Częstość występowania cukrzycy i korelacje z innymi czynnikami
Transkrypt
Częstość występowania cukrzycy i korelacje z innymi czynnikami
Maniecka-Bry³a Probl Hig Epidemiol I i wsp. 2007, Czêstoæ 88(1): wystêpowania 47-50 cukrzycy i korelacje z innymi czynnikami ryzyka ... 47 Czêstoæ wystêpowania cukrzycy i korelacje z innymi czynnikami ryzyka w wieku 65-74 lata The prevalence of diabetes and its correlations with other risk factors in the 65-74 age group IRENA MANIECKA-BRY£A, KRYSTYNA KACZMARCZYK-CHA£AS, MAREK B RY£A, WOJCIECH DRYGAS Katedra Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w £odzi Aim. This paper aims to evaluate the changes in prevalence of diabetes among the elderly. Material and methods. We analysed empirical data obtained in the course of two cross-sectional studies aiming to detect the most important risk factors for cardiovascular diseases (CVD) in an independent random samples of Lodz inhabitants aged 65-74 (young old). The research was carried out in the framework of CINDI (Countrywide Integrated Noncommunicable Diseases Intervention) WHO programme in 1991 and 2002. Overall, 769 young old subjects were involved. The research team used definitions, methods, and measurement conditions according to the guidelines of the CINDI WHO programme. Results. The mean concentration of glucose was higher in the first group under study and it amounted to 103.8±33.2 mg/dl. In the sample examined 11 years later, it was 99.8±26.4 mg/dl, but the difference was not statistically significant. The mean concentration of glucose was slightly higher among males than females in both studies but these differences were not significant. Our research study showed that 15.2% of subjects had diabetes in 1991. Its prevalence was similar in 2002, with 14.9% of the study subjects. Diabetes was less frequent among males in the second study than among females, but the difference was not statistically significant. Conclusions. No significant change in diabetes prevalence occurred in two random samples of the young old Lodz inhabitants between 1991 (15.2%) and 2002 (14.9%). We found a linear relationship between serum fasting glucose, body mass index (BMI) and trigliceride concentration in the studied sanples (p<0.001). Key words: risk factors, cardiovascular diseases, young old Cel. Ocena zmian w czêstoci wystêpowania cukrzycy u ludzi starszych. Materia³ i metody. Dane empiryczne uzyskano w trakcie dwóch badañ przekrojowych ukierunkowanych na wykrycie najwa¿niejszych czynników ryzyka dla chorób uk³adu kr¹¿enia w niezale¿nych próbach losowych ludnoci w wieku 65-74 lata zamieszka³ej w £odzi. Badania zrealizowano w ramach programu CINDI WHO (ang. Countrywide Integrated Noncommunicable Diseases Intervention) w 1991 r. i w 2002 r. W rezultacie badaniami objêto 769 osób w wieku wczesnej staroci. Przeprowadzaj¹c badanie pos³ugiwano siê definicjami, metodami i warunkami pomiarów zgodnie z zaleceniami programu CINDI WHO. Wyniki. rednie stê¿enie glukozy w grupie objêtej I badaniem by³o wy¿sze i wynosi³o 103,8±33,2 mg/dl ni¿ w grupie poddanej skriningowi 11 lat póniej: 99,8±26,4 mg/dl, jednak¿e nie by³a to ró¿nica istotna statystycznie. rednie stê¿enie glukozy u mê¿czyzn zarówno w I jak i w II badaniu by³o nieco wy¿sze ni¿ u kobiet, ale ró¿nice te nie by³y istotne. Podczas badania w 1991 r. cukrzycê stwierdzono u 15,2% osób; w 2002 r. czêstoæ by³a zbli¿ona i wynosi³a 14,9%. W