat z gimnazjów
i szkół ponadgimnazjalnych z terenu Targówka.
Szczegółowy program projektu i sposoby jego realizacji:
Rok 2016
(wrzesień – październik 2016) – pierwszym merytorycznym etapem projektu będą
spotkania i wykłady wprowadzające w tematykę partycypacji obywatelskiej, kształtowania postaw obywatelskich w oparciu o działania na rzecz środowiska lokalnego i jego rewitalizacji, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów zdegradowanych.
Podczas prelekcji eksperci zapoznają młodzież z pojęciem partycypacji obywatelskiej,
wskażą przykłady zaangażowania obywatelskiego i rewitalizacji, przedstawią problem
(zdegradowane obszary Targówka, konieczność przeprowadzenia działań naprawczych z jednoczesną możliwością zaangażowania młodzieży), omówią dobre praktyki partycypacji obywatelskiej, rewitalizacji, jednocześnie przybliżając uczestnikom projektu historię i dziedzictwo kulturowe obszaru Targówka, wręczą materiały szkoleniowe. Prelekcjom towarzyszyć będą projekcje multimedialne wspomagające proces
przyswajania przekazywanej informacji mówionej.
(listopad – grudzień 2016) – kolejnym etapem merytorycznym będą warsztaty w terenie połączone z wizytami studyjnymi w miejscach i obiektach istotnych z punktu widzenia rewitalizacji dzielnicy. Młodzież odwiedzi z prowadzącym miejsca, które w ostatnich latach poddane zostały rewitalizacji lub na taką czekają, m.in. obszary pokolejowe,
Targówek Mieszkaniowy i Fabryczny, zabytkową willę przy ul. Siarczanej 6. Osoba prowadząca zajęcia, posiadająca kierunkowe wykształcenie z zakresu architektury i historii sztuki, wskaże, na co zwrócić uwagę podczas wyboru priorytetowych obszarów
i obiektów do rewitalizacji, tak aby odpowiadały one możliwościom technicznym dzielnicy. Warsztaty terenowe i wizyty studyjne w wybranych obiektach przybliżą uczestnikom historię obszaru oraz zagadnienie rewitalizacji – poprzez kontakt z substancją
zabytkową Targówka. Młodzież pozna również potencjalne możliwości partycypacji
obywatelskiej w działaniach rewitalizacyjnych przy wybranych priorytetowych obszarach i obiektach przeznaczonych do rewitalizacji, zaś warsztaty i wizyty studyjne pobudzą wyobraźnię młodego człowieka, stanowiąc bodziec do zaangażowania się w opracowanie projektów rewitalizacji obszarów Targówka.
Rok 2017
(styczeń – luty 2017) – młodzież pod okiem prowadzącego wstępnie opracuje własne koncepcje i program Centrum Młodzieży Targówka. Prowadzone przez architekta
z wykorzystaniem programów graficznych warsztaty zostaną zrealizowane w szkołach.
4
Dopuszcza się wszelkie formy przygotowania projektów, przy użyciu różnorodnych
środków i wyrazów artystycznych oraz projektowych (w myśl użycia nieskrępowanej
wyobraźni), jednak z naciskiem na formę multimedialną, elektroniczną. Warsztaty będą
stanowiły punkt wyjścia do opracowania projektów, które złożone zostaną do konkursu na program Centrum Młodzieży Targówka.
(marzec 2017) – etap pracy własnej uczniów: opracowywanie przez młodzież programów adaptacji wybranych zdegradowanych obszarów i obiektów z Targówka.
Dopuszcza się przygotowywanie prac konkursowych w grupach do 10 osób. Etap pracy własnej uczniów i przedstawienie swoich projektów do konkursu będą pierwszymi
krokami ku samodzielnemu włączeniu się w rewitalizację Targówka. W trakcie etapu
pracy własnej uczniów eksperci Fundacji Arte i Fundacji Hereditas – architekci i historycy sztuki – będą służyć młodzieży pomocą w opracowywaniu programów rewitalizacji obiektów w szkołach, także telefoniczne i mailowo – w zależności od preferencji
uczniów. Każdy uczeń będzie mógł skorzystać z bezpośredniej porady w celu jak najlepszego przygotowania swojego projektu.
(kwiecień 2017) – na zakończenie etapu pracy własnej uczniów eksperci Fundacji
Arte i Partnerów poddadzą konsultacjom, zrecenzują i wybiorą najlepsze projekty oraz
zaproszą ich autorów na warsztat profesjonalnego opracowywania projektów w jednym z biur architektonicznych współpracujących z Fundacją Arte i Fundacją Hereditas.
Warsztaty te, prowadzone pod kierunkiem architekta lub projektanta, pomogą autorom wybranych prac przygotować możliwie pełny, profesjonalny projekt rewitalizacji
lub projekt architektoniczny (przy uwzględnieniu możliwości uczniów). Etap ten ma
na celu dobór projektów, które najlepiej spełnią założenia rewitalizacji Targówka oraz
będą odpowiadać potrzebom zdegradowanych obszarów dzielnicy.
(maj 2017) – w trakcie warsztatów zostaną wdrożone wybrane elementy najlepszych
młodzieżowych projektów rewitalizacji przestrzeni i obiektów Targówka w proponowanych przez młodzież i zaaprobowanych przez dzielnicę lokalizacjach. W zależności od młodzieżowych koncepcji będą to np.: wystawa, pokaz, spektakl teatralny, artystyczna kreacja przestrzeni i obiektu: mural, aranżacja w kostce chodnikowej, kompozycja nasadzeń roślinnych, meble miejskie z materiałów przeznaczonych do recyklingu etc. Warsztaty kreacji przestrzeni stworzą szansę dla młodzieży z Targówka na
praktyczne działanie i natychmiastową obserwację efektów swojej pracy, co dodatkowo pobudzi zaangażowanie i wyobraźnię młodego człowieka, a także da szansę wykorzystania wiedzy i umiejętności nabytych w trakcie wykładów oraz warsztatów.
