Filatelista 1972.11
Transkrypt
Filatelista 1972.11
W NUMERZE: Maraton 1972 • Poczta internowanych na Litwie • Niepopularność „groszy"?• Egzotyczne karty 12 czerwca ukaże sio 1 znaczek z okazji 1000-letniej rocznicy bitwy pod Cedynią (p. str. 290) Nr 11 (398) Rok XIX WARSZAWA, 1-15 CZERWCA 1972 Maraton 1972 W dniach 5-7 maja rozegrano w Olsztynie finały dorocznego Konkursu Filatelistycznego — Maraton 1972. Zadania Konkursu dotyczyły tematyki kopernikowskiej oraz techniki zbieractwa filatelistycznego. Finał, a właściwie 2 finały, rozegrane zostały tradycyjnym zwyczajem w dwóch grupach wiekowych: młodszej (szkoła podstawowa) i starszej (liceum, technikum, szkoła zawodowa). W roku bieżącym w finałach uczestniczyli przedstawiciele wszystkich 17 Okręgów PZF (zwycięzcy półfinałów wojewódzkich). W ł finale, tzw. „szerokim", który odbył się 6.V., brało udział w każdej grupie wiekowej po 1 uczestniku z 17 Okręgów. Trzej najlepsi z każdej grupy wzięli udział następnego dnia w tzw. finale „wąskim". Suma punktów zdobyta przez każdego z tej trójki w obu konkurencjach finałowych zadecydowała o ogólnym wyniku. Finał wąski miał charakter bardzo uroczysty. Zawodnicy odpowiadali przed publicznością, w pięknej scenerii Zamku Olsztyńskiego. Zwycięzcami zostali: grupa m ł odsza I. Andrzej Huczyński (Okręg Opole), ur. w 1957 r., uczeń Szk. Podst. nr 2 w Brzegu; 2. Jacek Steindel (Okręg Poznań) ur. w 1957 r., uczeń Szk. Podst. nr 23 w Poznaniu; 3. Mieczysław Fednar (Okręg Rzeszów), ur. w 1957 r., uczeń Szk. Podst. w Reczpolu, grupa starsza 1. Paweł Bauman (Okręg Rzeszów), ur. w 1956 r., uczeń L.O. w Lubaczowie; 2. Benedykt Kublak (Okręg Lódź), ur. w 1955 r., uczeń 3. L.O. w Bełchatowie; 3. Marek Dutkowski (Okręg Gdańsk), ur. w 1954 r., uczeń L.O. w Gdyni—Orłowie. Wśród publiczności obserwującej rozgrywki „wąskiego" finału byli m.in. delegaci związków filatelistycznych: Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Rumunii, Węgier i ZSRR. Uczestnictwo w finale jest już pewnego rodzaju nagrodą dla młodzieży i połączone jest również z szeregiem imprez przyjemnościowych. Między innymi w czaL sie kiedy instruktorzy oceniali prace szerokiego finału, dla młodzieży zorganizowano wycieczkę do Fromborka i Lidzbarka. Narada przedstawicieli krajów socjalistycznych B.V. odbyła się w Warszawie narada w sprawach młodzieżowych przedstawicieli krajów socjalistycznych. W naradzie wzięli udział: Bułgaria — Sojuz na Bulgarskite Filatelisti Christo Nikolczew German Germanow Czechosłowacja — Federace Ceskoslovenskych Filatelistń Alois Dutek Bedfich Marek Josef Sole NRD — Philatelisłen Verband der Deutschen Demokratischen Republik Giinter Wiinsche Gottfried Neck Rumunia — Asociatia Filatelistilor Din Republica Socjalista Romania Vsevolod Surjicov Valentin Berezovschi Vasile łacob Węgry — Magyar Belyeggńjtók Orszagos Szovetsege Arpad Zaborsky ZSRR — Wsiesojuznoje Obszczestwo Filatelistow Wladimir Agenosow Siergiej Sobolew oraz delegacja gospodarzy pod przewodnictwem Ryszarda Rymkiewicza. Podstawą dyskusji na konferencji był referat polski R. Rymkiewicza na temat metody pracy z młodzieżą oraz uwagi i referaty przedstawicieli zagranicznych. Następnie delegaci przyjechali do Olsztyna, gdzie 7.V. uczestniczyli w finale Maratonu, w wycieczce na Pola Grunwaldu oraz w spotkaniu z przewodniczącym Prezydium MRN i sekretarzem prop. KW PZPR w Olsztynie. Wieczorem przeprowadzono dyskusję na temat ostatniego Maratonu i przyszłego Konkursu krajów socjalistycznych. 8.V. goście zagraniczni dokonali objazdu trasy kopernikowskiej: Lidzbark Warm., Frombork, Toruń (przy okazji obejrzeli również Malbork). Pierwszy Międzynarodowy Młodzieżowy Konkurs Filatelistyczny na temat „Stolice naszych przyjaciół" rozegrany będzie w Bydgoszczy w dniach 4--6.V1I1.1972. 235 Jan Danielski Poczta żołnierzy polskich internowanych na Litwie ESZCZE przed wybuchem II wojny J światowej obszary położone nad granicą polsko-litewską zostały prawie całkowicie ogołocone z wojska. Nie wiedziały o tym jednak władze litewskie i dlatego po ucieczce przedstawicieli polskich władz cywilnych i wojskowych do Rumunii, przewidując możliwość przekroczenia granicy przez oddziały polskie, zarządziły mobilizację. r14 Korespondencja żoł nierza polskiego internowanego w Poiądze Już w dniu 18 września obszary nadgraniczne zostały obsadzone przez przerzucone z głębi kraju oddziały litewskie. Pierwsi uchodźcy z Polski zjawili się przy przejściach granicznych już w godzinach wieczornych d8 września. Zastali jednak zamkniętą granicę. Otwarto ją dopiero w dniu następnym. Zgodnie z otrzymanymi instrukcjami przekraczające granicę oddziały i pojedynczy żołnierze byli rozbrajani i selekcjonowani. Żołnierze szeregowi mogli po rozbrojeniu wracać do domów. Oficerów zaś i tych, którzy nie skorzystali z szansy powrotu, łączono w grupy i rozsyłano do miejsc internowania, na które wybrano w większości wypadków miejscowości letniskowe i uzdrowiskowe. Transport odbywał się koleją lub samochodami. Mniej więcej w połowie października zaczęto likwidować obozy usytuowane w miejscowościach letniskowych i przenosić internowanych do pomieszczeń stałych. Wyżywienie otrzymywali wg norm przewidzianych dla żołnierzy litewskich i w zasadzie, poza sporadycznymi wypadkami, 236 traktowani byli dobrze. Swoboda poruszania wyglądała różnie i uzależniona była od nastawienia komendanta obozu. Od początku internowania władze litewskie podchodziły natomiast bardzo liberalnie do sprawy korespondencji internowanych z rodzinami. Nie wprowadzono żadnych ograniczeń, ale z drugiej strony nie wprowadzono także w łączności pocztowej żadnych ułatwień. Korzystać oni mogli jedynie z usług poczty cywilnej po uiszczeniu pełnej opiaty pocztowej. Później, przypuszczalnie w maju 1940 roku, Litewski Czerwony Krzyż wprowadził specjalne formularze korespondencyjne dla internowanych żołnierzy i uchodźców cywilnych. Korespondencja przesyłana na tych formularzach była wolna od opłat pocztowych. Nie mam żadnych danych na potwierdzenie tezy czy były jakieś ograniczenia ilościowe w otrzymywaniu blankietów do bezpłatnej korespondencji. Według posiadanych przeze mnie informacji obozy litewskie nie posiadały specjalnych stempli, tak jak to było w Szwajcarii, Rumunii czy na Węgrzech. Przypuszczalnie Litwini nie cenzurowali także korespondencji internowanych. Korespondencja internowanych z Litwy nosi tylko stempelki cenzury wykonanej przez Wehrmacht. Jedynym widomym znakiem, że korespondencja pochodzi od internowanego jest adres zwrotny, lub odbijany czasami stempel okrągły z napisem „Lietuyos Raudonojo Kryźiaus — Vyriausioji Valdyba" (Litewski Czerwony Krzyż Zarząd GłównY). Korespondencja oficera polskiego internowanego w obozie nr 7 av Kownie przesłana na formularzu wydanym przez Litewski Czerwony Krzyż Internowanie żołnierzy polskich przez władze litewskie trwało przeważnie do końca czerwca 1940 roku. Wykaz obozów, w których byli internowani żołnierze polscy: Alytus — Olita Birśtonas — Birsztany Kalvarija — Kalwaria Suwalska Kapćiamiestis — Kopciowo, Kaunas — Kowno — Klotów lub Kolotów lub Kolotowo Mariampolć — Mariampol Palanga — Poląga Rokiśkis — Rakiszki Vilkaviśkis — Wiłkowyszki Antoni Hartman DLACZEGO ZNACZKI Z NADRUKIEM „GROSZY" SA -NIEPOPULARNE? EDAKTOR