recenzje dorobku naukowego - Faculty of Economic Sciences

Warszawa 17- 04 - 2013
Włodzimierz Siwiński
profesor zw.
Uniwersytet Warszawski
Wydział Nauk Ekonomicznych
Recenzja
pracy habilitacyjnej dr Katarzyny Śledziewskiej pt. "Regionalizm
handlowy w XXI wieku. Przesłanki teoretyczne i analiza empiryczna" oraz
Jej dorobku naukowego.
l. Ocena rozprawy habilitacyjnej.
Tytuł rozprawy habilitacyjnej
dr Katarzyny Śledziewskiej
dobrze oddaje jej zakres
tematyczny. Autorka analizuje znaczenie, skutki i przyczyny zawierania przez kraje różnego
rodżaju
handlowych
umów preferencyjnych.
liberalizacja wymiany międzynarodowej
umów w węższych
do
liberalizacji
do liberalizacji
że postępująca
w ramach GATT/WTO osłabi potrzebę zawierania
ale wykorzystujących
zawartą w XXIV artykule GATT. Tymczasem
pogłębiania
przeciwstawieniu
by się mogło,
grupach krajów o charakterze preferencyjnym
formalną możliwość
tendencja
Wydawać
na
zasadzie
multirateralnej)
wprost przeciwnie,
regionalizmu
wciąż narasta.
handlowego
Dlatego
badanie
(w
tych
tendencji jest ze wszech miar uzasadnione i ważne dla zrozumienia istoty współczesnych
stosunków międzynarodowych.
Z tego punktu widzenia recenzowana praca podejmuje bardzo
ważny i pożądany temat badawczy.
Dr Śledziewska próbuje zweryfikować trzy główne hipotezy badawcze:
po pierwsze,
chce potwierdzić rosnące znaczenie regionalizmu handlowego we współczesnej gospodarce
międzynarodowej;
po drugie, próbuje wykazać, że ten trend miał pozytywny
rozwój wymiany międzynarodowej.
w kategoriach ilościowych
wpływ na
przy czym, pozytywny wpływ Autorka rozumie zarówno
czyli zwiększenia rozmiarów
handlu międzynarodowego, jak i w
kategoriach zwiększenia korzyści z tego handlu, czyli wzrostu dobrobytu ekonomicznego; po
trzecie wreszcie, Autorka próbuje określić czynniki determinujące decyzje rządów krajowych
o zawieraniu
badawczych
współczesnych
preferencyjnych
pozwoliła
umów
Autorce
handlowych.
przedstawić
procesów regionalizmu handlowego.
Weryfikacja
obszerną
tych
i bardzo
trzech
hipotez
dogłębną
analizę
Struktura pracy jest logiczna i w pełni podporządkowana
hipotez.
Pierwsze trzy rozdziały poświęcone
rozdział
1 przedstawia
koncepcję
weryfikacji powyższych
są analizie pierwszej hipotezy. Przy czym,
regionalizmu
handlowego
wraz
GATT/WTO,
które określają warunki z jednej strony multirateralnej
światowego,
a z drugiej
pozwalające
na odstąpienie
określają
kryteria,
którym
od klauzuli największego
muszą
z analizą
liberalizacji
odpowiadać
uprzywilejowania.
zasad
handlu
porozumienia
Rozdziały 2 i 3
analizują wzrost regionalizmu najpierw od strony liczby zawieranych umów, ich charakteru i
rodżajów, a następnie od strony jego znaczenia w handlu międzynarodowym.
jest analizowana w rozdziałach
podstawy
efektów regionalnej
4 i 5. W tym przypadku l~ozdział 4 przedstawia teoretyczne
integracji handlowej koncentrując się na teoretycznej analizie
efektów kreacji i przesunięcia
handlu. Z kolei rozdział 5 zawiera empiryczne
wpływu różnych typów regionalnych
efektów kreacji i przesunięcia
umów handlowych
handlu w gospodarce
Podobny jest układ weryfikacji
przedstawiający
Druga hipoteza
tezy trzeciej
badanie
na handel oraz występowanie
światowej
w rozdziałach
w latach 1995 - 2009.
6 i 7. Najpierw
rozdział
teoretyczne podstawy decyzji rządów o przystąpieniu do handlowych umów
regionalnych. Decyzje te mają charakter polityczny i są wynikiem złożonej gry różnych grup
zainteresowanych
lub przeciwnych
podejmowaniu tego typu działań. Z kolei ostatni rozdział
zawiera empiryczną analizę czynników motywujących do zawierania
preferencyjnych
umów
handlowych. Podsumowanie wniosków analizy z całej książki zawarte jest w Zakończeniu. W
sumie struktura pracy jest logiczna i bardzo przejrzysta.
Ogólnie recenzowana rozprawa jest przykładem bardzo dobrej monografii naukowej
prezentującej
wysoki poziom merytoryczny
i metodologiczny.
Świadczy też o
głębokiej
wiedzy Autorki podbudowanej rozległą erudycją przede wszystkim w zakresie tematyki pracy
oraz o dobrym opanowaniu warsztatu naukowego.
Głównym osiągnięciem badawczym recenzowanej pracy jest empiryczna weryfikacja
postawionych hipotez. W moim przekonaniu stanowi ona oryginalny wkład Autorki rozprawy
do dyskusji w literaturze światowej na temat regionalizmu handlowego. Przede wszystkim,
bardzo interesujące jest badanie empiryczne dotyczące efektu domina. Analizują zjawisko
regionalizmu handlowego Autorka
zawierających preferencyjne
próbuje badać motywy jakimi kierują się rządy krajów
umowy handlowe z innymi krajami (tworzących ugrupowania
integracyjne,
rozszerzających
dwustronne).
Analizę motywów prowadzi w kategoriach ekonomii polityki gospodarczej i
ekonomii politycznej.
istniejące
ugrupowania
lub
wchodzących
w
układy
zatem chodzi w tym przypadku nie tylko o ogólną charakterystykę
korzyści jakie z takich umów wynikają ale także o analizę procesu
politycznego, który do
2
takich
działań
prowadzi.
Z tego punktu
widzenia
Autarka
przedstawia
kilka modeli
analizujących te decyzje jako wynik nacisku grup interesów, czy też grup lobbystycznych,
które mogą prowadzić
do decyzji rządów
o zawieraniu porozumień
z innymi krajami.
Analizowane przez Autorkę modele Grossmana i Helpmana oraz
Krishny
naciski grup interesów są silniejsze, jeśli regionalne porozumienia
handlowe prowadzą do
wskazują, że
przesunięcia handlu. Uogólnieniem tych podejść jest koncepcja efektu domina sformułowana
przez
Baldwina.
Efekt
ten opisuje
"sekwencyjne
zachowanie
rządów
państw
spoza
ugrupowania wynikające z nacisków na członkostwo" (s195 rozprawy), które rośnie wraz z
powiększaniem
się ugrupowania.
Innymi
słowy,
naciski
na wchodzenie
w układy
preferencyjne są tym skuteczniejsze im więcej krajów w nie wchodzi ponieważ tym większe
są koszty pozostawania poza nimi, ze względu na niekorzystne dla krajów spoza ugrupowania
przesunięcia handlu.
Analiza
empiryczna
została wykonana
binarnej dla danych panelowych,
Wielkością
objaśnianą
jest
na podstawie
estymacji
modeli regresji
przy czym badanie obejmuje dane dla lat 1995 - 2009.
zmienna binarna przyjmująca
wartość
1 jeśli kraj zawarł
porozumienie o integracji regionalnej z innym krajem i ';Vartość zero dla wszystkich innych
możliwych
relacji z innymi krajami, z którymi nie ma zawarto takiego porozumienia.
Główną zmienną objaśniającą mającą być przybliżeniem
liczba umów zawartych
prawdopodobieństwo,
umów handlowych.
przez kraj partnerski:
że naciski lobbystyczne
Autorka
wprowadza
występowania efektu domina jest
im większa
doprowadzą
oczywiście
liczba umów tym większe
do zawarcia preferencyjnych
cały zestaw
innych
zmiennych
objaśniających typowo stosowanych w badaniach efektu domina. Podobne badanie Autorka
przeprowadziła
w krajach,
mierząc występowanie efektu domina
z którymi
przeprowadzono
państwo
partnerskie
wielkością importu preferencyjnego
podpisało
umowy
preferencyjne.