(wrzesień 2016 – czerwiec 2017) – w ramach projektu zaplanowano budowę portalu internetowego „Targówek aktywny. Razem kreujemy rzeczywistość!”.
5
Na portalu zamieszczane będą informacje o Targówku i jego rewitalizacji, o partycypacji obywatelskiej, praktyczne wskazówki w zakresie przygotowania projektów
rewitalizacji przez młodzież i kreowania koncepcji Centrum Młodzieży Targówka,
inspiracje, porady, materiały. Zamieszczone zostaną tu także młodzieżowe projekty
rewitalizacji, a następnie – najlepsze projekty, dopracowane w biurze architektonicznym i wybrane do realizacji w przestrzeni dzielnicy. Współtworzona przez młodzież
witryna stanowić będzie narzędzie wymiany informacji i konsultacji, zaś zamieszczane na łamach portalu wskazówki będą przydatne dla młodzieży w zakresie przygotowywania przez nich projektów rewitalizacji. Portal będzie aktualizowany przez cały
czas trwania projektu.
Założeniem projektu jest stworzenie aktywizującej formy edukacji obywatelskiej,
która będzie atrakcyjna dla młodych odbiorców. Sprzyjać ona będzie wymianie myśli,
spostrzeżeń i doświadczeń w tematycznym zakresie – poprzez warsztaty w terenie,
w tym wizyty studyjne w obiektach wymagających rewitalizacji na Targówku, spotkania
ze specjalistami – architektami, historykami sztuki, urbanistami, „burze mózgów”, opracowanie własnych propozycji zagospodarowania zaniedbanych obiektów na Targówku
i kreowanie programu Centrum Młodzieży Targówka zgodnie z własnymi potrzebami i pomysłami. Uczestnictwo w projekcie wiąże się ze zdobywaniem dodatkowych
umiejętności, np. fotografowanie obiektu, wykonywanie rysunków dokumentacyjnych,
rozpoznawanie stylistyki obiektu zabytkowego i epoki, w której powstał etc., niezbędnych w opracowaniu programu rewitalizacji. Młodzież zaangażowana będzie w realizację projektu na każdym jego etapie, w tym także we współtworzenie portalu internetowego.
Projekt będzie mieć duży wpływ na rozwój kapitału społecznego Targówka,
zapewni także wzrost kompetencji społecznych wśród młodzieży uczestniczącej
w zadaniu, wzrost wiedzy dotyczącej historii i dziedzictwa kulturowego dzielnicy oraz
zagadnień związanych z rewitalizacją i projektowaniem architektoniczno-urbanistycznym, jak również przyczyni się do wykształcenia postaw patriotycznych i kulturalnych.
Co szczególnie istotne, zakładane zmniejszenie problematycznych zachowań w obrębie grupy odbiorców może wpłynąć na rozwój kapitału społecznego Targówka także
w ciągu kolejnych lat. Projekt wzmocni ponadto zainteresowanie sprawami publicznymi dzielnicy i zainicjuje zaangażowanie młodzieży w działania związane z rewitalizacją, a tym samym przyczyni się do wzrostu partycypacji obywatelskiej młodych osób
z Targówka. Działania projektu, jako alternatywna forma spędzania czasu, będą także
szansą na zmniejszenie problemów społecznych i przeciwdziałanie patologiom wśród
młodzieży z Targówka.
6
Zakładane rezultaty i efekty realizacji projektu:
Realizacja głównych założeń projektu umożliwi uzyskanie trwałej zmiany w świadomości młodzieży z Targówka poprzez ich aktywny udział w działaniach rewitalizacyjnych oraz przyczyni się do podejmowania przez nich w przyszłości samodzielnych
inicjatyw obywatelskich, służących rozwojowi lokalnego środowiska. Zaangażowanie
młodzieży będzie – z uwagi na twórczy charakter projektu, wyzwalający kreatywność
– niezwykłą szansą na pogłębienie wiedzy, odkrywanie nowych pasji, zainteresowań
oraz doświadczenie działań zespołowych. Jednym z rezultatów będzie także wzrost
zainteresowania historią, tradycją, rewitalizacją i dziedzictwem kulturowym Targówka
wśród odbiorców projektu.
Pomysłów może być wiele, wystarczy uruchomić wyobraźnię! Wybrane
elementy Waszych projektów mają szansę realizacji na terenie obiektów
(warsztaty literackie, zajęcia taneczne, a może… galeria?).
Autorów najlepszych koncepcji zaprosimy na warsztaty z historykami sztuki
i architektami – z nimi nadacie swoim projektom ostateczny kształt!
Najlepsze wybrane projekty będą zaprezentowane w Internecie.
Szczegółowe informacje:
Projekt dofinansowany ze środków
Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
tel. 22 891 01 62
www.fundacja-arte.pl
Biuletyn przygotowany we współpracy z Urzędem Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy
7
Kilka słów na temat rewitalizacji i partycypacji
społecznej
Rewitalizacja to proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, realizowany w sposób kompleksowy poprzez zintegrowane działania na
rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie,
prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji.
Rewitalizacja powinna przyczyniać się do poprawy jakości życia mieszkańców,
zaprowadzenia ładu przestrzennego, ożywienia ekonomicznego, aktywizacji mieszkańców, zmniejszenia zagrożenia przestępczością, poprawy warunków zachowania
dziedzictwa kulturowego, podejmowania remontów i konserwacji (przede wszystkim
obszarów i obiektów zabytkowych).
Rewitalizacja to ogół działań interwencyjnych, których celem jest wyprowadzenie zdegradowanego obszaru z kryzysu, odwrócenie niekorzystnych tendencji na tym
obszarze i wdrożenie nowych funkcji (także dla zabytkowych obiektów).
Rewitalizacja (łac.): re (znów) + vitalis (witalny, zdolny do życia)
= przywrócenie do życia
W ramach rewitalizacji możemy na nowo wykorzystać opuszczone, zaniedbane
obiekty – najczęściej poprzez ich adaptację do nowych funkcji, np. otwarcie klubu czy
galerii w dawnej fabryce, teatru w starej kamienicy, muzeum, lokali dla organizacji społecznych etc.
