Alergia – epidemia XXI w.

Farmakoterapia
Alergia – epidemia XXI w.
Alergia nazywana jest chorobą cywilizacyjną XXI w.
tyki. Alergeny dzielimy ze względu na
drogę wnikania na wziewne, pokarmoZ badań wynika, że coraz więcej ludzi cierpi na tę przy- we, kontaktowe. Po wniknięciu do orpadłość. Szacuje się nawet, że prawie co druga osoba ganizmu alergeny wyzwalają kaskadę
reakcji związanych z nadwrażliwością
i prowadzących do usunięcia zagrona świecie jest na coś uczulona.
żenia, choć takiego zagrożenia nie
stanowią. W miejscu kontaktu albo
Coraz większa zachorowalność na choroby alergiczne
w całym organizmie powstaje stan zapalny, z którym wiążą
związana jest przede wszystkim z postępującą cywilizacją
się liczne dość nieprzyjemne objawy. W skrajnych warunkach
i zmieniającymi się czynnikami środowiskowymi, w jakich
reakcja alergiczna jest nawet groźna dla życia.
żyjemy. Najwięcej chorych obserwuje się w krajach wysoko rozwiniętych, gdzie mamy do czynienia z lepszymi
Na skutek wniknięcia alergenu do organizmu limfocyty T
warunkami sanitarnymi i epidemiologicznymi. Paradokzaczynają produkować przeciwciała typu IgE, opłaszczające
salnie w krajach o niskiej higienie problem alergii jest
alergen. Proces ten prowadzi z kolei do aktywacji komórek
znikomy. Większość osób chorujących na alergię nie
tucznych i bazofili, odpowiedzialnych za wydzielanie mejest poddawana leczeniu, ponieważ najczęściej nawet
diatorów prozapalnych – głównie histaminy, która odpowienie zdaje sobie sprawy z choroby. Nie istnieje niestety
dzialna jest za rozszerzenie naczyń krwionośnych i powstanie
skuteczne i niezawodne leczenie uczuleń – stosuje się
wysięku zapalnego, a tym samym obrzęku tkanek, powstagłównie farmakoterapię objawową. Nie ma również żadnia wydzieliny zapalnej itp.; wszystkie te procesy prowadzą
nych zaleceń, które pozwoliłyby uniknąć rozwoju alergii.
do powstania nieprzyjemnych objawów. Dlatego też bardzo
Jej objawy są jednak uciążliwe i znacząco utrudniają
często alergia nazywana jest chorobą zapalną. Zakres reakcji
normalne funkcjonowanie, dlatego alergolodzy, immunolodzy, genetycy i naukowcy wielu innych dziedzin łączą
swoje siły, aby pacjenci z alergią mogli żyć normalnie.
Układ odpornościowy ma za zadanie rozpoznawać
i usuwać z organizmu czynniki szkodliwe, które mogą
stanowić dla niego zagrożenie. Jest to reakcja bardzo
pożądana, gdyż chroni organizm przed rozwojem różnych chorób infekcyjnych. Istnieje jednak grupa osób,
u których reakcja obronna organizmu rozwija się w wyniku kontaktu z cząsteczkami realnie niestanowiącymi
żadnego zagrożenia. Schorzenie to nazywamy alergią.
Alergia, inaczej nadwrażliwość, stanowi nadmierną reakcję organizmu na tzw. alergen. Alergenem są najczęściej
cząsteczki pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Nie
wykazują one między sobą podobieństwa w budowie
i tak naprawdę alergenem może być każda substancja.