Badanie
zarówno w układzie całej gospodarki światowej, jak i dezagregując je dla
krajów grupowanych
według kryterium dochodowego
i w układzie kontynentalnym,
również dla różnych rodzajów umów. Opisana szczegółowo wpracy metodologia
jak
badania
wydaje się właściwie zastosowana. Dlatego główny wniosek, że na podstawie otrzymanych
oszacowań nie można potwierdzić efektu domina jest uzasadniony. Z obliczeń wynika wręcz,
że "kraje chętniej zawierają umowy z państwami, których udział w procesie regionalizacji jest
niewielki, co empirycznie
zaprzecza teorii Baldwina"
wynik jest przeciwny niż we wszystkich badaniach
to więc oryginalny
wkład dr Katarzyny
(s. 214). Uzyskany przez Autorkę
na ten temat cytowanych w pracy .. Jest
Śledziewskiej
do badań na temat motywów
regionalizacji wymiany handlowej w ostatnich 20 latach. Szkoda, że Autorka dość skrótowo
3
komentuje swoje wyniki. Być może na tej podstawie można poszerzyć teoretyczną dyskusję
rozważając inne motywy podejmowania
tych decyzji, niż efekt domina,
np. pokazując, że
pewną rolę w tym zakresie odgrywa rzeczywista stopa protekcji,
tym bardziej, że w badaniu
Autorki
obliczeń,
ujawnił
się, przynajmniej
w niektórych
wariantach
wyraźny
wpływ
wysokości ceł na decyzje o regionalizacji handlu ..
Również
uznać za
badanie empiryczne wpływu regionalizacji na wymianę handlową należy
oryginalne osiągnięcie Autorki. W badaniu dr Śledziewska wykorzystała model
grawitacji,
który jest dość często stosowany
dla określenia
czynników
determinujących
wymianę handlową. Wpływ regionalizmu jest uwzględniony w postaci zmiennych binarnych
przedstawiających
udział krajów w poszczególnych
ugrupowaniach.
Oryginalność
badania
Autorki polega na tym, że zastosowała metody badania oparte na danych panelowych,
których jednostką jest para krajów prowadzących
wymianę handlową,
w
z wykorzystaniem
metody Hausmana - Taylora, co jak się wydaje nie było stosowane w innych tego typu
badaniach.
Zastosowanie
przesunięcia
takiego
podejścia
handlu w ugrupowaniach
umowy handlowe
mają zdecydowanie
czego wyrazem jest wyraźna
pozwoliło
regionalnych.
pozytywny
Jej
pokazać
efekty
Autorka wykazała,
kreacji
i
że regionalne
wpływ na wymianę międzynarodową,
przewaga efektów kreacjihandlu
nad efektami przesunięcia.
Oryginalność tych badań polega także na tym, że Autorka wykazała wpływ regionalizmu na
różne krajów tak według kryterium dochodowego,
jak i geograficznego,
a także wpływ
różnego rodzaju umów preferencyjnych (umowy o preferencjach handlowych, strefy wolnego
handlu, strefy wolnego handlu rozszerzone o integracj.ę gospodarczą i unie celne). Okazuje
się, że regionalizm handlowy miał największy wpływ na eksport do krajów rozwijających się,
natomiast
największe
Niewątpliwie
recenzowanej
znaczenie miały wpływ
większość
pracy
wniosków
do
badań
urnowy o niepełnej
liberalizacji
z tego badania jest bardzo wartościowym
nad
wpływem
regionalizmu
handlowego
handlu.
wkładem
na
handel
możliwe
dzięki
międzynarodowy.
Przeprowadzenie
opracowaniu przez dr
tych
oryginalnych
Śledziewską
badań
empirycznych
było
własnej bazy danych panelowych
pozwalających
na
analizę przepływów handlowych i innych danych w układzie par krajów dla 249 krajów dla
lat 1994 - 2009, co także
oryginalnym i bardzo cennym wkładem Autorki do badań nad
regionalizmem
Innymi słowy, Autorka zestawiła dane dla ponad 30 tys. par
handlowym.
krajów dla 15 lat. Baza jest dostępna na stronie internetowej dr Śledziewskiej afiliowanej przy
Wydziale Nauk Ekonomicznych
UW. Ta oryginalna baza danych posłużyła też Autorce do
4
przedstawienia
rozwoju regionalizmu handlowego w kategoriach statystyki opisowej ( r. 2
pracy), co także jest wartościowym wkładem Autorki.
W sumie wysoko oceniam merytoryczną
recenzowanej
regionalizmu
pracy, która jest pierwszym
handlowego
i metodologiczną
stronę analizy zawartej w
tak kompleksowym
i nowatorskim
badaniem
w literaturze polskiej wnosząca także oryginalne i nowatorskie
elementy zwłaszcza w badaniach empirycznych do literatury międzynarodowej.
Do zalet pracy zaliczam ponadto:
~
bardzo dobrą analizę przeglądową
teorii efektów regionalizmu
handlowego
oraz teorii ekonomii politycznej preferencyjnej polityki handlowej świadczącą
o dużej erudycji Autorki;
~
dużą staranność w uzasadnieniu wszystkichtez
Autorkę. Dzięki temu,
solidne
wsparcie
przeprowadzana
w
materiale
i wniosków wysuwanych przez
analiza jest bardzo logiczna i ma
dokumentacyjnym
oraz
wywodach
teoretycznych;
~
wszystkie
rozważania
dr Śledziewskiej
są przedstawione
bardzo jasno
zrozumiale. Strona metodologiczna pracy jest także na wysokim poziomie.
Zgadzając
SIę z większością
rozważań
i analiz
empirycznych
Autorki
chciałbym jednak zwró.cić uwagę na pewne kwestie szczegółowe, które budzą moje
wątpliwości.
1.
W pracy Autorka dość nieprecyzyjnie używa pojęcia integracji gospodarczej, co
w pracy na ten właśnie temat jest dość rażące. Z jednej strony Autorka zdaje się
stosować
określenie
zagadnieniu
integracji
rozumiejąc,
występuje
wtedy,
tak jak w większości
że: "Integracja
kiedy
grupa państw
prac poświęconych
gospodarcza
temu
podobnie jak regionalizm
w sposób jawny
bardziej
pogłębia
i
intensyfikuje współprace gospodarczą między sobą niż z pozostałymi państwami."
(s.20).
I dalej bardzo wyraźnie
definiuje: "Regionalizm
integracji
gospodarczej,
ale ograniczonej
integracji
negatywnej."
(s. 21).
stosowanym
w literaturze
jedynie
Nawiasem
określeniem
do integracji
mówiąc,
"integracja
handlowy jest procesem
rynków,
Autorka
posługuje
negatywna",
co
integracji międzynarodowej,
rynkową. Zgodnie z klasyfikacja Balassy
Irwin, Homewood
(The Theory
11. 1961) strefa wolnego
się
nie jest
określeniem normatywnym tylko swego rodzaju żargonem ekonomicznym
nazwie oznacza samą kwintesencję
czyli
i wbrew
czyli integrację
oj Economic Integration,
handlu jest pierwszą,
aczkolwiek,
5
stosunkowo naj luźniej szą formą międzynarodowej
integracji gospodarczej.
Autorka
wydaje się przyjmować tę klasyfikację, czyli zaliczać umowy o powoływaniu stref
wolnego handlu do procesów integracji. Tymczasem w dalszych rozważaniach
Śledziewska
przeciwstawia
poza tworzeniem
te umowy integracji gospodarczej
dr
pisząc, że umowy
stref wolnego handlu obejmują również integrację gospodarczą
(np. s. 64, 76, 78, 90 i wiele innych ), z
czego wynika, że te pierwsze nie są
umowami o integracji gospodarczej. Te przeciwstawienie
stosuje konsekwentnie
całej książce. Trudno więc to traktować jako przejęzyczenie
nieścisłość terminologiczna
w
ale jest to istotna
, która nie powinna występować w pracy poświęconej
integracj i gospodarczej.
2.
Druga drobna wątpliwość
dotyczy periodyzacji.