Po co rewitalizować?
– aby pobudzić rozwój społeczny i gospodarczy,
– aby na nowo wykorzystać opuszczone lub nieużytkowane budynki i przestrzenie
miejskie – najczęściej poprzez zmianę funkcji obiektu.
Komu służy rewitalizacja?
– służy LUDZIOM i jest prowadzona DLA LUDZI, w porozumieniu i przy współpracy
z mieszkańcami rewitalizowanego terenu.
8
Celem długofalowym działań rewitalizacyjnych w ramach Zintegrowanego
Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy do 2022 roku jest zrównanie rozwoju obszarów obecnie kryzysowych na prawym brzegu z obszarami znajdującymi się po lewej
stronie Wisły.
Cel nadrzędny będzie osiągnięty przez realizację czterech celów głównych:
1. O
żywienie społeczno-gospodarcze, podniesienie jakości przestrzeni publicznej oraz
poprawa środowiska naturalnego zgodnie z wymogami gospodarki niskoemisyjnej.
2. R
ozwój turystyki, kultury i sportu w oparciu o tożsamość lokalną oraz zasoby dziedzictwa kulturowego.
3. Zapobieganie i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.
4. Z
większenie aktywności mieszkańców oraz ich udziału w różnych obszarach funkcjonowania miast.
Działania rewitalizacyjne rozpoczęły wdrażaną przez Miasto Stołeczne Warszawa
koncepcję partycypacji obywatelskiej, traktowanej jako udział mieszkańców
w kreowaniu przestrzeni najbliższej ich miejscu zamieszkania. Wdrażaniu rewitalizacji od początku towarzyszy otwarta polityka informacyjna, odbywają się
konsultacje społeczne, co pomaga jak najlepiej dostosować efekt końcowy
rewitalizacji dzielnicy do potrzeb i oczekiwań mieszkańców.
Partycypacja społeczna – udział mieszkańców wszystkich grup wiekowych w formalnych i nieformalnych procesach samoorganizacji zmierzających do wyzwolenia
energii społecznej i działań oddolnych w sferze socjalnej, kulturalnej, w kreowaniu
przestrzeni, w której się mieszka, a w konsekwencji do polepszenia warunków życia
społeczności lokalnej i stanu zachowania dzielnicy
Projekt „Targówek aktywny. Razem kreujemy rzeczywistość!” wpisuje się w formułę partycypacji społecznej, ponieważ daje młodzieży szansę współuczestnictwa w procesie rewitalizacji poprzez szereg działań edukacyjnych oraz praktycznych, które będą
prowadzone w ramach projektu na podobszarach kryzysowych w dzielnicy Targówek
wyznaczonych w ramach Zintegrowanego Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy do
2022 roku.
9
REWITALIZACJA NA TARGÓWKU
Dzielnica Targówek to obszar wielu kontrastów przestrzennych i infrastrukturalnych, gdzie stare styka się z nowym – tradycja z nowoczesnością i różnorodnością kulturową. Stereotypowy wizerunek dzielnicy – sypialni położonej na obrzeżach Warszawy – na skutek podjętych działań rewitalizacyjnych zaczyna się zmieniać.
Zapoczątkowany proces stał się stymulatorem wielu projektów skierowanych na osiągnięcie celu, jakim jest ożywienie społeczno-gospodarcze terenów objętych rewitalizacją i przeciwdziałanie zdiagnozowanym zjawiskom kryzysowym.
Nowoczesne bloki...
...i stare kamienice. Fot. Materiały Urzędu Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy
10
LATA 2007-2013
W ramach procesu rewitalizacyjnego na przestrzeni lat 2007-2013 zostały podjęte działania skoncentrowane na rozwiązywaniu problemów. Działania te wpływały na wzrost jakości życia mieszkańców. Punktem wyjścia rewitalizacji było zdiagnozowanie problemów na obszarach objętych programem rewitalizacji. W dzielnicy
Targówek rewitalizacją zostały objęte tereny części Targówka Fabrycznego, Targówek
Mieszkaniowy oraz fragmenty osiedla Bródno, na których w ramach tegoż programu
były realizowane projekty, programy i przedsięwzięcia zmierzające do wyprowadzenia obszaru z sytuacji kryzysowej oraz stworzenie warunków do jego dalszego rozwoju. Dzięki zaangażowaniu władz dzielnicy, mieszkańców i środowisk lokalnych dokonała się odnowa przestrzenna, społeczna i gospodarcza tych obszarów.
Rewitalizacja w latach 2014-2022 w dzielnicy Targówek będzie kontynuowana na
obszarze Targówka Fabrycznego i Targówka Mieszkaniowego.
INWESTYCJE ZREALIZOWANE W RAMACH REWITALIZACJI
TARGÓWEK FABRYCZNY
Projekt 1 – „Odnowa Starego Targówka celem podniesienia estetyki oraz poprawy bezpieczeństwa” (budynki przy ulicach: Ziemowita, Birżańskiej, Dziewanny,
Józefowskiej, Klementowickiej, Naczelnikowskiej, Ołyckiej, Rybieńskiej, Wszeborskiej).