Dlatego też tak trudno jest określić, czy dana osoba może
być uczulona na określoną substancję. Jedyną cechą
wspólną alergenów jest wielkość cząsteczek, która musi
warunkować możliwość przenikania przez błony śluzowe,
a tym samym immunogenność. Medycyna wyodrębniła
dotąd kilkadziesiąt tysięcy substancji, które potencjalnie
mogą wywołać reakcję nadwrażliwości. Do najbardziej
popularnych należą: sierść zwierząt, pyłki traw i drzew,
kurz i roztocza, pyły przemysłowe, zarodniki grzybów,
pierze, wełna oraz niektóre pokarmy, np. orzechy, pomidory, mleko krowie, białko jajka, ryby i skorupiaki,
czekolada, owoce cytrusowe czy trus­k awki. Uczulać
mogą również środki czystości, detergenty oraz kosme11
Farmakoterapia
Pierwszy krok w prewencji alergicznego nieżytu nosa1
Zacznij terapię alergii u swojego pacjenta od StopAL
może być lokalny, jak np. w przypadku pokrzywki, może
również objąć cały organizm i wtedy stanowić poważne
zagrożenie dla zdrowia, jak w przypadku wstrząsu anafilaktycznego po podaniu alergennego pokarmu. Przy
pierwszym kontakcie z alergenem zwykle nie pojawiają
się żadne objawy, organizm dopiero się go uczy; dopiero
przy kolejnym kontakcie mogą się pojawić symptomy nadwrażliwości. Występowanie chorób alergicznych warunkowane jest współdziałaniem czynników genetycznych oraz
środowiskowych. Gdy jedno z rodziców jest alergikiem, to
istnieje 40-procentowe prawdopodobieństwo wystąpienia
alergii u dziecka; gdy z alergią boryka się oboje rodziców,
ryzyko to wzrasta do 70%. Najczęściej objawy pojawiają
się już w pierwszych miesiącach życia i związane są z alergią pokarmową. Potem choroba może czasowo zniknąć,
NIE CHRAP!!!
PROLAB
Spray do gardła, który zawiera składniki pochodzenia naturalnego o doskonałych właściwościach wzmacniających
tkanki miękkie gardła. Istotą działania preparatu jest napięcie podniebienia miękkiego
oraz tkanek miękkich gardła, zapewniające
rozszerzenie dróg oddechowych, co przyczynia się do zmniejszenia drgań tworzących
uporczywe dźwięki chrapania.
Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na składniki preparatu. Nie
stosować po upływie terminu ważności. Należy zapobiegać
przypadkowemu dostaniu się do oczu.
Sposób użycia: Stosować przed snem. Spryskać tylną ścianę
gardła 1–2 razy. Po zaaplikowaniu nie powinno się jeść i pić
(w przeciwnym wypadku należy spray zastosować ponownie).
Opakowanie: 30 ml z aplikatorem
PEDIPES HEEL
PROLAB
Krem na popękane pięty. Preparat jest przeznaczony do codziennej pielęgnacji szorstkiej, popękanej i bardzo suchej skóry stóp. Dzięki unikalnej
formule wzbogaconej betainą oraz ekstraktem
z drożdży doskonale nawilża i wygładza naskórek,
nadając mu jedwabistą gładkość. Działa kojąco
i odświeżająco. Nawet najbardziej zniszczone stopy są wolne od pęknięć, a skóra staje się gładka, zregenerowana i długo pozostaje miękka. Stosować codziennie wieczorem.
Można go także nakładać na szorstką skórę łokci, dłoni i kolan.
Produkt testowany dermatologicznie, posiada świadectwo PZH.
12
ale nadwrażliwość pozostaje i kolejne uczulenie na nowe
alergeny może pojawić się w dowolnym momencie życia.
Do czynników środowiskowych warunkujących rozwój alergii
zaliczamy zanieczyszczenia powietrza, zwiększoną dbałość
o higienę i zwiększone użycie antybiotyków – organizm,
który nie musi sam walczyć z chorobami bakteryjnymi, swój
potencjał skupia na zwalczaniu innych zagrożeń. Czasem
alergię nazywa się również chorobą czystych rąk.