Autorka wyróżnia
trzy fale
regionalizmu handlowego: pierwsza obejmująca lata 1948 - 1985, druga lata 1985 1994 i trzecia 1995 - 2009. Kryteria tej periodyzacji nie są dla mnie przekonujące. I
tak: kryteria wyróżnienia pierwszej fali nie zostały w ogóle omówione. Drugą falę
według Autorki ma wyróżniać szereg. cech, takich jak globalna konkurencja,
upadek
systemu socjalistycznego, włączenie się USA do umów regionalnych, intensyfikacja
procesów
integracyjnych
w EWG, zawieranie
umów o częściowej
liberalizacji
handlu (wszystkie te cechy wymienione na s. 55), powstanie nowych ugrupowań
poza Europą oraz w~rost zaangażowa?ia
państw rozwijających
się (s.63). Z kolei,
trzeci okres ma wyróżniać to, że "umowy zaczynają regulować nowe kwestie, takie
jak liberalizacja
usług i przepływu kapitału, tworzenie norm jakościowych,
norm
pracy i ochrony środowiska czy standardów technicznych, ochrony praw własności
intelektualnej,
a także zasady
Opisane zjawiska rzeczywiście
uznać je za uzasadnienie,
integracji
regionalnej.
charakterystyczne
przyznawania
zamówień
wystąpiły w poszczególnych
czy wręcz kryteria
Np.
publicznych."
zjawiska
dla drugiego
okresach ale trudno
wyróżnienia trzech fal handlowej
narastania
ale szczególnie
socjalizmu, który ma wyróżniać drugą falę
(s. 64).
globalnej
konkurencji
dla trzeciego
okresu.
były
Upadek
to dopiero lata 90., a więc końcówka
wyróżnionego okresu, zaś pełne konsekwencje tego wydarzenia to właściwie dopiero
trzeci okres wyróżniony przez Autorkę ..
zawierane
europejskiej
w pierwszym,
drugim
Umowy
i trzecim
także miała miejsce w pierwszym
wszystkie te cechy mają być wyróżnikiem
regionalne poza Europą były
okresie.
Intensyfikacja
integracji
okresie, drugim i w trzecim, a
konkretnej jednej "fali" regionalizmu
handlowego.
6
Oczywiście,
Autorka ma prawo wyróżniać
regionalnej i przytoczone
zdaniem,
cechy nieźle opisują
trudno je uznać jako wyróżniki
periodyzacja
rozwoju
okresy rozwoju zjawiska integracji
procesów
integracji
cechy tych procesów ale, moim
przyjętej periodyzacji.
regionalnej
była,
Wprowadzona
między
innymi,
potrzebna Autorce do ograniczenia analizy do ostatniego okresu, czyli "trzeciej fali
regionalizmu".
Wydaje mi się, że lepiej było .przyjąć jako cezurę badania wyraźny
skok w liczbie zawieranych umów czyli początek lat 90, a nie rok 95.
3.
Kolejna
uwaga dotyczy włączenia do analizy 2009 r., a więc roku, w którym
wystąpiło największe załamanie nie tylko produkcji, ale i handlu zagranicznego w
krajach rozwiniętych.
wypaczać
Traktowanie
obraz statystyczny
danych z 2009
omawianych
L
jako "normalnych"
może
w pracy zjawisk. Tym bardziej,
że
Autorka pomija zupełnie analizę wpływu kryzysu na integracje regionalną (jest ona
zawarta w najnowszej książce współautorskiej, która ukazała się w 2013
L,
a więc po
wydaniu recenzowanej rozprawy) .. Jest to tym bardziej widoczne przy wszystkich
porównaniach
kiedy Autorka porównuje
danymi ostatniego roku, czyli
dane z- początku okresu, czyli 1995
L Z
właśnie 2009 r. i traktuje to jako charakterystykę
całego okresu. Uwaga ta dotyczy całeg'o rozdziału 3. Także nie jest
jasne na ile
włączenie danych tego roku wpłynęło na wyniki analiz empirycznych w rozdziałach
5 i 7.
4.
Kolejna uwaga dotyczy niestaranności w redakcji pracy: szereg pozycji literatury
omawianej lub cytowanej w tekście nie zostało uwzględnione w spisie bibliografii,
co wobec zamieszczania jedynie
dużym niedociągnięciem,
w nawiasie nazwiska autora i roku wydania, jest
ponieważ nie można zidentyfikować
konkretnej pozycji,
na którą powołuje się Autorka. Jest to szczególnie kłopotliwe w przypadku,
gdy
Autorka szerzej omawia dana pracę. Dotyczy to np. prac: Grossmana, Helpmana z
1993 r (s. 184 i nast), Ornelasa z 2005 r. (s 191), Baldwina z 1993 r. (s. 192 i nast.),
Baldwina i Jaimovicza z 2008 r. (s. 205 i nast.), Artis, Lee z 1997
L
(źródło rys. 43,
s. 143), Venablesa z 2000 (s. 157), Abramsa z 1980 r., co nie jest jeszcze pełną listą
tych uchybień.
5.
Drobna nieścisłość występuje także w analizie scenariusza 2 na s. 187, którego
ilustracją ma być sytuacja zobrazowana na rys 46 (s.l85).
po wprowadzeniu
zaznaczonego
Autorka przyjmuje, że
strefy wolnego handlu ceny w kraju H mają spaść do poziomu
na rys. jako
importowany z kraju P.
pl i
,
przy założeniu,
że towar
i jest
całkowicie
Sytuacja przedstawiona' na rys. 46 nie uzasadnia takiego
7
wniosku. Błąd polega na tym, że Autorka przytacza rysunek z pracy Grossmana i
Helpmana
przywołaną jako źródło rysunku. W oryginale tej pracy na rysunku
występuje trzecia krzywa
podaży kraju P z niewiadomych względów pominięta na
rysunku Autorki, co dopiero uzasadnia wniosek opisany przez dr Śledziewska.
Jest
to jednak drobne niedopatrzenie, które nie ma znaczenia dla ostatecznych wniosków
przedstawionych przez Autorkę.
Powyższe uwagi nie zmieniają mojej jednoznacznie pozytywnej opinii o całości pracy.
W sumie
nie
Śledziewskiej
mam
jest
żadnych
wątpliwości,
że recenzowana
bardzo wartościową monografią naukową
poznania naukowego
roli i znaczenia regionalnej
rozprawa
dr Katarzyny
wnoszącą istotny wkład do
integracji handlowej
we współczesnej
gospodarce światowej i pod każdym względem spełnia wszystkie kryteria, którym powinna
odpowiadać praca habilitacyjna.
2. Ocena dorobku naukowego.
Również pozostały dorobek naukowy dr Katarzyny Śledziewskiej jest znaczący
świadczy o Jej naukowej dojrzałości. Po uzyskaniu stopnia doktora opublikowała
habilitacyjną
2 monografie
dwukrotnie
(drugie
naukowe,
1 podręcznik
wydanie - zmienione
i rozszerzone),
wszystkich tych pracach jest współautorką
zbiorowych
(w 24 jest współautorką).
czasopismach
mających współczynnika
akademicki,
poza pracą
który został wydany
18 artykułów,
przy czym we
oraz 30 rozdziałów zamieszczonych
Z opublikowanych
w pracach
artykułów 4 są zamieszczone w
wpływu (impact factor)
znajdujący
się w bazie
Journal Citation Reports (lista A Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z lipca 2012 r)
z punktacją: 1 artykuł 20 punktów (zamieszczony w Open Economics Review ) i 3 artykuły po
15 . punktów
opublikowanych
punktacją
(zamieszczone
w
Ponadto
6
innych
artykułów
jest
w czasopismach z listy B Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z
8 lub 7 punktów.
współautorstwa
Ekonomiście).
Znam większość tych prac, podobnie jak dwie książki
Katarzyny Śledziewskiej i na tej podstawie mogę stwierdzić, że Jej dorobek
naukowy jest znaczący i zasługuje na wysoką ocenę merytoryczną. Jest on spójny w ujęciach
teoretycznych i empirycznych oraz reprezentuje wysoki poziom metodologiczny.
znanych
mi prac napisana
jest
w rzetelnej
konwencj,i -
przedstawienie problemu, następnie przegląd dorobkuświatowego
wszystkim
teoretyczny
model (modele) rozwiązania
poprawnie przeprowadzone
na początku
Większość
merytoryczne
w tej dziedzinie, a przede
analizowanego
problemu,
wreszcie,
badanie empiryczne z zastosowaniem metod ekonometrycznych.
8
Fakt, że w większości
opublikowanych
prac dr Śledziewska jest współautorką
(w spisie
podany jest procentowy jej wkład) w niczym nie obniża wartości Jej osiągnięć naukowych:
obecnie
ogromna
międzynarodowej
większość
konferencyjną.
osiągnięcia
w światowej
literaturze
z zakresu
ekonomii
ma dwóch lub więcej autorów.