Projekt zakładał remont budynków komunalnych (w tym trzech zabytkowych kamienic) znajdujących się na tym obszarze. Ważnym powodem rewitalizacji kamienic
poprzez modernizację i doposażenie w urządzenia i instalacje techniczne była ich wartość historyczna, a także architektoniczna. W otoczeniu modernizowanych budynków
dokonano nasadzeń drzew i krzewów, rekultywacji trawników i aranżacji terenów zieleni oraz podwórzy. Zostały przeprowadzone remonty małej architektury, ogrodzeń
oraz budowy placów zabaw. Zmodernizowano ciągi pieszo-jezdne.
ul. Rybieńska 21
– podwórze
(przed
i po rewitalizacji)
(Fot. Materiały Urzędu
Dzielnicy Targówek
m.st. Warszawy)
11
ul. Ołycka 2
(przed i po rewitalizacji)
(Fot. Materiały Urzędu Dzielnicy Targówek
m.st. Warszawy)
TARGÓWEK MIESZKANIOWY
Projekt 2 i 3 – „Odnowa Starego Targówka – poprawa estetyki i bezpieczeństwa”. Wyremontowano kamienice w obrębie ulic: Święciańskiej, Barkocińskiej,
Radzymińskiej, Bieżuńskiej, Rajgrodzkiej, św. Wincentego wraz z wytyczeniem nowych
szlaków komunikacyjnych i zagospodarowaniem terenu między budynkami. W otoczeniu modernizowanych budynków dokonano nasadzeń drzew i krzewów, rekultywacji trawników i aranżacji terenów zielonych oraz podwórzy. Zostały przeprowadzone
remonty małej architektury, ogrodzeń oraz budowy placów zabaw.
ul. Bieżuńska 1
(Fot. Materiały Urzędu Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy)
12
ul. Święciańska 4/6 (Fot. Materiały Urzędu Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy)
ul. Radzymińska-Rajgrodzka, plac zabaw, rekultywacja (Fot. Materiały Urzędu Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy)
Realizacja remontów budynków na obszarach Targówka Mieszkaniowego objętych
Programem Rewitalizacji m.st. Warszawy oraz przeprowadzenie inwestycji uzupełniających dały szansę na zrealizowanie celów stawianych projektom rewitalizacyjnym.
Wspomniane działania wywołały oczekiwane efekty społeczne, infrastrukturalne i przestrzenne. Projekty zagospodarowania skwerów i przestrzeni międzyosiedlowej umożliwiły wykorzystanie terenów i utworzenie na nich placu zabaw, z którego korzystają
mieszkańcy okolicznych budynków. Zrealizowane inwestycje poprawiły poziom bezpieczeństwa – obecnie dzieci i młodzież mają miejsca do bezpiecznej zabawy i spędzania wolnego czasu. Sztandarowym przykładem jest modernizacja parku Wiecha w otoczeniu teatru Rampa. Wybudowano, ogrodzono i wyposażono plac zabaw z torem dla
rowerków, a także wykonano monitoring parku. Park Wiecha jest dziś miejscem spotkań i wypoczynku rodzin z Targówka Mieszkaniowego. Organizowane są tu różnego
rodzaju imprezy kulturalne i sportowe.
PROJEKTY SPOŁECZNO-KULTURALNE ZREALIZOWANE
NA TERENACH REWITALIZOWANYCH
„Zasadź Targówek” to projekt prowadzony przez Stowarzyszenie Monopol
Warszawski w ramach programu pn. „Blok, podwórko, kamienice – ożywiły się
dzielnice”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego,
13
realizowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa. W ramach projektu stworzono
z mieszkańcami pięć ogródków ekologicznych. Na wydzielonych działkach, w zaniedbanych częściach podwórek, zorganizowano ogródki. O ich charakterze zadecydowali mieszkańcy (ogródek warzywny lub ozdobny). Wraz z architektem stworzyli oni projekt, zrobili nasadzenia, a obecnie zajmują się ich pielęgnacją. Bardzo ważne
były działania ekologiczne – wykorzystanie elementów wcześniej postrzeganych jako
odpady (np. użycie starych cegieł do budowy murków) i budowa kompostowników na
odpady organiczne.
Fot. Stowarzyszenie Monopol Warszawski
14
Projekt „Punkty zwrotne” był prowadzony przez Stowarzyszenie Monopol
Warszawski w ramach programu pn. „Blok, podwórko, kamienice – ożywiły się dzielnice”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa w partnerstwie. W ramach projektu
powstały na terenie Targówka mozaikowe tablice będące nośnikami pozytywnych treści refleksyjnych. Mozaiki zostały umieszczone na chodnikach, ścieżkach, alejkach i są
atrakcyjnymi i efektownymi dziełami plastycznymi. Punkt zwrotny, napotkany przypadkowo lub mijany codziennie, może być impulsem do zmiany nastawienia, roześmiania
się czy postawienia pytania: „A może by tak...?".
Fot. Stowarzyszenie Monopol Warszawski
15
Na ścianie zdewastowanej klatki schodowej kamienicy przy ulicy Krasnobrodzkiej
zmieniony został antysemicki napis na napis przyjazny wszystkim ludziom. Jest to element „Reakcji słownych” – działania w ramach projektu „In(ter)wencje osiedlowe”, który odbył się na Targówku Mieszkaniowym i na Bródnie w 2013 r. Projekt
obejmował cykl działań społeczno-artystycznych, w ramach których mieszkańcy zostali zaproszeni do konsultacji społecznych, akcji podwórkowych i warsztatów. Tworząc
szereg okazji do spotkania, pobudzano mieszkańców do działania na rzecz własnego
otoczenia i zachęcano do wspólnego spędzania czasu na podwórkach. Na podwórkach objętych działaniami projektowymi odbyły się także m.in. projekcje bajek dla
dzieci, akcje performatywne Performerii Warszawy, spotkania ze specjalistami podczas
Stolików Obywatelskich i wiele innych – o czym można przeczytać na www.interwencje.blogspot.com.
Fot. Kamila Szuba
Fot. Anna Płachecka
16
Fot. Anna Płachecka
17
PRIORYTETOWE INWESTYCJE W ZAKRESIE REWITALIZACJI
OBSZARÓW W DZIELNICY TARGÓWEK M.ST. WARSZAWY
CENTRUM KULTURY I AKTYWNOŚCI LOKALNEJ, UL. SIARCZANA 6
Inwestycja obejmuje adaptację willi przy ul. Siarczanej 6 na Centrum Kultury
i Aktywności Lokalnej wraz z zagospodarowaniem zabytkowego parku wokół obiektu.