Diagnoza stwierdzająca choroby alergiczne opiera się
przede wszystkim na dokładnym wywiadzie lekarskim,
badaniu fizykalnym, oznaczeniu poziomu przeciwciał IgE
w surowicy krwi i testach alergicznych, które pozwalają
jednoznacznie określić czynnik uczulający. Należy jednak
pamiętać, że zdarzają się przypadki, gdy testy wychodzą
ujemne, a po kontakcie z określonym czynnikiem dana
osoba ma objawy alergii – jest to wtedy wystarczająca
informacja pozwalająca postawić diagnozę. W wyniku
kontaktu organizmu z alergenem dochodzi do rozwoju
stanu zapalnego, co wiąże się z nieprzyjemnymi objawami. Zaliczamy do nich takie dolegliwości jak: katar, kichanie, świąd, łzawienie, zapalenie spojówek, pojawienie się
odczynów alergicznych na powierzchni skóry (rumienia,
wysypki), zaczerwienienie, obrzęk krtani, napady kaszlu
i duszności, a także najniebezpieczniejszy ogólnoustrojowy wstrząs anafilaktyczny. Ze względu na rodzaj objawów
wyróżniamy różne typy alergii; do najczęściej występujących zaliczamy katar sienny, atopowe zapalenie skóry oraz
astmę oskrzelową.
Dostępne obecnie leczenie jest głównie objawowe. U chorych stosuje się profilaktykę w postaci unikania czynników
wywołujących objawy, np. w przypadku alergii na pyłki wykorzystuje się do tego tzw. kalendarz pylenia roślin, który
podpowiada, kiedy należy zminimalizować ilość spacerów
na świeżym powietrzu. Podaje się również leki blokujące
receptory histaminowe, a więc znoszące jej działanie odpowiedzialne za rozwój stanu zapalnego. Leki te dzielimy
na dwie podstawowe generacje – starszą i nowszą. Nowa
generacja leków przeciwhistaminowych charakteryzuje się
większą wybiórczością działania, a tym samym mniejszym
spektrum działań niepożądanych, takich jak senność oraz
nadmierna suchość śluzówek, co dotyczyło leków pierwszej generacji. Dodatkowo w silnych objawach chorobowych włącza się także leki przeciwzapalne, głównie pod
postacią glikokortykosteroidów, które można zastosować
miejscowo w przypadku zmian alergicznych na powierzchni skóry lub w formie aerozolu na błony śluzowe nosa przy
alergicznym nieżycie nosa albo ogólnoustrojowo. Jednak
jest to grupa leków związana z licznymi działaniami niepożądanymi. W przypadku astmy oskrzelowej podaje się
Sproszkowana hydroksypropylometyloceluloza
w zetknięciu z wilgotną błoną śluzową nosa tworzy
film ochronny, który zapobiega bezpośredniemu
narażeniu na alergeny wziewne nie dopuszczając
do wywołania reakcji alergicznej.
naturalne pochodzenie
skuteczny, bezpieczny, wygodny w stosowaniu
nie powoduje senności i działań niepożądanych
zmniejsza konieczność stosowania leków
przeciwhistaminowych
brak ryzyka interakcji lekowej i przedawkowania preparatu
Odpowiedni dla:
pacjentów, u których
inne metody leczenia
są przeciwwskazane
kobiet w ciąży
i karmiących
piersią
dzieci powyżej
18. miesiąca życia
każdego alergika
(alergia wziewna)
nr ref STOAJ 008/2013; data oprac. 05.13
1. Josling P., Steadman S., Adv Ther. 2003 20 (4), 213-9
Farmakoterapia
ne funkcjonowanie osób uczulonych,
wpływa na wydajność i jakość nauki
oraz pracy.
również specyficzne leki wpływające
na rozszerzenie oskrzeli i zmniejszenie
stanu zapalnego. Jako terapię wspomagającą można zastosować preparaty wapnia, leki podawane w leczeniu
infekcji, np. zmniejszające ilość wodnistej wydzieliny z nosa, płukanie błon
śluzowych solą fizjologiczną itp. Z kolei
osoby uczulone na jad owadów, który
bardzo często prowadzi do wstrząsu
anafilaktycznego, powinny zawsze
mieć przy sobie ampułkostrzykawkę
zawierającą adrenalinę. Istnieje też
leczenie przyczynowe, które może
wyeliminować pojawianie się alergii.