W ocenie dorobku
aktywność
publikacji
w formie
naukowego
dr Śledziewskiej
W ostatnich
referatów
na
należy także docenić Jej dużą
12 latach dr Śledziewska
28 konferencjach
prezentowała
międzynarodowych
swoje
oraz
18
konferencjach krajowych. Ponadto uczestniczyła w 9 projektach badawczych finansowanych
przez KBN, przy czym 4 projektami kierowała.
W 2004/2005
sfinansowany
r. odbyła staż w School of Economics
z prestiżowego
University of Nottinhnam
stypendium Fundacji Niwki polskiej (program Kolumb). W
2007 r. otrzymała prestiżową nagrodę przyznawaną
młodym naukowcom
przez tygodnik
Polityka (program: 'zostańcie z nami").
Biorąc
pod
uwagę
wymienione
wyżej
osiągnięcia
naukowe
Śledziewskiej, a także fakt, że łączna liczba punktów opublikowanego
dr
Katarzyny
dorobku naukowego
zgodnie z wykazem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z lipca 2012 r. wynosi
ponad 300 punktów,
należy niewątpliwie
uznać, że jest on w pełni wystarczający
dla
uzyskania stopnia doktora habilitowanego.
Wobec mojej jednoznacznie pozytywnej
oceny zarówno rozprawy habilitacyjnej, jak i
całości dorobku naukowo - badawczego dr Katarzyny Śledziewskiej stwierdzam, że spełnia
ona wszystkie kryteria do nadania stopnia doktora habilitowanego określone w paragrafie 16
ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym z 14 marca 2003 r wraz z późniejszymi
zmianami
(tekst
ujednolicony
opublikowany
na stronie
www.
Ministerstwa
Nauki
i
Szkolnictwa Wyższego) oraz w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z l
września 2011 r. i wnoszę o nadanie Jej stopnia doktora habilitowanego.
9
/
Prof. zw. dr hab. Czesław Domański
Łódź, 6.05.2013 r.
Katedra Metod Statystycznych
Instytut Statystyki i Demografii
Uniwersytet Łódzki
Recenzja
rozprawy habilitacyjnej pt. "Regionalizm handlowy w XXI wieku. Przesłanki
teoretyczne i analiza empiryczna" oraz dorobku naukowego dr Katarzyny Śledziewskiej
A.
Dr Katarzyna
Ekonomicznym
Śledziewska
pracę naukową
Biura Integracji
Europejskiej
rozpoczęła
Urzędu
Rady Ministrów
Efektem Jej pracy w ZE BIEURM było opublikowanie
wynikające
z układu europejskiego
w odniesieniu
w 1993 roku w Zespole
(ZE BIEURM).
opracowania
"Zmiany w handlu
do poszczególnych
grup towarowych:
model badawczy" (w ramach serii "Biała Księga", Polska - Unia Europejska: opracowania i
analizy. Gospodarka, 47, Real Press, 1993). W 1994 roku rozpoczęła studia doktoranckie na
Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Nauk
Ekonomicznych
ekonomicznych
Uniwersytetu
w dyscyplinie
Warszawskiego
Polski z UE", przygotowanej
pracuje
na
stanowisku
nadała
ekonomia na podstawie
integracji gospodarczej a handel wewnątrz-gałęziowy.
W 1999 roku Rada Wydziału
Jej stopień
rozprawy
doktora
nauk
doktorskiej pt. "Teoria
Konsekwencje dla wymiany towarowej
pod kierunkiem prof. dr hab. J. 1. Michałka. Od 2000 roku
adiunkta
na
Wydziale
Nauk
Ekonomicznych
Uniwersytetu
Warszawskiego w Katedrze Makroekonomii i Handlu Zagranicznego.
B.
doktora
Na dorobek naukowo-badawczy
nauk
współautorstwie,
współautorstwie,
ekonomicznych
24
dr Katarzyny
składają
rozdziały
w
się:
Śledziewskiej
rozprawa
wydawnictwach
6 rozdziałów w wydawnictwach
po uzyskaniu stopnia
habilitacyjna,
zbiorowych
4
ksiązki
napisanych
we
we
zbiorowych napisanych samodzielnie (w
tym 6 języku angielskim), 18 artykułów we współautorstwie (w tym 8 w języku angielskim).
Zainteresowania naukowe dr Katarzyny Śledziewskiej koncentrują się wokół czterech
głównych obszarów badawczych.
Pierwszy
obszar badawczy
stanowią
gospodarce światowej, ze szczególnym
zagadnienia
uwzględnieniem
ZWIązane z pozycją
Polski w
zmian w polskim handlu. Efekty
pracy nad ta problematyką zawarte zostały w książce .Polska w handlu światowym", PWE,
Warszawa 2009, (współautor Czarny E.) oraz artykułach: "Polski handel z zagranicą w latach
1994-2006", Bank i Kredyt, 8/2008, (współautor Czarny E.); "Zmiany w światowym handlu
w latach 1950-2004", Bank i Kredyt, 4/2007, s. 67- 83, (współautor Czarny E.); "Związek
pomiędzy handlem zagranicznym
a poziomem
edukacji w Polsce", Ekonomista,
4/2001,
(współautorzy: Greszta M., Michałek J. J.).
Drugi obszar badań związany
gospodarczej
Polski
jest z mierzeniem
z Unia Europejska
zarówno
efektów
przed integracja,
handlowej
integracji
jak i po. Efektem
badawczym tego nurtu są artykuły: "Capturing Regional Integration Effects in the Presence of
Other Trade Shocks", Open Economies Review, tom 19, nr 1, 2008, s. 43-54, (współautor
Milner C.); oraz "Krańcowy handel wewnątrzgałęziowy
procesów dostosowawczych
(współautor
Polski z Unia Europejska: analiza
w okresie przedakcesyjnym",
Cieślik A.); "Does
European
Integration
Ekonomista, 6/2003, s. 861-873,
Change New Members'
Trade?",
Emergo, tom 9, nr 4, 2002, s. 45-52, (współautor Greszta M.).
Trzecim obszarem badawczym dr Katarzyny Śledziewskiej jest kryzys gospodarczy i
jego wpływ na funkcjonowanie
gospodarki światowej i gospodarek narodowych. W ramach
tego obszaru wyniki badań przedstawione
są w książce pt. "Międzynarodowa
współpraca
gospodarcza w warunkach kryzysu", PWE, Warszawa 2012, (współautor Czarny E.) oraz
artykuły:
"Poziom
międzynarodowy",
(współautor
rozwoju
przemysłowego
a wpływ
kryzysu
Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych,
Witkowski
B.); "Światowy
kryzys gospodarczy
z 2009 r. na handel
zeszyt 27/2012, s. 71-85,
a handel międzynarodowy",
Ekonomista, 4/2012, (współautor Witkowski B.).
W prezentowanym dorobku dominuje dorobek Habilitantki we współautorstwie.
Czwartym
obszarem
badań
naukowych
Habilitantki
związanych z rozwojem, efektami i motywami regionalizmu
efektem tych prac jest rozprawa habilitacyjna
jest
badanie
problemów
handlowego. Najważniejszym
pt. "Regionalizm
handlowy w XXI wieku.
Przesłanki teoretyczne i analiza empiryczna".
C.
Podsumowanie
dotyczące zagadnień
zainteresowań
związanych
naukowo-badawczych
z integracją gospodarczą
zostały przedstawione w rozprawie habilitacyjnej
Przesłanki teoretyczne i analiza empiryczna",
2012.
dr Katarzyny
Śledziewskiej
i handlem międzynarodowym
pt. "Regionalizm handlowy w XXI wieku.
Wydawnictwo Uniwersytetu
Warszawskiego,
Celem rozprawy według autorki jest teoretyczna
skutków wzrostu znaczenia regionalizmu
handlowego.
i empiryczna
analiza przyczyn i
W części teoretycznej
przedstawia
wnioski z krytycznego przeglądu literatury poświęconej handlowym efektom preferencyjnej
liberalizacji handlu towarami (teoria unii celnych i stref wolnego handlu) oraz analizę polityki
handlowej, w tym zwłaszcza modeli wyjaśniających
genezę wyborów dokonywanych przez
władze gospodarcze poszczególnych państw. W części empirycznej prezentuje wyniki badań
nad rzeczywistym zakresem regionalizmu na świecie, znaczeniem preferencyjnego
światowej
wymianie
towarowej,
wpływem
regionalizmu
handlu w
na handel oraz wyznaczeniem
determinant decyzji o zawieraniu regionalnych porozumień handlowych. Badanie pozwoliło
stwierdzić, jak regionalizm
handlowy wpływa bezpośrednio
pośrednio na gospodarki narodowe uczestników
na wymianę towarową, a jak
tego procesu i państw, które w nim nie
uczestniczą.