Wewnątrz budynku zlokalizowane zostaną sale przeznaczone na spotkania grup zainteresowań. Wnętrze obiektu zaprojektowano jako otwarte o wielofunkcyjnym charakterze z mobilnym wyposażeniem ułatwiającym prowadzenie działań o różnorodnym charakterze w tej samej przestrzeni. Całość kompleksu uzupełni sala widowiskowa o powierzchni ok. 120 m2. W roku bieżącym wykonano już roboty rozbiórkowe
i oczyszczono stropy z przegniłych warstw ociepleniowych, planowana jest wymiana
więźby dachowej oraz wykonanie nowego pokrycia, podbicie fundamentów i wykonanie izolacji przeciwwilgociowych. Zakończenie adaptacji obiektu zaplanowano na
rok 2017. W lokalizacji Siarczana 6 planowane jest również uruchomienie Centrum
Lokalnego jako miejsca realizacji programów o charakterze integracyjnym dla mieszkańców Targówka Fabrycznego.
ul. Siarczana 6
(Fot. Materiały Urzędu Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy)
18
PRZEBUDOWA BOISKA SZKOLNEGO GIMNAZJUM NR 141 PRZY
UL. TROCKIEJ 4
Wykonano już dokumentację projektową na powyższe zadanie. W roku bieżącym
planowane jest przeprowadzenie rozbiórki nawierzchni asfaltowej, wykonanie podbudowy i odwodnienia. Roboty nawierzchniowe, zieleniarskie i wyposażenie zaplanowano na rok 2017.
ZAKUP ZADASZEŃ PNEUMATYCZNYCH DLA DWÓCH BOISK
PRZY SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 114, UL. REMISZEWSKA 40
W ramach zadania planowany jest zakup dwóch zadaszeń i kontenera do ich przechowywania. Zostanie zlecony projekt na rozbiórkę rampy kuchennej i wybudowanie
w tym miejscu nawierzchni do ustawienia kontenerów.
REWITALIZACJA BUDYNKÓW KOMUNALNYCH NA TARGÓWKU
FABRYCZNYM I TARGÓWKU MIESZKANIOWYM
Rewitalizacja obejmie łącznie 27 budynków komunalnych zlokalizowanych na
Targówku Przemysłowym i Mieszkaniowym. We wszystkich obiektach w ramach realizacji zadania przewiduje się m.in. wykonanie dokumentacji projektowej na doposażenie lokali mieszkalnych w instalację c.o. i c.c.w. Przewiduje się również wykonanie dociepleń stropów dachowych w ww. budynkach, doposażenie lokali w łazienki
i węzły sanitarne, zagospodarowanie posesji oraz wykonanie instalacji elektrycznych
i sanitarnych dla nowo powstałych węzłów sanitarnych.
19
Poniższe fotografie przedstawiają obszary przewidziane do rewitalizacji, spośród których młodzież wybierze najbardziej interesujące dla siebie obiekty i opracuje autorską koncepcję ich zagospodarowania. Proponowane miejsca to m.in.:
ul. Rajgrodzka 25 – druga ściana szczytowa; ul. Rajgrodzka 13 – ściana od strony placu
zabaw; ul. Radzymińska 113 – ściana granicząca z działką prywatną; ul. Święciańska 22
i 26 oraz ul. Barkocińska 2a i 4 – ściany szczytowe; ul. Święciańska 8, 12 i 14 – ściany
szczytowe, bramy i podwórko.
ul. Rajgrodzka13
(Fot. Fundacja Arte)
ul. Radzymińska 113
(Fot. Fundacja Arte)
20
21
ul. Radzymińska 107
(Fot. Fundacja Arte)
ul. Barkocińska 2A
(Fot. Fundacja Arte)
ul. Święciańska 12
(Fot. Fundacja Arte)
22
ul. Ziemowita 28
(Fot. Fundacja Arte)
„OTWARTA RAMPA”
„Otwarta Rampa” to projekt realizowany przy teatrze Rampa, który ma na celu
zwiększenie dostępności teatru i jego działań dla mieszkańców Targówka. Działania
kierowane są zarówno do osób starszych, jak i młodzieży, z nadzieją na ciekawy
dialog międzypokoleniowy oraz wydarzenia skierowane do poszczególnych grup.
Organizowane są m.in.: spotkania, warsztaty, dyskusje, warsztaty wokalne i ruchu scenicznego, starcia Warszawskiej Ligi Wolnostylowej we freestyle’u oraz akcje zamykania smaków lata i jesieni w słoikach.
Fot. Teatr Rampa
23
WYBRANE ZABYTKI TARGÓWKA
Kapliczka Matki Boskiej przy ulicy Samarytanka
Jest to kapliczka z dwoma obrazami Matki Bożej. Znajduje się na niej napis:
„Kapliczkę zbudowały w 1942 r. dzieci Targówka z półkolonii. Odbudowano w 1997 r.
dzięki ofiarności Zarządu Cmentarza Bródzieńskiego i osób prywatnych”. Usytuowana
jest na Targówku, przy ulicy Samarytanka.
Fot. Fundacja Arte
24
Cmentarz Bródnowski (Bródzieński)
20 listopada 1884 r. Teofil Chościak Popiel, arcybiskup i metropolita warszawski,
uroczyście poświecił nowy Warszawski Rzymskokatolicki Cmentarz Grzebalny im.
św. Wincentego na Bródnie. Dzień później odbył się tam pierwszy pochówek małej
Marii Skibniewskiej. Na początku istnienia cmentarza grzebano tu mieszkańców Pragi
i okolicy. Po trzech latach cmentarz otwarto dla mieszkańców lewobrzeżnej Warszawy,
Fot. Fundacja Arte
którzy zmarli w przytułkach, szpitalach lub samotnie i chowani byli na koszt miasta.