grupie mê¿czyzn cukrzyca wystêpowa³a rzadziej w II badaniu, za w grupie kobiet czêciej, ale ró¿nice te by³y nieistotne statystycznie. Wnioski. Nie stwierdzono istotnych zmian w czêstoci wystêpowania cukrzycy miêdzy 1991 (15,2%) a 2002 r. (14,9%) w dwu próbach losowych mieszkañców £odzi w wieku wczesnej staroci. Istnia³a zale¿noæ prostoliniowa miêdzy stê¿eniami glukozy w surowicy krwi na czczo a wskanikami BMI i stê¿eniami trójglicerydów (p < 0,001) w badanych próbach. S³owa kluczowe: czynniki ryzyka, choroby uk³adu kr¹¿enia, wczesna staroæ © Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): 47-50 Adres do korespondencji / Address for correspondence www.phie.pl Dr n. med. Irena Maniecka-Bry³a Pracownia Epidemiologii i Biostatystyki Katedry Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej UM w £odzi, ul. ¯eligowskiego 7/9, 90-752 £ód tel. (0-42) 639-32-72; (0-42) 639-32-65, e-mail: [email protected] Nades³ano: 25.09.2006 Zakwalifikowano do druku: 30.03.2007 Wprowadzenie nia tolerancji glukozy okrelono na 29,5% u mê¿czyzn i 17,5% u kobiet [1]. Zmiany mia¿d¿ycowe Czêstoæ cukrzycy ronie wraz z wiekiem osi¹w naczyniach s¹ najczêstszym powik³aniem cukrzygaj¹c kilkanacie a nawet kilkadziesi¹t procent u osób cy i odpowiadaj¹ a¿ za 75% zgonów chorych na cuw wieku podesz³ym. U osób starszych wystêpuje najkrzycê. U kobiet powoduje ona 4-7-krotny wzrost czêciej cukrzyca typu 2. Cukrzyca jest uznanym, klasycznym czynnikiem ryzyka dla niedokrwiennej ryzyka rozwoju mia¿d¿ycy [2]. Przebieg chorób sercowo-naczyniowych ze wspó³istniej¹c¹ cukrzyc¹ jest choroby serca. Ryzyko naczyniowe przypisane cuzdecydowanie gorszy, jak równie¿ wyniki leczenia, krzycy ronie z wiekiem. W grupie wiekowej 65-74 tak¿e zabiegowego [3]. lata w populacji amerykañskiej czêstoæ upoledze- 48 Materia³ i metodyka Dane dotycz¹ce czêstoci rozpowszechnienia czynników zagro¿enia dla chorób uk³adu kr¹¿enia pochodz¹ z dwu badañ przekrojowych stanu zdrowia mieszkañców £odzi, zrealizowanych w ramach Programu CINDI WHO (ang. Countrywide Integrated Noncommunicable Diseases Intervention). Badania przeprowadzono w latach 1991 i 2002 w niezale¿nych próbach losowych. W pierwszym badaniu uczestniczy³o 177 osób (75 mê¿czyzn i 102 kobiety, w drugim badaniu 591 osób (205 mê¿czyzn i 386 kobiet) w wieku 65-74 lata. Badanie obejmowa³o wywiad kwestionariuszowy, badanie lekarskie oraz badania laboratoryjne z pobranej próbki krwi z ¿y³y od³okciowej. Pos³ugiwano siê definicjami, metodami i warunkami pomiarów oraz dokonywano rejestracji i kodowania poszczególnych zmiennych zgodnie z zaleceniami programu CINDI WHO [4]. Stê¿enie glukozy oznaczano w laboratorium w osoczu krwi ¿ylnej pobranej na czczo. Do grupy osób chorych na cukrzycê by³y kwalifikowane te, u których stê¿enie glukozy wynosi³o ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l) i osoby stosuj¹ce leki przeciwcukrzycowe, mimo, ¿e wartoæ oznaczanej glukozy by³a < 126 mg/dl [5, 6]. W analizie statystycznej stosowano wskaniki struktury, miary po³o¿enia i rozproszenia (test u, test 2 χ , wspó³czynnik korelacji prostoliniowej r [7]. Wyniki i ich omówienie W tabeli I przedstawiono wyniki pomiarów glukozy na czczo w surowicy krwi ¿ylnej, które zosta³y przeprowadzone w trakcie badañ. rednie stê¿enie glukozy w grupie objêtej I badaniem by³o wy¿sze i wynosi³o 103,8±33,2 mg/dl ni¿ w grupie poddanej skriningowi 11 lat póniej: 99,8±26,4 mg/dl. Nie by³a to