Idea rynków regionalnych energii elektrycznej (1)

Tworzenie europejskiego rynku
energii elektrycznej (IEM)
Nowe koncepcje organizacji rynków
RDN i RDB
na połączeniach międzysystemowych
Maciej Olejniczak
Forum Obrotu 2011 6-8 czerwiec 2011
Idea rynków regionalnych energii elektrycznej (1)
• Komisja Europejska w dniu 1 marca 2004 w dokumencie „Średnioterminowa
Wizja Rynku Wewnętrznego Energii Elektrycznej” zaprezentowała koncepcję
pogrupowania rynków narodowych w 7 regionów jako pośredni krok do
stworzenia Pan-Europejskiego energetycznego rynku wewnętrznego (IEM).
• Grupa ERGEG, która została powołana decyzją KE w dniu 11 listopada 2003,
przejęła kierowanie sprawami dotyczącymi spraw regulacji rynkowej, doradzając i
asystując KE w przygotowaniu projektów dokumentów oraz przy pracach
wdrożeniowych.
• Grupa ERGEG w lutym 2006 r. powołała Elektryczną Regionalną Inicjatywę
(Electricity Regional Initiative – ERI).
• W czerwcu 2009 w ramach Trzeciego Pakietu Energetycznego Parlament UE
przyjął regulację, która nałożyła na Paostwa Członkowskie i ich urzędy regulacji
obowiązek współpracy w zakresie „ integracji ich narodowych rynków energii w
grupy skupiające jeden lub więcej regionów, jako pierwszy krok ku
konkurencyjnemu i liberalnemu rynkowi wewnętrznemu”.
• Powołano europejskie organizacje dla tworzenia i nadzoru rynków zgodnie z
regulacjami 3. Pakietu Energetycznego UE
 Agency for Cooperation of Energy Regulators ACER
 European Network of Transmission System Operators for Energy ENTSO-E
•
Podstawowe powody tworzenia regionalnych struktur rynkowych:
 Brak sukcesów w tworzeniu IEM w dotychczasowym modelu
 Pomysł stworzenia Rynków Regionalnych zapewniających łatwiejszą integrację i kreujących regionalne zachowania pro-integracyjne
 Regiony/kraje mogą łączyd się w wybranym przez siebie momencie na podstawie wzajemnie uzgodnionych i zaakceptowanych zasad
 Założenia polityczne i regulacyjne mogą byd traktowane elastycznie i w ten sposób zachęcad do podejmowania decyzji integracyjnych
 Są gotowe dokumenty standaryzujące rozwiązania i modele
 Podstawowym celem jest stworzenie i uruchomienie pełnego europejskiego rynku energii w możliwie krótkim czasie → termin 2014 r.
2
Idea rynków regionalnych energii elektrycznej (2)
Regionalna Inicjatywa Elektryczna (Electricity Regional Initiative – ERI)
•
Struktura zarządcza Regionalnej Inicjatywy Elektrycznej (ERI) powołanej przez ERGEG składa się z:
Regionalnych Komitetów Koordynacyjnych (RCC), działających jako lider i inicjator działao
strategicznych, Grup Wdrożeniowych (IG), z przedstawicielami urzędów regulacji i głównymi
interesariuszami proponującymi konkretne działania i rozwiązującymi palące problemy, oraz Grupy
Interesariuszy (SG), w skład której wchodzą przedstawiciele uczestników poszczególnych rynków
regionalnych.
•
Zdaniem Komisji Europejskiej, obecne struktury regionów powinny zostad wzmocnione poprzez
powołanie Regionalnych Komitetów Sterujących (RSC) z przedstawicielami ACER, Komisji
Europejskiej, urzędów regulacji, rządów i obecnych Regionalnych Komitetów Koordynacyjnych.
•
Na spotkania RSC powinni byd zapraszani przedstawiciele operatorów (TSO), giełd i inne osoby, aby
zagwarantowad tworzenie akceptowalnych i wykonalnych strategii i zapewnid przepływ informacji do
uczestników rynków zapobiegając opiniom o późnym włączaniu zainteresowanych do dyskusji.
•
Forum RSC powinno zapewnid rządom i KE polityczne kierownictwo oraz wsparcie dla spraw
specyficznie związanych z poszczególnymi krajami. Komisja Europejska planuje podjąd działania
legislacyjne jeszcze w 2011 r.
