paleogerografia wybranych obszarów polski w czasie ostatniego

PALEOGEROGRAFIA WYBRANYCH OBSZARÓW POLSKI
W CZASIE OSTATNIEGO ZLODOWACENIA
ZARYS TREŚCI
Praca dotyczy analizy paleogeograficznej fragmentów Pojezierza Suwalskiego, Pojezierza Dobrzyńskiego,
Wysoczyzny Drohickiej i wybranych dolin Tatr Wysokich w czasie ostatniego zlodowacenia. Rozważania
oparto na analizie geomorfologicznej, geologicznej, badaniach geoelektrycznych i datowaniach osadów, głównie
metodą kosmogenicznego chloru-36. Na tle ogólnych informacji odnośnie rozwoju ostatniego zlodowacenia na
kontynencie europejskim przedstawiono położenie oraz najważniejsze cechy rzeźby i budowy geologicznej
wybranych obszarów, a następnie omówiono najciekawsze zagadnienia dotyczące ich paleogeografii. W części
końcowej dokonano korelacji zdarzeń odczytanych na badanych obszarach oraz przeprowadzono dyskusję na
temat historii ostatniego zlodowacenia w Polsce.
Wykazano, że lobowa transgresja ostatniego lądolodu na obszar Pojezierza Suwalskiego skutkowała
pozostawieniem niewielkich obszarów wolnych od lodu. Na podstawie wieku chlorowego poziomów głazowiska
w Bachanowie odczytano zróżnicowanie tempa erozji. Przedstawiono nowy scenariusz przebiegu deglacjacji
Pojezierza Dobrzyńskiego. Wykazano ścisły związek przebiegu procesów geologicznych w plejstocenie z
budową podłoża. Opisano przykład struktur peryglacjalnych poza zasięgiem lądolodu ostatniego zlodowacenia
na Wysoczyźnie Drohickiej, odczytanych na podstawie profilowania geoelektycznego. Dokonano korelacji osi
klinów z lineamentami powierzchni w okolicach ich występowania. Daty chlorowe uzyskane dla osadów
lodowcowych w Tatrach wykorzystane zostały do próby odtworzenia rozwoju lodowców od wczesnego
Vistulianu po początek holocenu.
Podkreślono, że przebieg ostatniego zlodowacenia w Polsce zależał nie tylko od globalnych zmian
klimatycznych, ale w dużym stopniu także od regionalnych i lokalnych warunków klimatycznych,
morfologicznych i geologicznych.
PALAEOGEOGRAPHY OF SELECTED AREAS OF POLAND
DURING THE LAST GLACIATION
ABSTRACT
The study is focused on the palaeogeographic analysis of parts of the Suwałki Lakeland, Dobrzyń
Lakeland, Drohiczyn Plateau and selected valleys of the High Tatra Mts. during the last glaciation.
Geomorphological and geological analysis, geoelectric sounding and dating of deposits, mainly using
cosmogenic 36Cl, have been applied in the research.
The lobe advance of the last glaciation in the Suwałki Lakeland area resulted in the presence of small
areas uncovered by ice. The age of the Bachanowo erratic boulder field (26.9–14.4 ka) shows variable rate of
erosion.
In the Dobrzyń Lakeland the line of moraines considered to represent the extent of the Dobrzyń Phase
was formed in fact due to superposition of moraines of the oscillating ice-sheet retreat. Thus, the extent of the
phase was more to the north, marked by the moraines occurring between Kikół, through Chrostkowo and
Nadróż, to Rypin. There is strict relationship between the Pleistocene geological processes and the basement
structure. The site in Wildno with sub-till deposits with malacofauna is described.
The dense occurrence of ice-wedge casts in the Drohiczyn Plateau evidences that during the last
glaciation the area was subject to severe and dry climatic conditions resulting in the development of permafrost.
Correlation of the wedge axes with the orientation of lineaments indicates that the relief of this part of the
plateau developed before the last glaciation.
The oldest glacial deposits in the Tatra Mts. are of Early Vistulian age and are preserved on Goły Wierch.
The eratic boulder field on Hurkotne was formed in several stages; the youngest took place in the older part of
the Białka Stadial. Most probably the glaciers of the Tatra Mts. had the widest extent in the older part of the last
glaciation.
The evolution of the last glaciation in Poland depended not only on global climatic changes, but to a
significant degree also on regional and local climatic, morphological and geological conditions.