jednak ró¿nica istotna statystycznie (u=1,469; p>0,05), równie¿ w grupach mê¿czyzn (u=1,403; p>0,05) i kobiet (u=0,730; p>0,05). rednie stê¿enie glukozy u mê¿czyzn zarówno w I jak i II badaniu by³o nieco wy¿sze ni¿ u kobiet, ale ró¿nice te nie by³y istotne (I u=0,924, p>0,05; II u=0,774, p>0,05). Podczas badania w 1991 r. cukrzycê stwierdzono u 15,2% osób; w 2002 r. czêstoæ by³a zbli¿ona i wynosi³a 14,9% (tab. II). W grupie mê¿czyzn cukrzyca wystêpowa³a rzadziej w II badaniu, za w grupie kobiet czêciej. Ró¿nice te by³y nieistotne statystycznie (ogó³em u=0,133, p>0,05; mê¿czyni u=0,595, p>0,05; kobiety u=0,427, p>0,05). Odnotowano istotne ró¿nice statystyczne w czêstoci wystêpowania stanów przedcukrzycowych. Wed³ug Stanowiska Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2005 r. s¹ to stê¿enia glukozy od 100 do 125 mg/dl [5]. Istotnie czêciej w grupie kobiet stan przedcukrzycowy wystêpowa³ w I badaniu (28,4%) ni¿ w II Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): 47-50 Tabela 1. Stê¿enie glukozy (w mg/dl) w dwu próbach badanych wed³ug p³ci Table 1. Glucose concentration (mg/dl) in both research samples by sex Wskanik Index Mê¿czyni Men Kobiety Women Ogó³em Total I badanie (1991 r.) / I research study (1991) min-max x Me Mo s V 64,0-254,0 106,5 96,0 31,3 29,4% 60,0-312,0 101,9 95,0 34,5 33,9% Porównanie K-M Comparison F-M 60,0-312,0 103,8 96,0 97,0 33,2 32,0% u=0,924; p>0,05 II badanie (2002 r.) / II research study (2002) min-max x Me Mo s V 62,0-242,0 100,9 95,0 94,0 24,1 23,9% 68,0-326,0 99,2 92,0 89,0 27,5 27,8% Porównanie K-M Comparison F-M Porównanie I-II u=1,403; p>0,05 u=0,730; p>0,05 Comparison I-II 62,0-326,0 99,8 93,0 89,0 26,4 26,4% u=0,774; p>0,05 u=1,469; p>0,05 ród³o: opracowanie w³asne Source: own research Tabela 2. Czêstoæ wystêpowania cukrzycy i stanu przedcukrzycowego wed³ug p³ci (w %) Table 2. The prevalence of diabetes and the prediabetes condition by sex (in %) Glukoza/Glucose mg / dl M <100 100-125 ≥126 Razem/Total 57,3 24,0 18,7 100,0 I K O 58,8 58,2 28,4 26,6 12,8 15,2 100,0 100,0 M II K 59,3 68,9 25,0 16,7 15,7 14,4 100,0 100,0 O 65,5 19,6 14,9 100,0 ród³o: opracowanie w³asne Source: own research badaniu (16,7%) u=2,659; p<0,01. Podobnie nieco czêciej wród wszystkich badanych w 1991 r. ni¿ w 2002 r. (u=1,976; p=0,05). U mê¿czyzn czêstoci te by³y zbli¿one w obydwu badaniach (u=0,172; p>0,05). Mimo ¿e ³¹cznie cukrzyca i stan przedcukrzycowy wystêpowa³y czêciej u mê¿czyzn ni¿ u kobiet w obydwu badanych okresach, to ró¿nice istotne statystycznie stwierdzono na poziomie p<0,05 przy wartoci χ²=5,733 w II badaniu. Sporód osób, u których stwierdzono stê¿enie glukozy ≥126 mg/dl, niespe³na po³owa w I próbie i ¾ w II próbie wiedzia³o, ¿e choruje na cukrzycê. wiadomoæ posiadania choroby uleg³a wiêc istotnemu zwiêkszeniu (χ²=9,716; p<0,01). G³ównie wynika³o to z poprawy wiadomoci w grupie mê¿czyzn, bowiem 2/3 nie zdawa³o sobie sprawy z istnienia u nich choroby, za w drugiej grupie 22% (χ²=7,533; p<0,01). Zmiana w grupie kobiet nie by³a istotna sta- Maniecka-Bry³a I i wsp. Czêstoæ wystêpowania cukrzycy i korelacje z innymi czynnikami ryzyka ... tystycznie (χ²=2,066; p>0,05), choæ i w tej grupie zwiêkszy³ siê udzia³ zdaj¹cych sobie sprawê z posiadania choroby do ponad ¾. Mediana wieku, od którego chorowano na cukrzycê, uleg³a zwiêkszeniu z 56,5 lat do 61,5 lat. Wzros³a równie¿ rednia wieku, w którym cukrzycê ujawniano, z 55,1±6,8 