3
Docelowy model rynku prezentowany przez ENTSOE
 Model został przygotowany równolegle do inicjatyw integracji rynków regionalnych, z planem implementacji w
terminie do roku 2015
 Model zapewnia możliwośd zarządzania ograniczeniami przesyłowych mocy trans-granicznych i integrację rynku
 Model prezentuje wszystkie horyzonty czasowe transakcji i sekwencje działao rynkowych
 Model może służyd jako punkt odniesienia i do porównao w zakresie zgodności i kompatybilności modeli rynków
narodowych oraz prezentuje podstawowe cechy niezbędne dla harmonizacji działao wdrożeniowych
4
Polska –współpraca regionalny
CEE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
BEMIP
NORDIC
W Rejonie Europy Centralno-Wschodniej (CEE) podstawowym osiągnięciem było powołanie pierwszego w Unii regionalnego
wspólnego Biura Alokacji Mocy (Common Allocation Office - CAO) w miejscowości Freising koło Monachium. Było to działanie
umożliwiające wprowadzenie w przyszłości zarządzania ograniczeniami w przesyle metodą opartą na analizie przepływów (flowbase).
Regulatorzy regionu oczekiwali, że CAO zapewni alokacje w aukcjach z maksymalizacją efektu konwergencji cen i minimalizacji
kosztów dla odbiorców. Niestety do tej pory nie udało się uruchomid algorytmów obliczeo. Jakkolwiek w Regionie CEE osiągnięto już
pewien postęp w rozwoju rynku to jednak ciągle nie ma widocznych przesłanek i działao w kierunku integracji.
Wraz ze zwiększającym się udziałem produkcji źródeł energii odnawialnej (szczególnie wiatrowej) rośnie obciążenie sieci przesyłowej i
oczekiwanie odbiorców, że operatorzy zapewnią zwiększoną alokację mocy przesyłowych na granicach. Niezbędne są działania na
szczeblu regionalnym.
Nowe połączenia są w fazie realizacji na polskich granicach. Zaprzestano wymiany energii na granicy wschodniej z Białorusią i Ukrainą.
W fazie realizacji jest połączenie z Litwą, zaawansowane są przygotowania w zakresie przebudowy połączenia z Ukrainą, trwają analizy
połączenia z Białorusią.
Na granicach synchronicznych Polski uruchomiono trans-graniczny rynek intra-day, a w grudniu 2010 uruchomiono mechanizm
market coupling na kablu Swepol Link łączącym Polskę ze Szwecją.
W dniu 7 grudnia 2009 podpisano ministerialne memorandum dotyczące wspólnych działao integracyjnych Regionu CEE.
5
Integracja rynków regionów CEE, Nordyckiego i Bałtyckiego w ramach
Baltic Energy Market Interconnection Plan (BEMIP)
Kraje BEMIP: SZWECJA, FINLANDIA, ESTONIA,
ŁOTWA, LIITWA, POLSKA, NIEMCY, DANIA
Stroną Memorandum BEMIP jest Komisja
Europejska
1. Wielostronne Memorandum BEMIP (Baltic Energy Market Interconnection Plan)
zostało podpisane 17 czerwca 2009 r. w kontekście realizacji celów strategii 3 x
20 dla integracji do rynku Unii Europejskiej rynków energii trzech krajów
bałtyckich.
2. Porozumienie krajów zlokalizowanych wokół Morza Bałtyckiego zostało
poprzedzone wspólną polityczną deklaracją rządów Litwy, Łotwy i Estonii
podpisaną w Wilnie w dniu 27 kwietnia 2009 r.
3. Strony porozumienia BEMIP przygotowały harmonogram działao skierowanych
na integracje rynków energii poprzez wzmocnienie sieci wewnętrznych i wspólne
inwestycje w zakresie linii trans-granicznych:
• w obszarze Rynku Nordic,
• połączeo pomiędzy Krajami Bałtyckimi (Lt, Lv, Ee) i rynkiem UE,
• wokół Polski dla wzmocnienia roli systemu polskiego jako „mostu”
4. Docelowy model rynku regionu jest wzorowany na rynku energii Nordic
5. Podjęto praktyczne kroki dla usuwania barier dla rynku regionalnego pozostając
w zgodzie z zasadami wewnętrznego rynku energii UE (IEM) poprzez:
• likwidację regulacji taryf energii
• wydzielenia działalności operatorskiej
• usuniecie restrykcji i ograniczeo trans-granicznych
• wprowadzenie rynkowych formuł alokacji mocy przesyłowych
• wprowadzenie wspólnego rynku rezerw i rynku bilansującego
• pełne otwarcie rynku detalicznego
• prowadzenie wspólnej giełdy dla fizycznego obrotu energią
6. Osiągnięty postęp stanowi podstawowy element integracji systemów
energetycznych trzech Krajów Bałtyckich w ramach rynku Regionu Nordic
7. Projekty infrastrukturalne realizowane są zgodnie z planem
6
Rozwój Projektu PCR – Price Coupling of Regions
Rynki, które włączyły się do inicjatywy PCR
w momencie jej powołania
Rynki, które wykazały zainteresowanie
przyłączeniem się do PCR
Podstawowe założenia PCR:
• Inicjatywa przedstawiona przez Europex
na Forum we Florencji w czerwcu 2010
• Giełdy używają wspólnego algorytmu
kalkulacyjnego łączenia rynków (MC).