W pierwszych latach istnienia cmentarza była to nekropolia proletariatu i biednych
z Warszawy. Cmentarz Bródnowski zaliczany jest do największych w Europie. Przez
ponad 120 lat swojego istnienia był wielokrotnie powiększany. Cmentarz, choć rzymskokatolicki, w latach 1906-1914 oferował miejsca pochówku dla mariawitów, znajdowała się tu także wydzielona część dla bezwyznaniowców, wyznawców obrzędowości pogańskiej i cygańskiej. Przez kilka pierwszych lat nekropolia nie miała własnego kościoła. Nabożeństwa żałobne odprawiane były w kościołach parafialnych, do których należeli zmarli. Dopiero w latach 1887-1888 wybudowano na terenie cmentarza drewniany kościół św. Wincentego à Paulo, zaprojektowany przez architekta
Edwarda Cichockiego. W 1952 r., kiedy oficjalnie ustanowiono parafię św. Wincentego
25
à Paulo, postanowiono wybudować kościół murowany. Zaprojektował go architekt
Stanisław Marzyński. Wedle założeń planistycznych cmentarz Bródnowski przecięty
został aleją Główną biegnącą po jego przekątnej od ulicy św. Wincentego do zbiegu ulic Odrowąża i Wysockiego. Ze względów porządkowych przecięto ją prostopadle, mniej więcej w połowie, drugą, równie szeroką aleją, zwaną Szeroką. Obie stanowią osie założenia i ułatwiają orientację w tej drugiej co do wielkości warszawskiej
nekropolii. W kwaterach cmentarnych zawarła się na trwałe historia miasta stołecznego. Można tu odnaleźć groby ludzi związanych z historią i kulturą Warszawy i kraju, np. kardynała Aleksandra Kakowskiego, delegata na konferencję wersalską i wybitnego męża stanu Romana Dmowskiego, kontradmirała Adama Mohuczego, wybitnego teologa ks. prof. Eugeniusza Dąbrowskiego, poety Aleksandra Rymkiewicza, dramaturga Zygmunta Kaweckiego, aktorów Franciszka Brodniewicza, Edwarda Fertnera,
Stanisławy Perzanowskiej, skrzypaczki Lidii Kmitowej, Mieczysława Fogga czy znanego warszawskiego sportowca – boksera Antoniego Kolczyńskiego i wielu innych.
Cmentarz jest trwałym pomnikiem dziejów Warszawy.
Fot. Fundacja Arte
26
Kościół św. Wincentego à Paulo
Kościół św. Wincentego à Paulo jest świątynią cmentarną – znajduje się na terenie nekropolii na Bródnie. To obiekt drewniany, zbudowany w 1888 r. z wykorzystaniem materiału używanego do renowacji Kolumny Zygmunta. Projekt kościoła opracował architekt Edward Cichocki. Obiekt jest jednonawowy, ma ryglową konstruk-
Fot. Fundacja Arte
cję. W elewacji zwracają uwagę ażurowe detale wycięte w drewnie. Równie ciekawe jest wnętrze świątyni, ozdobione polichromiami wykonanymi przez Wiesława
Kononowicza. Warto zwrócić uwagę na trzy ołtarze: główny z rzeźbą ukrzyżowanego Chrystusa oraz boczne z obrazami Matki Bożej Niepokalanie Poczętej oraz patrona
kościoła – św. Wincentego à Paulo.
27
Skwer im. Stefana Wiecheckiego (Wiecha)
Skwer znajduje się na Targówku Mieszkaniowym, miedzy ulicami Kołową,
Remiszewską, Ossowskiego i Handlową. Powstał na początku lat 60. ubiegłego stulecia, a 30 lat później, w połowie lat 90., rozrósł się w wyniku przebudowy. Kiedyś był to
Fot. Fundacja Arte
Fot. Fundacja Arte
28
zieleniec stanowiący otoczenie Domu Kultury na Targówku, obecnie jest to park stanowiący otoczenie teatru Rampa. Na jego terenie znajdują się m.in.: źródełko wody
oligoceńskiej, miejsca wypoczynkowe dla dorosłych, plac zabaw dla dzieci, ogrodzony
wybieg dla psów. Po przeciwnej stronie parku, idąc w stronę ronda Żaba, znajduje się
hala sportowa – przy ulicy Olgierda, a dalej (przy ulicy św. Wincentego, przy wejściu
do kirkutu) ponoć najstarszy drewniany dom na Targówku.
Teatr Rampa
To jeden z najważniejszych budynków w dzielnicy. Zlokalizowany jest przy
ul. Kołowej 20 na Targówku Mieszkaniowym. Obiekt został wybudowany w latach
1961-1963. Historię teatru zapoczątkował Marian Jonkajtys, który był jego dyrektorem w latach 1975-1981. Stworzył w tym miejscu scenę muzyczną, na której występowali m.in. Danuta Rinn, Alicja Majewska, Tadeusz Ross. Od 1981 r. na deskach teatru
wystawiany jest klasyczny repertuar. Swą dzisiejszą popularność teatr zawdzięcza znakomitym artystom, którzy występują na scenie; należą do nich m.in. Janusz Józefowicz,
Stanisław Tym, Magda Umer i Zuzanna Olbrychska.
Fot. Fundacja Arte
29
Pomnik Więźniów Politycznych Straconych w l. 1944-1956
Okres systemu komunistycznego, a zwłaszcza czasy stalinowskie, to czas prześladowań opozycji. Szczególnie tragiczną grupą byli tzw. żołnierze wyklęci, którzy toczyli walkę o wolną i demokratyczną Polskę. Reprezentowali różne organizacje niepodległościowe, z Armią Krajową na czele. Wielu z nich, po śledztwach prowadzonych
przez Urząd Bezpieczeństwa i Informację Wojskową, zostało skazanych na karę śmierci, którą zamieniono na dożywotnie więzienie. Inni nie przeżyli przesłuchań lub zosta-
Fot. Fundacja Arte
Fot. Fundacja Arte
Fot. Fundacja Arte
li skrytobójczo zamordowani. Ich ciała chowano potajemnie w różnych, nieoznaczonych miejscach. Jedno z miejsc tajnych pogrzebów znajdowało się na cmentarzu
Bródnowskim. Wiadomo, że pochowano tutaj 22 żołnierzy osadzonych w więzieniu
przy ulicy 11 Listopada i tam zamordowanych. Ich ciała spoczęły „przy studni” – jak
określano to miejsce – w pobliżu cmentarnego muru od strony ulicy Rzeszowskiej
30
(kwatera 45N). W latach 1998-2001, w miejscu spoczynku żołnierzy wyklętych,
powstał pomnik, składający się z krzyża i głazów z tablicami upamiętniającymi ofiary
mordów. Obelisk jest również symbolicznym grobem osób, których miejsca pochówku pozostają nieznane.