lat do 60,1±8,5 lat. Reasumuj¹c, nale¿y podkreliæ, ¿e dziêki skriningowi by³o mo¿liwe wykrycie 11 przypadków cukrzycy sporód 27 osób faktycznie chorych w I próbie badanej oraz 13 przypadków sporód 87 osób maj¹cych tê chorobê w II próbie objêtej badaniem. Mimo ¿e uleg³y polepszeniu zachowania zdrowotne zwi¹zane ze stosowaniem diety w tej chorobie, bowiem w I próbie tylko 1 osoba sporód 27, za w II próbie 35 osób sporód 87 stosowa³o dietê cukrzycow¹, to dane te w dalszym ci¹gu nie mog¹ byæ uznane za zadawalaj¹ce. Wzros³a równie¿ liczba osób oceniaj¹cych swoj¹ aktywnoæ fizyczn¹ jako wysok¹, ale nie wykazano zale¿noci statystycznej pod tym wzglêdem. Istnieje zale¿noæ prostoliniowa miêdzy stê¿eniem glukozy w surowicy krwi na czczo a wskanikiem BMI, aczkolwiek zale¿noæ ta jest umiarkowanie silna w obydwu badanych grupach (ryc. 1). Jed- nak¿e ³atwo zauwa¿yæ na przedstawionej rycinie, i¿ najwy¿sze stê¿enia glukozy wystêpowa³y u osób oty³ych. Stwierdzono równie¿ istotn¹ zale¿noæ statystyczn¹, umiarkowanie siln¹, miêdzy stê¿eniem glukozy a stê¿eniem trójglicerydów wród badanych wzrostowi stê¿enia trójglicerydów towarzyszy³y wy¿sze wartoci glukozy (ryc. 2). Nie odnotowano natomiast zale¿noci miêdzy stê¿eniem glukozy a stê¿eniem cholesterolu ca³kowitego w grupie badanych (ryc. 3). gluko za/g luc os e m g /d l g luko z a/g luc os e m g /dl 35 0 3 50 r = 0,268 p <0,001 30 0 r = 0,281 p<0,001 25 0 2 50 20 0 2 00 15 0 1 50 10 0 1 00 50 50 0 0 0 20 0 40 0 60 0 0 80 0 100 0 120 0 Trójg lic e rydy/Trig lic e ride s 3 00 4 00 5 00 6 00 g luko z a/gluc o s e m g /dl 350 250 150 200 200 150 150 100 100 50 50 100 50 0 20 30 40 50 BMI kg/m g l uko z a /g luc o s e m g /d l 60 2 35 0 r = -0,052 p >0,05 300 250 0 0 0 100 200 300 400 500 Chol.c a³k./To tal c ho le s te ro l mg / dl 0 100 200 300 400 Chol. c a³k./To tal c ho le s te rol m g /dl Ryc. 3. Zale¿noæ miêdzy stê¿eniem glukozy w surowicy krwi na czczo a stê¿eniem cholesterolu ca³kowitego w badanych próbach (ród³o: opracowanie w³asne) r = 0 ,2 2 0 p<0 ,0 0 1 30 0 2 00 Ryc. 2. Zale¿noæ miêdzy stê¿eniem glukozy w surowicy krwi na czczo a stê¿eniem trójglicerydów w badanych próbach (ród³o: opracowanie w³asne) 200 10 1 00 Tró jg lic e rydy/Trig lic e ride s m g /dl m g /d l g luko za/g luc os e mg / dl 350 r = 0,023 300 p>0,05 250 0 r = 0,192 p<0,001 3 00 Fig. 2. The relationship between fasting serum glucose level and triglyceride concentrations in the two studied samples (source: own research) gluko za/glucos e mg/dl 350 300 49 25 0 Fig. 3. the relationship between fasting serum glucose and total cholesterol concentration in the two studied samples (source: own research) 20 0 15 0 10 0 50 0 0 10 20 30 40 50 60 2 B MI kg/m Ryc. 1. Zale¿noæ miêdzy stê¿eniem glukozy w surowicy krwi na czczo a wartoci¹ BMI w badanych próbach (ród³o: opracowanie w³asne) Fig. 1. The relationship between fasting serum glucose and BMI value in the two studied samples (source: own research) Wród osób, u których stwierdzono cukrzycê, czêciej ni¿ co trzecia w I próbie i co pi¹ta w II próbie badanej przeby³y zawa³ miênia sercowego (ryc. 4). Mimo zmniejszenia czêstoci zawa³u wród osób chorych na cukrzycê w badaniu z 2002 r., nie wykazano istotnej statystycznie ró¿nicy w tym zakresie (χ²=2,973; p>0,05). Potwierdzono natomiast istotn¹ statystycznie zale¿noæ miêdzy przebytym zawa³em serca a wystêpowaniem cukrzycy wród badanych (χ²=13,605; p<0,01; C=0,151). Osoby