• Wszyscy uczestnicy stosują wspólne
systemowe procedury operacyjne, w tym
awaryjne.
• Giełdy
indywidualnie
przyjmują
odpowiedzialnośd za przestrzeganie
lokalnego prawa, wymagao NRA oraz
umów z TSO.
• Przyjęte procedury rynkowe powinny
uwzględniad uwarunkowania rynków
narodowych i regionalnych.
 Inicjatywa PCR obejmuje rynki
stanowiące - 2860 TWh - 80 %
zapotrzebowania UE na energię
elektryczną – na tym obszarze
działa obecnie tylko 6 giełd
energii: NPS, APX-ENDEX,
BELPEX, EPEXSPOT, GME,
OMEL
7
Uzgodnienia w zakresie PCR
wspólny algorytm, podstawowy system informatyczny i procedury
oraz wspólne zarządzanie przez giełdy energii
Q1’11
Q2’11
Q3’11
Q4’11
Q1’12
Q2’12
Q3’12
Q4’12
Wstępny termin
wdrożenia Inicjatywy PCR.
Zostanie ostatecznie
określony w koocu fazy
projektowej , gdy
uwarunkowania lokalne
będą w pełni znane i
wyjaśnione
Stworzenie podstawowej infrastruktury PSR
Start
Wspólny algorytm, systemy IT, łącznośd
Procedury operacyjne, umowy
Projektowanie
zatwierdzanie
Q1’13
Okres drożenia systemu
Obszar wdrożenia 1:
Uzgodnienia lokalne
Systemy lokalne IT, procedury
zatwierdzanie
Testy, próby
Obszar wdrożenia 1:
Uzgodnienia lokalne
Systemy lokalne IT, procedury
Testy, próby
Wdrożenia inter-regionalne
8
Plan integracji rynków narodowych UE
2011
BS
NE
2012
ES, LI
SE, NO, DK, FI
PO
ES
SE, NO, DK, FI
PO
Volume Coupling
CWE
CWE
AT
AT
2013
BS
SE, NO, DK, FI,
CWE
GB
PO, AT
2014
BS
SE, NO,
DK, FI,
CWE
GB
SWE
PO, AT
BS
SE, NO, DK, FI
CWE
GB
SWE
CSE
CEE
2015
Wszystkie
regiony
połączone w
jeden rynek
CWE
FUI
GB (BritNed)
SWE
SWE
CSE
IT, SLO
CEE
CZ, SK
SWE gotowy do połączenia z
innymi Rynkami Regionalnymi
SEE
Zagadnienia planistyczne pozostałe do wyjaśnienia:
problemy rynków CEE, SEE, Ireland (SEM), CH oraz przyłączenie
rynku SWE do pozostałych Rynków Regionalnych
9
Market coupling – rynek
day-ahead (DA) - maj 2011
Regionalne aukcje typu implicit
CWE
Price coupling
Austria + Niemcy EXAA price coupling z
Niemcami (brak ograniczeo)
Polska + Szwecja
TGE price coupling z NPS –
tylko przez Swepol Link
GB + CWE + NPS
APX price coupling z NPS –
tylko przez BritNed
Nordic + Estonia
Price coupling
ITVC
Volume coupling CWE –
Nordic przez 4 kable
Włochy +
Słowenia
Price coupling
Mibel
Price coupling
Czechy +
Słowacja
Price coupling
10
Uwarunkowania planowej realizacji rynku DA w obszarze CEE:
 Celem jest przyłączenie się tworzącego się europejskiego rynku połączonego na zasadach market coupling dla
osiągnięcia efektu konwergencji i maksymalizacji efektu ekonomicznego dla odbiorców
 Prowadzone są prace analityczne i projektowe dla zastosowania w Regionie metody Flow Base Allocation (FBA);
planowane jest zakooczenie testów i pracy próbnej w 4. kwartale 2011
 Na zlecenie E-Control, HEO i World Banku firmy Nord Pool Consulting i Accenture, Hungary przedstawiły w lipcu
2009 raport analizujący możliwości powołania jednej, regionalnej dla CEE giełdy energii. Formalna prezentacja i
dyskusja odbyła się w trakcie warsztatów dnia 12.04.2010 w Wiedniu.