Kazimierz Gryżewski w „Kalejdoskopie" (Filatelista nr 8) użala się, że jest zbyt male zainteresowanie znaczkami z nadrukiem „groszy", że mało się pisze na ich temat i omawia ich ceny. Ja się temu nie dziwię, bo sam odnoszę się z rezerwą do tego wydania. Jest to dziwne wydanie. Choć nadruki zostały wykonane urzędowo wskutek reformy walutowej w październiku 1950 r., to nie ujęto ich w żadną ewidencję. Do dziś nie wiadomo ile i jakich znaczków przedrukowano, a właściwie przestemplowano. Każda Okręgowa Dyrekcja Poczty miała inny typ nadruku. Nadruków „dyrekcyjnych" i odmian „lokalnych" było ponad 50 rodzajów, różniących się krojem i wielkością liter, długością i wysokością nadruku, kolorem tuszu itp. Gdy część tych pieczątek uległa zużyciu, część zaginęła, niektóre skradziono, to zastąpiono je nowymi pieczątkami „groszy" o jeszcze innym kształcie, a fałszerze również dorzucili kilka fałszywych lub nawet fantazyjnych nadruków. Gdy to się wszystko pomnoży przez kilkadziesiąt znaczków (istnieje możliwość występowania ok. 100 znaczków), to otrzymamy astronomiczną liczbę, istny chaos, w którym trudno się zorientować, bo nikt nie wie na pewno ile i jakich znaczków przedrukowano. Ministerstwo Łączności popełniło błąd, nie przemyślawszy dokładnie całej sprawy. Trzeba było wybrać kilka typów znaczków, których większe zapasy były w Centrali i przedrukować je maszynowo. W latach 1918-19 Polska znajdowała się w dużo gorszych warunkach niż w 1950 r, A jednak ówczesne władze pocztowe potrafiły zgromadzić znaczki austriackie i „Gen. Gouv. Warschau" i dokonać maszynowego przedruku, innego dla każdego z byłych zaborów. Mimo, że wtedy nie istniało żadne państwowe przedsiębiorstwo graficzne czy drukarskie, to jednak R druk odbył się w prywatnych zakładach, pod kontrolą władz pocztowych i znane są dokładne dane jakie wartości i w jakiej liczbie otrzymały nadruk. Stąd wiadomo, że jedne są droższe, bo ich mniej przedrukowano, inne pospolitsze, tańsze, bo przedrukowano ich więcej. A co się działo z przedrukiem znaczków w 1950 r.? Urzędy pocztowe przestemplowywały nie tylko posiadane zapasy różnych znaczków, ale i każdą liczbę dostarczonych znaczków przez publiczność. Ponieważ przewartościowanie znaczków było niewdzięczną pracą, a dokonywano jej ręcznie na wielu tysiącach arkuszy (na każdym 100 nadruków), urzędnicy pocztowi chętnie wręczali stempelki „groszy" publiczności, gdyż byli zajęci innymi interesantami albo woleli się pozbyć tej nieprzyjemnej pracy, powodującej nawet bąble na rękach. To dalo sposobność do licznych nadużyć, głównie na szkodę filatelistów. Nadruki „groszy" były bardzo niechlujnie przystawiane: byle jak, krzywo, pochyło, skośnie, u góry, u dołu, czasami ledwo widoczne, czasami — aż tusz przesiąkał poprzez papier. Uważam, że to wydanie jest plamą w polskiej filatelistyce i dlatego nie tylko ja, choć mam dużo czystych i stemplowanych „groszy" i wiele oryginalnych kopert, ale i inni filateliści nie interesują się nim, bo nie mają do niego zaufania z wyżej wymienionych powodów. Znane są przypadki, że nieuczciwi zbieracze dokonywali przedruków na znaczkach nawet już wycofanych z obiegu, lub stwarzali różne „rzadkości" jak odwrotki, podwójne, dwukolorowe itd. nadruki. Znane są również i liczne fałszerstwa. I za te wszystkie „cudeńka" niektórzy zbieracze, mniej zorientowani w technice ich powstawania, jak również zbieracze zagraniczni płacą wysokie ceny, ponieważ nie 237 wiedzą w jaki sposób dokonano przedruków i w jakiej wysokości. Gdyby się można było oprzeć na faktycznych liczbach wysokości nakładów, to w zależności od ich wysokości można by je sprawiedliwie i uczciwie wycenić, a ponieważ dane takie, zdaje mi się, nie istnieją, mam zastrzeżenia do ich wyceny. Jeśli dokładnie przeanalizujemy tablice z wyceną tych znaczków (opiat i dopłat), umieszczone w katalogu „Ruch", to zauważymy, że znaczki ze znakiem x, są niewycenione, gdyż były one dostarczone prywatnie i przestemplowane w okienkach pocztowych, występują z przednikiem w Gdańsku, Krakowie, Poznaniu i w Warszawie, prawie wszystkie, tj. począwszy od nr 395 (a nawet wcześniejsze) do nr 531 oraz wszystkie dopłaty. Czy nie należy potraktować ich jako nadruki „pry- watne"? Według mnie nie powinny być w katalogu, a teoretycznie można spotkać wszystkie znaczki z nadrukiem „groszy", to po co je katalogować? Uważam, że powinno się powołać specjalną komisję, która by możliwie dokładnie, w oparciu o dane z poszczególnych urzędów pocztowych, dotyczące tych przedruków (o ile takie dokumenty istnieją) mogła ustalić wysokość nakładów poszczególnych znaczków, nie biorąc pod uwagę znaczków dostarczonych przez publiczność i kombinatorów, bo i tak ich nikt nie zliczy. I wtedy dopiero skorygować ceny podane w katalogu „Ruch" bo, że są „rzadkie" niektóre nadruki to niczego nie dowodzi, gdyż nie wiadomo kto dokonał przedruku. W ten sposób zahamowano by spekulację tym wydaniem. Stanisław Żółkiewski EGZOTYCZNE KARTY (ciąg dalszy) 9. Kaszmir Księstwo przez wiele lat niepodległe, położone na pograniczu indyjsko-chińskim, obecnie wchodzi w skład stanu Kaszmir i Dżammu, ze stolicą w Szrinagar. Stan ten, stanowiąc wysunięty cypel, graniczy obecnie z Pakistanem i Chinami. Wydano dwie karty pocztowe o zmiennym formacie — 140-160 X 85-100 mm. Pierwszą kartę wydano w 1883 r.; wartość na znaku opiaty oraz napisy informacyjne podano w języku kaszmirskim. Napisy oznaczają: lewy górny wiersz: „Karta korespondencyjna", prawy górny: „Dla Dżammu, Kaszmiru i Tybetu", wiersz dolny poniżej znaku słonecznego: „Strona przeznaczona wyłącznie na adres odbiorcy". Karton prążkowany niebieskawobiaty, ze znakami wodnymi lub bez nich. Znak opiaty — 1/4 anna, czerwonobrunatny-żółtobrunatny, ceglastoczerwony lub różowy. Drugą kartę wydano w 1887 r. z identycznym znakiem opiaty; różni się ona od poprzedniej jedynie tym, iż jest wykonana na nieco grubszym nieprążkowanym kartonie bez wz, w kolorze od białego do kremowego. Zn. op/. w wartości 1/4 anna w kolorze czerwonobrunatnym, żółtobrunatnym, pomarańczowym lub różowoczerwonym. słynęła z obróbki szlachetnych kamieni. Obecnie terytorium to, od 1948 r. złączone unią, wchodzi w skład Radżastanu. W okresie 1899-1911 r. władca księstwa emitował cztery koperty i dwie karty pocztowe. Koperty sporządzono z białego prążkowanego papieru w dwóch formatach: a) 137 X 80 mm i b) 120 X 67 mm. Pierwsze wydanie kopert ukazało się w 1899 r. ze zn. op/. jak na fot. 1, wartość zn. opi. — 1 anna, jasnozielony, format a). W 1901 r. ukazało się drugie i trzecie wydanie o zmienionym nieco rysunku znaku opiaty (fot. 2). Zn. opł. o wartości 1/2 anna występuje w kolorze c. i j. niebieskim, także i zielonym, karton biały, format a, zaś zn. opł. o wartości 1 anna znany jest wyłącznie w kolorze fioletowym, karton biały, format a. fot. 1 10. Kishangarh (KIshengarh, Kiszanger) Kiszanger by/ jednym z księstw kraju Rajputana; założono je w XVII wieku. Stolica, o tej samej nazwie co księstwo, 238 fot. 2 W 1911 roku ukazało się nowe wydanie koperty pocztowej ze znakiem opiaty przedstawiającym księcia Madhana Singha, o wartości 1/2 anna, kolor kasztano- wobrunatny, karton biały prążkowany, format a. Karty pocztowe znane są w dwóch formatach: a) 122 X 74 mm i b) 136 X 88 min. W 1901 r, ukazała się, pierwsza karta ze zn. opT. jak na kopercie pocztowej z tego roku (fot. 3) w barwie czerwonofioletowej lub brunatnoczerwonej o wartości 1/4 anna, format a. Druga karta ukazała się w 1911 r. i posiada na zn. op/ portret księcia Madhana Singha, napisy w języku angielskim i devanagri, wartość 1/4 anna, barwę karminową, format b. Eol. 3 Z podobizną radży Rama Varma I, 1895-1914 (fot. 6) ukazało się jedno wydanie z 1911/12, które składało się z trzech kopert ze zn. opł. o wartości 4 pies (zielony); 1 pies (karminowy) i 1/2 anna (fioletowy). Radża Rama Varma II, 1915-1932 (fot. 7) wyobrażony był na zn. opł. o wartości 4 pies (zielony), wydania z 1917 roku. Za panowania tego władcy ukazały się dwa wydania prowizoryczne: nadruk (1920 r.) „four pies" na zn. opł. kopert o wartościach 1 pies (karminowy) i 1 1/2 anna (fioletowy), ponadto nadruk (1922 r.) „6 — six pies" na zn. opł. koperty o wartości 4 pies (zielony). W 1922 r. ukazało się także wydanie definitywne o zn. opł, dostosowanych do podwyższonej taryfy pocztowej za 6 pies (czerwonobrunatny) i za 8 pies (szarobrunatny). W 1933 roku przedrukowano kopertę ze zn. opł. za 8 pies nową wartością „6 — six pies". fot. 4 11. Kochin (Cochin, Koczin) Koczin, niegdyś samodzielne księstwo, założone w VI wieku, znajduje się obecnie w granicach stanu Kerala. Władzy księcia Koczinu podlegał także północny Travancur, w 1949 r. Koczin zostało połączone z Travancurem, tworząc nową jednostkę administracyjną TravancurKoczin. Miasto Koczin, b. stolica księstwa, jest jednym z najstarszych osiedli europejskich w Indiach. Językiem miejscowym w Koczinie jest malayalam, walutą obiegową był puttan, anna i pai (pies) 6 puttan = 5 anna, 1 anna = 12 pai (pies). W okresie od 1892 do 1946 roku wydano 22 koperty pocztowe o formatach: a) 120 X X 95 mm i b) 137 X 79 mm. fot. fot. 7 Za panowania radży Rama Varma III, 1932-1941 (fot. 8) wydano jedną kopertę ze znakiem opłaty o wartości 6 pies, czerwonobrunatny (1933 r.). fot. 8 fot. 5 Pierwsze wydanie ukazało się w 1892 r. o rysunku zn. opł. jak na fot. 4. Wydano trzy koperty ze znakami opłaty za 1/2, 1 i 2 puttany. W 1899 r. ukazało się nowe wydanie ze znakami opłaty jak na fot. 5, także w trzech wartościach. Od emisji 1911/12 na znaku opłaty umieszczano portret władcy księstwa. Radża Kerala Varma I, 1941-1943, wydał dwie koperty; w 1941 r. pierwszą ze zn. op?, o wartości 6 pies (czerwonobrunatny) i drugą w 1942 r. ze zn. opł. za 9 pies (także czerwonobrunatny). Jego następca Ravi Varma, 1943-1946, spowodował wydanie także dwóch kopert, jednej w 1944 r., drugiej zaś w 1945 r. obydwie ze zn. opł. za 9 pies w kolorze brunatnym. Za czasów ostatniego radży Kerala Varma II, 1946-1949, emitowano jedną kopertę pocztową ze zn. opł. o wartości 9 pies. 239, w kolorze c.brunatnym na pap. jasnopiaskowym i j. brunatnym na pap. szarym. Kart pocztowych wydano 20 odmian na kartonie o wymiarach 140-148 X 80-92 mm. Na pierwszych trzech wydaniach na znaku opiaty widnieją duże cyfry jak w drugim wydaniu kopert pocztowych (fot. 5). Znak opiaty o wartości 2 pies w kolorze czarnym (wyd. z 1898 r.) lub czerwonym (wyd. z 1900 r.). W 1900 r. emitowano także i kartę podwójną, obie na kartonie kremowym. W 1908 roku powtórzono obie karty, ale na kartonie białym. Od 1911 roku na znaku opiaty widnieje podobizna władcy. Za panowania radży Rama Varma I (fot. 6) ukazała się (1911 r.) jedna karta zwykła i jedna z opłaconą odpowiedzią — zn. op?. o wartości 2 pies w kolorze karminowym. Identyczne wydani eukazato się 1917 r.) z podobizną radży Rama Varma II (fot. 7). W roku 1922 nadrukowano powyższe karty, w związku ze zmianą taryfy pocztowej napisem „FOUR PIES". Wydanie definitywne, przystosowane do nowej taryfy, ukazało się w 1923 r. ze zn. op?. 4 pies w kolorze zielonym. W 1933 roku widnieje podobizna radży Rama Varma III (fot. 8), na zn. op?. o wartości 4 pies w kolorze zielonych na kartonie białym lub piaskowym. Radża Kerala Varma I wyda/ w 1941 r. jedną kartę ze zn. opl. o wartości 4 pies (zielony). Za czasów jego następcy radży Ravi Varma emitowano dwie karty: pierwszą w 1944 r., zaś drugą w 1945 r. obydwie ze zn. op?. za 6 pies (zielony). W 1946 r. w związku z obniżką taryfy dla kart pocztowych do 4 pies, nadrukowano kartę za 6 pies napisem „FOUR W 1946 r. ukazało się ostatnie wydanie kart pocztowych ze zn. opi. o wartości 4 pies (zielony, karton szarobiały), z podobizną radży Kerala Varma II. W 1912 r. ukazało się pierwsze i jedyne wydanie służbowych kart pocztowych. Są to karty z podobizną Rama Varma I ze zn. opi. za 2 pies (karminowy, karton biały). Na zn. opl. nadruk C /ON/ G / S. POLSKIE 12 czerwca 1972 r. Poczta Polska wprowadzi do obiegu jeden znaczek wartości 60 gr, wydany dla upamiętnienia 1000-letniej rocznicy bitwy pod Cedynią, gdzie w 972 roku Mieszko I rozgromił wojska margrabiego Hodona. Na znaczku przedstawiono polskiego woja z mieczem i tarczą, na której umieszczono orla piastowskiego. Projekt znaczka wykonał art. plastyk Janusz Wysocki. Wykonany będzie techniką wielobarwnej rotograwiury, na papierze kredowanym, w formacie 31,25X39,5 mm w nakładzie ok. 6 mln. szt. Ukazaly się ZNACZKI 25.IV. wprowadzono do obiegu dziewięć znaczków pocztowych, w tym 1 w formie bloczka, stanowiących serię „Igrzyska XX Olimpiady" p. zapowiedź w nr 8, str. 183 (Pismo okólne Min. Łącza. z 24.IV.72). 2N. ukazał się jeden znaczek pocztowy z okazji XXV Wyścigu Pokoju — p. zapowiedź w nr 7, str. 158 (Pismo okólne Min. Lączn. z 26.IV.72). 240 W07Odth goted On 12ta June 1972 the Polish Post is going to issue one postage stamp of 60 gr face value to commemorate the 1000th anniversary of the battle of Cedynia where in the year 972 Mieszko I, King of Poland, defeated the areny of Margrave Hodon. The stamp depicts the Polish warrior with a sword and shield bearing the Piast Dynastie Eagle. The stamp has been designed by the artist, Janusz Wysocki. It will be printed in multichrome rotogravure, on coated paper, in 31.25X39.5 mm size; quantity printed about 6 million. Comb perforation. KARTKI 2.V. weszła do obiegu 1 kartka pocztowa ze znaczkiem wart. 1,65 zł przedstawiającym samolot PLL „Lot" — „I1-62" (Pismo okólne Min. Lączn. z 26.IV.72). Na środkowej ,,czwórce" w dwóch kolejnych numerach zamieścimy pracę kol. T. Grytewskiego o znaczkach Zawiercia. Kartki te mogą być wyjęte z numeru i oddzielnie spięte w formę mini broszury. 1 Tadeusz Gryżewski ZNACZKI POCZTY MIEJSKIEJ W ZAWIERCIU Praca Tadeusza Gryżewskiego „Znaczki poczty miejskiej Zawiercia" otrzymała wyróżnienie w Konkursie na pracę badawczą z zakresu filatelistyki na ziemiach polskich, ogłoszonym w 1970 roku przez Prezydium Zarządu Głównego PZF. Niezależnie od jej dużej wartości filatelistycznej może ona być również wykorzystana jako materiał szkoleniowy, wskazujący metodę badawczą przy tak trudnym do opracowania temacie. Dlatego sądzimy, że mimo bardzo specjalistycznego charakteru praca kol. T. Gryzewskiego zainteresuje szerokie rzesze zbieraczy znaczków polskich. (Red.). IEMAL wszystkie znaczki polskie wydane do 1939 roku znalazły swe mniej lub bardziej szczegółowe opracowanie w literaturze filatelistycznej. Jednak znaczki poczty miejskiej Zawiercia były dotychczas kopciuszkiem. Tylko jeden, artykuł Wł. Rachmanowa ukazał się o nich w Ilustrowanym Przeglądzie Filatelistycznym w 1927 r.