Polega na tzw. desensybilizacji, czyli
podawaniu alergenu podskórnie we
wzrastających dawkach. W takich warunkach organizm przyzwyczaja się do
obecności danej substancji i przestaje
na nią reagować nadwrażliwością. Terapia ta jednak nie jest niezawodna,
a dodatkowo jest dość kosztowna,
długotrwała, niesie również ze sobą
ryzyko ostrej reakcji organizmu.
Epidemiologia chorób
alergicznych w Polsce
Alergia uznawana jest za chorobę
XXI w., ponieważ ilość osób zgłaszających jej objawy rośnie w zaskakującym tempie. Na początku ubiegłego
14
stulecia populację alergików oceniano zaledwie na 1%. Obecnie szacuje
się, że problem z alergią ma prawie
co drugi człowiek na świecie. Badania
przeprowadzone na terenie Polski pokazują, że jesteśmy jednym z najbardziej zalergizowanych krajów świata.
Objawy nadwrażliwości zgłasza blisko
45% osób żyjących w Polsce (w badaniach dodatnie testy alergiczne wykazuje 40% populacji), w tym ok. 20%
dzieci. Na astmę oskrzelową choruje
blisko 10% społeczeństwa, w tym ok.
8% dzieci do 16. roku życia; częstość
zachorowań drastycznie zwiększa się
w ostatnich latach. Ponadto astma
oskrzelowa wśród dzieci jest obecnie najczęściej występującą przewlekłą jednostką chorobową dotyczącą
układu oddechowego i, co ciekawe,
przeważnie występuje u chłopców. Na
objawy najczęstszego rodzaju alergii,
czyli alergicznego nieżytu nosa, skarży
się 25% Polaków, czyli ok. 8 milionów
osób. Największa zachorowalność
na choroby alergiczne dotyczy ludzi
młodych oraz dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Ankiety
przeprowadzone w toku badań populacyjnych wykazują, że choroba ta
stanowi poważny problem, ponieważ
w znaczący sposób upośledza normal-
Na podstawie badań epidemiologicznych wykazano, że najczęściej występującym rodzajem alergii zaraz po
alergicznym nieżycie nosa są astma
oskrzelowa i pojawiające się świsty
oddechowe. Niestety tylko u ok. 30%
chorych z tym schorzeniem stawia się
prawidłową diagnozę i włącza odpowiednie leczenie. Okazuje się również,
że wiele osób z objawami alergii w wywiadzie nie wykazuje dodatnich testów
na konkretne alergeny, czyli mają one
tzw. alergię cichą klinicznie, która bardzo często pozostaje nierozpoznana,
a w związku z tym nieleczona. Poza
tym badania przeprowadzone przez
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego z inicjatywy
Ministra Zdrowia wskazują również, że
problem związany z chorobami alergicznymi dotyczy przede wszystkim obszarów miejskich i uprzemysłowionych.
W przypadku astmy oskrzelowej jego
skala jest o 30% większa wśród osób
mieszkających w mieście niż u mieszańców obszarów wiejskich. W przypadku alergicznego nieżytu nosa szacuje
się, że w miastach choroba ta dotyczy
aż o 70% populacji więcej, natomiast
w przypadku zmian skórnych alergików jest dwa razy więcej w miastach
niż na wsi. Problem alergii dotyczy
przede wszystkim takich regionów
Polski jak województwo mazowieckie,
dolnośląskie i wielkopolskie. Na tle
innych krajów Polska wypada słabo
zwłaszcza pod kątem rozpoznawalności i prawidłowego leczenia. W badaniach ogólnoświatowych wykazano, że
krajem o najmniejszej częstości schorzeń alergicznych (w tym alergicznego
nieżytu nosa) była Albania, zaś w krajach takich jak Portugalia czy Nigeria
częstość nieżytu nosa oceniano na
powyżej 35% całej populacji.
mgr farm. Iwona Napierała