W celu przeprowadzenia
empirycznego
determinant
trzeciej
fali regionalizmu
panelowych,
złożoną
z bilateralnych
Zaprojektowanie,
badania charakteru,
handlowego
obserwacji
autorka
znaczerna, skutków i
opracowała
par 249 państw
bazę
w latach
danych
1995-2009.
przygotowanie i wykorzystanie tej bazy danych należy do najważniejszych
fundamentów
opracowania
i stanowi
autorski
wkład
w międzynarodowe
studia nad
regionalizmem
handlowym. Baza danych pozwoliła Habilitantce na próbę weryfikacji kilku
hipotez badawczych.
Hipotezy te weryfikowane
w pracy Habilitantki
odnoszą się do trzech głównych
obszarów analizy i odpowiadają one na następujące pytania badawcze:
1. Jakie jest faktyczne
znaczenie
regionalizmu
jako formy regulowania
współpracy
gospodarczej między państwami w XXI wieku?
2. Jaki jest wpływ trzeciej fali regionalizmu
na wymianę
towarową
państw, które
zawarły regionalne porozumienia handlowe oraz ich handlu z państwami trzecimi?
3. Jakie
są czynniki
porozumień
determinujące
handlowych?
Czy
decyzje
takim
rządów
czynnikiem
o zawieraniu
jest
efekt
preferencyjnych
przesunięcia,
co
wskazywałoby na występowanie efektu domina?
Pierwsza
procesów
regionalizmu
przeprowadzonych
zasięg
hipoteza
postawiona
handlowego
w pracy
związana
we współczesnej
jest
z rosnącym
gospodarce
globalnej.
znaczernem
W ramach
badań wskazuję, że regionalizm handlowy nie tylko ma coraz większy
geograficzny,
lecz także
dotyczy
coraz większego
spektrum
form współpracy
gospodarczej między państwami, często wykraczającego poza sfery bezpośrednio związane z
handlem. Częstotliwość tworzenia regionalnych porozumień handlowych czyni je procesem
globalnym. Wraz ze wzrostem liczby porozumień rośnie wolumen handlu odbywającego się
według zasad preferencyjnych,
czyli prowadzonego
przez państwa połączone regionalnymi
umowami handlowymi.
Druga hipoteza dotyczy pozytywnego wpływu regionalizmu
na wymianę towarową.
W pracy wykazano, że regionalizm pozytywnie oddziałuje zarówno na wymianę handlową
państw rozwiniętych, jak i rozwijających
się. Równocześnie
jednak analizy teoretyczne i
empiryczne wskazują na dwoistość natury tego procesu. Z jednej strony regionalizm stanowi
formę liberalizacji handlu, który prowadzi do zwiększenia wolumenu wymiany towarowej
pomiędzy
krajami
zawierającymi
regionalne
porozumienia
handlowe,
nazwany
efektem
kreacji handlu. Z drugiej jednak strony teoria i badania empiryczne dotyczące regionalizmu
wskazują na towarzyszącą mu dyskryminację. Wynika ona z utrzymania ograniczeń handlu w
stosunku do państw trzecich. W efekcie zawierania regionalnych
państwa
natomiast
partnerskie
uzyskują
nie są nimi
członkowskich
preferencyjne
objęte
państwa
RTA z państwami
warunki
trzecie.
trzecimi
porozumień
prowadzenia
Dlatego
relatywnie
wymiany
też warunki
handlowych
towarowej,
handlu
państw
się pogarszaj ą, co prowadzi
do
względnego, a nawet absolutnego spadku wolumenu wymiany handlowej z nimi.
Trzecia hipoteza
kolejnych
decyzję
porozumień.
badawcza
Efektem
jest
utworzenie
ugrupowarua
regionalnego.
obejmuje
przesunięcia
nowego
determinanty
jako
głównego
ugrupowarua
Znaczenie
tego
decyzji rządów o zawieraniu
bądź
efektu
czynnika
przystąpieniu
jako
determinującego
do
determinanty
istniejącego
potwierdziłoby
występowanie tzw. efektu domina.
Rozprawa habilitacyjna została ujęta w siedmiu rozdziałach.
W rozdziale pierwszym opisany został kontekst rozwoju regionalizmu handlowego i
koncepcję multilateralnej
liberalizacji handlu w ramach Układu Ogólnego w sprawie Taryf
Celnych i Handlu (General Agreement on Tariffs and Trade -
GATT).
Analiza historii regionalizmu handlowego została przedstawiony w rozdziale drugim.
Badanie
przeprowadzono
zgodnie
z podziałem
na
etapy
regionalizmu
handlowego
stosowanego w literaturze przedmiotu wyróżniając trzy fale regionalizmu.
W rozdziale trzecim Habilitantka przedstawiła autorskie badanie empiryczne trzeciej
fali regionalizmu, weryfikujące pierwszą hipotezę badawczą. Rozdział rozpoczynam dyskusją
nad
przyczynami
wzrostu
liczby
regionalnych
porozumień
handlowych
po Rundzie
Urugwajskiej GATTIWTO.
Rozdział czwarty stanowi przegląd teorii regionalizmu
handlowego
i analizę jego
wpływu na handel. Przedstawione zostały koncepcje oparte na tradycyjnych modelach handlu
i ich modyfikacjach. Wykorzystywano
w nich modele równowagi cząstkowej i ogólnej oparte
na założeniu o doskonałej konkurencji. Modele teoretyczne, które zostały przedstawione
tym
rozdziale,
pozwalają
wyjaśnić
odpowiedzieć
na pytanie
dotyczące
regionalnych
porozumieniach
państwa zawierają
znaczerue
zmian
handlowych.
efektów
kreacji
w dobrobycie
i przesunięcia
państw
coraz więcej umów o preferencjach
handlowych,
oraz
uczestniczących
Te ujęcia nie wyjaśniają wprawdzie,
w
w
dlaczego
ale stanowią dobrą
podstawę analizy modeli z zakresu polityki handlowej.
Hipotezę
drugą,
czyli
wpływ
trzeciej
fali
regionalizmu
na handel,
autorka
zweryfikowała empirycznie i przedstawiła w rozdziale piątym. W przeprowadzonym
badaniu
uwzględniła nie tylko ugrupowania (umowy wielostronne), lecz również umowy dwustronne
między państwami, umowy między ugrupowaniami
ze stron jest wielopodmiotowa)
(dwustronne, w przypadku których każda
i umowy ugrupowań z pojedynczymi państwami (dwustronne,
w przypadku gdy jedna strona jest wielopodmiotowa).
Zastosowała również podział na typy
umów, czyli umowy o niepełnej liberalizacji, porozumienia o strefach wolnego handlu, unie
celne i porozumienia
o integracji gospodarczej.
Badanie pozwoliło na przyjęcie hipotezy
badawczej.
W rozdziale piątym autorka wykazała również, że trzecia fala regionalizmu wpłynęła
przede wszystkim na eksport towarów do państw rozwijających
się. Natomiast największe
znaczenie dla wzrostu handlu miały umowy o niepełnej liberalizacji handlu, które zawierane
są przez państwa rozwijające się. W ramach przeprowadzonych
przesunięcia
analiz oszacowała także efekt
handlu. Uznała, że najlepszą miarą efektu przesunięcia
jest udział importu
preferencyjnego w całkowitym imporcie partnera. Badania potwierdziły występowanie efektu
przesunięcia.
Wykazała
także, że strefy wolnego
handlu i obejmujące
porozumienia
o
integracji gospodarczej najczęściej przyczyniały się do efektu przesunięcia handlu.
W rozdziale szóstym omówiła teorię ekonomii politycznej
preferencyjnej
polityki
handlowej. Przedstawiona w rozdziale czwartym tradycyjna teoria regionalizmu zakłada, że
decyzja o zawarciu regionalnego
przeprowadzenia
porozumienia
analizy determinant
założenie o endogeniczności
regionalizmu
handlowego
handlowego
decyzji o zawieraniu porozumienia
analiza pokazała, czy kolejne regionalne porozumienia
jest egzogeniczna.