* Przyczyną tego jest przede wszystkim rzadkość znaczków Zawiercia, co utrudniało opracowania. Brak też jest wszelkiej dokumentacji archiwalnej. W Zarządzie Miejskim nie zachowały się żadne dokumenty dotyczące poczty. N • Wtodzimierz Rachmanow. Znaczki Poczty Miejskiej Zawiercia. Ilustr. Przeglad Filatelistyczny. Toruń 1927 r., nr 1, str. 2. fot. 2 Parę lat temu u kol. J. Witkowskiego z Poznania, natrafiłem na większe fragmenty arkuszy znaczków Zawiercia bez kontrolnych stempelków. Dzięki Jego uprzejmości, mogłem je na dłuższy czas wypożyczyć, aby dokładnie przestudiować i porobić odpowiednie zdjęcia fotograficzne. 241 • • • • • ł • rs • • • -• • • f C • • voY.1045,..........A rw • Inn • ******* • 011.44,a0i~i5,4, • gO.T, 07,0," 1, • *Cy • • • • w • • • • y • * • * • Y • C *C ,' -- • A • 4 • * C *- 41:1, • • B d Y— Y 2 * " • • • • • • •• • • • ;E h' I E • • O Pa • • Y •■ • • • • • * • * ***** ..~..•••••••••••• • ****** •••••••11,•••••• 0 Wru. • 41.44O.•484e*O ■1, 44.0mo606 ****** 4041. ****** i•*dr ***** NO ***** **lo*** fot. 3 4 Znaczki poczty miejskiej w Zawierciu Zawiercie, niewielkie miasto przemysłowe w Zagłębiu Dąbrowskim, korzystało z usług niemieckiego urzędu pocztowo-telegraficznego w Sosnowcu. Co dzień specjalny posłaniec jeździ? do Sosnowca, przewożąc przesyłki pocztowe nadane w Zawierciu, w celu wysłania ich w dalszą drogę za pośrednictwem tamtejszego urzędu pocztowego. Powracając, zabierał przesyłki adresowane do mieszkańców Zawiercie. Za swe czynności pośrednika magistrat pobierał opłaty doręczeniowe w wysokości 10 Pf za przesyłki zwykłe i 20 Pf za wartościowe i polecone. Ściąganie tych opłat odbywało się na podstawie uchwały Zarządu Cywilnego powiatu będzińskiego z dnia 17 września 1915 roku (nr A. 9014). Ponieważ system ściągania tych należności był bardzo niewygodny i prowadzić mógł też do nadużyć, władze miejskie biorąc przykład z Warszawy — postanowiły wydać własne znaczki poczty miejskiej, motywując potrzebę ich wydania brakiem miejscowego urzędu pocztowotelegraficznego. Jedynymi wiarygodnymi dokumentami na temat poczty miejskiej jest korespóndencja niemieckiego burmistrza m. Zawiercie ze znaną firmą filatelistyczną Braci Senf w Lipsku, przedrukowana w organie tejże firmy — miesięczniku ..Senf Briefmarken Journal" z 1916 r. Oto treść tych dokumentów. Rozważamy obecnie sprawę zlikwidowania pozostałości znaczków drogą sprzedaży. Do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy, nie możemy odpowiedzieć na propozycję Panów. Pierwszy burmistrz Dr Jurgers Następny list pochodzi z dnia 1 marca 1916: Do firmy Bracia Senf — Lipsk Po zarządzeniu Szefa Zarządu Administracji przy Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim z dnia 11 lutego 1916 r. (G.N. ł B 2508) rozpowszechnianie i wydawanie znaczków poczt miejskich zostało ogólnie zabronione. Z tego powodu życzonych znaczków nie możemy Panom przestać, Burmistrz Oberleutenant Gemander Wreszcie w nr 29 wspomnianego pisma filatelistycznego czytamy szczegółowe dane o znaczkach i poczcie w Zawierciu, zredagowane przez burmistrza: M. Zawiercie w okręgu Busolach Polan leży Do firmy Bracia Senf w Lipsku Znaczki poczty miejskiej zostały wprowadzone do użytku przez miasto Zawiercie celem kontroli ruchu pocztowego, uruchomionego od 5 miesięcy, za zezwoleniem ówczesnego zarządu poczt w Kaliszu. Po kilku dniach używania tych znaczków przez pocztę niemiecką, urząd pocztowy m. Sosnowca zaprotestował przeciwko ich używaniu.• przy linii kolejowej Sosnowiec — Częstochowa. Na podstawie Rozporzadzenia o Prawach Miejskich z dnia 1 lipca 1911 roku do Wimi,nistrowanta miastem powołany zestal magistrat, na którego czele stol niemiecki burmistrz. W mieście nie funkcjonuje niemiecki urząd pocztowy dla obsługi miejscowej ludności. Aby ułatwić mieszkańcom korzystanie z komunikacji pocztowej, magistrat postanowił uruchomić miejski urząd pocztowy. Urząd ten, uruchomiony w porozumieniu z cesarskim zarządem poczt i telegrafów •w Warszawie i za pozwoleniem przełożonych władz miejskich miał za zadanie pośredniczenie przy przesyłaniu prywatnych przesył ek pocztowych zwykłych jak i poleconych, listów wartościowych, depesz itp. między Zawierciem a odległym o okuto M km urzędem pocztowym w sosnowcu. Przesyłanie korespondencji odbywało się za pośrednictwem specjalnego posłańca, który co dzień regularnie jeździł między obu miejscowościami. Na pokrycie kosztów transportu pakietów pocztowych pobierano specjalne opiaty: 10 P/ za przesyłki zwykle i 20 Pf za wartościowe.•' które to opiaty postanowiono pobierać za zgodą Zarządu Cywilnego powiatu Sędzin z 17 września 1915 r., nr A 9014. Używanie znaczków oploty za doręczenie przez miasto Warszawę, zachęcilo magistrat Zawierała do zainicjowania wydania podobnych znaczków miejskich. Wydanie tego rodzaju znaczków ułatwiło klientom odprawę listów, poza tym umożliwiło kontrolę nad pracownikami ekspediującymi przesyłki. Znaczki wydano i wprowadzono do obiegu 10 stycznia 1916 roku (mimo, że na znaczkach podany jest rok 1915 — uwaga autora). Początkowo poczta niemiecka przepuszczała przesyłki ofrankowane tymi dodatkowymi znaczkami miejskimi i w ten sposób weszly one do obrotu powszechnego. Jednakże w dniu 14 stycznia urząd pocztowy w Sosnowcu sprzeciwi! się używaniu znaczków miejskich i odmówił przyjmowania przesyłek ofrankowanych tymi znaczkami. Z tej to przyczyny sprzedaż i używanie znaczków Zawiercia zostały wstrzymane do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez nadrzędne władze. • W Sosnowcu wydano specjalne znaczki poczty miejskiej 19 lutego 1916 roku. • Prawdopodobnie chodziło tu też o listy polecone. Firma Bracia Senf — Lipsk Przypuszczając, że będzie to dla Pafiów interesujace, załączamy znaczki Zawiercie, które byty wydane przez tutejszy magistrat dla ułatwienia komunikacji pocztowej między m. Zawiercie (gdzie nie było urzędu pocztowego), a urzędem poczty cesarsko-niemieckiej w Sosnowcu. Omawiane znaczki dolepia się na korespondencję obok znaczków pocztowych i kasuje się stemplem, który ma charakter pocztowy. Przesyłamy Panom te informacje, mając nadzieję, że wiadomości te zainteresują zbieraczy. 9 styczeń 1916 r. Pierwszy burmistrz Dr Jurgers Następny list nosi datę 29 stycznia i jest również podpisany przez burmistrza Jurgersa. 244 Outdom.15.02,972 VOUYSTOSC Wee,SEMA srrnaoMiu r- • i-, 19110/219..„ A.141,0VE7 1,2,1117e...11 i 71.15.7.9C71709C-L:_' r• 1 , WZ NrItt., . n X XVii 71,49.1,71 97•27,17, 17-27 BI 977 r• -.7 CZFC,,A ARUSARZO,vNY ttuellr - 3 ZriKOPANE c gi1A ;'2NLAAII: UMWA ił ..›,91101% 4,0,0*.p.uv4 1972 ;n/ 1i 11922 7 MGII Neonu& • Stemple okolicznościowe DOPiT wydały zezwolenia na stosowanie: 20.V. w Upt. Kraków 1 datownika — XV-lecie ZMW (pismo z S.V.). 20-31.V. w Upt. Łódź 1 (stoisko w Teatrze Wielkim) datownika — 3 Łódzkie Spotkania Baletowe (pismo z 9.V.). 21.V. w Upt. Łódź 1 datownika — Zlot Bahicklego Hufca „Promienistych" w Harcerskim Lesie XX-lecie PPR (pismo z 12.V.). 22.V. w Upt. Poznań 9 datownika — I Wielkopolskte Dni Techniki (pismo z BN.). 28.V. w Upt. Łódź 1 datownika — VII Spotkanie Klubu Zainteresowań „Czerwony Krzyż" (pismo z aV.). 2s.V,-4.V/. w Upt. Mielecdatownika — Wystawa osiągnięć przemysłu lotniczego z okazji XXV-lecia ZPLIS „Delta" (pismo z 10.V.). ■ '52 OOkIC 1 POWS c-'-511TANIA'=- 28-29.V. w Upt. Mielec datownika — X Rajd Dziennikarzy i Pilotów (pismo z aV.). 1.VI. w Upt. Wista datownika — Jubileuszowy Rajd Biur Projektów (pismo z G.V.). 1-30.Vł. w Upt. Katowice 2 nakładki propagandowej — Ubezpiecz się w PZU od następstw nieszczęśliwych wypadków. 1.V1.-30.1X. w Upt. Frombork datownika z rys. fragmentu wieży Zamku i znaków Zodiaku. 1.VI.-30.13C. w Upt. Sorkwity, Lidzbark IODzialdowa — Leśniczówka, Ruciane Nlda 1 — FWP Perla Jezior, Kętrzyn I — Gierlot „Wilcze Gniazdo", Stary Folwark — PTTK Wigry, Giżycko — Centr. Ośrodek Sportu i Turystyki Wodnej, Płociom» Tartak — Zatoka Skupiańska, Pisz — Stanica PTTK Jabłoń, Giżycko, Ukta — PTTK Kamień, Mikołajki k Mrągowa, Ukta — Krutyń, Wity — Ośrodek Wczasowy Dziennikarzy Posejnele, Nowogród Lomiyński 245 — Muzeum Kurpiowskie, Augustów 1 — statek „Serwy", Augustów 1 — statek „Marabut", Augustów 1 — statek „Sajno", Bialowleta, Grunwald Pole Bitwy, Lidzbark Warmiński Zamek, Spychowo — Stanica Wodna PTTK, Tynwald — Ośrodek Wczasowo Turystyczny, Węgorzewo 1 — Ogonki, Olsztyn 1 — Centrum Informacji Turystycznej, Stare Jablonki — Ośrodek Turystyczny PT W-wa Olsztyn stempli propagandowych. 9-11.VI. w Upt. Olkusz datownika — Dni Ziemi Olkusiciej (pismo z 11.V.). 10.VI. w Upt. Gdańsk 6 datownika — XV lat pracy ZHP im. Jana Heweliusza (pismo z aV.). 10.VL w Upt. Lask datownika — Wystawa Filatelistyczna „Lask 550" (pismo z aV.). 10-11.VI. w Upt. Chęciny 1 datownika X Krajowe Sympozjum Speleologiczne — jaskinia Raj (pismo z 9.V.). 11.VI. w Upt. Kraków 1 datownika — Gazeta Krakowska — Wasza gazeta — dla Was i o Was (pismo z 11.V.). 14-18.VL w Upt. Olsztyn 5 datownika — CSIO Międzynarodowe Oficjalne Zawody Konne. 15.VI. w Upt. Gdańsk datownika — X Sesja Jubileuszowa Ekonomistów Przemysłu Okrętowego. 17.VI. w Upt. Kraków 1 datownika — XV lat Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej m. Krakowa 1957-1972 w Roku Kopernikowskim. 18.VI. w Upt. Katowice 1 datownika — XV Jubileuszowa Wystawa Psów Rasowych. 18.VI. w Upt. Kraków 28 datownika — X Ogólnopolska Spartakiada Szkól Przyzakładowych MB 1 PMB. 27-28.VI. w Upt. Warszawa 22 (stadion BKS „Skra") datownika — XVIII Memoriał im. Janusza Kusochiskiego. 1-2.VII. w Upt. Plock 1 (Dom Kultury) datownika — VI ogólnopolski Festiwal Folklorystyczny. 6-10.VII. w Upt. Bukowina, Tatrzańska datownika — Sabalowe bajania. 9.VII. w Upt. Solina datownika — XIV Zlot Turystów Kolejarzy ZO ZZK. LIX. w Upt. Warszawa 1 datownika 150. rocznica urodzin T. Lenartowicza. 11-17.1X. w Upt. Zabrze 1 datownika — Zabrzafiski Wrzesień. W numerze 8 reprodukowaliśmy projekty bloczka i czterech znaczków z serii Jgrzyska Olimpijskie w Monachium" (20 gr, 30 gr, 5 zl, 8.50 zt); pozostałe 9 znaczki tej serii pokazujemy na dwóch (spośród czterech) FDC (na górnej: 40 i 80 gr, na dolnej: 2.50 i 3.90 zł) Na str. 128 w n-rze 6 sygnalizowaliśmy tegoroczne datowniki z okazji Wyścigu Pokoju; Kasowniki pierwszego dnia do serii: Igrzyska reprodukujemy datowniki warszawskie (,,start" Olimpijskie w Monachium, Pomnik Zołnierza ł „meta"); w roku bieżącym stemple „wyściPolskiego i Antyfaszysty Niemieckiego w Ber- gowe" miały różne rysunki w każdym mieście linie oraz XXV Wyścig Pokoju etapowym w Polsce PCIL-SKA. SWIATOWA WYSTAWA FILATELISTYCZNA „POLSKA 73" Ukazał się biuletyn nr ł w 5 językach: polskim, francuskim, rosyjskim, angielskim i niemieckim. Na 130 stronicach przynosi wypowiedzi o Wystawie kierownictwa filatelistyki polskiej i organizatorów Wystawy, wykazy członków komitetu organizacyjnego i komisarzy zagranicznych, ogólny regulamin Wystaw Międzynarodowych organizowanych pod patronatem FIP oraz Regulamin SWF „Polska 73" (podamy go w następnym numerze) .- 246 'ZAGRANICZNE ALBANIA. 20.111. — 7 znaedków „Owoce leśne": 5, łO, 15, 20, 25, 30 4 i 2,90 1. ALGIERIA. 27.1/1. —4 znaczki „Igrzyska Olimpljakie — Monachium": 25 c (kolarstwo), 40 c (oszczep), 00 c (zapasy), 1 dh (gimnastyka). ANDORRA. 2.17. — 2 znaczki Europa 1972"; 50 180 c (symboalczny rysunek). ANGUILLA. 14.111. — 5 znaczków drukowanych obok siebie „Wielkanoc 1972" z repr. witraży: 10 c (biczowanie Chrystusa), 15 c (Droga Krzyżowa), 25 c (Ukrzyżowanie), 40 c (Zdjęcie z krzyża), 50 c (Złożenie do grobu). AUSTRIA. 51a. — 1 znaczek „Swiatowy Miesiąc Serca": 4 az (pacjent w Maku, obok przyrządy wskazujące dzialalnosa serca). BARBADOS. 28.111. — 4 mamika„Stulecie łączności”: 4 c (urządzenia przekaźnikowe dawne i obecne), 10 c (okręt odsiadający kable „Stanicy AnEwki"), 35 c (stacja naziemna dla łączności satelitarnej i Intalsat 4), 50 c (stacja rozdzielcza na Xi Miser3)• BELGIA. 27.111. — 1 znaczek „100-lecie urodzin Augusta Verzneyiena": 2,50 fr (podobizna pisarza i krytyka). 27.111. — 1 znaczek „Swiatowy Miesiąc Serca": 7 jr (glob ziemski, serce, e.ektrokardiogram). BENGALIA. T11. I znaczek „Wyzwolenie": 20 p (pomnik w Dacce). BERLIN ZACHODNI. HIV. --9 znaczki „Widoki okolic Berlina": 10 Pf (A. Riesen „Nad jeziorem Grunwald"), 25 Pf — Libermann „Nad jeziorem Wannsee"), 30 Pf (W. Lestakow — „Nad jeklarem Schlachtensee"). BIRMA. 7.1V. — 1 znaczek ..Swiatowy Dzień Zdrowia": 15 p (serce). BULGARIA. 20.11, — 6 znaczków „Obrazy": I st (P. Misdenow — „m. Meinik"). a st (Penezo Georgew — „Oracz"), 3 st (Al. Sz.encloav — „Przy lotu śm(erci), 13 st (W. DImitrow — „Rodzina"), 20 st (N. Balkanski — „Rodzina"), 40 st (K. Denczew — COOKA WYSPY. 6,111, — 3 znaczki „Wielkanoc": 5, 10 i 30 e (fragmenty rysunku „Ukrzyżowanie" z modlitewnika Roberta de Lisie z 1300 r.). Wydano również blok znaczkowy z trzema znaczkami. CSRS. 17.111. — i znaczek ,,Miedzynarodowy Rok Książki": 1 kes (emblemat Roku). 17.112, — ł znaczek „109-lecie kolei żelaznej Koszyce-Bohumin": 30 h (lokomotywa parowa I elektryczna). CYPR. 11.1V. — 2 znaczki „Światowy Miesiąc Serca": 15 i 50 m (serce i elektrokardiogram). CZAD. 24.11. — 2 znaczki lotnicze ‚XI. Zimowe igrzyska Olimpijskie w Sapporo": 50 fr (bobsleje) i 100 fr (bieg zjazdowy). DAHOMEJ. 10.111. — 3 znaczki lotnicze „Międzynarodowe Seminarium Skautów"; 35 Er (skaut, flaga), 90 Er (skauci przy pi7 ai,1,barw .y).1.e), 100 fr (skauci DOMINIKAŃSKA REP. 7.111. — 1 znaczek lotniczy „Wystawa Filatelistyczna — Rafii:t:1a 71": 10 c (mapa Ameryki Łacińskiej i lupa). DZIEWICZE WYSPY. 17.111, 4 znaczki „Wystawa Fila -Inteapeic 1972" — reprodukcje mundurów marynarki: 1/2 C (marynarz z ok. 1E100 r.), 10 c (sternik z tego samego okresu), 30 e (kapitan w mundurze z lat 1795-1812), 60 c (mundur admirała z 1787 r.)• EGIPTU REP. ARABSKA. 15.11. — 1 znaczek lotniczy „Pożar klasztoru św. Katarzyny"; 110 ni (palący się klasztor). 15.11. — I znaczek „IX. Międzynarodowe Biennale w Aleksandrh": 20 m (rysunek alegoryczny). FIDŻL 10.1V. — 1 znaczek Festiwal Krajów Pd Pacyfiku', 10 c (emblemat 1 podobizna królowej). FILIPINY. 29.11. — 2 znaczki „8. azjatycka konferencja elektroników"; 10 4 40 c (symboliczny rysunek). FRANCJA,: 20.IV. — 1 znaozek „Swiatowy Miesiąc Serca": 45 c (emblemat). 10.1V. — i znaczek serii stałej 3,50 Er (katedra w Nazbonne). GORNA WOLTA. 99.11. — 2 znaczki lotnicze „UNESCO ratowanie Wenecji" — repr. obrazów: 100 Itr (Pietro Longhi — „La Musica") i 150 Er (Caffi — „Port w Wenecji). -GRENADA. 