cho- 50 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): 47-50 0,2 1 0,37 0,63 0,7 9 Ryc. 4. Frakcje osób, które przeby³y zawa³ serca wród chorych na cukrzycê (ród³o: opracowanie w³asne) Fig. 4. the percentage of subjects, who underwent myocardial infarction among patients with diabetes (source: own research) ruj¹ce na cukrzycê istotnie czêciej mia³y w historii choroby przebyty zawa³ miênia serca ni¿ osoby, u których nie wykazano cukrzycy. Z opracowañ epidemiologicznych wynika, ¿e czêstoæ wystêpowania cukrzycy zwiêksza siê, zw³asz- cza cukrzycy II typu w starszym wieku. Korzystne zmiany stwierdzone we wskanikach umieralnoci przemawiaj¹ za tym, i¿ choroba jest coraz lepiej leczona i kontrolowana, co z pewnoci¹ determinowane jest lepsz¹ wiadomoci¹ i zachowaniami zdrowotnymi chorych [8, 9, 10, 11, 12]. Wnioski 1. Nie stwierdzono istotnych zmian w czêstoci wystêpowania cukrzycy w dwu próbach losowych mieszkañców £odzi w wieku 65-74 lata miêdzy 1991 r. 15,2% a 2002 r. 14,9%. 2. Korzystnym zmianom uleg³a wiadomoæ zwi¹zana z chorowaniem na cukrzycê w analizowanym okresie (p < 0,01) oraz zachowania zdrowotne w tej chorobie. 3. Istnia³a zale¿noæ prostoliniowa miêdzy stê¿eniami glukozy w surowicy krwi na czczo a wskanikami BMI oraz stê¿eniami trójglicerydów (p < 0,001) w badanych próbach. Pimiennictwo / References 1. Kannel W. Cardiovascular risk factors in the elderly. Coronary Artery Disease 1997, 8: 565-575. 2. Kannel W. Prospects for prevention of cardiovascular disease in the elderly. Preventive Cardiology 1998, I: 3239. 3. Wajngarten M. Choroba wieñcowa u osób w podesz³ym wieku. Medical Press, Gdañsk 2003: 1-70. 4. Leparski E, Nüssel E. Protocol and guidelines for monitoring and evaluation procedure CINDI Countrywide Integrated Noncommunicable Diseases Intervention Programme. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo 1987: 60. 5. ***Cukrzyca. Standardy postêpowania w diabetologii. Zalecenia kliniczne dotycz¹ce postêpowania u chorych na cukrzycê. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 2005: http://www.cukrzyca.info.pl/lekarz/standardy/article/printable/1597.html 6. ***Profilaktyka choroby niedokrwiennej serca. Rekomendacje Komisji Profilaktyki Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego: http://www.ptkardiol.pl/standardy 7. Maniecka-Bry³a I, Martini-Fiwek J (red.). Epidemiologia z elementami biostatystyki. Wyd Uniwersytetu Medycznego w £odzi, £ód 2005. 8. Ceriello A. Acute hyperglycaemia: a new risk factor during myocardial infarction. European Heart Journal 2005, 26(4): 328-331. 9. Chodorowski Z. Czynniki ryzyka choroby niedokrwiennej serca w populacji geriatrycznej. Nowa Klinika. Geriatria 2000, 7(8): 817-822. 10. Maniecka-Bry³a I, Kaczmarczyk-Cha³as K. Czêstoæ wystêpowania podwy¿szonego stê¿enia glukozy wród mieszkañców dzielnicy £ód-Górna. [w:] Sapiñski W, Maniecka-Bry³a I (red.): Prewencja chorób niezakanych. Akademia Medyczna w £odzi, £ód 1994: 80-83. 11. Maniecka-Bry³a I, Bry³a M. A descriptive epidemiological study of diabetes mellitus in the demonstrative area of CINDI-Programme Poland (preliminary results). Journal de Medicinã Preventivã 1996, 4(2): 25-29. 12. Psaty B, Furberg C, Kuller L et al. Traditional risk factors and subclinical disease measures as predictors of first myocardial infarction in older adults: the Cardiovascular Health Study. Archives of Internal Medicine 1999, 159: 1339-1347.