Habilitantka
W celu
wprowadziła
regionalnego. Teoretyczna
handlowe zawierane są wtedy, gdy
rządy spodziewają się wystąpienia efektu kreacji handlu i - będącego jego efektem - wzrostu
dobrobytu, czy raczej wówczas, gdy oczekują pojawienia się efektu przesunięcia handlu.
Rozdział
siódmy obejmuje badanie determinant
decyzji o zawarciu regionalnego
porozumienia handlowego, co pozwoliło autorce na zweryfikowanie hipotezy trzeciej. Celem
badań empirycznych
podpisaniu
było określenie,
z kolejnym
państwem
na jakiej
regionalnego
teoretyczne pozwoliły na wprowadzenie
podstawie
są podejmowane
porozumienia
decyzje o
handlowego.
Rozważania
zmiennej opisującej obecność efektu przesunięcia
jako jednej z determinant, dzięki czemu zweryfikowano występowanie efektu domina.
Podsumowując,
w monografii Habilitantka wykazała, po pierwsze, wzrost znaczenia
regionalizmu handlowego w gospodarce światowej. Trzecia fala regionalizmu, wyraźnie różni
się od wcześniejszych
fal zarówno
zasięgiem
geograficznym,
jak
i intensywnością
zaangażowania w proces państw rozwijających się oraz rosnącym znaczeniem porozumień o
integracji
pozytywny
gospodarczej,
czyli
umów
wpływ regionalizmu
hipotezę o występowaniu
rozszerzonych
na współpracę
o liberalizacje
handlową
usług.
Wykazała
między państwami.
Odrzuciła
efektu domina jako jedną z głównych przyczyn podejmowania
przez państwa decyzji o zawieraniu kolejnych regionalnych porozumień handlowych.
D.
Dr Katarzyna
Śledziewska
obejmujący następujące
Makroekonomii
przedmioty:
jest aktywnie
Międzynarodowe
II i Międzynarodowych
Economic Integration,
Wspólnych
Mikro- i Makroekonomii
zaangażowana
w proces
Stosunki Gospodarcze,
Stosunków Gospodarczych,
Polityk UE, Regionalnych
Analiza Empiryczna Problemów Ekonomii Międzynarodowej.
30 prac
magisterskich
Dodatkowo,
Leona Koźmińskiego,
obronionych
w latach 2001-2004,
Integracyjnych,
z takich tematów, jak
Prowadzi również seminaria
dyplomowe i magisterskie z szeroko pojętej ekonomii międzynarodowej.
ponad
seminaria z
wykłady z Theory of
Ugrupowań
Integracji Europejskiej oraz konwersatoria
dydaktyczny
na Wydziale
Nauk
pracowała na stanowisku
Była promotorem
adiunkta w Akademii
gdzie wykładała między innymi na studiach podyplomowych
przedmiotu Teoria Integracji Gospodarczej. Współpracowała
uw.
Ekonomicznych
MBA z
również ze Szkołą Wyższą im.
Romualda Kudlińskiego OLYMPUS oraz Wyższą Szkołą Humanistyczną
im. A. Gieysztora
w Pułtusku.
Działalność Habilitantki związana z popularyzowaniem
przygotowywaniu publikacji popularnonaukowych
nauki opierała się głównie na
i informacyjnych.
Wraz z A. Czarczyńską napisała podręcznik akademicki, który został wydany dwukrotnie:
- Teoria europejskiej integracji gospodarczej, C. H. Beck, 2006,
- Teoria integracji europejskiej, C. H. Beck, 2002.
Popularyzując
wyniki
pracy
badawczej
Habilitantka
uczestniczyła
konferencjach. W latach 2000-2012 samodzielne i we współautorstwie
w
wielu
prezentowała referaty
na18 krajowych oraz 28 konferencjach międzynarodowych.
Ponadto
uczestniczyła
w
charakterze
referenta
w
czołowych
międzynarodowych
konferencjach z handlu zagranicznego, takich jak European Trade Study Group oraz Midwest
Economics Theory and International Trade Meetings.
Kierowała
następującymi
projektami
badawczymi
(będąc
równocześnie
ich
współwykonawcą) :
-
projekt NBP "Analiza determinant
obrotów bieżących państw członkowskich
Unii Europejskiej w latach 1995-2010" (termin zakończenia -lipiec 2013),
roczne
samodzielne
statutowych
projekty
realizowane
KBN (NCN) przyznawane
na Wydziale
w ramach badań
Nauk Ekonomicznych
Uniwersytetu
Warszawskiego w latach 2005-2011,
projekt KBN nr 2H02C05522
integracyjnych
państw
"Przystępowanie
na
niższym
do regionalnych
poziomie
rozwoju
ugrupowań
gospodarczego"
(zakończony w kwietniu 2003),
-
roczne projekty KBN przyznawane
Wydziale Nauk Ekonomicznych
w ramach badań własnych realizowane na
Uniwersytetu
Warszawskiego
w latach 2000-
2005.
Była również uczestnikiem szeregu badań zespołowych wraz z pracownikami Szkoły
Głównej Handlowej w ramach:
projektu KBN nr N112 330138 "Współpraca gospodarcza Polski z zagranicą w
warunkach
międzynarodowego
kryzysu
Elżbieta Czarny, instytucja realizująca:
gospodarczego",
kierownik:
dr hab.
Szkoła Główna Handlowa, Kolegium
Gospodarki Światowej,
-
projektu w ramach I Konkursu Komitetu Badań Ekonomicznych
integracji
monetarnej
gospodarczego",
na
kierownik:
wymianę
towarową
w
NBP "Wpływ
warunkach
dr hab. Elżbieta Czarny, instytucja
kryzysu
realizująca:
Szkoła Główna Handlowa, Kolegium Gospodarki Światowej,
-
projektu KBN nr l H02C 071 29 "Pozycja Polski w globalnym handlu na
początku XXI w.", zrealizowany
w 2009 roku, kierownik:
dr hab. Elżbieta
Czarny, instytucja realizująca: Szkoła Główna Handlowa, Kolegium Gospodarki
Światowej,
-
projektu KBN nr 1 H02C 071 26 .Polska w Unii Europejskiej - dynamika i
zagrożenia
procesu
realnej
konwergencji",
zrealizowany
w
2006
roku,
kierownik: Jan Jakub Michałek, instytucja realizująca: Uniwersytet Warszawski,
KBNu nr 5 H02C 039 20 "Otwieranie gospodarki polskiej i jej integracja z UE
w świetle teorii handlu i finansów międzynarodowych",
roku, kierownik:
Włodzimierz
Siwiński,
instytucja
zrealizowany w 2003
realizująca:
Uniwersytet
Warszawski.
W ramach rocznego stypendium Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, w latach 20042005 pracowała w School ofEconomics,
Współpracowała
University ofNottinghnam.
z prof. C. Milnerem, czego efektem byty publikacje w GEP (The
Globalisation and Economic Policy Centre) oraz w Open Economies Review.
W ramach współpracy z polskimi i zagranicznymi
instytucjami
wygłosiła również
następujące wykłady i referaty:
- "Do es monetary integration effect on EU's trade change during economic crises",
wykład w ramach Warszawskich
Seminariów Ekonomicznych,
SGH, Warszawa,
24.05.2012,
- "Wpływ integracji monetarnej na handel w warunkach kryzysu gospodarczego",
współautorzy:
Czarny E., Witkowski
B., referat wygłoszony
na seminarium
w
Narodowym Banku Polskim, 15.12.2010,
- Global and Regional Cooperation, wspotautorzy; Czarny E., Menkes J., referat
wygłoszony na seminarium naukowym na Uniwersytecie w Hohenheim, 1.06.2010,
- Model grawitacji a podział świata, współautorzy:
Czarny E., Menkes J., referat
wygłoszony na seminarium naukowym Instytutu MSG KGS SGH, 21.01.2008.
W trakcie opracowywania recenzji nasunęły się następujące uwagi:
1. Opis i interpretacja rysunków w rozdziale czwartym budzi pewne niejasności, niektóre
są cytowane, ale to nie oznacza, że nie można ich przedstawić
lepiej. Mają one
charakter ilustracyjny, tym niemniej na str. 148 "Analiza przedstawiona na rysunku 45
nie różni się od wcześniej szych modeli ... ", to oznacza, że rysunek ten przedstawia
pewne porównanie modeli wcześniej opisanych.