Las Bródnowski (Park Leśny Bródno)
Las Bródnowski to uroczysko o powierzchni 89 ha, sztuczne nasadzenie powstałe po drugiej wojnie światowej pomiędzy Zaciszem, Bródnem a podwarszawskimi
Markami. Zajmuje obszar wyciętej w połowie XIX w. Puszczy Bródnowskiej, wykarczowanej pod łąki dla wsi Bródno Stare. W parku można spotkać sarny, dziki, kuny, lisy,
wiewiórki, zające, sójki, dzięcioły, jastrzębie, myszołowy, łosie. Dominują ubogie drze-
Fot. Fundacja Arte
wostany sosnowe na piaszczystych wyniesieniach, w obniżeniach – skupiska wiklin,
przy głównych alejach szpalery brzozowe. Las, będący terenem rekreacyjnym dla
mieszkańców Bródna i Zacisza, został wyposażony w takie elementy małej architektury, jak ławki, stoliki i śmietniki. W północno-wschodniej części założenia znajdują się
ślady rosyjskiego fortu Lewicpol, a także polana dawnego folwarku Lewicpol (Górnik)
– obecnie mała jednostka wojskowa. Przez teren lasu prowadzi ścieżka dydaktyczna „Nauka poszła w las”, z planszami o tematyce przyrodniczej, historycznej, archeologicznej i geograficznej. Teren lasu został włączony do granic obszaru MSI Bródno
Podgrodzie. W lesie, nieopodal polany, na której znajduje się plac zabaw i tereny rekreacyjne, ulokowane są pozostałości grodziska, będącego najstarszą osadą na obszarze
31
Fot. Fundacja Arte
Fot. Fundacja Arte
32
współczesnej Warszawy – zachowały się tam wyeksponowane relikty wczesnośredniowiecznego grodziska. Osadę i mały gród bez fosy wzniesiono niegdyś na wydmie
otoczonej z trzech stron bagnami, które obecnie nie istnieją. Gród założony został
zapewne już w IX w.
Ulica Tykocińska
Ulica położona na Targówku Mieszkaniowym, biegnąca bez przecznic od
Myszkowskiej do Pratulińskiej. Nazwa ulicy nawiązuje do miasteczka Tykocin na
Podlasiu.
Willa Bolesława Pietrusińskiego (Fot. Fundacja Arte)
Ulica Tykocińska została wyznaczona i nazwana mniej więcej na początku lat 20. XX w. (dom nr 32/34 powstał jednak w 1914 r.) na terenie dawnego folwarku Pracówka Pinkusa Pracowitego i początkowo biegła od Radzymińskiej do ulicy św. Wincentego, przecinając jedynie ulicę Pratulińską. W latach 30. jedną z posesji
33
zakupił za 900 dolarów Bolesław Pietrusiński i wybudował sobie willę; wkrótce powstał
też szereg kamienic oraz rozpoczęto budowę kościoła pw. Chrystusa Króla. Ulica
ta była wówczas jedną z najważniejszych na Targówku, a Jerzy Kasprzycki nazwał
ją nawet „Marszałkowską tej dzielnicy”. W przededniu wybuchu wojny ulica biegła
od Radzymińskiej ku zachodowi, przecinając Myszkowską, Pratulińską, Prałatowską
i Poprzeczną, by zakończyć się na ulicy św. Wincentego.
Kościół pw. Chrystusa Króla, ulica Tykocińska (Fot. Fundacja Arte)
Krajobraz ulicy niewiele się zmieniał w latach 50. i 60. XX w. Nie uległ zmianie
układ ulic ani kamienic, dokończono jedynie budowę kościoła pw. Chrystusa Króla.
Ulica długo pokryta była czerwoną kostką klinkierową i oświetlana gazowymi latarniami. Dopiero kiedy w 1972 r. rozpoczęto budowę osiedla Targówek Mieszkaniowy,
zmianie uległ cały układ ulic w okolicy, a Tykocińska została znacznie skrócona
i umieszczona na uboczu. Zachowano jednak zabytkowe zabudowania (w tym willę Pietrusińskiego, którą wkomponowano w układ osiedla) oraz układ urbanistyczny
34
ulicy między Myszkowską a Pratulińską. Fragment ulicy włączono w bieg nowej ulicy
Ossowskiego, część przemianowano na Gościeradowską, a fragment arterii zlikwidowano. W takim stanie ulica istnieje do dzisiaj.
Ulica Tykocińska i kościół pw. Chrystusa Króla (Fot. Fundacja Arte)
Współcześnie przy ulicy Tykocińskiej znajdują się następujące obiekty:
• ul. Tykocińska 15 – willa Bolesława Pietrusińskiego,
• ul. Tykocińska 21 – kamienica przedwojenna, a w niej Galeria Symboliczna Adama
Kozłowskiego,
• ul. Tykocińska 23-25 i 26-40 – szereg kamienic przedwojennych pod numerami: 23,
25, 26, 28, 30, 36, 38 i 40,
• ul. Tykocińska 27/35 – kościół pw. Chrystusa Króla,
• ul. Tykocińska 32/34 – budynek ośrodka zdrowia.
35
Fot. Fundacja Arte
Cmentarz żydowski na Bródnie
Cmentarz żydowski rozlokowany jest u zbiegu ulic Odrowąża i św. Wincentego.