 Projekt CEEPEX przewiduje możliwośd uruchomienia
procesów handlowych w okresie do 2 lat od daty podjęcia
Propozycja giełdy regionalnej
decyzji o powołania giełdy regionalnej
 Nie wyklucza się integracyjnych działao dwustronnych
poprzedzających stworzenie rynku regionalnego i
odstępstw od modelu docelowego na etapie pierwszych
uruchomieo rynku DA - unifikacji nastąpi później, w
ramach rozwiązania regionalnego
 Rozpatrywano
2
możliwości
budowy
giełdy:
przekształcenia giełd istniejących oraz stworzenie nowej
struktury, z uwzględnieniem uwarunkowao prawnych i
regulacyjnych EU i lokalnych oraz istniejących warunków
organizacyjnych i ekonomicznych.
 Przewiduje się połączenie stopniową integrację i
przyłączenie Regionu CEE do Regionami CWE i SEE na
zasadzie Market Coupling.
11
Model rynku intra-day uzgodniony pomiędzy EC, ACER, EuroPEX i ENTSO-E
Bez wyróżniania żadnej z giełd: agregowanie złożonych ofert
PX 1
PX 2
PX 3
Zapewnienie niedyskryminującego
dostępu do wszystkich giełd energii
Alokacja „implicit”- nadzór/
zarządzanie TSO i giełdy
SOB
Centralizacja wszystkich zleceo
Relacja 1:1
Alokacja „explicit” nadzór/ zarządzanie TSO
Dostęp do aukcji „explicit”
zależy od granicy na jakiej
mają byd zrealizowane
zlecenia, od wymogów
regulacyjnych oraz
kompletności wypełnienia
zleceo.
PX 4
Informacja w czasie rzeczywistym
Funkcja alokacji mocy
Zasady alokacji/algorytm zamówieo:
-Netowanie
-Wyznaczanie dostępnych mocy
-Zasady określania przepływu
INTERFACE
wyniki aukcji
mocy „explicit”
Bilansowanie
Relacja 1:1
Funkcja informacyjne
Zcentralizowanie informacji nt. mocy
TSO 1
TSO 2
TSO 3
Kontrakty
OTC
12
„Europejski” docelowy model rynku dnia bieżącego – intra-day (ID
Agregowane są możliwości podażowe i popytowe rynków
sąsiednich dla maksymalizowania korzyści
ekonomicznych wynikających z alokacji mocy
Członek
X
Członek Y
Zlecenia
lokalne
Księga A
Celem jest wykorzystanie funkcji książki wspólnych
zamówieo (SOBF) i modułu zarządzania mocami (CMM),
w oparciu o:
• ciągłą/ stałą alokację „implicit”
• relację „jeden do jednego” pomiędzy CMM i SOBF
SOBF
CMM
Skoordynowane obliczenia będą obsługiwane przez
specjalny, scentralizowany algorytm.
Współpraca pomiędzy giełdami energii jest niezbędna
aby zapewnid odpowiednią płynnośd rynków intraday,
niezaleznie od zgłoszonych ofert wymiany i biorąc pod
uwagę dostępne moce przesyłowe.
Zlecenia
lokalne
Księga B
TSO A
TSO B
13
Trans-graniczny rynek intra-day (XBID) - plany integracji z Rynkiem Nordyckim
Rynki
krajowe
2010
2011
2012
Estonia
Polska
2013
Uwagi:
1. Jako warunek integracji z rynkiem
polskim, litewskim i łotewskim podano
uzyskanie odpowiedniego poziomu
rozwoju wewnętrznego rynku intraday
2. Na granicy Czech i Słowacji działa już
rynek DA
Łotwa i Litwa
Wdrażanie rynku intra-day (ID)
• Projekt krajów NWE uznawany jest jako pilotażowy dla rynku intra-day (zainicjowany został w maju 2010
w ramach AHAG)
• Przewiduje się uruchomienie rozwiązania tymczasowego, a następnie modelu docelowego w regionie
NWE, w tym rynki CWE, Nordic, FUI
• W marcu 2011 ENTSO-E powołała grupę monitorująca NWE dla docelowego rozszerzenia projektu na
kolejne rynki regionalne
• Grupy zadaniowe zajmujące się
zarządzaniem i alokacją trans-granicznych mocy przesyłowych
przygotowują wytyczne (Framework Guidelines, Network Codes i Governance Guidelines) w zakresie
odgórnego narzucenia standardów do wdrażania w strukturach rynku (tzw. podejście top-down) . Pozwoli to
na zaprojektowanie i wdrożenie ogólnoeuropejskiego modelu rynku intra-day.
14
Dziękuję !
15