28.11. — 4 znaczki serii stale): 2, 3, 6 i 25 c (YV. 283-4, 286 i 291) przedrukowano z okazji wyborów napisem „VOTE /Feb. 28 1972". HISZPANIA. 24.11. — 1 znaczek ,,lialędzynarodowy Rok Książki": 2 pt (strona tytułowa „Dem Quijata, Juana de la Cueata z 1605 r.). IRAN. 2L1. — 1 znaczek „10-lecie reform szacha": 2 r (szach w mundurze); wydano również blok maczkowy 20 r, z tym samym rysunkiem. IRLANDIA. 7.1V. — 2 znaczki „Światowy Miesiąc Serca": 2 1/2 p 1 12 p (pulsujące serce). JAPONIA. 15.111. — 1 znaczek „100-lecie kolei żelaznej": 20 y (lokomotywa). KOLUMBIA. 24.11. — 1 znaczek „20-lecle rządowego komitetu CIME": 60 c (rysunek alegoryczny, strzały). KOMORY. 30.11:1. — 3 znaczki lotnicze „Nowy port lotniczy Maroni": 65 fr i 85 Er (malowidła ścienne w hali wejściowej) 1 100 Er (nowy budynek). KRL-D. 1971, 1 znaczek ..15-locie wprosvadzerala obowiązkowej nauki szkokneja: 15 jun (dzieci). 1971. 1 znaczek „25-lecie upaństwowienia, przemysłu": 5 jun (dwaj robotnicy, budynek przemysłowy, okręt 1 pociąg). KUBA. 25.11. — 7 znaczków „Orchidee": 1, 2, 3, 4, 5, 13 30 c (różne gatunki orchidei). LIBIJSKA REP. ARABSKA. I, — 2 znaczki „70-lecie urodzin poety Ahmeda Gnabaa: 20 1 30 m (jego podobizna). MALI. 27111. — 1 znaczek letniczy „Międzynarodowe Seminarium Skautów w Cattonou": 200 Er Wionie ludzi laanych ras, flaga i obóz). MALTA. 20.111. — 3 znaczki „Światowy Miesiąc Serca": 2 d, 10 cl 1 2 s 6 d (serce). MAROKO. Zali. — 3 znaczki „UNESCO — ratowanie Wenecja, : 0,25 dli (Pante Vecchio), 0,50 dh (lcośció/ Im. Marka) 1 1 dh (dew wenecki). MEKSYK, 26.11. — 1 znaczek „ł. rocznica utworzenia Rady ds. Nauki i Techniki": 2 p. MONACO. V. — 3 znaczki „UNESCO — ratowanie Wenecji" — ‚repa obrazów: 30 c (Canaletto — „Kościół Giovanni e Pasto"), 50 e (F. Guardl — „Kośc(e,/ Pietro di Castelaa), 2 fr (Canaletto — „Plac św. Marka). NEPAL. 19.11. — 1 znaczek „Sztandar króla Bihendra": 25 P (sztandar). NIGFatIA. 23.11. — 3 znaczki „Ogólnoafrykańskie Targi w Nairobi": 4 d (znak Targów), 1 s 3 d (Mapa Afryki i ognie sztuczne), 1 s 9 d (mapa Afryki, 4 kol. NOWA KALEDONIA. IIII. 4 znaczki „Muszle morskie": 1 fr, 3 fr, 25 fr, 50 fr (muszle). NRF. aV. — 2 znaczki „Europa 1972" 0 25 i 30 Pf (symboliczny rysunek). RUMUNIA. 20.111. — 6 znaczków „Igrzyska XX Olimpiady w Monachium": 10 b (za- 241 pasy), 20 b (kajaki), 55 b (plika nożna), 1,55 I (skok wzwyt), 2,90 1 (boks), 6,70 1 (plika ręczna). Wydano również blok znaczkowy 6 I (mapa, stadion, biegacz z pochodu 9)• RWANDA. 12.11. — 8 znaczków „XI. Zimowe Igrzyska Olimpijskie — Sapporo': 20 c (hokej), 30 C (jazda szybka na lodzie), 50 c (skoki narciarskie), 1 fr (jazda figurowa na lodzie), 8 fr (bieg długodystansowy), 12 fr (slalom narciarski), 20 fr (bobsleje), CO fr (narciarski bieg zjazdowy). SAMOA I SISIFO. 17.111. 4 znaczki „25-lecie Komisji państw Pd Pacyfiku": 3 s (nagi państw uczestniczących w Komisji). 7 s (podobizna sekretarza Komisji — Afoafouvale MIsimoa), 8 s (g/ówna kwatera Komisji w Nournea), 10 s (mapa). SENEGAL. 2411. — 2 ^nac,k1 „UNESCO — ratowanie Wenecji" — repr. obrazów: 50 fr (Canaletto — Widok Wenecji), 100 fr (G.A. Guardi —Kościói San GiorgIo). SUAZI. 17.1V. — 2 znaczki „25-lecie UNICEF": 15 I 25 (emblemat i podobizna króla Sobhuzasa II). SUDAN. 12.111. — 3 znaczki ONZ": 2, 4 i 10 1/2 p (emblemat ONZ i okol. napis). (emblemat SZWECJA. 22.111. — zeszyciki znaczkowe z 10 znaczkami (2315) „Szwedzkie szkło", o pięciu rysunkach. Wszystkie znaczki po 65 bre. ŚRODKOWOAPRTKANSKA REP. MIII. — 1 znaczek „Międzynarodowy Rok Książki": 100 fr (emblemat Roku). TUNEZJA. 26.11/. — 1 znaczek „Międzynarodowy Rok Książki": 90 in. TURCJA. 2.V. — 2 znaczki „Europa I972": 110 k i 250 k (alegoryczny rysunek), WERS I CAICOS. 17.111. 5 znaczki „Wielkanoc 1972 obrazy Rembrandta": 2 e (Chrystus przed Pilatem), 15 c (Ukrzyżowanie), 30 c (Zdjęcie z Krzyża). URUGWAJ. 22.11. — 1 znaczek lotniczy „Światowy Miesiąc Serca" oraz „50-lecie wynalezienia insuliny": 27 p (fiolka z insuliną, wstęgi 1 okol. napisy). 23.11. —1 znaczek lotn. „Bartolome Hidalgo — poeta i kompozytor": 5 p (jego podobizna). USA. 5.1V. — 4 'znaczki po 2 c w bloku „100. rocznica utworzenia parku narodowego Cape Hatteras''. WYBRZEZE KOSCI SLONTOWEL 18.111. — 1 znaczek „Tydzień wychowania telinicznego": 35 fr (kolo zębate i uczniowie). ZAMBIA. 15.111. — 4 znaczki „Rok Ochrony Przyrody — fauna": 4 n, 10 n, 15 n I 25 n (zwierzęta). ZSRR. 29.11. — 1 znaczek „15. Kongres Związków Zawodowych": 4 kop (kolo zębate, sierp, miot). 29.11. — 5 znaczków „Rośliny lecznicze": 1, 2, ł, ti, 10 kop. —.mufl, • Z FAKTAMI NA BAKIER W filatelistyce często zdarzają się różnego rodzaju mniejsze lub większe „potknięcia" świadczące, że projektant znaczka niezbyt dobrze byt zorientowany w temacie. Tym razem poczta mongolska uraczyła nas porcją „potknięć kosmicznych" — na wydanej w 1971 roku serii składającej się z 8 znaczków i bloku. Już na pierwszym znaczku o nominale 10 M poświęconym pierwszemu grupowemu lotowi dwóch radzieckich statków kosmicznych przedstawiono, iż był to lot statków „Wostok-2" I „Wostok-3". Wystarczy sięgnąć do wydania encyklopedycznego O. Wolczka „1000 słów o rakiecie i kosmosie", Wyd. MON 1969 r., aby sprawdzić, że pierwszy grupowy lot dwóch radzieckich statków kosmicznych zrealizowany byt przez „Wostok-3" z A. Nikolajewem i „Wostok-4" z P. Popowiczem. Natomiast lot statku „Wostok-2" z H. Titowem, który jako drugi człowiek, po J. Gagarinie, dokonał lotu na orbitę ziemi — był lotem pojedynczym. Na kolejnym znaczku z tej serii, o nominale 30 M — przedstawione jest pierwsze kosmiczne rendez-vous dwóch amerykańskich statków kosmicznych „Gemini-6" i „Gemini-7". Na znaczku podana jest data 15-16.12.1965 r. Lot tych statków trwał: „Gemini-7" od 4 do 18.12.1965 r.; „Gemini-6" od 15 do 18.12.1965 r. Historyczny fakt pierwszego kosmicznego rendez-vous, w czasie którego doszło do zbliżenia obu statków kosmicznych „Gemini-7" 248 i „Gemini-6" na odległość 30 cm, miał miejsce w dniu 15.12.1965 r. Na innym znaczku o nominale 60 M, przedstawiającym pierwszy w dziejach podboju kosmosu grupowy lot trzech statków załogowych „Sojus 6-7-8", podana data 11-13.10.1969 r. dotyczy trzech dni startów kolejnych statków, a nie początku i zakończenia ich przebywania w kosmosie. A więc mamy dowolność traktowania dat. Podano raz czas trwania lotu od startu do lądowania, innym razem daty samych startów, lub daty całkiem mylne, niezgodne z faktami przedstawionymi na znaczkach. W sumie cała seria to wypaczenie historycznych wydarzeń w podboju kosmosu. Dziwne, że poczta mongolska nie zwróciła uwagi na dość poważne „gafy" na swoich znaczkach, dopbszczając je do obiegu. Tym samym powiększona została kolekcja „ciekawostek", tak namiętnie poszukiwanych przez niektórych filatelistów. Kazimierz Rohleff RECENZJE Michel-Deutschland-Spezial-Katalog 1972/73 Po raz pierwszy specjalizowany katalog znaczków niemieckich ukazał się na wiosnę, co wpłynęło korzystnie na jego dystrybucję i zaważyło na wcześniejsze kształtowanie się cen na znaczki niemieckie. Od kilku lat umiarkowany, z lekką tendencją zwyżkową, rynek NRF ma swe dobre odbicie w nowym katalogu specjalizowanym, którego objętość