Zajmuje powierzchnię ok. 5 ha i znajduje się na nim około 3000 nagrobków. Nekropolia
została oficjalnie założona w 1780 r. przez Szmula Jakubowicza Zbytkowera, nadwornego bankiera Stanisława Augusta Poniatowskiego. Oprócz przychylności króla Zbytkower uzyskał zgodę na utworzenie cmentarza od biskupa płockiego Michała
Jerzego Poniatowskiego, obwarowaną obietnicą cichego przemarszu konduktów pogrzebowych oraz dostarczania co roku ok. 100 kg łoju do kościoła parafialnego w Skaryszewie. Założyciel oraz jego żona spoczęli na tymże cmentarzu, choć
było to miejsce pochówku przede wszystkim żydowskiej biedoty. Ze znanych osób
w 1842 r. pochowany tu został Abraham Stern, twórca pierwszego na świecie arytmometru wykonującego pięć podstawowych działań. Spoczęli tu również członkowie znanych rodzin żydowskich: Nissenbaumów, Sonnenbergów czy Bergsonów.
36
W 1843 r., staraniem wnuka Szmula Zbytkowera, syna jego córki Ludwiki z małżeństwa
z Izaakiem Flatauem, Jakuba Flataua, wzniesiono wzdłuż północno-wschodniej granicy
cmentarza ceglany mur, w którym umieszczono tablicę pamiątkową ku czci fundatora.
Pozostałe fragmenty muru wzniesiono dopiero w latach 70. XIX w. z funduszy pochodzących z legatów Jakuba Flataua i jego siostry Rozalii Löwenstein. Dostępność nekropolii poprawiła się po otwarciu sąsiadującego cmentarza Bródnowskiego (1884 r.),
wytyczeniu obecnej ulicy św. Wincentego oraz doprowadzeniu na Bródno linii tramwajowej. Cmentarz służył głównie ludności Warszawy prawobrzeżnej aż do wybuchu wojny. W czasie drugiej wojny światowej Niemcy zdewastowali nekropolię oraz
wycięli cenne starodrzewy. Płyty nagrobne posłużyły im do wyłożenia dróg i lotnisk.
Dewastacja cmentarza trwała do 1945 r. Rozebrano otaczający założenie mur. Z 300
tys. grobów przed wojną zachowało się do dziś ok. 3 tys. macew i nagrobków, które
Fot. Fundacja Arte
37
w latach 50. XX w. ściągnięto traktorami w jedno miejsce. Posłużyły też jako materiał budowlany rozwożony w różne części Warszawy. Na terenie nekropolii władze
planowały urządzenie parku rekreacyjnego. Dopiero w latach 80. XX w. zaniedbanym zabytkiem zajęła się Fundacja Rodziny Nissenbaumów. Cmentarz ogrodzono żelaznym parkanem, w którym znajdują się trzy bramy. Ozdobna brama od ulicy Biruty
to główne wejście na cmentarz. Tworzą ją dwa pylony z płaskorzeźbami autorstwa
Dariusza Kowalskiego, Teresy Pastuszki i Leszka Waszkiewicza. Według informacji fundacji Nissenbaumów płaskorzeźba po lewej stronie to scena przekazywania pamięci pokoleniowej, natomiast druga płaskorzeźba przedstawia Żydów modlących się
przed egzekucją, jaka miała tu miejsce w 1942 r. Są tam również hebrajskie inskrypcje. Od bramy w głąb cmentarza przez młody las prowadzi brukowana centralna aleja. Znajduje się przy niej kilka odtworzonych kwater z charakterystycznymi nagrobkami z piaskowca i stojącymi przed nimi macewami. W tym czasie mokotowscy harcerze
odnaleźli na ulicy Dworkowej setki płyt nagrobnych, których Niemcy użyli do wybrukowania uliczki. Nagrobki zostały przewiezione na cmentarz. Na końcu alei znajduje się lapidarium z kamieni nagrobnych. W 2012 r. cmentarz został przekazany Gminie
Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. Gmina wybudowała nowe ogrodzenie i odrestaurowała bramę. Przy głównej alei ustawiono gabiony wypełnione kawałkami macew.
38
PODSUMOWANIE
Przywrócenie zaniedbanym budynkom estetycznego wyglądu, poprawa warunków
życia mieszkańców, chęć do integracji i inicjatyw oddolnych, wzrost poziomu oświaty
i sportu, uatrakcyjnienie sposobu spędzania czasu wolnego oraz zniwelowanie występujących patologii – wszystko to udało się osiągnąć w latach 2007-2013 na terenach
rewitalizowanych Targówka. Kompleksowe podejście do procesu rewitalizacji umożliwiło właściwą realizację celów. W wyniku projektu nie tylko odnowiona została tkanka mieszkaniowa i lepiej zagospodarowano przestrzeń – stworzono także warunki do przeciwdziałania zjawisku marginalizacji. Nastąpiło też ożywienie gospodarcze.
Wciąż pozostaje wiele do zrobienia, a podjęte działania wymagają kontynuacji, dlatego w Zintegrowanym Programie Rewitalizacji m.st. Warszawy do 2022 roku planowane są kolejne inwestycje i działania społeczno-kulturalne, które powinny zmienić oblicze dzielnicy Targówek, m.in. zapewnić przedsiębiorcom przyjazne miejsca do pracy,
a mieszkańcom – do życia i wypoczynku.
Warto zauważyć, że ogromny wysiłek podejmowany od lat przez Miasto Stołeczne
Warszawa Dzielnicę Targówek w zakresie rewitalizacji jest widoczny na każdym kroku.
Projekt „Targówek aktywny. Razem kreujemy rzeczywistość!”, kierowany do młodzieży, będzie z pewnością ciekawym uzupełnieniem tych wszystkich ambitnych przedsięwzięć – włączy młodych ludzi w proces rewitalizacji oraz pokaże im, że mogą mieć
realny wpływ na wygląd ich najbliższego otoczenia.
Mural „Morska Pani” autorstwa Weroniki Zdzichowskiej z Gimnazjum nr 143 na Targówku, zrealizowany
w ramach projektu „Kolej na Pragę!” Fundacji Hereditas, Warszawa 2016 (Fot. Fundacja Hereditas)
39
ORGANIZATOR:
tel. (22) 891 01 62
e-mail: [email protected]
Projekt dofinansowany
ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich