Program ochrony środowiska

Transkrypt

Urząd Gminy Werbkowice
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA
GMINY WERBKOWICE
Lublin, marzec 2004 r.
2
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Werbkowice
Główni autorzy opracowania:
„EKO-GEO” Pracownia Geologii
i Ochrony Środowiska w Lublinie.
mgr inŜ. Anna Majka - Smuszkiewicz
mgr inŜ. Daniel Niderla
3
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP. ....................................................................................9
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
1.6.
WPROWADZENIE............................................................................9
CEL PROGRAMU...........................................................................10
TŁO PROGRAMU...........................................................................11
ZAKRESY I FORMY REALIZACJI ZAMÓWIENIA................................................11
STRUKTURA PROGRAMU....................................................................11
INSTRUMENTY I AKTY PRAWNE.............................................................15
2. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU OBJĘTEGO PROGRAMEM..........19
2.1. HISTORIA GMINY..........................................................................19
2.2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY........................................................20
2.2.1. PołoŜenie geograficzne.....................................................20
2.2.2. Ludność.........................................................................21
2.2.3. Budowa geologiczna. ......................................................22
2.2.4. Surowce mineralne..........................................................24
2.2.5. Ukształtowanie terenu......................................................25
2.2.6. Krajobraz gminy..............................................................25
2.2.7. Klimat............................................................................26
2.2.8. Wody powierzchniowe i podziemne....................................28
2.2.8.1 Wody powierzchniowe................................................28
2.2.8.2 Wody podziemne.......................................................29
2.2.9. Flora i fauna ..................................................................31
2.2.9.1 Flora........................................................................31
2.2.9.2 Fauna.......................................................................32
2.3. FORMY OCHRONY PRZYRODY W GMINIE WERBKOWICE.....................................33
2.3.1. Korytarze ekologiczne......................................................33
2.3.2. Węzły ekologiczne...........................................................34
2.3.3. Udział Gminy w programie Europejskim CORINE.................35
2.3.4. Udział Gminy w projektowanej Europejskiej Sieci Ekologicznej
NATURA 2000................................................................35
2.3.5. Parki. ............................................................................36
2.3.6. Obszary i Obiekty Szczególnie Chronione...........................38
2.3.7. Pomniki przyrody.............................................................39
3. STAN I TENDENCJE PRZEOBRAśEŃ ŚRODOWISKA
NATURALNEGO....................................................................40
3.1.1. Powietrze atmosferyczne..................................................40
3.1.2. NatęŜenie hałasu komunikacyjnego i przemysłowego...........44
3.1.2.1 Hałas drogowy..........................................................44
3.1.2.2 Hałas kolejowy..........................................................46
3.1.2.3 Hałas przemysłowy. ..................................................47
3.1.3. Stan i tendencje zmian czystości wód powierzchniowych......48
3.1.4. Jakość wód podziemnych..................................................51
3.1.5. Jakość gleb.....................................................................53
3.1.6. Negatywne zjawiska zachodzące w faunie i florze................54
4. ŹRÓDŁA PRZEOBRAśEŃ ŚRODOWISKA NATURALNEGO............54
4.1.1.
4.1.2.
4.1.3.
4.1.4.
Przyczyny przekształceń rzeźby terenu...............................54
Przyczyny zmian jakości gleb............................................56
Przyczyny zmian jakości powietrza atmosferycznego...........57
Przyczyny zmian jakości wód powierzchniowych i
podziemnych.................................................................58
4.1.5. Promieniowanie elektromagnetyczne.................................59
4.1.5.1 Promieniowanie naturalne i skaŜenia promieniotwórcze.. 59
4.1.5.2 Pole elektromagnetyczne niejonizujące.........................60
4.1.5.3 Oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na
zdrowie i bezpieczeństwo ludzi. ...............................61
5. PRZEGLĄD STOSOWANYCH ROZWIĄZAŃ TECHNICZNYCH Z
ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA, FUNKCJONUJĄCYCH NA
TERENIE GMINY..................................................................62
5.1. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ZWIĄZANA Z DZIEDZINĄ OCHRONY ŚRODOWISKA............62
5.2. OCENA ZGODNOŚCI FUNKCJONUJĄCEGO SYSTEMU TECHNICZNO – ORGANIZACYJNEGO Z
WYMOGAMI I USTAWODAWSTWEM UNII EUROPEJSKIEJ...............................66
6. POTRZEBY INWESTYCYJNE SŁUśĄCE RACJONALNEMU
UśYTKOWANIU ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ POPRAWIE
JAKOŚCI ŚRODOWISKA.......................................................67
7. ANALIZA SWOT W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA...........68
8. ZAŁOśENIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA...................72
8.1. RAMY
POLITYKI EKOLOGICZNEJ I GŁÓWNE KIERUNKI POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA
WOJEWÓDZTWA ORAZ POWIATU......................................................72
8.2. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM.............................................................74
8.3. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY WYNIKAJĄCE Z ZAŁOśEŃ POLITYKI EKOLOGICZNEJ
PAŃSTWA, WOJEWÓDZTWA ORAZ POWIATU...........................................75
9. STRATEGIA DZIAŁANIA GMINY................................................ 77
9.1. KRÓTKOTERMINOWA
– ZADANIA PRIORYTETOWE W DZIEDZINIE
OCHRONY ŚRODOWISKA. ............................................................77
9.1.1. Ochrona wód..................................................................77
9.1.1.1 Budowa i rozbudowa sieci wodociągowej......................78
9.1.1.2 Budowa i rozbudowa sieci kanalizacyjnej......................78
9.1.2. Ochrona powietrza...........................................................79
9.1.2.1 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z
tzw„niskiej emisji”..................................................80
9.1.2.2 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych....81
9.1.3. Ochrona gleb..................................................................81
9.1.4. Gospodarka odpadami.....................................................81
9.1.5. Edukacja ekologiczna.......................................................82
9.2. DŁUGOTERMINOWA STRATEGIA DZIAŁANIA W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA..........83
9.2.1. Cele polityki ekologicznej gminy .......................................83
9.2.1.1 Gospodarka wodno - ściekowa ...................................83
9.2.1.2 Jakość powietrza.......................................................84
STRATEGIA DZIAŁANIA
9.2.1.3 Ochrona gleb.............................................................84
9.2.1.4 RóŜnorodność biologiczna i krajobrazowa.....................84
9.2.1.5 Gospodarka odpadami ...............................................85
9.2.2. Kierunki działania ...........................................................85
9.2.2.1 Gospodarka gminy.....................................................86
9.2.2.2 Rolnictwo..................................................................87
9.2.2.3 Osadnictwo...............................................................88
9.2.2.4 Turystyka.................................................................88
9.2.2.5 Infrastruktura...........................................................89
9.2.2.6 Gospodarka odpadami................................................89
9.2.2.7 Ograniczanie emisji i oszczędność energii.....................89
9.2.2.8 Transport i komunikacja.............................................90
9.2.2.9 Edukacja ekologiczna.................................................90
9.3. CHARAKTERYSTYKA ZADAŃ GMINY WERBKOWICE ZAPLANOWANYCH DO REALIZACJI NA LATA
2004 – 2020...................................................................91
9.3.1. Ujęcie wody, sieć wodociągowa oraz stacja uzdatniania wody
na terenie Gminy Werbkowice..........................................91
9.3.1.1 Lokalizacja projektu...................................................91
9.3.1.2 Cele projektu............................................................91
9.3.1.3 Opis projektu............................................................91
9.3.1.4 Jednostka organizacyjna realizująca program................92
9.3.2. Modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków oraz budowa
kanalizacji na terenie Gminy Werbkowice - I etap..............93
9.3.2.2 Cel projektu..............................................................93
9.3.2.3 Opis projektu............................................................93
9.3.2.4 Dotychczasowe zaawansowanie...................................94
9.3.3. Sieć gazowa ...................................................................94
9.3.3.2 Cel projektu..............................................................94
9.3.3.3 Opis projektu............................................................94
10. ANALIZA EKONOMICZNA. ASPEKTY FINANSOWE SŁUśĄCE
REALIZACJI ZAMIERZONYCH CELÓW...................................99
10.1. KOSZTY
REALIZACJI
PROGRAMU
W LATACH
2004 - 2008............................99
11. MOśLIWOŚCI FINANSOWANIA ZAPLANOWANYCH ZADAŃ I
INWESTYCJI......................................................................100
11.1.
11.2.
11.3.
11.4.
11.5.
11.6.
11.7.
11.8.
NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ..............101
WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ............102
POWIATOWE FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNE.............103
GMINNE FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ................103
EKOFUNDUSZ.........................................................................104
BANKI.................................................................................105
FUNDUSZE INWESTYCYJNE..............................................................105
PROGRAMY POMOCOWE UNII EUROPEJSKIEJ............................................106
11.8.1. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa............106
11.8.2. CRAFT/6 Program Ramowy Unii Europejskiej w zakresie
Rozwoju Technologicznego............................................107
11.9. PROGRAMY BILATERALNE...............................................................107
11.9.1. Fundusze strukturalne i Fundusz spójności......................108
11.9.1.1 Fundusz SAVE/ALTERNER – mający na celu
dofinansowanie działań na rzecz racjonalnego
gospodarowania energią........................................110
11.9.1.2 Fundusz ALTERNER II- jako jedyny z programów
wspólnotowych w całości poświęcony jest promocji
odnawialnych źródeł energii...................................110
11.9.1.3 Fundusz COOPENER – poświęcony zrównowaŜonemu
rozwojowi terenów wiejskich w krajach rozwijających
się......................................................................110
11.9.2. Leasing.......................................................................110
12. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM NA
PODSTAWIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA............111
12.1. HARMONOGRAM WDROśENIA PROGRAMU................................................112
12.2. WSPÓŁPRACA..........................................................................113
13. SPIS LITERATURY. ..............................................................114
14 SPIS AKTÓW PRAWNYCH.....................................................114
14. ZAŁĄCZNIKI.........................................................................118
14.1. ZAŁĄCZNIK NR 1. ZESTAWIENIE ZABYTKÓW WPISANYCH DO REJESTRU Z SYMBOLEM „A”.
...................................................................................118
14.2. ZAŁĄCZNIK NR 2. ZESTAWIENIE ZABYTKÓW BĘDĄCYCH W EWIDENCJI NIE OZNACZONYCH
SYMBOLEM „A“....................................................................119
SPIS TABEL
ZESTAWIENIE POMNIKÓW PRZYRODY OśYWIONEJ...........................................39
ZESTAWIENIE WYNIKÓW POMIARÓW DWUTLENKU SIARKI
PROWADZONYCH W 2002 NA TERENIE GMINY WERBKOWICE WG
WIOŚ. .........................................................................................................................41
STĘśENIA ŚREDNIOROCZNE DWUTLENKU SIARKI W LATACH 1998 – 2002 NA
TERENIE GMINY WERBKOWICE WG WIOŚ..................................................41
ZESTAWIENIE WYNIKÓW POMIARÓW DWUTLENKU AZOTU NA TERENIE
GMINY WERBKOWICE PROWADZONYCH W 2002 ROKU WG WIOŚ.....42
STĘśENIA ŚREDNIOROCZNE DWUTLENKU AZOTU W LATACH 1998 – 2002 NA
TERENIE GMINY WERBKOWICE WG WIOŚ. ................................................42
ZESTAWIENIE WYNIKÓW POMIARÓW PYŁU ZAWIESZONEGO
PROWADZONYCH W 2002 NA TERENIE GMINY WERBKOWICE WG
WIOŚ. .........................................................................................................................43
STĘśENIA ŚREDNIOROCZNE PYŁU ZAWIESZONEGO W LATACH 1998 – 2002
NA TERENIE GMINY WERBKOWICE WG WIOŚ. .........................................43
ZESTAWIENIE WYNIKÓW POMIARÓW HAŁASU WYKONYWANYCH PRZY
UL. ZAMOJSKIEJ W HRUBIESZOWIE W LATACH 2000 – 2002..................45
ZAWARTOŚCI PIERWIASTKÓW (SUBSTANCJI) W WARSTWIE ORNEJ GLEB
(0–20 CM) PUNKTÓW KONTROLNYCH W LATACH 1995 I 2000................53
EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA Z CUKROWNI „WERBKOWICE”
S. A. W WERBKOWICACH W LATACH 1999 I 2002........................................57
ZAKRES CZĘSTOTLIWOŚCI PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH, DLA
KTÓRYCH OKREŚLA SIĘ PARAMETRY FIZYCZNE
CHARAKTERYZUJĄCE ODDZIAŁYWANIE PÓL
ELEKTROMAGNETYCZNYCH NA ŚRODOWISKO, DLA TERENÓW
PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWĘ MIESZKANIOWĄ ORAZ
DOPUSZCZALNE POZIOMY PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH,
CHARAKTERYZOWANE PRZEZ DOPUSZCZALNE WARTOŚCI
PARAMETRÓW FIZYCZNYCH, DLA TERENÓW PRZEZNACZONYCH
POD ZABUDOWĘ MIESZKANIOWĄ..................................................................60
ZAKRES CZĘSTOTLIWOŚCI PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH, DLA
KTÓRYCH OKREŚLA SIĘ PARAMETRY FIZYCZNE
CHARAKTERYZUJĄCE ODDZIAŁYWANIE PÓL
ELEKTROMAGNETYCZNYCH NA ŚRODOWISKO, DLA MIEJSC
DOSTĘPNYCH DLA LUDNOŚCI ORAZ DOPUSZCZALNE POZIOMY PÓL
ELEKTROMAGNETYCZNYCH, CHARAKTERYZOWANE PRZEZ
DOPUSZCZALNE WARTOŚCI PARAMETRÓW FIZYCZNYCH, DLA
MIEJSC DOSTĘPNYCH DLA LUDNOŚCI..........................................................60
CHARAKTERYSTYKA UJĘĆ WODY..............................................................................63
CHARAKTERYSTYKA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW. ...............................................64
MOCNE I SŁABE STRONY DZIEDZINY OCHRONY ŚRODOWISKA I
GOSPODARKI WODNEJ ORAZ SZANSE I ZAGROśENIA Z NICH
WYNIKAJĄCE..........................................................................................................68
BUDśET PRZEZNACZONY NA BUDOWĘ SIECI WODOCIĄGOWEJ W LATACH
2004 – 2008
(W TYS.ZŁ)................................................................................................................92
HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ ZAPLANOWANYCH NA LATA 2004 2020..............................................................................................................................97
SZACUNKOWE KOSZTY WDRAśANIA PROGRAMU W LATACH 2004 – 2008. 100
ZESTAWIENIE ZABYTKÓW WPISANYCH DO REJESTRU Z SYMBOLEM „A”.
....................................................................................................................................118
ZESTAWIENIE ZABYTKÓW BĘDĄCYCH W EWIDENCJI NIE OZNACZONYCH
SYMBOLEM „A“....................................................................................................119
1. WSTĘP.
1.1. Wprowadzenie.
Przyjęta w 1997 r. Konstytucja RP w art. 5 stwierdza, Ŝe Rzeczpospolita Polska
zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównowaŜonego rozwoju, ustala takŜe, Ŝe
ochrona środowiska jest obowiązkiem m.in. władz publicznych, które poprzez swą politykę
powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
Znowelizowane w 2001 r. przepisy w zakresie ochrony środowiska duŜy nacisk kładą
na tak zwany rozwój zrównowaŜony, jako jeden ze środków utrzymania i odtwarzania
dobrego stanu środowiska przyrodniczego, tak na szczeblu gmin, powiatów i województw
oraz całego kraju. Ustawa Prawo ochrony środowiska, nawiązując do podpisanej przez rząd
Rzeczypospolitej Polskiej w 1992 r. w Rio De Janeiro deklaracji, nazwanej „Agendą 21”
wprowadza obowiązek realizacji programów ochrony środowiska dla obszarów gmin,
powiatów, województw i kraju.
Podstawowym załoŜeniem zrównowaŜonego rozwoju jest takie stymulowanie
procesów gospodarczych i społecznych, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie
zapewniającym trwałe moŜliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe
pokolenia, zachowując jednocześnie trwałość funkcjonowania środowiska przyrodniczego.
Opiera się między innymi na integracji polityki ekologicznej z polityką społecznogospodarczą (polityka makroekonomiczna, polityki sektorowe, polityka przestrzenna
i regionalna), planowaniem społeczno-gospodarczym, przestrzennym i urbanistycznym oraz
wdraŜaniem nowoczesnych, przyjaznych dla środowiska wzorców produkcji i konsumpcji.
Potrzeba oparcia dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego na zasadzie rozwoju
zrównowaŜonego wynika z niekorzystnych skutków (dla środowiska, zdrowia ludzkiego
i w coraz większym stopniu takŜe dla działalności gospodarczej) dotychczasowego,
intensywnego
rozwoju
gospodarki
przy
niekontrolowanym,
często
nieracjonalnym
korzystaniu z zasobów naturalnych.
Dlatego teŜ jest konieczne zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego gminy
(mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych), czego podstawą będzie
m.in. program zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, wytyczający kierunki
wdraŜania takiego modelu rozwoju, który zapewni skuteczną regulację i reglamentację
korzystania ze środowiska tak, aby rodzaj i skala tego korzystania realizowane przez
wszystkich uŜytkowników nie stwarzały zagroŜenia dla jakości i trwałości zasobów
przyrodniczych.
Formułowany Program obejmuje całokształt działań słuŜących powstrzymaniu
degradacji i poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Uwzględnia przy tym rozwój
społeczno - gospodarczy, w którym w celu zrównowaŜenia szans dostępu do środowiska
poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli, następuje proces integrowania działań
politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz
trwałości podstawowych procesów przyrodniczych.
Ideą programu jest ukierunkowanie wszelkich działań dąŜących do rozwoju, tak
w skali lokalnej i regionalnej, jak i globalnej mających, charakter polityczny, społeczny lub
gospodarczy, aby nie zuboŜały zasobów przyrodniczych w sposób trwały. To właśnie organy
administracji rządowej i samorządu terytorialnego poprzez programy ochrony środowiska
powinny zapewniać warunki niezbędne do realizacji zasady zrównowaŜonego rozwoju oraz
przestrzegania przepisów o ochronie środowiska na terenie objętym własnością tych
organów.
Ochrona środowiska naturalnego i jego racjonalne wykorzystanie staje się coraz
waŜniejszym problemem. Zmierza ona do zapewnienia współczesnym i przyszłym
pokoleniom ludzi korzystnych warunków Ŝycia, oraz prawa korzystania z zasobów
środowiska i jego wartości.
1.2. Cel programu
Celem podstawowym Programu jest ustalenie optymalnych działań w kierunku
poprawy stanu środowiska naturalnego na terenie gminy, przy jednoczesnym zapewnieniu
warunków umoŜliwiających rozwój gospodarczy. Będzie on podstawowym elementem
systemu
planowania
przestrzennego,
wytyczającego
kierunki
zagospodarowania
przestrzennego kraju i jego poszczególnych obszarów. System ten moŜe stanowić
niezastąpioną, międzysektorową płaszczyznę regulującą kierunki, sposoby i intensywność
zagospodarowania terenu w zaleŜności od przyznanych danemu obszarowi funkcji
(podstawowych i uzupełniających). Podstawą do wyboru metod działania jest przedstawiona
syntetycznie ocena warunków naturalnych jak i aktualnego stanu środowiska.
Zmniejszenie presji na środowisko i określona poprawa stanu środowiska moŜliwe są
jedynie przez wdraŜanie mechanizmów prawnych i ekonomicznych polityki ekologicznej
oraz wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. Świadomość ta powinna się wyraŜać
nie tylko dostrzeganiem problemów w dziedzinie środowiska, ale takŜe zrozumieniem ich
przyczyn, zdawaniem sobie sprawy z uwarunkowań odnoszących się do moŜliwych
sposobów ich rozwiązania oraz umiejętnością odniesienia tych problemów do własnej osoby
i własnych działań - w miejscu pracy, zamieszkania i wypoczynku.
1.3. Tło programu
Prawo ochrony środowiska tworzą róŜne akty prawne, które zapewniają kaŜdemu
obywatelowi moŜliwość korzystania ze środowiska, ale takŜe nakładają na kaŜdego
obowiązek jego ochrony.
Szczegółowe przepisy ochrony środowiska, stanowiące podstawy zrównowaŜonego
rozwoju zawarte są w róŜnych ustawach i rozporządzeniach wykonawczych. Poza krajowym
ustawodawstwem chroniącym środowisko istnieją konwencje międzynarodowe oraz
porozumienia ratyfikowane przez Polskę.
Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na wszystkie szczeble administracji,
w tym Urzędy gmin obowiązek opracowania programów ochrony środowiska w celu
realizacji przyjętej polityki ekologicznej państwa. Taki sam obowiązek nakłada równieŜ
ustawa o odpadach.
Zgodnie z zapisami w/w ustaw oba programy są uchwalane przez Radę Gminy, po
uprzednim zaopiniowaniu go przez Radę Powiatu oraz Urząd Marszałkowski Województwa
Lubelskiego.
1.4. Zakresy i formy realizacji zamówienia
Zamówienie zostało zrealizowane w formie dwóch podstawowych dokumentów tj.
- Programu ochrony środowiska dla Gminy Werbkowice na lata 2004 – 2020,
- Planu gospodarkami odpadami dla Gminy Werbkowice na lata 2004 - 2020.
Oba dokumenty zawierają zadania oraz wytyczają kierunki działania dla gminy,
kaŜdy w swoimi zakresie.
1.5. Struktura programu
Struktura programu opiera się w swej treści o trzy najwaŜniejsze dokumenty tj.
1) Prawo ochrony środowiska definiujące ogólne wymagania w odniesieniu do programów
ochrony środowiska opracowanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin.
Zgodnie z wymaganiami stawianymi przez tą ustawę Program ochrony środowiska
określa w szczególności:
-
cele ekologiczne,
-
priorytety ekologiczne,
-
rodzaje i harmonogram działań proekologicznych oraz środków niezbędnych do
osiągnięcia celów określających mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe.
2) II Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 - 2006 uwzględniająca perspektywy na lata
2007 - 2010 dostosowane do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska.
Cele i zadania Programu w kontekście polityki ekologicznej ujęte zostały w oparciu o:
-
wytyczne do sporządzenia Programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym, które podają zadania i sposób uwzględnienia polityki ekologicznej państwa
w programach ochrony środowiska,
-
wytyczne dotyczące zasad i zakresu uwzględniania zagadnień ochrony środowiska
w programach sektorowych.
Zgodnie z wytycznymi w programie uwzględniono:
-
zadania własne gminy, tj. przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub
częściowo ze środków będących w jej dyspozycji ,
-
zadania koordynowane tzn. finansowane w całości lub części ze środków przedsiębiorstw
oraz środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla
powiatowego, wojewódzkiego i centralnego,
3) Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, określający podstawowe zadania edukacyjne,
podmioty odpowiedzialne za ich realizacje oraz źródła finansowania.
W programie uwzględniono równieŜ zapisy ustawy Prawo ochrony środowiska
wskazujące, iŜ Program ochrony środowiska przyjmuje się na 4 lata, po pozytywnym
zaopiniowaniu przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Komisję Ochrony
Środowiska i zatwierdzeniu przez Radę Gminy. Wójt Gminy zobowiązany jest do
sporządzania, co 2 lata raportów o jego wykonaniu i przedkładania ich Radzie Gminy.
Opracowany program ma formę otwartą, co oznacza, Ŝe w przypadku zmiany
wymagań prawnych, pojawianiu się nowych problemów bądź braku moŜliwości wykonania
niektórych przedsięwzięć w terminach przewidzianych w tym programie. Program moŜe być
cyklicznie, co 4 lata aktualizowany.
Program ochrony środowiska dla Gminy Werbkowice jest spójny z załoŜeniami
Programu ochrony środowiska dla powiatu hrubieszowskiego oraz ze strategią i planem
zagospodarowania przestrzennego powiatu i gminy.
Z dokumentów tych wynikają głównie kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego
omawianego obszaru i związane z nimi kierunki oddziaływania no środowisko. Wzajemną
zaleŜność tych opracowań, obrazuje rys. 1.
Kraj – Województwo
Plan
Polityka
Strategia Rozwoju
Ekologiczna
Województwa
Państwa
Lubelskiego
Strategia Rozwoju
Powiatu
Program Ochrony
Zagospodarowania
Środowiska
Przestrzennego
Województwa
Województwa
Lubelskiego
Lubelskiego
Powiat Hrubieszowski
Program Ochrony
Środowiska
dla Powiatu
Hrubieszowskiego
Sektorowe
Programy Ochrony
Środowiska
Powiatu
Gmina Werbkowice
Strategia Rozwoju Gminy
Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy
Miejscowe plany
zagospodarowania
przestrzennego
Program Ochrony Środowiska
dla Gminy Werbkowice
Sektorowe Programy Ochrony Środowiska Gminy
Rysunek 1.
Relacja programu ochrony środowiska gminy do innych opracowań.
1.6. Instrumenty i akty prawne.
Instrumentami zapewniającymi przestrzeganie przez korzystających ze środowiska
zasad zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska są przepisy prawne i administracyjne
dające kompetencje poszczególnym organom administracji rządowej lub samorządowej.
Wójt Gminy poprzez wyznaczone przez siebie osoby realizuje m.in. zadania w zakresie:
-
ochrony powierzchni ziemi,
-
ochrony powietrza,
-
ochrony przed hałasem,
-
ochrony wód,
-
ochrony przyrody,
-
gospodarki odpadami,
-
postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć,
-
dostępu do informacji o środowisku,
-
nadzoru nad gospodarką w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa,
-
nadzoru nad gospodarką łowiecką,
-
geologii.
PowyŜsze zagadnienia dotyczące ochrony środowiska są uregulowane szeregiem
aktualnie obowiązujących ustaw, z których największe znaczenie mają:
-
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
(Dz. U. Nr 62 poz. 627 z późn. zm.),
-
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach ( Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późn.
zm.),
-
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony
środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100
poz.1085),
-
Ustawa
z
dnia
16
października
1991
r.
o
ochronie
przyrody
-
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115 poz. 1229 z późn.
zm.),
-
Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i
zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. nr 72 poz. 747 z późn. zm.),
-
Ustawa
z
dnia
10
kwietnia
1997
r.
Prawo
energetyczne
-
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze
-
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr101, poz.444 z późn.
zm.),
-
Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do
zalesienia
(Dz. U. Nr 88, poz.983),
-
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych
(Dz. U. Nr 16 poz.78 z późn. zm.),
-
Ustawa
z
dnia
13
października
1995
r.
Prawo
łowieckie
(Dz. U. Nr 147, poz.713 z późn. zm.),
-
Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
-
Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej
(Dz. U. Nr 101 poz.1178 z późn. zm.),
-
Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury i o muzeach
(Dz. U. Nr 10 poz. 48 z późn. zm.).
Do wymienionych ustaw wydawane są przepisy wykonawcze, najczęściej w formie
rozporządzeń Rady Ministrów lub rozporządzeń poszczególnych ministrów, zwłaszcza
Ministra Środowiska.
Istotne znaczenie mają równieŜ:
-
dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące całości zagadnień ochrony środowiska,
-
dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące całości zagadnień gospodarki odpadami,
-
wytyczne Komisji Unii Europejskiej zawarte w tzw. „Zielonej Karcie” wydanej
w Brukseli w 1990 r i w „Nowej Karcie Ateńskiej” z 2003 r. (kształtowanie nowej
zabudowy).
Podstawowe zadania Wójta w zakresie ochrony środowiska wynikające z przepisów
prawnych podzielić moŜna na dwie zasadnicze grupy:
•
Prowadzenie postępowań administracyjnych, w tym wydawanie m.in. decyzji
dotyczących warunków korzystania ze środowiska
•
Zarządzanie zasobami środowiska na szczeblu gminy i popularyzacja ochrony
środowiska.
Do zadań z grupy pierwszej w szczególności naleŜy wydawanie:
-
sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska,
-
zbieranie wykazów odpadów składowanych przez poszczególne podmioty gospodarcze
na terenie gminy,
-
zbieranie danych o emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza przez
poszczególne podmioty gospodarcze,
-
okresowe przekazywanie danych dotyczących składowanych odpadów oraz wielkości
emisji Wojewodzie,
-
wydawanie decyzji o obowiązku prowadzenia badań emisji przez prowadzącego
instalację lub uŜytkownika urządzenia, jeśli przekroczone zostały standardy emisyjne,
-
wydawanie decyzji osobom fizycznym eksploatującym instalację lub urządzenie
nakazujących wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia
ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
-
wydawanie decyzji o wstrzymaniu uŜytkowania instalacji bądź urządzeń w przypadku
niedostosowania się do powyŜszych zarządzeń,
-
wydawanie decyzji o wznowieniu uŜytkowania instalacji bądź urządzenia po uprzednim
stwierdzeniu ustania przyczyn wstrzymania działalności,
-
przyjmowanie zgłoszeń o wystąpieniu powaŜnych awarii,
-
występowanie do WIOŚ podjęcie odpowiednich działań jeśli stwierdzono naruszenia
przepisów przez podmiot, lub istnieje podejrzenie naruszenia przepisów.
Zadania z drugiej grupy dotyczą szerokiego zakresu tematów. Do waŜniejszych zadań
naleŜy zaliczyć:
•
udzielanie wsparcia finansowego z gminnego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej na realizację przedsięwzięć i zakupów w zakresie zgodnym z
ustawą Prawo ochrony środowiska a mianowicie na:
-
edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady
zrównowaŜonego rozwoju,
-
wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska,
-
wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu
środowiska, a takŜe systemów pomiarowych zuŜycia wody i ciepła,
-
realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, słuŜących ochronie
środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony
przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej,
-
urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków,
-
realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami,
-
wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom,
-
profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia
standardów jakości środowiska,
-
wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla
wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii,
-
wspieranie ekologicznych form transportu,
-
działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby,
powietrza i
wód,
w szczególności
na prowadzenie
gospodarstw
rolnych
produkujących metodami ekologicznymi połoŜonych na obszarach szczególnie
chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, realizację
przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi,
-
inne zadania ustalone przez Radę Gminy, słuŜące ochronie środowiska i gospodarce
wodnej, wynikające z zasady zrównowaŜonego rozwoju, w tym na Programy ochrony
środowiska.
•
wydawanie opinii w sprawie uzyskiwanych efektów ekologicznych na potrzeby
podmiotów ubiegających się o uzyskanie dotacji z Wojewódzkiego i Narodowego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
•
prowadzenie rejestru pomników przyrody, uŜytków ekologicznych i stanowisk
dokumentacyjnych,
•
podejmowanie działań dotyczących likwidacji źródeł stwarzających zagroŜenie dla
człowieka i środowiska,
•
rozpoznawanie moŜliwości pozyskiwania wód mineralnych w rejonach występowania
sprzyjających warunków klimatycznych dla wytypowania terenu pod uzdrowisko,
•
udostępnianie informacji dotyczących poszczególnych komponentów środowiska
naturalnego i budowy geologicznej,
•
przeprowadzanie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ochrony środowiska,
•
podejmowanie działań mających na celu ochronę gruntów leśnych przed szkodnikami
•
monitorowanie występowania szkodników na wytypowanych powierzchniach próbnych;
z których dane słuŜą do określenia sposobów zwalczania masowo występujących
szkodników,
•
wykonywanie uproszczonych planów urządzenia lasów niestanowiących własności
Skarbu Państwa w celu inwentaryzacji i wytyczenia prawidłowego sposobu gospodarki
leśnej,
•
odnawianie pasów przeciwpoŜarowych w lasach niestanowiących własności Skarbu
Państwa,
•
sporządzanie planów ochrony przeciwpoŜarowej lasów niestanowiących własności
Skarbu Państwa,
•
prowadzenie szkoleń.
2. Charakterystyka obszaru objętego programem.
2.1. Historia gminy.
Historia gminy Werbkowice sięga kilku tysięcy lat przed naszą erą. Świadczą o tym
zabytki archeologiczne pozostawione na tych terenach, pochodzące z róŜnych epok, tj.: epoki
kamiennej, brązu, Ŝelaza, średniowiecza, okresu nowoŜytnego oraz czasów współczesnych.
Początkowo osady na tym terenie miały charakter sezonowy, dopiero około VII wieku
naszej ery osadnictwo nabiera charakteru stałego.
Pierwsze zapiski o Werbkowicach pojawiają się w dokumentach kościelnych parafii
grabowieckiej, wynika z nich, Ŝe ksiąŜe mazowiecki i bełzki Ziemowit IV tworzą parafię, w
skład której wchodzi 26 wsi, w tym równieŜ Werbkowice.
Pierwszymi właścicielami miejscowości była szlachta mazowiecka, zwabiona w te
rejony faktem, Ŝe ksiąŜe rozdawał ziemię. Przez następne lata wieś Werbkowice przechodziła
we władanie kolejnych rodów szlacheckich. W XV w. obszar Werbkowic wynosił 67,2 ha i
Ŝyło na nim około 50 – 60 mieszkańców. W roku 1690 małŜonkowie Aleksander Łaszcz i
Katarzyna z Firlejów ufundowali cerkiew i powołali parafię unicką. W 1827 roku wieś
liczyła juŜ 60 domostw i 346 osób. W 1846 Werbkowice przechodzą w posiadanie rodu
Szydłowskich, którzy budują tu pałac, początkowo bardzo słaby stan finansowy posiadłości
zmienia się po objęciu władania przez Antoniego Szydłowskiego, który zakłada hodowlę
owiec i doprowadza do takiego stanu, Ŝe jest to jedna z największych hodowli w Królestwie
Polskim. Na początku XIX wieku Werbkowice zostają sprzedane z powodu braku
spadkobiercy i trafiają w ręce rodziny Chrzanowskich, następnie zostają przekazane w wianie
Wincentemu Rulikowskiemu, którego córka zostaje właścicielką Werbkowic, aŜ do 1944
roku. W 1946 roku majątek przechodzi w ręce skarbu państwa.
PowaŜniejszy rozwój Werbkowic rozpoczyna się w XIX w. i związany jest z
funkcjonowaniem na tym terenie gorzelni ( produkującej w 1896 roku 16000 wiader
spirytusu), dwóch młynów, cegielni i olejarni. W 1926 roku zostaje wybudowana tu kolej
zwykła i wąskotorowa. Podczas II wojny światowej Werbkowice, podobnie jak cała reszta
kraju zostały zniszczone. Po opuszczeniu tych terenów przez ludność prawosławną, zostali
uwłaszczeni tutaj ludzie przybyli z Wołynia. Wprowadzili oni nowoczesny sprzęt i
odbudowali domostwa. W 1955 roku wieś została zelektryfikowana, co zmieniło Ŝycie
mieszkańców oraz sposób gospodarowania, powołana została StraŜ PoŜarna.
Miejscowość, ze względu na rolniczy charakter stanowiła bardzo dobre zaplecze
surowca do przetwórstwa spoŜywczego, a ze względu na duŜą ilość kontraktowanych
buraków
cukrowych
została
wybrana
na
lokalizację
największej
w
kraju
i
najnowocześniejszej na owe czasy cukrowni. Wybudowana w 1963 roku cukrownia wpłynęła
znacząco na rozwój Werbkowic, dając ich mieszkańcom moŜliwość uzyskania dodatkowych
dochodów, a tym samym podnosząc ich standard Ŝycia. Cukrownia wybudowała bloki
mieszkalne, stworzyła dogodne warunki do nauki dla tutejszej młodzieŜy, oraz przyczyniła
się do budowy zakładów opieki zdrowotnej, podnosząc tym samym kondycję zdrowotną
mieszkańców zarówno Werbkowic, jak i okolicznych wsi.
Znaczny rozwój gospodarczy przyczynił się do podniesienia zasobności mieszkańców
i przeobraŜenia wsi w osadę pretendującą do rangi miasta, co niestety nie zostało dotychczas
zrealizowane. Werbkowice pozostają jednak nadal ośrodkiem gminnym.
Zestawienie zabytków wpisanych do rejestru, oznaczonych symbolem „A” oraz
będących w ewidencji zabytków, lecz nie oznaczone symbolem „A”,przedstawiono w
załącznikach do programu.
2.2. Ogólna charakterystyka gminy.
2.2.1. PołoŜenie geograficzne.
Gmina Werbkowice połoŜona jest w zachodniej części powiatu Hrubieszowskiego, jej
powierzchnia wynosi 188,26 km2, co stanowi 14,83% powierzchni powiatu.
Gmina Werbkowice jest gminą graniczną powiatu, sąsiaduje ona z:
-
gminą Hrubieszów od północnego wschodu,
-
gminą Mircze od południowego wschodu,
-
gminą Tyszowce od południa,
-
gminą Miączyn od zachodu,
-
gminą Trzeszczany od północy.
Gmina Werbkowice wg regionalizacji fizyczno-geograficznej połoŜona jest w obrębie
następujących jednostek:
-
WyŜyna Wołyńsko – Podolska,
-
WyŜyna Zachodnio Wołyńska,
-
Kotlina Hrubieszowska (851.12),
-
WyŜyna Wschodniomałopolska,
-
WyŜyna Lubelska,
-
Działy Grabowieckie (343.18).
Gmina Werbkowice leŜy w północno - zachodniej części Kotliny Hrubieszowskiej,
która wchodzi w skład WyŜyny Zachodnio – Wołyńskiej oraz w niewielkiej części (część
północno – zachodnia) w obszarze Działów Grabowieckich, wchodzących w skład WyŜyny
Lubelskiej.
2.2.2. Ludność.
Teren gminy zamieszkuje 10 461 osób, z czego ludność w wieku produkcyjnym to
2 797 osób, (co stanowi 27 %), w wieku produkcyjnym 5 508 osób (55%), w wieku
poprodukcyjnym 1 860 (18%).
Gmina
Uchanie
Gmina
Hrubieszów
Gmina
Horodło
Gmina
Trzeszczany
Gmina
Werbkowice
Gmina
Miączyn
Gmina
Mircze
Gmina
Tyszowce
- granice państwa
- granice powiatu
Gmina
Dołhobyczów
- granice gmin
- drogi
- miejscowość gminna
- drogowe przejścia graniczne
Rysunek 2.
PołoŜenie Gminy.
2.2.3. Budowa geologiczna.
Obszar Gminy Werbkowice naleŜy do duŜej jednostki struktury wgłębnej – niecki
brzeŜnej, połoŜonej pomiędzy platformą prekambryjską od północnego wschodu, a
zapadliskiem przedkarpackim od południowego zachodu. Dostępny badaniom fundament
stanowią skały dolnopaleozoiczne, głównie kambryjskie i sylurskie łupki, mułcowe i
iłowcowe powstałe w warunkach geosynklinalnych. Tak ukształtowany fundament
pokrywają skały, które poczynając od dewonu powstawały w warunkach platformowych,
glównie podczas epikontynentalnych zalewów. W dewonie uskok Izbica – Zamość - Rawa
Ruska podzielił nieckę brzeŜną na podniesienie radomsko – kraśnickie w części południowo
– zachodniej i rów mazowiecko – lubelsko – lwowski w części północno – wschodniej, w
obrębie którego znajduje się obszar gminy Werbkowice. W rowie tym począwszy od
począwszy od środkowego dewonu odkładają się paleozoiczne skały osadowe. Początkowo
są to osady morskie, następnie lądowe utwory old redu, ponad którymi pojawiają się
ponownie osady morskie facji lagunowej. Utwory dewońskie kończą się elementami
sedymentacji pełnomorskiej ( wapienie, dolomity) oraz piaskowcami i mułowcami
reprezentującymi regresyjny etap cyklu sedymentacyjnego. Na utworach dewońskich
zalegają osady karbońskie z licznymi warstwami węgla kamiennego o niewielkiej
miąŜszości. W jurze podniesienie radomsko – kraśnicka jak równieŜ rów mazowiecko –
lubelsko – lwowski objęte zostają przez transgresję morską. Pokrywa osadów mezozoicznych
od jury środkowej do górnej kredy stanowi nieckę lubelską wchodzącą w skład synklinorium
brzeŜnego. Utwory jurajskie rozpoczynają się mułowcami, przechodzą w dolomity, a kończą
się wapieniami i piaskowcem. Strop jury nawiercono w bezpośrednim sąsiedztwie gminy na
głębokości 57 m (Lipowiec). Ruchy fazy młodokimeryjskiej spowodowały regresję morza.
Ponowna transgresja objęła całą nieckę brzeŜną w górnej kredzie. MiąŜszość kredy wynosi
60 m w sąsiedztwie południowo zachodniej granicy i co najmniej 570 m w sąsiedztwie
północno wschodniej granicy gminy. Dolną warstwę stanowią transgresywne osady – piaski,
piaskowce, które przechodzą w utwory węglowe. Górną podczwartorzędną warstwę stanowią
osady górnego mastrychu. W związku z przesuwaniem się osi niecki w kierunku północnego
wschodu. W obrębie Kotliny Hrubieszowskiej osadziły się małoodporne margle, natomiast
Wierzchowina Grabowiecka zbudowana jest z odporniejszej skały kredowej – opoki.
Bezpośrednio na utworach kredowych zalega czwartorzęd, poniewaŜ utwory trzeciorzędowe
zachowały się na bardzo małych powierzchniach. Najstarsze osady czwartorzędowe
reprezentuje preglacjalnaseria piaszczysto – Ŝwirowa, przykryta brukiem i Ŝwiramilub
soczewami gliny zwałowej zlodowacenia południowo – polskiego. Ze schyłkową fazą
zlodowacenia wiąŜą się osady piaszczyste i piaszczysto- Ŝwirowe jako pozostałości
wielkiego zasypania. W interglacjale wielkim początkowo pokrywa jest głęboko rozcięta (do
głębokości 40m), następnie wypełniona osadami sedymentacji rzecznej, budującymi obecnie
terasę nadzalewową w części środkowo południowej gminy w rejonie Malic, Wronowic,
Turkowic, Kolonii Turkowice, i Adeliny. Terasy te budują piaski drobno i średnio ziarniste o
miąŜszości od 1,5 do 5,0 m. Następnie pokrywa piaskowa zostaje rozcięta po czym następuje
dwukrotna sedymentacja utworów pyłowych facji dolinnej i wyŜynnej lessu. Pokrywa
lessowa występuje w północnej i południowo – wschodniej części gminy o miąŜszości od 4
do 30 m. Pokrywa lessowa występująca w północno – zachodniej części gminy (Kolonia
Honiatycze, Honiatcze, Honiatyczki) wykazuje znacznie mniejszą miąŜszość 0, - 2,0 m i
zalega na zwietrzelinie margli kredowych. Dolna warstwa lessów to utwory zlodowacenia
środkowopolskiego, natomiast górna warstwa pochodzi z okresu zlodowacenia bałtyckiego.
Lessy rozdzielone są glebą kopalną z intergracjału eemskiego. W holocenie w obrębie dolin
osadziły się muły, torfy (okres atlantycki), i mady. Muły występują w dolinie Huczwy w
okolicach Werbkowic. Pozostałe terasy zalewowe zbudowane są z torfów o miąŜszości od 1
do 7 m podścielonych piaskami pylastymi.
2.2.4. Surowce mineralne.
W obrębie gminy udokumentowano dwa złoŜa piasków :
-
złoŜe Terebiniec o powierzchni 2,66 ha, stan zasobów tego złoŜa określony jako
2 tys. ton.
-
złoŜe Wronowice o powierzchni 13,2 ha.
Występujące w tych złoŜach surowce, to kruszywo naturalne w postaci piasków
średnio i drobnoziarnistych, sklasyfikowane jako piaski do zapraw budowlanych. Z uwagi na
brak innej moŜliwości pozyskania piasków z grubszym uziarnieniem piaski te naleŜy uwaŜać
piaski niesklasyfikowane z przeznaczeniem do zastosowań ogólnobudowlanych i drogowych.
ZłoŜa Trebiniec znajdują się w obszarze perspektywicznego poszukiwania kruszywa
naturalnego. Drugim obszarem perspektywicznego poszukiwania kruszywa naturalnego
znajduje się w południowej części gminy, jednak eksploatacja złóŜ surowców mineralnych na
tym obszarze nie jest wskazana, ze względu na projektowany rezerwat „Adelina”.
Obszary perspektywicznego poszukiwania surowców ilastych zlokalizowane są takŜe
w okolicy miejscowości Peresłowice i Podhorce.
W obrębie miejscowości StrzyŜowiec wstępują lessy z glinione sklasyfikowane jako
surowce ilaste ceramiki budowlanej do produkcji cegły palonej pełnej. Obszar ten pokrywa
się z terenami, na których występują gleby wysokich klas bonitacyjnych.
Na całym terenie gminy występują złoŜa węgla kamiennego, jednak nie nadają się one
do eksploatacji, ze względu na małą miąŜszość warstwy, duŜą głębokość ich występowania
oraz znajdujące się na tych obszarach gleby o wysokich klasach bonitacyjnych podlegających
prawnej ochronie.
Na terenie gminy występują takŜe złoŜa torfów spełniających kryterium zasobności
bilansowej, wyłączonych jednak z tych zasobów ze względu na ochronę gleb wysokich klas.
2.2.5. Ukształtowanie terenu.
Kotlina
Hrubieszowska
wykształciła
się
w
postaci
szerokiego
obniŜenia
denudacyjnego, w mniej odpornych warstwach górnej kredy, marglach i wapieniach
marglistych, jest przedłuŜeniem Padołu Zamojskiego w kierunku wschodnim ma ona
charakter lekko falistej równiny przeciętej południkowo doliną Huczwy i urozmaiconej
zagłębieniami bezodpływowymi. Wysokości bezwzględne oscylują tu w granicach 200 – 240
m n.p.m.
Teren w obrębie Działów Grabowieckich jest pofałdowany, o niewielkich
wysokościach względnych oraz o niewielkich spadkach (lokalnie przekraczających 29%),
tworzy on liczne wzniesienia z głęboko wciętymi dolinami denudacyjnymi. Kulminacje
działów pomiędzy dolinami osiągają tu wysokości około 300 m n.p.m., a wysokości
względne dochodzą do 100 m. Działy Grabowieckie zbudowane są z odpornych warstw
górnokredowych, pokryte miąŜszą warstwą lessów i utworów lessopodobnych.
2.2.6. Krajobraz gminy.
Gmina Werbkowice znajduje się w obrębie dwóch jednostek fizjograficznych
Działów Grabowieckich oraz Kotliny Hrubieszowskiej wzdłuŜ rzeki Huczwy i jej dopływów.
Krajobraz gminy jest bardzo zróŜnicowany ze względu na ukształtowanie terenu
przynaleŜy do dwóch odrębnych regionów: Działów Grabowieckich (część płn. zach.) i
Kotliny Hrubieszowskiej (część pozostała).
W dolinie rzeki Huczwy i jej dopływów teren jest płaski częściowo falisty, łagodnie i
ostro podcięty.
Teren gminy jest częściowo zainwestowany (zagospodarowany) występują równieŜ tereny
otwarte, do których zalicz się
-
rolnicza przestrzeń produkcyjna bez zabudowy lub z rozproszoną zabudową
kolonijną,
-
doliny rzek , łąki, pastwiska, stawy, lasy,
-
róŜnorodna szata roślinna, stanowiąca pokrycie obszaru: rolnicze uprawowy
oraz pokrycia, łąkowe i leśne.
W okolicy Wronowic znajduje się jezioro Humiczna, które charakteryzuje się
wystepowaniem rzadkich i chronionych gatunków fauny ( grąŜel Ŝółty, grzybień północny i
Ŝabiściek pływający). Do krajobrazu wprowadzana jest funkcja agroturystyki, oraz
uzupełniająca zabudowa o charakterze letniskowym (wsie Kol. Wilków Peresołowice),
jedynie w okolicy Cukrowni krajobraz jest dysharmonijny, o charakterze przemysłowym.
Z uwagi na występowanie erozji gleb niezbędne będą zabiegi przeciwerozyjne poprzedzone
specjalistycznymi opracowaniami.
WyróŜniono tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej tj. uprawy polowe lub ogrodnicze z
występującą zabudową rolniczą rozproszoną.
Krajobraz w dolinie rzeki Huczwy tworzą naturalne zadrzewienia oraz tereny łąkowe
leśne z występującą zabudowa rolniczą. Natomiast dolina rzeki Siniochy, to krajobraz
łąkowo- pastwiskowy z zadrzewieniami i bagnami.
Na terenie gminy Werbkowice wyodrębniono trzy strefy krajobrazowe.
-
ekologiczną – obejmującą rzeki, łąki, lasy stanowiące węzły ekologiczne.
-
osadnicza – obejmująca zwarte zespoły zabudowy wiejskiej,
-
rolna – obejmująca uprawy polowe i ogrodnicze, łąki oraz rozproszoną
zabudowę rolniczą.
2.2.7. Klimat
Gmina
Werbkowice
leŜy
w
obrębie
regiony
klimatycznego
chełmsko
–
hrubieszowskiego. Klimat charakteryzuje się przewagą wpływów kontynentalnych, średnia
miesięczna temperatura roku wynosi 8 oC. Najchłodniejszym miesiącem roku jest grudzień ze
średnią temperaturą -2,4 oC, najcieplejszym lipiec, którego średnia temperatura wynosi
18,3 oC. Temperatury w tym rejonie charakteryzują się duŜą amplitudą roczną wynoszącą
powyŜej 20 oC. Zimy są długie (powyŜej 90 dni), i chłodne (najniŜsza temperatura w roku
wynosi od – 28 do – 30 oC) z liczbą dni mroźnych większą od 70. Pierwsze przymrozki
występują tutaj pomiędzy 10 a 20 września a ostatnie wiosenne do 20 maja, długość okresu
bezprzymrozkowego wynosi 180 – 190 dni.
W rejonie tym przewaŜają wiatry z sektora zachodniego (23,4% w okresie letnim i
24,7% w okresie zimowym) i południowo – zachodniego (16,2% w okresie letnim i 21,2% w
okresie zimowym), średnia waŜona prędkość wiatrów wynosi odpowiednio dla okresu
letniego 5,2m/s i 4,8 m/s oraz większa zimą, wynosząca 6,0m/s i 5,4 m/s.
NW
NE
12,3
9,9
6,6
W 23,4
E
10,6
16,2
7,2
10,7
SE
SW
S
Rysunek 3.
RóŜa kierunków wiatrów dla gminy Werbkowice.
Średnia suma opadów w roku wynosi 531 mm. Największe średnie opady notowane
były w miesiącu lipcu i wynosiły 85 mm, natomiast najmniejsze w miesiącu styczniu 17 mm.
Maksymalne opady dobowe wynoszą 60 - 70 mm. Pokrywa śniegowa stała pojawia się
wcześnie, na ogół w 3 dekadzie grudnia i trwa do pierwszej dekady marca. Maksymalna
miąŜszość pokrywy śnieŜnej wynosi 40 – 50 cm. Na terenie gminy panują dobre warunki do
uprawiania sportów zimowych. Obserwuje się bardzo niebezpieczne zjawisko występowania
częstych opadów gradu, gmina Werbkowice zaliczona została do III strefy zagroŜenia
gradowego w obrębie lubelskiego pasa gradowego o duŜym stopniu niebezpieczeństwa,
występuje tu 16% do 20% ryzyka plonów. Burze gradowe najczęściej pojawiają się w lipcu i
sierpniu ( odpowiednio 35,4% i 31,5%).
Na obszarze gminy notowane są najwyŜsze liczby dni pogodnych i upalnych w
Polsce, najwyŜsza temperatura w roku wynosi ponad 34oC, a liczba dni gorących, o
temperaturze powyŜej 20 oC jest większa od 50 dni. Na terenie całej gminy panują korzystne
warunki turystyczne.
Sumy rocznego usłonecznienia są bardzo wysokie ich wartość przekracza 1400
godzin, stwarza to korzystne warunki do wykorzystywania energii słonecznej, szczególnie w
okresie letnim.
Średni roczny niedosyt wilgotności wynosi 6 hPa, a najwyŜsze wartości przypadają na
lipiec.
2.2.8. Wody powierzchniowe i podziemne.
2.2.8.1 Wody powierzchniowe
Gmina Werbkowice znajduje się w zlewni rzeki Huczwy, jest to Region III wg
regionalizacji hydrograficznej Lubelszczyzny (Wilgat, 1998). Region ten obejmujący
wschodnią cześć pasa wyŜyn charakteryzuje się duŜo mniejszymi zasobami wodnymi w
stosunku do części zachodniej. Opady wynoszą tu ok. 575 mm rocznie, zaś odpływ 105 mm,
gdy w zachodniej części wyŜyn odpowiednio 600 i 126 mm. Sieć rzeczna ma większą
gęstość w porównaniu z WyŜyną Lubelską i Roztoczem, a wody podziemne występują na
mniejszych głębokościach. Mniej jest źródeł i są one mniej wydajne. Wody w tym regionie
odpływają przez system Huczwy, rzeka ta przynosi do Bugu ok. 4 m3/s wody i naleŜy do
pierwszej dziesiątki rzek Lubelszczyzny pod względem wielkości średniego przepływu.
Huczwa jest pierwszym duŜym dopływem Bugu (ujście na 547,2 km), znajdującym
się w całości w granicach Polski. Większa część Powiatu Hrubieszowskiego, w tym cały
obszar gminy Werbkowice odwadniana jest przez rzekę Huczwę. Powierzchnia jej dorzecza
wynosi 1394,3 km2. Górna część dorzecza odwadnia Grzędę Sokalską z charakterystycznym
układem równoleŜnikowych form rzeźby terenu, takich jak w dorzeczu WaręŜanki. Huczwa
zaczyna się w Justynówce, na zachodnim krańcu Grzędy Sokalskiej, niedaleko Tomaszowa
Lubelskiego i jeziora Wieprzowego. W Tyszowcach, gdzie do 1960 r. istniał wodowskaz,
zamykający zlewnię o powierzchni 550,4 km2, Huczwa opuszcza Grzędę Sokalską i płynie
przez Kotlinę Hrubieszowską, sąsiaduje od wschodu z dorzeczem Bukowej. Przyjmuje tu
lewostronny dopływ Siniochę (pow. zlewni 161,6 km2), płynącą prawie równolegle do
północnej krawędzi Grzędy Sokalskiej i odprowadzająca wodę z rozległych podmokłych
obniŜeń terenu, pociętych siecią rowów melioracyjnych. W Gozdowie, na 16,9 km biegu
Huczwy (od ujścia) znajduje się wodowskaz, zamykający zlewnię o powierzchni 1215 km 2.
PoniŜej kręty bieg rzeki ma generalny kierunek z północnego wschodu (NE) na wschód (E).
W Hrubieszowie Huczwa dzieli się na dwa ramiona obejmujące stare miasto. Lewe ramię jest
czynnym korytem, prawe zamieniono na kanał. Na terenie miasta, na 7,2 km biegu rzeki,
istniał wodowskaz kontrolujący zlewnię o powierzchni 1357,9 km 2. Funkcjonował on do
1960 r.
Dolny odcinek rzeki stanowi granice między Kotliną Hrubieszowską a Działami
Grabowieckimi i Grzędą Horodelską. Z krain tych do Huczwy spływają niewielkie cieki.
Rzeka Huczwa w dolnym biegu nie jest uregulowana. Meandruje, wcinając się głęboko w
dno doliny. Wcięcie sprowokowane zostało zniszczeniem piętrzeń przy młynach wodnych i
dopasowaniem się do profilu rzeki do podstawy erozji. Huczwa uchodzi do Bugu na
wysokości 175,7 m n. p. m. RóŜnica wysokości źródeł i ujścia wynosi około 64 m, co przy
długości rzeki 74,6 km daje spadek średni 0,86 %. Huczwa oddaje do Bugu średnio 4,2 m 3/s
wody i jest w skali regionu rzeką o średnim przepływie.
Średnie miesięczne przepływy Huczwy w Gozdowie, w latach 1951 – 1990, wyniosły
w miesiącu marcu Q=8,13 m3/s, a we wrześniu Q=2,15 m3/s. Średni roczny przepływ dla tego
profilu wynosi Q=3,97 m3/s, a odpływ jednostkowy q=3,27 l/s* km2. Wskaźnik ten naleŜy do
najniŜszych w Województwie Lubelskim, co potwierdza bardzo niską zasobność wodną tego
obszaru.
2.2.8.2 Wody podziemne.
Na trenie gminy wody podziemne w strefie aktywnej wymiany występują w utworach
wieku kredowego i czwartorzędowego.
Skały te stanowią zbiorniki o zróŜnicowanych zasobach i warunkach występowania
wód podziemnych. Badany obszar wchodzi w obręb hydrogeologicznego regionu kredy
lubelskiej, z głównym poziomem wodonośnym utrzymującym się w osadach górnej kredy,
lokalnie równieŜ w utworach czwartorzędowych.
O warunkach występowania wody decydują przepuszczalność hydrauliczna i
odsączalność oraz miąŜszość warstw wodonośnych i izolujących osady kredy i czwartorzędu.
Oprócz warunków geologicznych wielkość zasobów wodnych jest uzaleŜniona od zasilania,
sezonowej i rocznej zmienności opadów oraz ich intensywności. Na tworzenie się zasobów
wodnych wpływa takŜe proces parowania. DuŜe znaczenie mają równieŜ gleby, potrzeby
wodne roślin, uŜytkowanie i zabudowa terenu. Na podkreślenie zasługuje takŜe silne
powiązanie hydrauliczne wód podziemnych i powierzchniowych.
Wody podziemne pierwszego uŜytkowego poziomu występują w róŜnych wiekowo i
litologicznie utworach. Tworzą piętra wodonośne związane z osadami kredy i czwartorzędu.
Wody poszczególnych pięter znajdują się najczęściej w łączności hydraulicznej. Tworzą one
jedno ciągłe zwierciadło wody, którego wysokość połoŜenia nawiązuje do rzeźby terenu. W
zaleŜności od charakteru skały wodonośnej występują w szczelinach i porach skał kredowych
lub
w
porach
luźnych
osadów
czwartorzędu.
W
zróŜnicowanych
utworach
czwartorzędowych wody podziemne występują w piaskach róŜnoziarnistych, często
pylastych lub gliniastych.
W obszarach dolin i obniŜeń oraz równin akumulacyjnych płytko połoŜone
zwierciadło wody pierwszego poziomu decyduje o istnieniu mokradeł stałych lub
okresowych. Natomiast w terenach międzydolinnych występują wody podziemne, których
swobodne zwierciadło wody nie jest izolowane od powierzchni terenu utworami słabo
przepuszczalnymi.
Zwierciadło wody pierwszego poziomu wykazuje ogólne nachylenie zgodne z
ukształtowaniem powierzchni topograficznej. Głęboko wcięta dolina Huczwy silnie drenuje
wody podziemne. Gradient hydrauliczny wskazuje – przy duŜej generalnie przepuszczalności
skał – na ruchliwość wód podziemnych i ich znaczny udział w zasilaniu rzeki. Widoczna jest
duŜa zgodność podziemnych i powierzchniowych działów wodnych. Szczególnie duŜe
zróŜnicowanie wysokości połoŜenia zwierciadła wody jest w pobliŜu dolin.
Poziom czwartorzędowy posiada swobodne zwierciadło wody i zasilane jest przez
infiltrację wód opadowych, posiada tendencję do obniŜania się, a nawet zanikania. Wody
tego poziomu naraŜone są na zanieczyszczenie powierzchniowe, zarówno pod względem
fizyko – chemicznym, jak i bakteriologicznym.
Poziom kredowy utworzony jest przez serie skał osadowych górnej kredy. Piętro
wodonośne charakteryzuje się szczelinowo – porowymi warunkami gromadzenia i przepływu
wody. Zwierciadło wody poza dolinami rzecznymi ma na ogół charakter swobodny. Wody
naporowe piętra kredowego występują w strefach dolin, gdzie są przykryte osadami
czwartorzędowymi wypełniającymi kopalne doliny. Przeciętna wydajność studni wierconych
waha się od 4m3/h/m depresji ( w kredzie piszącej i marglach miękkich), do 27 m3/h/m
depresji ( w twardych marglach i opokach). NajwyŜsze wydajności jednostkowe uzyskiwane
są w strefach dolin rzecznych a najniŜsze na wierzchowinach.
2.2.9. Flora i fauna
2.2.9.1 Flora
Na terenie gminy Werbkowice występuje flora stepowa z rzadkimi gatunkami
ksenotermicznymi, są to zbiorowiska wapnolubne występujące na słonecznych stokach,
zarośla i murawy, w których dominują:
-
w zespołach
zaroślowych:
ligustr pospolity,
głóg
jednoszyjkowy i
prostokielichowy, jeŜyna popielica, dereń świądwa, wisienka karłowata i inne;
-
w murawach ksenotermicznych na podłoŜu lessowym wydzielają się
skupienia z ostnicą włosowatą, rutewką, szałwią łąkową;
-
zbiorowiska łąkowe i pastwiskowe; zbiorowiska trzęślicowe, łąki kośne z
udziałem traw wiązówki błotnej, ostroŜenia warzywnego, sitowia leśnego i innych;
pastwiskowy charakter mają zespoły z udziałem situ rozpierzchłego, grzebienicy oraz
śmiałka darniowego;
-
zbiorowiska synantropijne rozwinęły się na terenach zagospodarowanych
przez człowieka i róŜnicuje się je na dwie grupy:
-
zbiorowisko segetalne, tzn. roślinność występującą wśród upraw polowych
roślin okopowych i zboŜowych;
-
zbiorowisko ruderalne (zrębów leśnych i nieuŜytków), a wśród nich bez
czarny, leszczyna, śliwa, tarnina, kruszyna pospolita, kalina karłowata, trzmielina
zwyczajna, szakłak pospolity, szałwia okółkowa, barwinek pospolity, rdest, jaskółcze
ziele, wierzba iwa, łubin trwały;
-
zbiorowiska wodne występujące w korytach rzek, brzeŜnych partiach rowów
melioracyjnych i w obrębie stawów; najczęściej są to zbiorowiska typowe np.:
zespół rdestnicy - wywłóczniki, rogatki, jaskry (związany z wodami płynącymi),
zespół lilii wodnych i kilka asocjacji szuwarowych (związany z wodami stojącymi)
-
zbiorowisko torfowe, które w przeciwieństwie do zbiorowisk wodnych
cechuje bardzo zróŜnicowany skład florystyczny z rzadkimi gatunkami. Występują
torfowiska niskie, przejściowe i wysokie. Torfowiska niskie i wysokie skupiają wiele
roślin rzadkich takich jak wawrzynek wilcze łyko, bluszcz pospolity, wierzba
borówkolistna, widłak goździsty, lilia złotogłów, storczyki, rosiczka okrągłolistna i
inne. Na torfowiskach przejściowych liczny udział ma turzyca bagienna, turzyca
strunowa, przygiełka biała, turzyca obła i turzyca nitkowata, trzcinnik prosty,
marzyca ruda. Na terenie gminy zaobserwowano takŜe takie rośliny jak: goździk
pyszny, pełnik europejski, ciemięŜyca zielona, kosaciec syberyjski, kruszczyk błotny,
gałka długoostrogowa, lipennik leosla.
-
siedliska leśne, w których występują: wiałak wroniec, wiałak goździsty, tojad
dziobaty, parzydło leśne, groszek alzacki, wawrzynek wilczełyko, barwinek
pospolity, naparstnica zwyczajna, lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny, lester
gajowy, podkolan biały, podkolan zielony,
-
zespoły wodne w których zaobserwowano: grąŜel Ŝółty, grzybień północny,
-
murawy kserotermiczne i zbiorowiska zaroślowe w których występują:
zawilec leśny, powojnik prosty, wiśnia karłowata,
zbiorowiska synantropijnew których występuje m.in. turówka wonna.
-
Na terenie gminy Werbkowice stwierdzono gatunki bardzo rzadkie, do których
naleŜą:
-
okrzyn szerokolistny
-
rzerzcha włochata
-
dziurawiec kosmaty
-
Andrus awensis – jedyne stanowisko na Lubelszczyźnie stwierdzone na zbiorowisku
ruderalnym
-
dąbrówka piramidalna
-
mierzwica cuchnąca
-
trędownik omuszony
-
szałwia leśna
W trakcie badań terenowych prowadzonych w celu sporządzenia inwentaryzacji
stwierdzono występowanie grzybienia północnego i grąŜela Ŝółtego na jeziorze Humiczyna w
okolicy Wronowic, oraz w zakolach Huczwy w południowej części gminy, występował tam
takŜe niechroniony, lecz coraz rzadszy Ŝabiściek pływający.
2.2.9.2 Fauna.
Na terenie gminy stwierdzono następujące gatunki zwierząt:
-
kania czarna
-
łoś – ostoja w kompleksie leśnym między Terebiniem a Sahryniem
-
krzyŜówka - na łąkach nad Huczwą
-
błotniak popielaty - w dolinie Huczwy obok Turkowic
-
jastrząb – w lasach koło Adeliny
-
kokoszka wodna – we wsi Sahryń i obok cukrowni w Werbkowicach
-
sieweczka rzeczna – prawdopodobnie lęgowa w Werbkowicach
-
czajka w dolinie Huczwy
-
brodziec piskliwy – obok Turkowic w dolinie Huczwy
-
rycyk - w dolinie Huczwy między Tyszowcami a Werbkowicami
-
jaskółka brzegówka – skarpa w Wilkowie
-
dzierzba czarnoczelna – w okolicach Turkowic i Sahrynia
-
strumieniówka – łąki między Kotorowem a Malicami i koło Adeliny
-
świerszczak – w dolinie Huczwy między Turkowicami a Tyszowcami
-
pustułka – w Krynicach
-
trzciniak – w dolinie Huczwy
-
muchołówka białoszyja – grad między Adeliną a Lipowcem
-
remiz – Haniatyczki
-
dziwonia – w dolinie Huczwy obok Turkowic
-
potrzos - nad Huczwą obok Turkowic
2.3. Formy ochrony przyrody w gminie Werbkowice.
Obszar gminy Werbkowice leŜy na terenie korzystnym z przyrodniczego punkt
widzenia, gdyŜ połoŜony jest na obszarze kilku jednostek fizyczno – geograficznych.
PołoŜenie takie stwarza moŜliwości występowania w bezpośrednim sąsiedztwie od siebie
wielu gatunków roślin i zwierząt, wymagających róŜnorodnych warunków środowiska.
Prowadzi to do duŜego bogactwa przyrodniczego i róŜnorodności gatunkowej, ale stwarza
jednocześnie zagroŜenie osiedlania się gatunków niepoŜądanych, a nawet szkodliwych.
Dogodne warunki do ekspansji tych gatunków na tereny gminy stwarzają lokalne
korytarze ekologiczne połoŜone wzdłuŜ koryta rzeki Huczwy i rzeki Siniochy.
2.3.1. Korytarze ekologiczne.
Przez obszar gminy Werbkowice przechodzą trzy korytarze ekologiczne dla fauny o
znaczeniu regionalnym:
-
dla fauny leśnej – łączącej lasy roztoczańskie z lasami Nadleśnictwa Mircze
-
dla fauny bagienno – łąkowej i zaroślowej – dolina Huczwy
-
dla fauny kserotermofilnej
SkrzyŜowanie korytarza
leśnego z bagienno łąkowym tworzy węzeł ekologiczny w
obrębie którego projektuje się utworzenie rezerwatu przyrody „ Adelina”
drugim węzłem ekologicznym jest zwarty kompleks leśny w okolicach Sahrynia naleŜący
do korytarza leśnego regionalnego wybijający się występowaniem łosia i licznymi
rzadkimi i chronionymi gatunkami fauny i flory.
-
Korytarz ekologiczny biegnący wzdłuŜ doliny rzeki Huczwy, na którym zachowany
został naturalny krajobraz doliny, wraz z pozostałościami grodziska Gozdów, terenami
łąkowymi i bagiennymi. W korytarzu tum wskazane zostało miejsce na zalew mający
zwiększyć walory rekreacyjne i turystyczne. Na terenie korytarza nie mogą być
lokalizowane
obiekty
mogące
zagraŜać
środowisku
naturalnemu
tj.:
zakłady
przemysłowe, obiekty rolnicz, obiekty gospodarcze). Wskazane jest natomiast
lokalizowanie ścieŜek pieszych i rowerowych, realizowanych w taki sposób, aby nie
został naruszony naturalny układ zadrzewień, łąk oraz pól uprawnych.
-
Korytarz ekologiczny połoŜony wzdłuŜ doliny rzeki Siniochy zachowuje naturalno –
kulturowy krajobraz kształtowany przez łąki, pastwiska, zadrzewienia oraz bagna.
Na obszarach objętych tym korytarzem zabroniona jest realizacja ciągów infrastruktury
technicznej przegradzającej korytarz.
2.3.2. Węzły ekologiczne.
Na terenie gminy zlokalizowane są takŜe węzły ekologiczne:
-
Węzeł ekologiczny na południowo – wschodnim skraju gminy leŜący w obrębie doliny
rzeki Huczwy. Na obszarze węzła wymagane jest zachowanie naturalno – kulturowego
krajobrazu doliny, wraz z łąkami, zadrzewieniami, enklawami leśnymi, uŜytkami leśnymi
orz uprawami rolnymi. Zalecane jest zwiększenie bioróŜnorodności w obrębie węzła,
zachowanie naturalnych siedlisk oraz objęcie ochroną jeziora Humiczyzna i biotopów
naturalnych ze względu na występowanie tam rzadkich i chronionych gatunków roślin..
-
Węzeł ekologiczny Las Korzuchowski. Teren węzła zachował naturalny charakter leśny z
uŜytkami leśnymi o duŜej bioróŜnorodności. Wokół obszaru leśnego występują uprawy
rolne, na których w północno zachodniej części występuje zabudowa rolnicza.
Gmina bierze udział w programach ochrony środowiska, zarówno na szczeblu
lokalnym (korytarze i węzły ekologiczne), jak i międzynarodowym (NATURA 200,
ECONET, CORINE).
2.3.3. Udział Gminy w programie Europejskim CORINE.
Program CORINE (Coordination of Information on the Environment) to program
opracowany dla krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz krajów PHARE. Obejmuje
wiele projektów dotyczących standaryzacji i zbierania informacji o róŜnych elementach
przyrodniczego środowiska człowieka w Europie, stanowiąc podstawę dwóch sieci terenów
chronionych: NATURA 2000 i Emerald. Jednym z nich jest program CORINE-biotopes
(koordynacja informacji o biotopach, czyli miejscach Ŝycia populacji gatunku), realizowany
przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie.
Jego celem jest wyznaczanie i gromadzenie danych o ostojach przyrodniczych o
znaczeniu europejskim. W Polsce zidentyfikowano 956 ostoi (zajmują one 20% terytorium
Polski), z czego 46 ostoi w województwie lubelskim. Na terenie gminy znajduje się jedna
ostoja przedstawiona na rys.4.
2.3.4. Udział Gminy w projektowanej Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000.
Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000 jest systemem ochrony wybranych
elementów przyrody obowiązującym państwa członkowskie Unii Europejskiej. Jest
odpowiedzią UE na nasilającą się degradację środowiska przyrodniczego. Sieć tworzona jest
w celu zabezpieczenia zagroŜonych i reprezentatywnych dla regionów biogeograficznych
Wspólnoty Europejskiej siedlisk oraz rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
Program NATURA 2000 opiera się na dwu dyrektywach UE:
Dyrektywie Rady 92/43/EWG, tzw. dyrektywa siedliskowa (w sprawie ochrony siedlisk
dzikiej fauny i flory);
Dyrektywie Rady 79/409/EWG, tzw. dyrektywa ptasia (o ochronie dziko Ŝyjących
ptaków).
Dyrektywa siedliskowa zobowiązuje do utworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej.
Sieć NATURA 2000 ma być spójnym funkcjonalnie systemem obszarów ochrony na całym
terytorium Wspólnoty Europejskiej.
Tworzyły ją będą:
Specjalne Obszary Ochrony (SOO) – wytypowane w oparciu o dyrektywę siedliskową;
Obszary Specjalnej Ochrony (OSO) – wytypowane w oparciu o dyrektywę ptasią.
Na terenie gminy projektowana jest ostoja o powierzchni poniŜej 100 ha,
przedstawiona na rys.4.
Rysunek 4.
Proponowane obszary sieci ekologicznej NATURA 2000 w obrębie
powiatu Hrubieszowskiego.
2.3.5. Parki.
•
Kol. Dobromierzyce – park zniszczony. Występuje tu:
-
Aesculus hippocastar,
-
hippocastanum 5 szt.
-
Acer negundo 3 szt.
•
Park Hostynne – silnie zniszczony. Posiadłość prywatna. Łącznie na
obrzeŜach pozostało ok. 30 starszych drzew reprezentujących 11 gatunków.
Występują tu następujące gatunki:
-
Fraxinus excelsior 100 szt.
-
Picea abies - 10 szt.
-
Abies - 10 szt.
-
Acer platonides - 10 szt.
-
Tilia cordata -10 szt.
•
Podhorce – obecnie pozostało tylko 11 drzew z 3 gatunków t.j..
-
Tilia cordata - 5 szt.
-
-
Robinia pseudoacacia - 4 szt.
-
Ulmus effusa - 2 szt.
•
Malice - park zniszczony całkowicie. Pozostało tylko 5 drzew:
-
Aesculus hippocastanum - 1 szt.
-
Fraxinus excelsior – 2 szt.
-
•
Peresołowice – własność prywatna. Zachowało się ok. 250 szt. drzew
naleŜących do 21 gatunków rosnących głównie we wschodniej części parku. Do
gatunków tych naleŜą:
-
Acer platonoides – 20 szt.
-
Acer pseudoplatanus – 10 szt.
-
Carpiunus betulus – 10 szt.
-
Robinia pseudoacacia - 15 szt.
Do drzew rzadszych i o większych wymiarach rosnących na tym obszarze naleŜą:
-
Pinus cembra – sosna limba – 0,8 do 1,3m obwodu,
-
Pinus strobus 2,4 m obwodu.
-
Abias conololor- - jodła jednobarwna kalifornijska., - 1,8m obwodu,
-
Acer a sacharinum 7 m obwodu,
-
Klon srebrzysty z 9 grubymi odnogami na wys. 1,5 m.
Na obrzeŜach parku Gozdów rośnie ok. 200 drzew naleŜących do 12 gat. Są to:
-
Juglanus regia - 15 szt.
-
Fraxinus excelsior – 10 szt.
-
Ulmus Laevis - 10 szt.
Drzewa o większych rozmiarach, to:
-
Tilia cordata 3,1 do 5m obwodu.
•
Park w Gminie Werbkowice to obiekt o powierzchni 10 ha. Cały park ma
dobrze zachowana zieleń wysoka. Tworzy ja ponad 1000 drzew naleŜących do 21 gat.
Największy udział mają:
-
Tilia cordata – 200 szt.
-
Fraxinus exelsiot, - 150szt.
-
excelsior – 150 szt.
-
Acer platenoides – 50 szt.
-
Robinia pseudoacacia – 50 szt.
-
Ulmus Leawis - 50 szt.
Gatunki rzadsze: i barzdziej okazałe to:
-
Quercus robur 3,4 do 6m obwodu,
-
Dąb szypułkowy 3m obwodu – 80 szt.
-
Tilia cordata 3m obwodu,
-
Abies concolor do 0,8 m obwodu - 2 szt..
2.3.6. Obszary i Obiekty Szczególnie Chronione.
Parki pałacowe, klasztorne i dworskie:
-
Peresołowice - park XIX – wieczny o pow. 2 ha z reliktami ogrodu z XVIII w. z jodłą
kalifornijska, sosną, limbą i sosną wejmutka
-
Turkowice - Zakład – zespół zieleni o pow. ok. 3 ha na terenie XIX – wiecznego
prawosławnego klasztoru Ŝeńskiego
-
Werbkowice – park krajobrazowy o pow. 20 ha z przełomu XVIII i XIX w. z
dąbrową i jodłą kalifornijską.
-
lasy ochronne:
-
stanowiące ostoję zwierząt
-
wodochronne
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Werbkowice
2.3.7. Pomniki przyrody.
Tabela 1.
Gmina
Zestawienie pomników przyrody oŜywionej
Nr w ewidencji
WKP
Charakterystyka obiektu
Lokalizacja
Gozdów
140
Lipa drobnolistna 2 szt.
w sąsiedztwie kolejki
wąskotorowej
Malice
94
Dąb szypułkowy
przy drodze powiatowej
Werbkowice - Tyszowce
Werbkowice
138
Dąb szypułkowy 124 szt.
Park dworski w
Werbkowicach
Werbkowice
139
Lipa drobnolistna
Park dworski w
Werbkowicach
Miejscowość
Werbkowice
Podstawa prawna ochrony
Orzeczenie nr 3 Wojewody
Zamojskiego z 1988 r.
Dz. Urz. Nr1, poz. 2
Zamojskiego z 1987 r.
Dz. Urz. Nr1, poz. 37
Zamojskiego z 1988 r. Dz. Urz.
Nr1, poz. 2
Zamojskiego z 1988 r. Dz. Urz.
Nr1, poz. 2
Program Ochrony Środowiska dla gminy Werbkowice
3. Stan i tendencje przeobraŜeń środowiska naturalnego.
3.1.1. Powietrze atmosferyczne.
Powietrze jest to mieszanina gazów oraz cząstek stałych, z których składa się
atmosfera ziemska. Wprowadzone do powietrza substancje, które nie są jej naturalnymi
składnikami lub ich stęŜenia przekraczające właściwy dla nich zakres, są to zanieczyszczenia
powietrza.
Zanieczyszczenia te najsilniej odczuwalne są w wielkich aglomeracjach miejskich
oraz w ośrodkach przemysłowych. Ze względu na ich bezpośredni wpływ na Ŝycie ludzi
poświęca się im coraz więcej uwagi. Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń są:
kotłownie, pojazdy samochodowe, a takŜe zakłady przemysłowe, usługowe i stacje paliw.
Podstawą oceny jakości powietrza są pomiary przeprowadzone w stacjach
monitoringu. Badania monitoringowe jakości powietrza prowadzą Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska (WIOŚ) oraz Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna
(WWSE).
Podstawowymi aktami prawnymi określającymi obowiązki, zasady oraz kryteria
jakości powietrza w Polsce są:
•
Ustawa Prawo ochrony środowiska, z dnia 27 kwietnia 2001 r (Dz. U. Nr 62 poz. 627
z późn. zm.),
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku, w sprawie
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, czasu ich obowiązywania, alarmowych
poziomów niektórych
substancji
w powietrzu
oraz
marginesów
tolerancji
dla
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, (Dz. U. Nr 87 poz.796),
•
Rozporządzenie Ministra z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji
w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798).
Emitowane do atmosfery substancje występują w postaci stałej, ciekłej lub gazowej,
mogą być przenoszone na znaczne odległości w wyniku ruchów mas powietrza i wpływają na
inne elementy środowiska np. na: zdrowie ludzi, klimat, przyrodę oŜywioną, glebę, wodę lub
powodują inne szkody w środowisku.
Do głównych substancji zanieczyszczających naleŜą:
-
gazy, w tym: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu,
tlenek węgla, amoniak,
-
pyły, w tym: pyły ze spalania paliw stałych, pyły metalurgiczne
oraz z produkcji nawozów i cementu,
-
aerozole.
Dwutlenek siarki podobnie jak dwutlenek azotu i amoniak wskutek przemian
chemicznych w powietrzu dociera do powierzchni ziemi w postaci jonów obniŜających
odczyn gleby i wody, powodując ich zakwaszenie oraz uszkodzenia lasów, korozje
konstrukcji, obiektów zabytkowych (efekt „kwaśnych deszczy”).
Dwutlenek węgla, metan, podtlenek azotu oraz freony powodują wzmacnianie efektu
cieplarnianego, który sprzyja powstawaniu m.in. katastrofalnych powodzi i susz. Ponadto
związki zawierające chlor i brom są powodem zubaŜania warstwy ozonowej.
Wg pomiarów czystości powietrza prowadzonych na terenie gminy stęŜenia
dwutlenku siarki w powietrzu nie przekraczały dopuszczalnych poziomów stęŜeń dla tego
związku. RównieŜ norma maksymalnych dobowych stęŜeń (D 24 = 150 µg/m3) nie została
przekroczona. Wyniki pomiarów przedstawiono w tabelach poniŜej.
Tabela 2.
Zestawienie wyników pomiarów dwutlenku siarki prowadzonych w 2002 na
terenie Gminy Werbkowice wg WIOŚ.
Lp.
1
Lokalizacja
stacji
pomiarowej
Wartość średnia stęŜenia w µg/m3 dla
okresu
Pomiary 24 godzinne
StęŜenia maksymalne
Data
Okres Okres
Zimowego
Roku
Letniego
wystąpienia
zimowy letni
(I-III,
kalendarzowego
(IV–IX)
maksimum
X-XII)
µg/m3 µg/m3
w roku
Werbkowice
ul. Sikorskiego
Tabela 3.
1,2
1,1
1,2
3,1
4,6
23.06.2002
StęŜenia średnioroczne dwutlenku siarki w latach 1998 – 2002 na terenie
Gminy Werbkowice wg WIOŚ.
Lp.
1
Lokalizacja stacji
pomiarowej
Werbkowice
ul. Sikorskiego
StęŜenia średnioroczne SO2 w µg/m3
1998
1999
2000
2001
2002
-
2,8
2,2
1,8
1,2
Wyniki stęŜeń dwutlenku siarki w powietrzu na terenie Gminy Werbkowice moŜna
uznać za niskie i bardzo niskie. Wyraźna jest tendencja spadku zanieczyszczeń tym
związkiem.
Obserwowane od kilku lat maksymalne stęŜenia dwutlenku siarki, występujące
sezonowo w okresie zimowym wskazują jednoznacznie na procesy energetycznego spalania
paliw jako źródło zanieczyszczenia powietrza tą substancją.
Wyniki pomiarów stęŜenia dwutlenku azotu, prowadzone na stacji w Werbkowicach,
wskazują na bardzo niską jego zawartość w powietrzu. Średnia wartość stęŜenia w 2002 roku
wyniosła 2,2 µg/m3, co stanowiło zaledwie 6,0 % dopuszczalnej średniej wartości dla okresu
rocznego.
Tabela 4.
Zestawienie wyników pomiarów dwutlenku azotu na terenie Gminy
Werbkowice prowadzonych w 2002 roku wg WIOŚ.
Wartość średnia stęŜenia w µg/m3 dla
okresu
Pomiary 24 godzinne
Data
Okres Okres
Zimowego
Roku
Letniego
wystąpienia
zimowy letni
(I-III,
kalendarzowego
(IV – IX)
maksimum
X-XII)
µg/m3 µg/m3
w roku
Lokalizacja
stacji
pomiarowej
Werbkowice
ul. Sikorskiego
2,2
2,3
2,6
7,0
8,2
27.08.2002
Dwutlenek azotu jest w znacznej mierze efektem spalania paliw w silnikach pojazdów
spalinowych oraz w procesach grzewczych. Jego znaczne stęŜenia występują zatem w duŜych
aglomeracjach, miejscowościach o niewielkim udziale gospodarstw podłączonych do sieci
grzewczej i przy ruchliwych trasach komunikacyjnych.
StęŜenia NO2 w sezonie zimowym i letnim charakteryzują się mniejszym
róŜnicowaniem sezonowym niŜ w przypadku SO2, co związane jest ze znaczącym udziałem
źródeł mobilnych w ogólnej emisji dwutlenku azotu.
Tabela 5.
StęŜenia średnioroczne dwutlenku azotu w latach 1998 – 2002 na terenie
Lokalizacja stacji
pomiarowej
Werbkowice
ul. Sikorskiego
StęŜenia średnioroczne NO2 w µg/m3
1998
1999
2000
2001
2002
--
12,4
2,2
3,1
2,4
Analiza wieloletnich badań dwutlenku azotu, 1998 – 2002 wskazuje na utrzymywanie
się wartości stęŜeń średniorocznych na porównywalnym poziomie (2 – 3 µg/m3 ), z
wyraźnym spadkiem emisji w po roku 1999. Ze względu na ograniczenia w ostatnich latach
emisji przemysłowej oraz w związku z rozwojem sieci ciepłowniczych, głównie na terenie
miast coraz większej wagi nabiera problem emisji NO2 z silników, wzrastającej w
stosunkowo szybkim tempie liczby pojazdów poruszających się po naszych ulicach i
drogach.
Pył jest zanieczyszczeniem powstającym głównie podczas spalania paliw, zwłaszcza
stałych w celach grzewczych. Stąd stęŜenia tego zanieczyszczenia charakteryzuje zmienność
sezonowa związana z warunkami klimatycznymi panującymi w naszym kraju. Pomiary
stęŜeń pyłu wykonywano metodą reflektometryczną.
Tabela 6.
Zestawienie wyników pomiarów pyłu zawieszonego prowadzonych w 2002 na
terenie Gminy Werbkowice wg WIOŚ.
Wartość średnia stęŜenia w µg/m3
dla okresu
Lokalizacja
stacji
pomiarowej
Roku
kalendarzowego
Zimowego
(I-III,
X-XII)
Letniego
(IV – IX)
6,3
6,5
6,1
Werbkowice
ul. Sikorskiego
Tabela 7.
Pomiary 24 godzinne
Data
Okres Okres
wystąpienia
zimowy
letni
maksimum
w
µg/m3
µg/m3
roku
27,8
42,2
03.09.2002
StęŜenia średnioroczne pyłu zawieszonego w latach 1998 – 2002 na terenie
Lokalizacja stacji
pomiarowej
Werbkowice
ul. Sikorskiego
StęŜenia średnioroczne w µg/m3
1998
1999
2000
2001
2002
-
8,5
8,6
5,2
6,3
Wartości stęŜeń pyłu zawieszonego w okresie ostatniego pięciolecia, według danych
pomiarowych z lat 1998–2002 na terenie Gminy Werbkowice, utrzymują się generalnie na
porównywalnym poziomie.
Obszar gminy Werbkowice charakteryzuje się bardzo dobrym stanem czystości
powietrza atmosferycznego. Jedynie wskaźniki zanieczyszczeń powietrza pyłami znacząco
obniŜają ogólny stan czystości. Wyeliminowanie tych zanieczyszczeń powodowanych
głównie przez spalanie paliw w celach grzewczych w okresie zimowym w znaczący sposób
poprawiłoby czystość powietrza Gminy.
Wskaźniki czystości powietrza na terenie gminy są zbliŜone do wartości
występujących na terenie całego Powiatu Hrubieszowskiego Natomiast w porównaniu ze
wskaźnikami występującymi na terenie innych obszarów województwa lubelskiego, gmina
charakteryzuje się bardzo dobrym stanem środowiska atmosferycznego.
3.1.2. NatęŜenie hałasu komunikacyjnego i przemysłowego.
Hałas jest czynnikiem w znacznym stopniu wpływającym na jakość warunków
zamieszkania i wypoczynku człowieka.
W świetle definicji, ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku
(Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późn. zmianami), hałas są to dźwięki o częstotliwości od 16 Hz do
16 kHz, które naleŜy traktować jako zanieczyszczenie energetyczne środowiska i dlatego
naleŜy przyjmować takie same ogólne zasady, obowiązki i formy postępowań związanych z
hałasem, jak w pozostałych dziedzinach ochrony środowiska.
Ochrona przed hałasem polega na utrzymaniu poziomu hałasu poniŜej poziomu
dopuszczalnego, a co najwyŜej na poziomie tego hałasu oraz zmniejszenie hałasu, co
najmniej do poziomu dopuszczalnego, gdy został on przekroczony. Działania te mają na celu
zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska.
Dopuszczalne Wartości hałasu w środowisku określa rozporządzenie Ministra
Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 w sprawie
dopuszczalnych poziomów dźwięku w środowisku (Dz. U. Nr 66 poz. 436).
Natomiast wartości progowe hałasu, mówiące o tym, do jakiej kategorii zagroŜenia hałasem
moŜna zaliczyć dany teren określone są rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 09
stycznia 2002roku (Dz. U. Nr 8 poz. 81). Państwowy Zakład Higieny, na podstawie ankiet,
opracował takŜe subiektywna skalę uciąŜliwości hałasu. Wynika z niej, Ŝe najbardziej
dokuczliwy jest hałas komunikacyjny, znaczny wpływ na utrzymanie klimatu akustycznego
ma hałas sąsiedzki, osiedlowy a takŜe hałas przemysłowy. Dlatego grupą najbardziej
naraŜoną na hałas są mieszkańcy duŜych miast oraz miejscowości połoŜonych wzdłuŜ
ruchliwych tras komunikacyjnych i w pobliŜu niektórych obiektów przemysłowych.
3.1.2.1 Hałas drogowy.
Hałas drogowy jest głównym źródłem zakłóceń środowiska akustycznego. Poziom
hałasu komunikacyjnego zaleŜy zarówno od czynników, takich jak natęŜenie ruchu, prędkość
pojazdów, ich stan techniczny czy rodzaj i stan nawierzchni, po której poruszają się owe
pojazdy, jak i od rodzaju otaczającej zabudowy.
Na terenie gminy głównym źródłem hałasu drogowego są pojazdy kołowe oraz
transport kolejowy.
Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 74, biegnąca przez : Kielce – Kraśnik –
Janów Lub. – Szczebrzeszyn – Zamość – Hrubieszów do Zosina. W obrębie tej trasy
występują teŜ najwyŜsze poziomy hałasu komunikacyjnego związane z natęŜeniem ruchu
wszystkich pojazdów oraz z ilością pojazdów cięŜkich poruszających się po tej trasie.
Badania poziomu natęŜenia hałasu komunikacyjnego
prowadzone były w
Hrubieszowie przy ul. Zamojskiej 68, co zostało uznane za punkt miarodajny do analizy
natęŜenia hałasu na trasie nr 74, a tym samym do analizy klimatu akustycznego w obrębie
Gminy Werbkowice.
Wyniki przeprowadzonych badań przedstawione zostały w poniŜszej tabeli oraz w
formie graficznej na rysunku nr 3.
Tabela 8.
Zestawienie wyników pomiarów hałasu wykonywanych przy ul. Zamojskiej w
Hrubieszowie w latach 2000 – 2002.
Rok
2000
2001
2002
Poziom hałasu drogowego A
w porze dziennej [dB]
w linii
przy ulicy
zabudowy
70,5
68,9
62,1
69,1
63,1
NatęŜenie ruchu
łącznie [poj./godzina]
%
pojazdów
cięŜkich
906
459
533
15,9
23,0
24,6
Rysunek 5.
NatęŜenie hałasu komunikacyjnego w obrębie gminy Werbkowice.
Jak wynika z przedstawionych wyników badań na terenie gminy nie są przekroczone
progowe poziomy natęŜenia hałasu, więc teren gminy nie naleŜy do obszarów zagroŜonych
hałasem. Jednak wg subiektywnej skali uciąŜliwości hałasu teren ten moŜna zaliczyć do
obszaru o duŜej uciąŜliwości hałasu. Po roku 2000 zaobserwowano znaczny spadek natęŜenia
ruchu wszystkich pojazdów przy jednoczesnym wzroście udziału pojazdów cięŜkich, zmiany
te spowodowały nieznaczny spadek natęŜenia hałasu drogowego.
3.1.2.2 Hałas kolejowy.
Hałasem kolejowym jest hałas powstający podczas ruszania, jazdy i zatrzymywania
się pociągu. Podstawowy wpływ na emisję do środowiska hałasu powodowanego przez ruch
kolejowy ma jakość taboru oraz rodzaj i stan infrastruktury. Obecnie eksploatowany w Polsce
tabor jest w znacznym stopniu przestarzały i zuŜyty. Nowoczesne rozwiązania zestawów
kołowych i hamulcowych jak teŜ nowe rozwiązania torowiska z systemami antyhałasowymi
oraz przeciwdrganiowymi wprowadzane są w transporcie pasaŜerskim najczęściej
dalekobieŜnym.
W przypadku taboru towarowego praktycznie brak jest tego typu rozwiązań,
a nadmierne
wyeksploatowanie
nawierzchni
torowej,
powodujące
mikropęknięcia,
rozluźnienie elementów łączących oraz faliste zuŜycie szyn dodatkowo pogarsza stan klimatu
akustycznego. Ten ostatni czynnik moŜe zwiększać hałas nawet o 10dB. Czynnikami
wzmacniającymi oddziaływanie źródeł hałasu kolejowego są warunki topograficzne terenu
i geometrii trasy, charakter ruchu ( towarowy, pasaŜerski, mieszany), płynność oraz szybkość
ruchu przewozowego, a takŜe urbanistyczno – architektoniczne rozplanowanie zabudowy
w terenie, w którym odbywa się ruch.
Pierwsze połączenia kolejowe w gminnie były realizowane juŜ na początku XX wieku.
Powstała wtedy linia kolejowa wąskotorowa relacji: Hrubieszów – Werbkowice – Zamość,
która obecnie zastąpiona została linią normalnotorową. W roku 1979 oddana została do
eksploatacji linia kolejowa szerokotorowa łącząca Katowice z Hrubieszowem i dalej z
Ukrainą (Lwów i Kijów).
Obecnie linie kolejowe eksploatowane są w niewielkim stopniu, dlatego teŜ nie są
prowadzone ciągłe badania natęŜenia hałasu emitowanego przez transport kolejowy. W 2000
roku zmierzono hałas w pobliŜu kolejowego przejścia granicznego w Hrubieszowie, pomiary
wykonane zostały odległość 7,5 m od toru. Uzyskano wówczas wynik równowaŜnego
poziomu hałasu równy 58 dB. Wynik ten obrazuje nam niewielkie zagroŜenie hałasem
związane z działalnością kolei na terenie gminy.