wzrosła do 960 stron, wzbogacona dalszym pogłębieniem specjalizacji, nowych odkryć błędnodruków, znaków wodnych etc. W ogólnym przekroju ceny klasycznych znaczków niemieckich wzrosły o 100/0. Lata powojenne cechuje także zwyżka cen. Duży trud poniosła redakcja katalogu przy kompletowaniu obowiązujących tabel opiat pocztowych w poszczególnych okresach, co nie jest bez znaczenia przy nabywaniu i ocenie listów, szczególnie z pierwszych lat powojennych. Zauważa się, że dział wydafi lokalnych, obecnie nabierających coraz większego znaczenia, został na nowo przepracowany. Układ katalogu jest bardzo przejrzysty, a czytelnie reprodukowane szkice błędnodruków, czy odmain nakładów podnoszą jeszcze wartość wydawnictwa. Cena katalogu wynosi 26,50 mk. F. B. NOTATKI ze Ś WIATA Uroczyste otwarcie nowego Muzeum Olimpijskiego W dniu zapalenia od promieni słonecznych ognia olimpijskiego odbędzie się uroczyste otwarcie Muzeum Sportowego w Olimpii w nowych pomieszczeniach. W tym także czasie trwać będą obrady i sympozja Międzynarodowej Akademii Olimpijskiej. Wszystkie powyższe uroczystości utrwalą okolicznościowe kasowniki oraz pamiątkowa seria znaczków, której motywy jak co roku — nawiązywać będą do historii igrzysk olimpijskich. „Szachiści" na froncie Temat „Szachy" wiązał się w ruchu filatelistycznym od kilku lat ze sportem. Okazuje się, że po wstępnym skatalogowaniu stempli (jest ich ca 400 sztuk) dziedzina ta nabiera coraz większego rozpędu, przez co niektóre znaczki o tematyce szachowej są trudne do zdobycia. Szeroko o tym pisze miesięcznik Journal of Sports Philately. Polscy „Szachiści" są coraz liczniejsi i próbują zorganizować się w sekcji „Szachownica" przy klubie „Olimpijczyka". Prywatna poczta w USA Stale podnoszona taryfa pocztowa oraz nie zawsze sprawna dostawa poczty w USA doprowadziła do tego, że wielkie fir- my amerykańskie organizują własną dostawę poczty, oszczędzając na tej akcji nieraz do 50% kosztów obowiązującej taryfy pocztowej. W stanie Maryland rozpoczęto eksperyment dostawy całej prasy przez pocztę prywatną. Jeżeli eksperyment spowoduje obniżkę kosztów, wtedy począwszy od początku 1973 roku prasa we wszystkich stanach doręczana będzie przez specjalnie w tym celu powołane, niezależne przedsiębiorstwa transportowe. „Gordon Bennett" Zainteresowanie pamiątkami z międzynarodowych zawodów balonowych o puchar im. Gordon Bennetta (ostatnie miały miejsce w 1938 r.) za granicą Me słabnie, a raczej wzrasta. Jak anonsują pisma holenderskie, w przygotowaniu jest specjalny katalog lotów balonowych, którego autorem będzie prezes FISA p. Boesman. Ponieważ w tej dziedzinie nasze znaczki i listy z lat 1934-36 są najlepszą i najwartościowszą dokumentacją, dlatego tych pamiątek jest coraz mniej na naszym rynku. Ucieczki ich nie chronią także niskie ceny w naszym katalogu. Sztafeta olimpijska przez Austrię Dużo pamiątek zostawi w Austrii sztafeta z pochodnią olimpijską, która biec będzie od granicy węgierskiej poprzez Wiedeń, Linz, Salzburg, Innsbruck do Monachium. Austriacki Komitet Olimpijski przygotowuje specjalny karnet z trasą sztafety, 4 karty analogofilskie, które otrzymają stemple okolicznościowe w 4 wymienionych wyżej miastach, gdzie przewidziane są większe manifestacje sportowe. Będzie także okolicznościowy lot balonowy, a ukoronowaniem sztafety jest udany znaczek pocztowy. Pierwsze listy z kosmosu w sprzedaży Jak podaje pismo „Austria-Philatelist" firma Sieger w Lorch (NRF), przy współpracy z 3 kosmonautami ze statku „Apollo 15", jest twórcą dokumentu filatelistycznego nr 1 w dziedzinie poczty lotniczej z kosmosu. Okazuje się, że astronauci David Scott, Al Worden i Jim Irvin przewieźli na Księżyc i z powrotem 120 listów, z których 100 sztuk nabyła firma Sieger. Firma Kosel w Wiedniu oferuje kilka egzemplarzy w cenie po 40 tysięcy szylingów za sztukę. 01-Fa 249 Czad W długiej serii „Historia królów Francji i dworu królewskiego", ilustrowanej reprodukcjami obrazów z pałacu Wersalskiego znajduje się także piękne polonicum. Na znaczku o wartości nominalnej 60 f (oznaczonym w prawym dolnym rogu liczbą 48) pokazany jest portret królowej Marii Leszczyńskiej, żony króla Francji Ludwika XV. Autorem portretu jest Jean Nattier. Maria Leszczyńska była córką Stanisława Leszczyńskiego. Znaczek ten znajduje się też w ozdobnym arkusiku, zawierającym sześć znaczków — po dwa egzemplarze jednakowe w towarzystwie portretów' Madame Pompadom' i Ludwika XV. Wielka Brytania Związek Filatelistów Polskich w Wielkiej Brytanii zorganizował doroczną, XIII już Wystawę „Polphilex 72" pod hasłem: „Skauting w Filatelistyce Światowej i Polski Pieniądz Papierowy". Wystawę upamiętniono pamiątkowym datownikiem: „London W.2 — Polphilex 72 — Scouting in Philately — Numismatic Exposition", stosowanym w dniach trwania wystawy, od 14 do 16 kwietnia 1972 r. Władysław Aleziewlez to owo. LIST KSIĘZYCOWY Z setek znaczków wydanych w USA od 1847 r. najpopularniejszy stai się okolicznościowy znaczek lotniczy (Yyert nr 72) wydany 9 września 1969 r. Na popularność tej emisji złożyło się kilka czynników. I tak: pramatryca znaczka towarzyszyła astronautom — lunonautom Neilowi Armstrongowi i Edwinowi Aldrinowi w czasie ich pobytu na Księżycu w dniu 20 lipca 1969 roku. Dalej, jest to znaczek amerykański o największych rozmiarach z wszystkich dotychczas wydanych. I wreszcie — choć zazwyczaj Poczta USA zapowiada każdą nawą emisję na wiele miesięcy naprzód — prace nad projektem znaczka nr 72 otoczone były ścisłą tajemnicą. Posunięto się nawet do takiej ostroż250 ności, że korespondencję między zainteresowanymi departamentami przenosili kurierzy, z pominięciem praktykowanej zazwyczaj drogi pocztowej. Choć wszystko było bardzo dokładnie zaplanowane, lunonauci zapomnieli o obsłużeniu „księżycowego urzędu pocztowego". Dopiero w drodze powrotnej na Ziemię wszyscy trzej złożyli ręce na kauczukowym stemplu i odcisnęli na kopercie napis MOON LANDING/JUL/20/1969/USA (Lądowanie na Księżycu, 20 lipca 1969, USA). Niemniej jednak pramatryca znaczka i list „księżycowy" spoczywały na powierzchni Księżyca w kabinie „Eagle". Po powrocie „list księżycowy" i pramatryca przeszły kwarantannę razem z kosmonautami. Pramatryca jednak po przyspieszonym odkażeniu (zamiast 3 tygodni) już w dniu 31 lipca znalazła się w Waszyngtonie, przewieziona specjalnym samolotem z Houston. Natychmiast przystąpiono do druku znaczków. Obecnie pramatrycę i „list księżycowy" oglądać można w sali wystawowej Departamentu Poczty USA. Jest rzeczą interesującą, że „list księżycowy" odbył swoją drogę w czasie krótszym niż Stawne przesyłki „Pony Express" w 1860 r. przebywały trasę 2 tys. mil na trasie Missouri — California. Wówczas opłata za przesyłkę listową wynosiła 5 dolarów za 1/2 uncji; przewiezienie listu na Księżyc „kosztowato" tylko 10 centów. Znaczek drukowano techniką kombinowaną. Arkusz drukarski liczy 128 szt. znaczków, arkusz sprzedażny — 32 szt. Nakład znaczka 170 milionów. Poczta USA otrzymała 8'743 070 zamówień na FDC z przeszło 120 krajów. Na podstawie biuletynu wydanego przez „The Washington Press" opracował Cz. A. Kargol POCZTA BALONOWA Z OKAZJI IGRZYSK OLIMPIJSKICH okazji tegorocznych igrzysk olimpijskich odbęd'zie się w dniu 1 lipca 1972 r. w Poznaniu inauguracyjny lot nowo odbudowanego balonu „Stomil% W związku z tym lotem Okręg Poznański PZF organizuje „pocztę balonową". Do przewozu poczty balonem zostaną dopuszczone ekspresowe listy i kartki pocztowe zwykle zaopatrzone w specjalną nalepkę „przesyłka balonowa — Poznań 1972 r.". • Nalepki te zostaną wydane w ozdobnych arkusikach po 4 sztuki, z przywieszkami o tematyce: — Igrzyska Olimpijskie w Sapporo, — Igrzyska Olimpijskie w Monachium, — 100 polski medal olimpijski, — Polski Komitet Olimpijski — emblemat. Nalepki są wielobarwne, na papierze gumowanym, nieząbkowane, w cenie 3 zł za sztukę (Arkusik - cena 12 zł). Wydano również specjalna kopertę i kartka okolicznościową w cenie po 1 el za sztukę. Nalepki, koperty i kartki można zamawiać w Zarządzie Okręgu PZF - Poznań 1, akr. poczt. 