Symboliczne sposoby walki z zaborcą gimn PRZED

Materiały dla nauczyciela pozwalające przygotować uczniów do
zajęć „Symboliczne sposoby walki z zaborcą” odbywających się
w Bramie Poznania
Co powinni wiedzieć uczniowie przed przyjazdem na zajęcia?
Sytuacja pod zaborami w XIX wieku
- zasięg terytorialny zaborów, przede wszystkim zaboru pruskiego
- W którym z zaborów polityka zaborcy była najmniej uciążliwa?
- Jaką politykę prowadzili Niemcy względem Polaków żyjących w zaborze pruskim?
- Kim był Otto von Bismarck i co to była HAKATA?
- Jaką postawę przyjęli Polacy żyjący pod zaborem pruskim?
Poznań jako twierdza
- Gdzie, kiedy i kto zadecydował o tym, że Poznań będzie twierdzą?
- Dlaczego Niemcom zależało na tym, aby miasto było twierdzą?
- W jakim celu Niemcy umacniali miasto?
Materiały przygotowujące uczniów do zajęć
- podręcznik dla danego etapu edukacyjnego
- atlas historyczny: mapa z zasięgiem terytorialnym zaborów
- praca z mapą Poznania z czasów, gdy był twierdzą (mapa poniżej).
-http://www.poznan.pl/mim/trakt/publikacje-pokonferencyjne,p,
11764,11765,11929.html Szczególnie warto zwrócić uwagę na publikację: Poznaj
Raczyńskich [polecane artykuły: „Edward Raczyński jako twórca i badacz sztuki” oraz
„Raczyńskich jakich nie znacie”
- proponowane strony dla osób chcących poszerzyć wiedzę na temat twierdzy Poznań:
http://www.mars.slupsk.pl/fort/tp_00.htm
http://www.twierdzapoznan.com/Twierdza_Poznan/index.html
http://poznanskiefyrtle.pl/twierdza-poznan-festung-posen/po-fyrtlach-poznania-104twierdza-poligonalna/
Przykłady zadań, jakie mogą wykonać uczniowie i metod,
jakie może zastosować nauczyciel
Praca z dawnym planem Poznania, z czasów twierdzy poligonalnej oraz z planem
współczesnego Poznania. Jakie są różnice między tymi mapami? Jak linia umocnień
przebiegała przez miasto? Co dzisiaj znajduje się w miejscach dawnych murów? Jakie części
miasta weszły w obręb twierdzy? Co znajduje się dzisiaj na miejscu niektórych umocnień? Czy
są to puste place?
Stworzenie listy działań, którymi Polacy przeciwstawiali się Niemcom
- działania zbrojne (wszelkie powstania i zamachy)
działalność kulturalna mająca na celu zachowanie polskości
Autor: Magdalena Zgórska-Bartkowiak
Właściciel praw autorskich: CTK TRAKT
www.bramapoznania.pl
Teksty pomocnicze do części o Twierdzy Poznań
Krótko o twierdzy
http://www.poznan.pl/mim/slownik/twierdza-poznan-34-festung-posen-34,p,37,3382.html
Inicjatorem planu ufortyfikowania Poznania był generał Carl Wilhelm Georg von Grolman (17771843), w latach 1815 - 1919 szef pruskiego Sztabu Generalnego, a następnie dowódca
stacjonującego w Wielkim Księstwie Poznańskim V Korpusu Armijnego. O zmianie miasta
w twierdzę zadecydowało jego strategiczne położenie na pograniczu prusko-rosyjskim oraz
obawy Berlina przed polskim ruchem niepodległościowym odkąd w 1793 roku w ramach II
rozbioru Polski miasto dostało się w ręce pruskie. Dodatkowym atutem Poznania jako twierdzy
była Warta oraz dogodne ukształtowanie terenu.
Twierdza miała spełniać dwa podstawowe zadania: bronić siebie i Berlina przed możliwością
potencjalnego ataku od strony Warszawy, będącej wtedy pod panowaniem rosyjskim. Pomimo
oficjalnej przyjaźni ani Prusy, ani Rosja nie darzyły siebie wzajemnym zaufaniem.
Otoczenie miasta fortyfikacjami na blisko pół wieku ograniczyło jego rozwój terytorialny.
Fragment artykułu:
Zbigniew Pilarczyk, Witold Gostyński „Ostrów Tumski - od piastowskiego grodu do pruskiej
twierdzy”, w: Fortyfikacje obronne Ostrowa Tumskiego - funkcje obronne i turystyczne.
Materiały pokonferencyjne, Trakt Królewsko – Cesarski, Poznań 2009
W połowie XIX wieku władze zaborcze przekształciły Poznań w jedną z najpotężniejszych
twierdz w państwie pruskim. O podjęciu takiej decyzji zdecydowało strategiczne położenie
miasta (wrogiem Prus była Rosja, zaś granica z nią przebiegała wówczas 60 km od miasta). Szef
sztabu generalnego armii pruskiej – Karl Wilhelm Georg von Grolman już w 1817 roku tak
przekonywał króla Prus Fryderyka Wilhelma III:
„Poznań musi być twierdzą. Będzie on gwarantem, że Prusy za żadną cenę nie odstąpią tak
potrzebnych im ziem...”
Grolman sporządził też pierwszy szkic planowanych fortyfikacji. W 1828 roku generał Gustaw
von Rauch zatwierdził projekt budowy twierdzy, którego autorem był major korpusu inżynierów
– Johann L. Brese. Projekt Bresego uważany jest do dziś za wybitne dzieło pruskiej szkoły
fortyfikacyjnej.
Prace rozpoczęto od wzniesienia fortu na Wzgórzu Winiarskim. Cytadela, zwana wówczas
fortem Winiary, górowała nad miastem i zapewniała kontrolę nad całą okolicą. Przeszkodą, na
której oparto założenie obronne, była Warta płynąca u podnóża południowo-wschodniego,
silnie nachylonego stoku. Jednym z pierwszych dzieł była budowa Wielkiej Śluzy i nowego
koryta Warty na odcinku od mostu Chwaliszewskiego po załamanie przy moście kolejowym,
czyli przesuniętego o 200 metrów na zachód od starego koryta. Przerzucona przez Wartę Wielka
Śluza w razie potrzeby umożliwiała spiętrzenie wód rzeki i utworzenie ogromnych zalewów od
południowej i wschodniej strony miasta. Nieco później na Wierzbaku powstała tzw. Mała Śluza,
zaś na Ostrowie Tumskim, na Cybinie – regulowany Jaz Katedralny (Dom Sleuse), którego
pozostałości widoczne są do dziś. Fortyfikacje lewej części miasta otaczały Poznań wieńcem
sześciu bastionów reditowych, połączonych wałem kurtynowym, tworzącym foremny
jedenastobok o promieniu kilometra. Komunikację z miastem umożliwiało dziesięć bram dla
ruchu pieszego i kołowego. […]
Twierdza poligonalna w Poznaniu (jako pruska twierdza klasy I) ukończona została oficjalnie
w 1871 roku. Wcześniej (1864 r.) zmieniono nazwy dzieł twierdzy wywodzące się od punktów
terenowych, nadając im nazwiska pruskich generałów i ministrów wojny. Prawobrzeżne
umocnienia tworzyły: fort Steineckera (dawniej Luneta Katedralna), fort Prittwitza-Graffona (fort
Reformatów), Luneta Astera (dawniej Cybińska) oraz fort Raucha (Rocha).
Budowa poznańskiej twierdzy poligonalnej trwała aż 32 lata. W tym czasie w dziedzinie techniki
wojennej nastąpił tak gwałtowny postęp, że fortyfikacje poznańskie stały się przestarzałe, a ich
walory obronne wobec rozwoju artylerii oblężniczej znacznie zmalały. Wówczas narodziła się
idea stworzenia twierdzy fortowej, polegająca na budowie przed starymi umocnieniami pasa
nowoczesnych fortów artyleryjskich.
W pierwszych latach XX wieku rozpoczęto w Poznaniu burzenie fortyfikacji twierdzy
poligonalnej. Rozbiórka nie objęła budynków koszarowych oraz północnego i wschodniego
odcinka twierdzy. Także po pierwszej wojnie Światowej i zwycięskim powstaniu wielkopolskim
pozostawiono w stanie nienaruszonym redity prawobrzeżnych fortów i pozostałości Jazu
Katedralnego. Ostatni etap rozbiórki– po uszkodzeniach w czasie walk o Poznań w 1945 roku –
przypada na lata 1950–1965.
Mapa Poznania z czasów, gdy był twierdzą
1 - Fort Winiary, 2 - Fort Roon, 3 - Fort Steinaecker, 4 - Fort Prittwitz-Gaffron, 5 - Cytadela Tumska,
6 - Fort Radziwill, 7 - Luneta Aster, 8 - Fort Rauch, 9 - Bastion Roeder, 10 - Bastion Brunneck,
11 - Bastion Grolman, 12 - Bastion Colomb, 13 - Bastion Tietzen, 14 - Bastion Waldersee,
15 – Fort Hake