2. Estymator Hausmana- Taylora wymaga uzasadnienia jego zastosowania, które autorka
prezentuje, ujmując poziom skorelowania części zmiennych objaśniających z efektami
indywidualnymi.
Warto
wskazać
na
te
związki
wyznaczając
wielkość
np.
współczynnika korelacji.
3. W tablicach
11, 12 i 17 podane są oszacowarue
panelowych w różnych przekrojach.
modelu
grawitacji
na danych
Pod tablicami podany jest błąd standardowy i
jego istotność (p < 0.01, 0.05, 0.1). Nie podano jaka hipoteza została zweryfikowana i
na podstawie jakiego testu przedstawiono wartość funkcji testowych.
E.
Biorąc
habilitacyjnej
pod
uwagę
zarówno
dorobek
naukowy
prezentowany
i innych artykułach, dorobek dydaktyczny, popularyzatorski
międzynarodową
dr Katarzyny Śledziewskiej wnoszę o dalsze procedowanie
w
rozprawie
oraz współpracę
w przewodzie
habilitacyjnym.
Dorobek naukowo-badawczy
rozwój
ekonomii,
szczególności
dotyczy
dr Katarzyny Śledziewskiej
integracji
analizy i oceny trzeciej
handlową między państwami.
gospodarczej
i handlu
fali regionalizmu,
stanowi istotny wkład w
międzynarodowego
w
który wpływa na współpracę
Prof. zw. dr hab. Tadeusz Stryjakiewicz
Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej
i Gospodarki Przestrzennej
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu
Ocena rozprawy habilitacyjnej
oraz dorobku naukowo-badawczego,
dydaktycznego i organizacyjnego
dr Katarzyny Śledziewskiej
Dr Katarzyna Śledziewska jest pracownikiem Katedry Mikroekonomii i Teorii Handlu
Zagranicznego Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Jest doktorem
nauk ekonomicznych
i złożyła wniosek o przeprowadzenie
postępowania
habilitacyjnego
(zgodnie z tzw. nową procedurą) w dziedzinie nauk ekonomicznych, w dyscyplinie ekonomia.
Należy w tym miejscu podkreślić, że dokumentacja przewodu habilitacyjnego przygotowana
jest bardzo starannie i spełnia wszystkie wymogi formalne wynikające z Ustawy z dnia 14
marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie
sztuki (Dz. U.
li
65, poz. 595 ze zm.). Poniższa ocena obejmuje trzy najważniejsze elementy
składające się na dorobek Habilitantki, tj.:
1) rozprawę habilitacyjną;
2) pozostały dorobek naukowo-badawczy;
3) dorobek dydaktyczny, popularyzatorski i organizacyjny.
Ocena rozprawy habilitacyjnej
Jako ,,jednotematyczne
opracowanie" (w moim przekonaniu, zgodnie z Art. 16 ust. 2
wspomnianej wyżej Ustawy, jest to "dzieło opublikowane w całości") Habilitantka wskazuje
monografię
empiryczna",
pt. "Regionalizm
opublikowaną
handlowy
w XXI wieku. Przesłanki
przez Wydawnictwo
Uniwersytetu
teoretyczne
Warszawskiego
i analiza
w 2012 r.
Rozprawa ta obejmuje 235 stron tekstu i 19 stron bibliografii (większość prac w języku
angielskim). Składa się ze wstępu, 7 rozdziałów i zakończenia. Rozprawa habilitacyjna jest
swego
rodzaju
podsumowaniem
zainteresowań
naukowo-badawczych
dr
Katarzyny
1
Śledziewskiej
związanych
szczególności
z nasilającym
trzecią falą regionalizmu).
z integracją
gospodarczą
się współcześnie
i handlem międzynarodowym,
procesem
regionalizmu
handlowego
a w
(tzw.
Już na wstępie niniejszej recenzji należy stwierdzić, że jest to
przedsięwzięcie bardzo potrzebne i udane. Wprawdzie w literaturze pojawia się coraz więcej
publikacji na temat regionalizmu handlowego (włączając w to Raport Światowej Organizacji
Handlu - WTO z 2011 r.), jednak mają one najczęściej charakter wycinkowy lub dotyczą
przede wszystkim
obszaru Unii Europejskiej.
Z tego względu znajdujące
się na s. 13
stwierdzenie, że "to opracowanie jest jedną z nielicznych w literaturze światowej i pierwszą w
literaturze polskiej kompleksową
analizą (podkreślenie
moje) regionalizmu
handlowego,
popartą badaniami empirycznymi" jest w pełni uzasadnione.
Najważniejszymi zaletami recenzowanej rozprawy są:
1) poprawna struktura, umiejętnie łącząca teoretyczny i empiryczny obszar badań;
2) dobre "osadzenie" w literaturze przedmiotu i światowym dorobku naukowym;
3) opracowanie
unikatowej bazy danych, obejmujących
bilateralne obserwacje 249
państw w latach 1995-2009;
4) przejrzyste sformułowanie i poprawna weryfikacja hipotez badawczych;
5) wartościowe wyniki, wnoszące istotny wkład do dorobku nauk ekonomicznych,
w szczególności
wzbogacające
a
naszą wiedzę zarówno w zakresie teorii handlu
zagranicznego, jak i znaczenia współczesnych procesów regionalizmu handlowego
w gospodarce światowej.
Do najważniejszych osiągnięć badawczych Habilitantki zaliczam:
a) wykazanie
handlowego
-
starannie
udokumentowanego
-
wzrostu
skali
regionalizmu
w dwóch wymiarach: jego zasięgu geograficznego
oraz zakresu
różnorodności form współpracy między państwami;
b) wykazanie specyfiki obecnej trzeciej fazy regionalizmu, wyrażającej się m. in. w
rosnącym zaangażowaniu
porozumień
w ten proces państw rozwijających
dwustronnych
nad
wielostronnymi,
a
także
SIę, w dominacji
w
uzupełnianiu
preferencyjnej liberalizacji handlu towarami liberalizacją handlu usługami;
c) wykazanie
pozytywnego
wpływu regionalizmu
na wymianę handlową między
państwami (zawarcie umowy między państwami zwiększa ich wzajemny handel
średnio o 14,5%), a także określenie wpływu różnych typów umów na tę wymianę;
2
d) jednoznaczne
odrzucenie
hipotezy o wpływie efektu domina na podejmowane
przez państwa decyzje o zawieraniu
regionalnych
porozumień
handlowych,
a
wykazanie istotnego wpływu ceł na te decyzje.
Z metodologicznego
punktu widzenia na szczególną uwagę i pozytywną
ocenę zasługuje
zastosowanie modeli grawitacji w procedurze empirycznego badania wpływu regionalizmu na
wymianę handlową (rozdział 5.3), choć jako geografowi ekonomicznemu
brakuje mi w tej
części pracy odniesień do dorobku geografii ekonomicznej (zarówno z lat 50. XX wieku, jak i
tzw. nowej geografii ekonomicznej)
oraz regional science. Również rozdział 7, w którym
Autorka stosuje model regresji binarnej w celu zbadania efektu domina jako determinanty
regionalizmu
handlowego,
świadczy ojej
dobrej znajomości
metod ekonometrycznych
i
zaawansowanym warsztacie badawczym.
Należy
podkreślić,
że Habilitantka
zdaje
sobie w pełni
sprawę
z ograniczeń
prowadzonej analizy, związanych przede wszystkim z wpływem pozahandlowych czynników
na rozwój regionalizmu
(takich jak np. dążenie do uzyskania dostępu do rynku w celu
tworzenia sieci produkcyjnych
lub ochrona inwestycji). W tym kontekście zawężenie badań
do tradycyjnej wymiany handlowej należy uznać za przejaw jej dojrzałości naukowej.
Podsumowując:
praca pt. "Regionalizm
handlowy w XXI wieku. Przesłanki teoretyczne i
analiza empiryczna" stanowi znaczny wkład autora w rozwój nauk ekonomicznych
i spełnia
kryteria określone przez Ustawę.