253, wpłacając równocześnie należność na konto w PKO O/M Poznań nr 5-9-1441. Nalepki, koperty I kartki wysyłane są natychmiast po otrzymaniu należności, do której prosimy doliczyć opłatę portoryjną w wysokości 3 z/ (ryczałt). Prosimy również o podawanie dokładnego adresu. Przyjmowane są tylko zamówienia zbiorowe. Przesyłki przeznaczone do przewozu balonem, zaopatrzone w nalepki „Poczta balonowa Poznań 1972" oraz ofrankowane znaczkami pocztowymi wg obowiązującej krajowej i zagranicznej taryfy pocztowej dla przesyłek ekspresowych, należy włożyć do większej koperty i przesłać w terminie do 28 czerwca 1972 r. do Urzędu Pocztowo Telekomunikacyjnego Poznań 9. VYKIANAII t Vigitenlest Wymiana może odbywać się wytrwanie z zachowaniem przepisów celnych i regulaminu instrukcji PZF. (Litery w nawiasach oznaczają w jakim języku korespondować). Zinajda Gusewa, Kujbyszewskaja obi., Nowokujisyszewsk, ul. Kadomeewa 20 kw. 61, ZSRR (r.f.n.a). A. Zukow, Moskwa E-37, Plerwomajskaja 19 lew. 33, ZSRR (r). E.I. Gierszkowlez, Donieck, 340049, ul. Szczorsa 100, kw. 21, ZSRR (r), kosmos, sport, Wiacziestaw Lysenko, Chabarowskij kraj. Chor, UL Lenina 23 kw. 57, ZSRR (r), architektura, sport, flora, fauna, kosmos, sztuka. Walery Kozi uszin, 455016, Magnitogorsk, ul. Czkalowa 21, kw. 4, ZSRR (r). Majfat, Nowosibirsk 99, prys-502, ZSRR (r.bulg.n.a), kosmos, sport, sztuka, fauna. Aleksander Inozjemujew. Magnitogorsk - 90, ul. Grjaznowa 9/1-15, ZSRR (r). Wiktor Procienko, Wołgograd 55, ul. Padjejewa 9/9, ZSRR (r.p.butg.a). R. Grigarawiczjus, 234120 Ukrnerge Anyksciu 29-41, ZSRR (n.lisr), sztuka sport. Nina W. Waullna, P.O.Box nr 20, Swierdłowsk U-85, Ural, ZSRR (a.r). W.N. Mironów, (121360) Moskwa G-360, Golduchina 8 k 2, lew. 11, ZSRR (r.a.n). Znaczki pocztowe na przesyłkach balonowych zostaną ostemplowane olimpijskim datownikiem okolicznościowym. Polski Związek FilatellstóW Okręg Poznański SZCZECIN Biuletyn Informacyjny nr 20-24 styczeń-grudzień 1971 W numerze: St. Badań - Działalność Zarządu Okręgu PZF w Szczecinie 253/.1969 16.I V.1972. Sprawozdanie z XI Ogólnopolskiej Wystawy Szczecin 71. KS. Sztokmjejstjer, Dniepr°. pietrowsk 61, pr. Kirowa 1199, kw. 26, ZSRR (r.p.a.n), sport, flora, fauna, kosmos, sztuka. Wadim Wladimirowicz Waszcojenlos, Dniepropletrowskaja obł., Nikopol 13, ul. Szewczenko 181 lew, 28, ZSRR (a.f.n). Willi Wustrau, 3018 Magdeburg, Pettenkoferstrasse 3, NRD (n). Kolia Gricjenko, (14 lat) Gorkij A-42, pr. Kirowa 15 kw. 73, ZSRR (r). S. Bobrow, Moskowskaja obt., DmItrowskij r-n, p/o Rybnoje, dom 3, kw. 12, ZSRR (r). Josef Kurath, A 5411 ()karaim, Postfach 12 Sbg., Austria (n). M. Lusts, Alswiki, Aluksnes raj., „Rijukalnos", ZSRR (r.n). Jewgienlj Wodakwa, Prlmorskij kraj, Władiwostok-75, ul. Amurskaja 9-24, ZSRR (r), Lenin, flora, fauna, sztuka. Federico Bergada, San Francisco, 18 P.S., Igualada, (P. Barcelona), Hiszpania (n.f.h). Ja romir Mundle, (15 lat) Chodow, CSA 688, okr. Sokolow, CSRS (cz. r), fauna, flora, kosmos, sport, sztuka. Juozas Glinskas, (17 lat) Kaunas 233031, ul. Liełuwos-25 30/93, Lit. SRR (r.n). Milos Chlouba, Siluanska 7, Bratislavo 14, CSRS, (a.r.esrp.n). A.N. Worobjow, 153024, Iwanowo - 24, ul. Sportiwnaja 24 - 60, ZSRR (c), sztuka, fauna, flora. Wasilij M. Kowtun, (22 lata) Dniepropietrowskaja (Miast, Margantec - 2. ul. Liewattiewslcogo 6, Ulce. SRR (r.p.n.bulg. w.cz.rum.). Assen Spasam% H lat, Picydiv, ul. Ilarion Makariopolski, 110, Bułgaria (r. a. buła.), flora, fauna, malarstwo, sport, kosmos. Kuplę klasyki USA, Senon% Niemiec, Wioch, Francji, czyste i stemplowane. Janusz Konopka, Warszawa 45, skrytka pocztowa 11. (133) Kuplę ciekawsze banknoty polskie, rosyjskie, niemieckie. Oferty z cenami kierował na adres: G. Przybyła, Ractbórz„ Koacluszki 2c. (134) Poszukuję polskich kasowników o tematyce malarskiej. Andrzej Krupa, Chorzów, Paderewskiego 5. (135) Kuplę listy obozów koncentracyjnych, karnych, obozów pracy przymusowej, korespondencję getta, kartki Żywnościowe, przekazy paCzkOwe 1 Pieniężne, getta monety 5 fenigów. Franciszek Chardyn, Szpital Wojewódzki, Tuszyn k. Rodzi. (136) Poszukuję Anglii nrestemplowanej od nr 337 wg Zumsteina. Oferty z podaniem ceny. Żmijewski, Poznań, Krasińskiego 6. (137) Likwiduję specjalizowane zbiory Polski, Gdańska, Niemiec, Czechosłowacji, USA. Listy braków kierować: synak, Warszawa, Raszyńska 58/5. (138) Redaguje kolegium w skiadzie; Fabian Bura, Tadeusz Grodecki (red. nacz.), Wiesława Montewska. Cezary Rudziński, Zygmunt Szymański Adres Redakcji: Warszawa, ul. Widok 22, tel. 27-30-13 Wydawca: Agencja Wydawnicza „Ruch" Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca Nakład 22.159. Objętość 1 ark. Format B5. Papier ilustr. V kl. 70 g 70)(100 Państwowe Przedsiębiorstwo Filatelistyczne „RUCH" informuje ABONENTÓW ZNACZKÓW ZAGRANICZNYCH że sklepy filatelistyczne „Ruch" w całej Polsce wydają abonament znaczków następujących państw: - RZUT V/1971 Bułgaria CSRS Korea Kuba Mongolia NRD Rumunia Węgry Wietnam ZSRR Austria Francja Japonia NRF Berlin Zach. Watykan Włochy cena 75,10 50,80 20,60 32,20 109,10 36,20 63,40 125.99.48,90 21,13.82,20 4,70 28,20 26.68,80 cena C) 37,60 20,30 7,40 41,10 39,20 15,60 92,70 31,50 22,20 - - RZUT I/1972 Kuba NRD ZSRR Austria NRF Berlin Zach. ONZ Watykan Włochy 31,60 21,10 4,50 22,80 42,20 40,10 73,80 27,50 8,50 16.9,10 0,80 Cena z! 2,50 Cena w prenumeracie: kwartalnie 15 zł, pólrocznie 30 zl, rocznie 60 zt. Prenumeraty przyjmowane są do 10 dnia miesiąca poprzedzającego okres prenumeraty. Prenumeratę na kraj dla czytelników indywidualnych przyjmują Urzędy Pocztowe oraz listonosze. Czytelnicy indywidualni mogą dokonywać wpł at również na konto PKO Nr 1-6-100020 Centrala Kolportażu Prasy i Wydawnictw .,Ruch" Warszawa, ul. Towarowa 28. Wszystkie instytucje państwowe ł społeczne maga zamawiać prenumerat; wyłącznie za pośrednictwem Oddzialów i Delegatur „Ruch" w terminie do 25 XI. na rok następny. Prenumeratę ze zleceniem wysyłki za granicę, która jest o 40% droższa od krajowej, przyjmuje Biuro Kolportażu Wydawnictw Zagranicznych ,,Ruch", Warszawa, ul. Wronia 23, konto PKO Nr 1-6-100024, tel. 20-46-88. Egzemplarze zdezaktualizowane na uprzednie pisemne zamówienia prowadzi CKPIW „Ruch", Warszawa. ul. Towarowa 28 Ogłoszenia przyjmuje Agencja Wydawnicza ,,Ruch", Warszawa, uL. Koszykowa 6a konto: NBP XIII O'M nr 1552-0-131806 Cena ogłoszeń - 3 zł za slowo. Ogłoszeń o charakterze handlowym nie przyjmujemy INDEKS 35902 ZF „Ruch" W-wa, zam, 566-72, A-07