3.1.2.3 Hałas przemysłowy.
Badania hałasu przemysłowego prowadzone są na dwóch płaszczyznach. Jako
planowa działalność kontrolna oraz jako badania interwencyjne związane ze zgłoszeniami
uciąŜliwości hałasu. Kontrolą objęte są najczęściej zakłady przemysłu drzewnego,
meblowego, przetwórstwa rolno-spoŜywczego (masarnie, mleczarnie, owocowo warzywne ),
mechanicznego, budowlanego, obiekty gastronomiczne, sportowe i handlowe. Najbardziej
uciąŜliwymi dla środowiska źródłami hałasu są róŜnego rodzaju urządzenia tj.: urządzenia
chłodnicze, spręŜarkownie, maszyny i urządzenia stolarskie, instalacje wentylacji ogólnej
i odpylającej, urządzenia do obróbki kamienia, wyrzutnie pary, urządzenia nagłaśniające.
Oddziaływanie hałasu przemysłowego nie wpływa na klimat akustyczny całej gminy,
lecz ma charakter lokalny. O uciąŜliwości tego hałasu decydują wielkości przenikające do
środowiska, rodzaj i przeznaczenie terenu zlokalizowanego w sąsiedztwie zakładu, czy
obiektu przemysłowego, usługowego, handlowego, rozrywkowego, odległość tego obiektu
od terenu chronionego akustycznie, topografia terenu oraz rodzaj urządzeń stosowanych do
zabezpieczania środowiska przed hałasem.
Działalność kontrolna prowadzona WIOŚ oraz działania pokontrolne powodują
sukcesywne ograniczanie wielkości hałasu przemysłowego emitowanego do środowiska.
W celu ograniczenia emisji hałasu stosowane są następujące środki:
-
montaŜ ekranów oraz obudów przeciwhałasowych,
-
wymiana maszyn i urządzeń na nowe, emitujące mniejsze ilości hałasu,
-
zwiększanie izolacyjności akustycznej przegród budowlanych poprzez zabudowę
otworów okiennych lub wymianę stolarki budowlanej,
-
utrzymanie stanu technicznego maszyn i urządzeń na wysokim poziomie,
-
przenoszenie maszyn i urządzeń stolarskich do wnętrza pomieszczeń, likwidacja tym
samym pracy na otwartym powietrzu.
Przeprowadzone badania wykazują, Ŝe na klimat akustyczny gminy Werbkowice
znaczący wpływ ma hałas komunikacyjny, natomiast hałas kolejowy oraz przemysłowy
stanowi niewielką część czynników wpływających na środowisko akustyczne. Miejscowe
uciąŜliwości stwarzane są okresowo przez niewielkie obiekty produkcyjne i usługowe
zlokalizowane w sąsiedztwie terenów o zabudowie mieszkaniowej Zakłócenia klimatu
akustycznego powodowane są teŜ przez Cukrownię Werbkowice, głównie w okresie
jesiennym (tzw. „kampania buraczana”) nasilony transport drogowy oraz hałas powstający
podczas wstępnej fazy produkcji w okolicy cukrowni moŜe być bardzo uciąŜliwy, zwłaszcza
w porze nocnej.
3.1.3. Stan i tendencje zmian czystości wód powierzchniowych.
Badania dotyczące jakości wód powierzchniowych realizowane są w ramach
Państwowego Monitoringu Środowiska, utworzonego na mocy ustawy z dnia 20 lipca 1991 r.
o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 77 z 1991 r. Poz. 335 z późn. zm.) oraz zgodnie
z ustawą Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z
późn. zm.). W świetle ww. ustawy monitoring środowiska ma na celu zwiększenie działań na
rzecz ochrony środowiska poprzez zbieranie, analizowanie oraz udostępnianie danych
dotyczących stanu środowiska oraz zmian w nim zachodzących.
Badaniami objęte są przede wszystkim cieki pełniące rolę odbiorników ścieków
komunalnych i przemysłowych, stanowiące źródło zaopatrzenia w wodę na potrzeby
komunalne i przemysłowe, jak równieŜ cieki przepływające przez tereny rekreacyjne i
prawnie chronione.
Ocena stanu jakości wód w rzekach polega na określeniu stopnia zanieczyszczenia
wody i zaliczeniu jej do jednej z klas czystości ustalonych w rozporządzeniu Ministra
Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 roku w
sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki odprowadzane
do wód lub do ziemi (Dz. U. Nr 116, poz. 503).
Ocena czystości jest dokonywana za pomocą trzystopniowej skali, obejmującej trzy klasy
czystości wód:
1) klasa pierwsza – wody nadające się do:
-
zaopatrzenia ludności w wodę do picia,
-
zaopatrzenia zakładów wymagających wody o jakości wody do picia,
-
bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych;
2) klasa druga – wody nadające się do:
-
bytowania w warunkach naturalnych innych ryb niŜ łososiowate,
-
chowu i hodowli zwierząt gospodarskich,
-
celów rekreacyjnych , uprawiania sportów wodnych oraz organizowania kąpielisk;
3) klasa trzecia – wody nadające się do:
-
zaopatrzenia zakładów innych niŜ zakłady wymagające wody o jakości wody do
picia,
-
nawadniania terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz
upraw
pod
szkłem
i
pod
osłonami
z
innych
materiałów.
Wody, których parametry nie mieszczą się w wartościach dla klasy trzeciej określane
są jako pozaklasowe, nie odpowiadające normatywom (non).
Klasyfikacja przeprowadzana jest oddzielnie dla kaŜdego wskaźnika, a jakość wody
określona na podstawie najniekorzystniejszego parametru. Przy tej metodzie oceny jakości
wody przyjęto, Ŝe niezaleŜnie od ilości wskaźników badanych o klasie czystości decydują
wskaźniki o najniekorzystniejszych wartościach, bardzo często mniej istotne z punktu
widzenia przydatności wody. Dlatego aby w pełniejszym stopniu przedstawić stan jakości
wód, wyniki badań przedstawiane są w postaci klasyfikacji ogólnej oraz klasyfikacji
cząstkowych, charakteryzujących określony rodzaj zanieczyszczeń tj.:
1) wskaźniki fizykochemiczne, w śród których uwzględniono:
-
substancje organiczne, charakteryzowane oznaczeniami BZT5, tlenu rozpuszczonego,
ChZTMn, ChZTCr,
-
związki biogenne, określane stęŜeniami związków azotu i fosforu,
-
zasolenie,
charakteryzowane
zawartością
chlorków,
siarczanów,
substancji
rozpuszczonych oraz przewodnictwem elektrolitycznym,
-
zanieczyszczenia specyficzne, powodowane przez fenole lotne, metale cięŜkie,
detergenty anionowe,
2) stan bakteriologiczny, charakteryzowany wartości miana coli typu kałowego,
3) wskaźniki hydrobiologiczne, określone indeksem saprobowości oraz chlorofilem „a”.
Badania czystości wód powierzchniowych na terenie gminy prowadzone były w
jednym punkcie, który zaliczany jest do sieci regionalnej monitoringu czystości rzek,
zlokalizowany jest on na 23,3 km długości rzeki Huczwy.
Wyniki badań przeprowadzonych w tym punkcie pomiarowym wykazują, Ŝe rzeka
Huczwa w obrębie gminy prowadzi wody o III klasie czystości, zarówno w klasyfikacji
ogólnej, jak i w klasyfikacjach fizykochemicznej i bakteriologicznej. Oznacza to, Ŝe wody
płynące tą rzeką wykorzystywane mogą być do celów technologicznych w zakładach
niewymagających wody o czystości wody do picia oraz do nawadniania pól uprawnych oraz
upraw pod szkłem.
Stan czystości rzeki Huczwy uległ poprawie w okresie kilku ostatnich lat. W latach.
2000 i 2001 rzeka prowadziła wody pozaklasowe(NON), na stan ten miały wpływ czynniki
fizyko – chemiczne stanowiące o pozaklasowym charakterze czystości wód Huczwy.
Rysunek 6.
Stan czystości rzeki Huczwy.
3.1.4. Jakość wód podziemnych.
Wody podziemne w rejonie gminy Werbkowice występują w utworach czwartorzędu,
i górnej kredy.
Wody poziomu czwartorzędowego (występujące najczęściej w dolinach rzek) są
wodami niewielkiej mineralizacji równej ~ 240 mg/dm3 i niskiej twardości. Zawartość
chlorków nie przekracza 170 mg Cl-/dm3. W wodach poziomu czwartorzędowego występuje
najczęściej podwyŜszona zawartość Ŝelaza i manganu, przez co wymagają one prostego
uzdatniania.
Poziom kredowy na duŜych przestrzeniach nie posiada izolacji z osadów słabo W
okolicach przepuszczalnych i jest naraŜony na antropopresję ze względu na szczelinowy
charakter i szybkie przemieszczenie się skaŜenia z powierzchni terenu do poziomu
zwierciadła wody.
W rejonie gminy Werbkowice stan jakości wód podziemnych badany był w jednym
punkcie pomiarowym zaliczonym do sieci krajowej monitoringu czystości tych wód. Wyniki
pomiarów wykazały, Ŝe wody podziemne w obrębie gminy są wodami niskiej jakości. Atan
jakości wód podziemnych przedstawiony został na poniŜszym rysunku.
Rysunek 7.
Stan czystości wód podziemnych na terenie gminy Werbkowice.
3.1.5. Jakość gleb.
Teren Gminy Werbkowice naleŜy do obszarów o najlepszych warunkach glebowych
w Województwie Lubelskim i jednego z najlepszych na terenie Polski. Jest to efektem
występowania tu czarnoziemów, ale takŜe innych doskonałych pod względem rolniczym gleb
takich jak rędziny, gleby brunatne wytworzone na lessach i inne.
Gleby tu występujące posiadają doskonałe warunki fizykochemiczne, tj. niewielki
udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych w ogólnym obszarze uŜytków rolnych poniŜej
40 %. Gleby kwaśne naleŜy poddać procesowi wapniowania, w celu poprawy właściwości
fizykochemicznych, chemicznych i fizycznych, wzrostu plonów roślin uprawnych i poprawy
ich jakości.
Gleby gminy cechują się niewielkim udziałem uŜytków rolnych o bardzo niskiej i
niskiej zasobności w przyswajalny fosfor (poniŜej 40%), potas (poniŜej 40 %) i magnez,
(poniŜej 20 %).
Prowadzone wzdłuŜ trasy drogi krajowej 74: Kielce – Zamość – Hrubieszów – Zosin
badania gleb wykazują, Ŝe udział elementów z grupy tzw. metali cięŜkich wykazuje zerowy
stopień zanieczyszczenia rozumiany jako zawartość naturalna.
Tabela 9.
Zawartości pierwiastków (substancji) w warstwie ornej gleb (0–20 cm)
punktów kontrolnych w latach 1995 i 2000.
Lokalizacja
punktów
kontrolnych
Kol. Alojzów
Rok
badań
1995
2000
Odczyn
Pierwiastek / substancja
gleby
Zn
Pb
Cu
Cd
Ni
[pH]
6,1
7,2
[mg/kg]
[mg/kg]
[mg/kg]
[mg/kg]
[mg/kg]
30,6
35,0
9,4
10,8
8,8
9,7
0,16
0,23
11,3
13,6
S-SO4 WWA
[mg/kg]
1,38
1,00
[mg/kg]
1295
748
W grupie metali cięŜkich znajdują się teŜ mikroelementy niezbędne do prawidłowego
funkcjonowania i wzrostu roślin. Prawidłowy przebieg procesów fizjologicznych ma
bezpośredni wpływ głównie na jakość zbiorów. UzaleŜnione są one od występowania w
prawidłowych proporcjach m. in. takich pierwiastków jak bor, miedź, Ŝelazo, cynk i mangan.
Nieprawidłowa aplikacja nawozów z tymi elementami moŜe stanowić bardzo duŜe
zagroŜenie prowadzące do zanieczyszczenia gleb metalami cięŜkimi.
3.1.6. Negatywne zjawiska zachodzące w faunie i florze.
Gmina Werbkowice, podobnie jak powiat hrubieszowski charakteryzuje się bogatym i
stosunkowo mało skaŜonym środowiskiem przyrodniczym.
Oddziaływanie
człowieka spowodowało
jednak
fragmentarycznie
negatywne
zjawiska w środowisku naturalnym takie jak:
-
przekształcenie naturalnych zbiorowisk roślinnych (lasów, łąk) na grunty orne
wykorzystywane w produkcji rolnej,
-
przekształcenie dolin cieków wodnych i równin denudacyjnych z gęstą często siecią
wód powierzchniowych powodujące zmiany w stosunkach glebowo – wodnych i
osuszanie terenów a tym samym obniŜanie poziomu wód podziemnych,
-
zmniejszenie lesistości terenu i zmiany w strukturze nasadzeń hodowanych
drzewostanów, nie zawsze odpowiadające naturalnym warunkom siedliskowym,
-
zanieczyszczenie środowiska, a zwłaszcza wód odprowadzaniem nie oczyszczonych
ścieków,
-
zanieczyszczenie środowiska, a szczególnie lasów i nieuŜytków odpadami (tzw.
dzikie wysypiska śmieci).
Wszystkie z w/w zjawisk występują równomiernie na całym obszarze gminy w
większym bądź mniejszym stopniu nasilenia i w zaleŜności rodzaju, obejmując bądź to tereny
o skupionej zabudowie i bardziej rozwiniętej gospodarce, bądź tereny niezabudowane i
zalesione. Taki stan rzeczy niesie za sobą powstawanie zagroŜeń dla naturalnej roślinności,
ptaków, motyli i zwierząt, które znajdują się na terenie gminy i które podlegają ścisłej
ochronie.
4. Źródła przeobraŜeń środowiska naturalnego.
4.1.1. Przyczyny przekształceń rzeźby terenu.
Erozja wodna
Erozji wodnej sprzyjają duŜe nachylenia powierzchni ziemi, a takŜe dość łatwo
erodujące skały lessowe występujące na znacznym obszarze.
W częściach brzeŜnych płatów lessowych obszary odsłonięte (nie porośnięte
naturalną roślinnością) ulęgają rozcinaniu przez spływające wody opadowe. Woda
wykorzystuje nieckowate obniŜenia, drogi gruntowe o znacznym spadku podłuŜnym,
niewielkie bruzdy orne lub inne obniŜenia wzdłóŜstokowe (np. przymiedze, półmiedze),
które pod jej wpływem przyczyniają się do powstawiania wąwozów.
Do zainicjowania wąwozu konieczne są odpowiednie warunki glebowo-geologiczne i
skoncentrowany spływ powierzchniowy, jednak czynniki antropogeniczne mogą być
kluczowe przy rozwoju lub zaniku tych procesów.
Wody
powierzchniowe
spływające
po
powierzchni
terenu
w
sposób
nieskoncentrowany powodują zmywanie. Zjawisko to ma znaczenie na obszarach o
zwiększonym nachyleniu. Zmywana jest najwyŜsza cześć profilu glebowego (A),
najwaŜniejsza dla rozwoju roślin.
Wynoszenie ze stoków i wąwozów znacznych ilości materiału powoduje tworzenie
się stoŜków napływowych. W ten sposób zasypywane są obszary uprawne leŜące u podnóŜy
stoków i przy ujściu wąwozów, zmienia się bieg cieków tam płynących oraz ich spadek, a co
za tym idzie stosunki wodne w dolinach rzek.
Erozja wodna na obszarach połoŜonych w obrębie Kotliny Hrubieszowskiej jest
bardzo słaba, natomiast na obszarach połoŜonych w obrębie Działów Grabowieckich jest
średnia, a lokalnie, na terenach o spadkach powyŜej 20 % silna.
Erozja eoliczna.
Oprócz wody takŜe wiatr wpływa na zmiany powierzchni terenu. Z otwartych, nie
porośniętych roślinnością terenów, wywiewane są najlŜejsze cząstki z górnych warstw gleby.
Proces ten najsilniej przebiega podczas prac polowych przy uŜyciu cięŜkiego sprzętu.