Ocena dorobku naukowo-badawczego
Pozostały dorobek naukowy dr Katarzyny Śledziewskiej po uzyskaniu stopnia doktora
(tj. po 2000 r.) obejmuje:
4 książki współautorskie
rozdziałów w wydawnictwach
angielskim),
24 rozdziały
zbiorowych napisanych
współautorskie
(z 50-procentowym
samodzielnie
w wydawnictwach
udziałem),
6
(wszystkie w języku
zbiorowych
(z udziałem
Habilitantki od 30 do 50%), 18 współautorskich artykułów (udział od 25 do 50%), w tym 8 w
języku
angielskim.
wydawnictwach:
część tych publikacji
ukazała
się w renomowanych
2 książki wydane przez Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne; rozdziały
w wydawnictwach
uczelniach
Przeważająca
zbiorowych
ekonomicznych
opublikowane
w Polsce
niemal
oraz 3 pozycje
we wszystkich
w Państwowym
najważniejszych
Wydawnictwie
Naukowym; artykuły m. in. w takich czasopismach jak: Ekonomista, Bank i Kredyt, Open
Economies Review, GEP (The Globalisation and Economic Policy Centre) Working Papers.
3
14 publikacji ukazało się w języku angielskim, 1 w języku niemieckim; 6 publikacji wydano
za granicą. Łączna liczba punktów za dorobek naukowy, obliczana według Rozporządzenia
Ministra
auki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 lipca 2012 r., wynosi 336 i rozłożona jest
proporcjonalnie
(po ok. 1/3) między wszystkie trzy grupy publikacji (tj. książki, rozdziały w
publikacjach zbiorowych i artykuły). Można zatem uznać, że w kategoriach ilościowych jest
to dorobek wystarczający do ubiegania się o stopnień naukowy doktora habilitowanego
nauk
ekonomicznych.
Działalność
naukowo-badawcza
dr Katarzyny
Śledziewskiej
obejmuje
4 główne
obszary problemowe:
1) pozycja Polski w handlu światowym i jej zmiany;
2) konsekwencje integracji gospodarczej Polski z Unią Europejską (w tym zmiany w
geograficznej strukturze handlu, skutki udziału w strefie euro);
3) wpływ światowego
kryzysu gospodarczego
na współpracę
międzynarodową
i
handel zagraniczny;
4) skala, motywy i efekty regionalizmu handlowego.
Taki profil badawczy, wyraźnie określony, mieści się w całości w obszarze nauk
ekonomicznych.
Do szczególnych
osiągnięć naukowo-badawczych
Elżbietą Czarny) w Państwowym
handlu
światowym"
(w 2009
Wydawnictwie
należy zaliczyć opublikowanie
Ekonomicznym
r.) oraz "Międzynarodowa
(wraz z
dwóch książek .Polska w
współpraca
gospodarcza
w
warunkach kryzysu. Wnioski dla Polski" (w 2012 r.). Książki te były efektem grantów KBNowskich. Rezultaty tych badań mają nie tylko duże znaczenie
poznawcze,
ale również
aplikacyjne.
Wśród publikacji
anglojęzycznych
wyróżniają
się te, które prezentują
możliwości
zastosowania modelu grawitacji w badaniach z zakresu handlu zagranicznego, modyfikując i
twórczo rozwijając znane z literatury podejścia Helpmana (1987) i Debaere (2005). Ważnym
wynikiem tych badań jest stwierdzenie nieodpowiedniości
odnoszącej
się do wysoko
rozwiniętych
krajów
przenoszenia
formuły Helpmana
OECD na kraje słabiej rozwinięte
i
zaproponowanie własnej koncepcji badawczej.
Dorobek naukowy dr Katarzyny Śledziewskiej prezentowany był w latach 2000-2012 na 46
konferencjach naukowych, w tym 18 krajowych i 28 międzynarodowych,
włączając w to
konferencje European Trade Study Group, Midwest Economic Theory and International
4
Trade Meetings
oraz Warsaw International
Economic
Meetings.
Habilitantka
kilkoma projektami badawczymi (będąc zarazem ich współwykonawcą)
KB
kierowała
finansowanymi przez
i NBP. Była ponadto uczestnikiem 5 projektów zespołowych finansowanych przez ww.
instytucje; w latach 2009-2011
Kolegium Gospodarki
Habilitantka
współpracowała
Światowej
ma predyspozycje
w realizacji
5 projektów
Szkoły Głównej Handlowej.
zarówno
do samodzielnej
badawczych
Wszystko to pokazuje,
pracy
naukowej,
jak
z
że
i do
współpracy w ramach dużych zespołów badawczych.
Wyrazem
uznania
dla jej
dorobku
naukowo-badawczego
było przyznanie
Jej
stypendium Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (FNP) na odbycie stażu naukowego w jednej z
czołowych światowych uczelni zajmujących się badaniami handlu zagranicznego - School o/
Economics,
nagrody
University o/ Nottingham
dla młodych
rektorskich.
naukowców
Podsumowując:
ocena
(w latach 2004-2005),
Fundacji
tygodnika
pozostałego
stypendium
"Polityka"
dorobku
FNP "Kolumb",
oraz kilku nagród
naukowo-badawczego
jest
pozytywna.
Ocena dorobku dydaktycznego, popularyzatorskiego
Działalność dydaktyczna dr Katarzyny Śledziewskiej
i organizacyjnego
obejmuje wykłady, ćwiczenia,
konwersatoria oraz seminaria dyplomowe i magisterskie prowadzone przede wszystkim na
Wydziale Nauk Ekonomicznych
Uniwersytetu
Warszawskiego.
wynika, że średnia roczna liczba godzin dydaktycznych
obowiązujące
Z załączonej dokumentacji
wynosi ok. 300, przekraczając
pensum. Wykład z teorii integracji ekonomicznej
prowadzony jest od roku
akademickiego 200112002 w języku angielskim. Habilitantka była promotorem ponad 30 prac
magisterskich.
Obok
macierzystej
uczelni
pracowała
również
w
Akademii
Leona
Koźmińskiego na stanowisku adiunkta, gdzie prowadziła zajęcia między innymi na studiach
podyplomowych
MBA z Teorii Integracji Gospodarczej. Współpracowała
również ze Szkołą
Wyższą im. Romualda Kudlińskiego OL YMPUS oraz Wyższą Szkołą Humanistyczną im. A.
Gieysztora w Pułtusku.
Jest autorką (wraz z A. Czarczyńską)
europejskiej integracji gospodarczej
tysięcy egzemplarzy),
podręcznika
akademickiego
na temat teorii
(którego dwa wydania zostały sprzedane w liczbie 5
a także rozdziału w podręczniku
"Ekonomia
dla prawników
i nie
tylko". Z załączonej dokumentacji nie wynika by dr Śledziewska - poza funkcją kierownika
projektów - pełniła funkcje o charakterze administracyjnym,
co związane jest zapewne z jej
koncentracją na działalności o charakterze naukowo-badawczym.
5
Konkluzja
Biorąc pod uwagę ocenę rozprawy habilitacyjnej,
badawczego
stwierdzam,
oraz
osiągnięć
że dr Katarzyna
dydaktycznych,
Śledziewska
stopień naukowy doktora habilitowanego
pozostałego
dorobku naukowo-
popularyzatorskich
organizacyjnych
spełnia wszystkie warunki do ubiegania się o
w dziedzinie nauk ekonomicznych,
w dyscyplinie
ekonomia określone w Ustawie z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule
naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.). Za
takim wnioskiem przemawiają następujące argumenty:
1. Habilitantka
posiada
wyraźnie
ukształtowany
profil
naukowo-badawczy
wykazuje konsekwentny rozwój naukowy po uzyskaniu stopnia doktora.
2. Prezentuje
pożądanie
formułowania
cechy
samodzielnego
i weryfikacji oryginalnych
znajomość metod badawczych,
pracownika
nauki:
umiejętność
i istotnych poznawczo hipotez, dobrą
zdolność analitycznego,
a zarazem krytycznego
wnioskowania, a także łączenia teorii z empirią.
3. Posiada
rozległe
międzynarodowym
kontakty
międzynarodowych
5. Pozytywna
jest
aktywnie
uczestniczy
w
życiu naukowym.
4. Jej dorobek naukowy
ekonomicznych,
zagramczne
w
wnosi znaczny, ponadprzeciętny
szczególności
w
zakresie
wkład w rozwój nauk
handlu
zagranicznego
stosunków gospodarczych.
ocena
Jej
dorobku
dydaktycznego,
organizacyjnego
popularyzatorskiego.
6. Spełnione są wszystkie wymagania formalne.
W związku z powyższym wnoszę o dopuszczenie dr Katarzyny Śledziewskiej do dalszych
etapów postępowania habilitacyjnego.
~.;y~
Prof. dr hab. Tadeusz Stryjakiewicz
Poznań, 19 lipca 2013 r.
6