Wiosną i jesienią (okres najsilniejszych wiatrów) przy braku pokrywy roślinnej, kiedy gleba
jest przesuszona w czasie orki w powietrzu unoszą się tumany „kurzu”. W zaleŜności od
wielkości wywiewanych cząsteczek i siły wiatru, mogą one być przenoszone na róŜne
odległości (od kilku metrów do kilkuset kilometrów). Najbardziej naraŜone na erozję
eoliczną są obszary połoŜone na stokach od strony wiatru oraz obszary wierzchowinowe.
Osadzanie się cząsteczek niesionych przez wiatr odbywa się po stronie zawietrznej, a
sprzyjają temu obszary występowania roślinności trwałej (pasy zadrzewień śródpolnych,
lasy, wysokie drzewa przy drogach, sady, itp.).
Erozja wietrzna jest bardzo silna na obszarach Działów Grabowieckich, ze względu
na licznie występujące utwory pylaste, podatne na przewiewanie oraz na małą lesistość, duŜy
udział gruntów ornych i niewielką ilość zadrzewień śródpolnych. Na terenach Kotliny
Hrubieszowskiej erozja eoliczna występuje w stopniu umiarkowanym.
Zmiany powierzchni terenu wywołane przez człowieka.
Zmiany powierzchni terenu powodowane przez człowieka wywołane są rozwojem
cywilizacyjnym oraz działaniami związanymi z budową wszelkiego rodzaju infrastruktury
technicznej, mieszkaniowej, przemysłowej itp. tego typu działania pozostawiają po sobie
ślady w postaci wzniesień lub zagłębień terenu, powodujących zmiany krajobrazu
naturalnego.
Antropogeniczne wypukłe formy terenu to: nasypy kolejowe i drogowe, urobiska i
hałdy, miejsca składowania odpadów po pracach ziemnych, sztuczne wzniesienia
utwardzające grunt lub podnoszące teren pod budynki, wzniesienia maskujące podziemne
zbiorniki i magazyny, kopce, kurhany, wały grodzisk, wały przeciwpowodziowe, groble i
inne.
Do wklęsłych form terenu pochodzenia antropogenicznego naleŜą: kanały i rowy
nawadniające i odwadniające, sztuczne zbiorniki wodne, stawy hodowlane, sadzawki
przyzagrodowe, stawy i oczka wodne w parkach podworskich, fosy, rowy przydroŜne,
wyrobiska, piaskownie i inne.
4.1.2. Przyczyny zmian jakości gleb.
Gmina Werbkowice leŜy na terenach naleŜących do obszarów o najlepszych glebach
uprawnych w Polsce. UŜytkowanie rolnicze przez setki lat znacznie wpłynęło na ich jakość.
Gleby połoŜone na stokach, uŜytkowane jako pola uprawne, podlegają erozji fluwialnej,
szczególnie w okresie wiosennym (roztopy). Erozja wietrzna dotyka duŜych odsłoniętych
połaci ziemi, głównie w obrębie wierzchowin i na stokach. Występują poza okresem
wegetacji roślin (późna jesień – wczesna wiosna), w okresach suszy glebowej i silnych
wiatrów. Nasilają się w okresie prac polowych (orka). Wywiewane są najmniejsze cząsteczki
glebowe (frakcja pylasta i ilasta) a takŜe skałdniki organiczne. Wpływa to na znaczne
zuboŜenie gleby.
Silna erozja moŜe doprowadzić do całkowitego zaniku profilu glebowego, odsłonięcia
się skały macierzystej.
Gleby mogą podlegać degradacji poprzez składowanie na nich szkodliwych odpadów.
Niezabezpieczone odpady składowane na tzw. „dzikich wysypiskach”, pod wpływem
czynników atmosferycznych rozkładają się i przedostają do gleb. Środki toksyczne mogą
trwale i w znacznym stopniu skazić glebę. Inne substancje wchodząc w reakcje ze
składnikami gleby mogą pozbawiać kompleks sorbcyjny cennych związków.
Ten sam mechanizm dotyczy substancji chemicznych uŜywanych w rolnictwie.
W dalszym ciągu nawozy sztuczne i środki ochrony roślin często uŜytkowane są
nieumiejętnie, bez wcześniejszego przygotowania teoretycznego. Szczególnemu nadzorowi
powinny podlegać nawozy zawierające metale z grupy „cięŜkich”. Nadmierne ich stosowanie
moŜe powodować trudno usuwalne zmiany.
Tereny przy traktach komunikacyjnych (drogi, koleje) są naraŜone na zanieczyszczenia
metalami cięŜkimi oraz wielocząsteczkowymi węglowodorami nasyconymi (WWA)
pochodzącymi ze spalania paliw płynnych.
4.1.3. Przyczyny zmian jakości powietrza atmosferycznego.
Zanieczyszczenia powietrza najsilniej odczuwalne są w wielkich aglomeracjach
miejskich oraz w ośrodkach przemysłowych. Źródła emisji zanieczyszczeń moŜemy
podzielić na:
-
źródła technologiczne stosowane w zakładach przemysłowych,
-
źródła
energetyczne
pochodzące
z
procesów
energetycznego
spalania
paliw
w ciepłowniach i kotłowniach lokalnych,
-
pochodzące z transportu,
-
paleniska indywidualne.
Na terenie gminy Werbkowice znajduje się cukrownia będąca jednym z największych
emitorów zanieczyszczeń w Województwie Lubelskim. zestawienie emisji zanieczyszczeń z
cukrowni „Werbkowice” S. A na lata 1999 i 2002. przedstawiono w tabeli poniŜej.
Tabela 10.
Emisja
zanieczyszczeń
powietrza
z
Cukrowni
„Werbkowice”
S. A.
w Werbkowicach w latach 1999 i 2002.
Emisja w Mg
1999
2002
OGÓŁEM
50852
52919
Pyły
75
108
Gazy
50777
52811
W tym CO2
50558
52545
Emisja zanieczyszczeń pochodzących z sektora przemysłowego stanowi duŜy udział
w emisji zanieczyszczeń do powietrza w obrębie gminy.
Kolejnym czynnikiem wpływającym na stan powietrza jest transport komunikacyjny.
Przyczyną tego wpływu jest zły stan techniczny pojazdów poruszających się po drogach oraz
wzrastające natęŜenie ruchu związane z ruchem na drodze tranzytowej prowadzącej do
przejścia granicznego, w Zosinie. Przy zachowaniu tendencji wzrostu znaczenia tego
przejścia granicznego i rozwoju ruchu drogowego moŜna oczekiwać nasilenia emisji
zanieczyszczeń powietrza pochodzących z tego źródła.
DuŜe znaczenie w ogólnym zanieczyszczeniu powietrza mają takŜe gospodarstwa
domowe i zakłady rzemieślnicze. Emisja pochodząca z tych źródeł jest trudna do
zewidencjonowania, gdyŜ emitory te rozproszone są na znacznym terenie.
Nasilenie emisji notuje się w okresie zimowym, kiedy wzrasta produkcja energii
cieplnej, zarówno w gospodarstwach domowych oraz w zakładach usługowych i
przemysłowych.
W celu zmniejszenia emisji pochodzącej z produkcji energii cieplnej wprowadza się
zmiany technologiczne w kotłowniach prowadzące do wyeliminowania paliw węglowych
(o duŜej zawartości związków siarki oraz substancji lotnych) na rzecz gazu, olejów
opałowych, surowców pochodzenia organicznego (np. biopaliwa) lub stosowaniu paliw
węglowych o niŜszej zawartości zanieczyszczeń. Stosowane są takŜe nowoczesne urządzenia
zmniejszające emisję zanieczyszczeń z tych źródeł.
4.1.4. Przyczyny zmian jakości wód powierzchniowych i podziemnych.
Wody podziemne dzięki miąŜszej strefie aeracji nie są znacząco naraŜone na
zanieczyszczenia z powierzchni terenu. Jedynie na obszarach, gdzie zwierciadło wód
podziemnych
znajduje
się na
niewielkich
głębokościach,
zanieczyszczenia
mogą
przedostawać się do wód podziemnych. Większość terenów gminy, to tereny rolnicze i
zanieczyszczenia wód podziemnych mogą być bezpośrednio związane z ta działalnością. Do
substancji zanieczyszczających wody pochodzących z sektora rolnego naleŜą głównie środki
ochrony roślin oraz substancje nawozowe. Oprócz przenikania ich bezpośrednio z
powierzchni pól po uŜyciu, duŜym zagroŜeniem są miejsca gdzie substancje te są
przygotowywane
do
uŜycia.
Przygotowywane
często
niedbale,
bez
zachowania
podstawowych środków bezpieczeństwa i higieny, wysypują lub wylewają się na ziemię i w
bardzo wysokich stęŜeniach punktowo przenikają do wód podziemnych. Jest to bardzo
groźne w sytuacjach gdzie miejscami takimi są podwórza gospodarstw zaopatrujących się w
wodę z własnych ujęć. Lokalny lej depresyjny powoduje ich spłynięcie wprost do studni, a
następnie z wodą mogą stać się zagroŜeniem dla zdrowia i Ŝycia ludzi i inwentarza.
Głównym źródłem zmian czystości wód powierzchniowych są punkty zrzutu ścieków
oczyszczonych. Większość ścieków powstających na terenie gminy Werbkowice po
oczyszczeniu trafia do rzeki Huczwy, a tym samym pośrednio do rzeki Bug.
Głównymi obiektami zrzucającymi ścieki do Huczwy są oczyszczalnie:
-
Cukrownia „Werbkowice” – 26,645 tys. m3/rok ścieków (2002 r.),
-
Komunalny Zakład Oczyszczania Werbkowice – 88,695 tys. m3/rok ścieków (2002 r.).
Wody powierzchniowe mogą ulegać zanieczyszczeniom pochodzącym ze źródeł
rolniczych. Zanieczyszczenia te mogą oddziaływać bezpośrednio na wody powierzchniowe,
np. poprzez spływ środków ochrony roślin lub nawozów bezpośrednio do rzeki wraz ze
spływającymi
wodami
opadowymi,
lub
teŜ
pośrednio
poprzez
zasilanie
rzek
zanieczyszczonymi wodami podziemnymi.
4.1.5. Promieniowanie elektromagnetyczne.
4.1.5.1 Promieniowanie naturalne i skaŜenia promieniotwórcze.
Ocena stopnia promieniowania naturalnego i skaŜenia promieniotwórczego dokonano
na podstawie danych sporządzonych przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie
w 1993, 1994, 1996 r. i map radioekologicznych Polski (Strzelecki i in. 1993, 1994, 1996).
Moc dawki promieniowania gamma jest wartością sumaryczną promieniowania
gamma pochodzącego z radionuklidów naturalnych: uranu
238
sztucznych wprowadzanych do środowiska izotopów cezu
137-134
U, toru
232
Th, i potasu 40K oraz
Cs, które naleŜy uwaŜać za
elementy skaŜające środowisko. Rozkład promieniowania gamma zaleŜy głównie od budowy
geologicznej.
Średnia moc dawki promieniowania dla obszaru Polski wynosi 34,2 nGy/h
(Grey na godzine), natomiast średnia moc dawki promieniowania gamma dla byłego
województwa zamojskiego wynosi 374,7 nG/h. PodwyŜszona wartość promieniowania
gamma na terenie województwa związana jest z występowaniem utworów kredowych oraz
czwartorzędowych (pokrywa lessowa). Zjawisko podwyŜszonego promieniowania gamma na
lessach związane jest z wysoką porowatością, co stanowi zbiornik dla radonu emanowanego
z podłoŜa.
Średnia
koncentracja
cezu
dla
obszaru
Polski
wynosi
4,67
kB/m2
(kilo Bekerel na metr kwadrat), natomiast średnia wartość dla byłego województwa
zamojskiego równa się 2,26 kB/m2. Na terenie Werbkowic nie stwierdzono podwyŜszonych,
anomaliowych zawartości cezu. Zawartość cezu na obszarach gminy przewaŜnie mieści się w
granicach do 3 kB/m2, jedynie miejscowo mogą występować przekroczenia tej wartości
mieszczące się w granicy do 8 k/m2.
4.1.5.2 Pole elektromagnetyczne niejonizujące.
Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące jest promieniowaniem sztucznym,
występującym w postaci fal elekromagnetycznych, powstających w wyniku działalności
człowieka. Głównymi urządzeniami emitującymi pole elektromagnetyczne są: stacje
elektroenergetyczne i napowietrzne linie elektroenergetycznych, oraz urządzenia stacji
radiokomunikacyjnych (stacje nadawcze radiowo – telewizyjne, stacje bazowe telefonii
komórkowej) oraz urządzenia radionawigacyjne i radiolokacyjne.
Podstawowym aktem prawnym w zakresie ochrony przed promieniowaniem jest
ustawa Prawo ochrony środowiska oraz rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia
30 października 2003 roku, w sprawie szczegółowych dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych
poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883)
4.1.5.2.1. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych.
Tabela 11.
Zakres częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się
parametry
fizyczne
charakteryzujące
oddziaływanie
pól
elektromagnetycznych na środowisko, dla terenów przeznaczonych pod
zabudowę
mieszkaniową
elektromagnetycznych,
oraz
dopuszczalne
charakteryzowane
przez
poziomy
dopuszczalne
pól
wartości
parametrów fizycznych, dla terenów przeznaczonych pod zabudowę
mieszkaniową.
Parametr fizyczny
Składowa
Składowa
Zakres częstotliwości pola
elektromagnetycznego
elektryczna
magnetyczna
50 Hz
1 kV/m
60 A/m
Gęstość mocy
-
Objaśnienia:
a) 50 Hz - częstotliwość sieci elektroenergetycznej,
b) podane w kolumnach 2 i 3 tabeli wartości graniczne parametrów fizycznych charakteryzujących
oddziaływanie pól elektromagnetycznych odpowiadają wartościom skutecznym natęŜeń pól elektrycznych
i magnetycznych.
Tabela 12.
Zakres częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się
parametry
fizyczne
charakteryzujące
oddziaływanie
pól
elektromagnetycznych na środowisko, dla miejsc dostępnych dla ludności oraz
dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych, charakteryzowane przez
dopuszczalne wartości parametrów fizycznych, dla miejsc dostępnych dla
ludności.
Parametr fizyczny
Składowa
Składowa
elektryczna
magnetyczna
0 Hz
10 kV/m
2.500 A/m
-
2
od 0 Hz do 0,5 Hz
-
2.500 A/m
-
3
od 0,5 Hz do 50 Hz
10 kV/m
60 A/m
-
4
od 0,05 kHz do 1 kHz
-
3/f A/m
-
5
od 0,001 MHz do 3 MHz
20 V/m
3 A/m
-
6
od 3 MHz do 300 MHz
7 V/m
-
-
7
od 300 MHz do 300 GHz
7 V/m
-
0,1 W/m2
L.p.
Zakres częstotliwości pola
1
Gęstość mocy
Objaśnienia:
Podane w kolumnach 2 i 3 tabeli wartości graniczne parametrów fizycznych charakteryzujących oddziaływanie
pól elektromagnetycznych odpowiadają:
a) wartościom skutecznym natęŜeń pól elektrycznych i magnetycznych o częstotliwości do 3 MHz, podanym z
dokładnością do jednego miejsca znaczącego,
b) wartościom skutecznym natęŜeń pól elektrycznych o częstotliwości od 3 MHz do 300 MHz, podanym
z dokładnością do jednego miejsca znaczącego,
c) wartości średniej gęstości mocy dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości od 300 MHz do 300 GHz lub
wartościom skutecznym dla pól elektrycznych o częstotliwościach z tego zakresu częstotliwości, podanej z
dokładnością do jednego miejsca znaczącego po przecinku,
d) f - częstotliwość w jednostkach podanych w kolumnie 1,
e) 50 Hz - częstotliwość sieci elektroenergetycznej.
Najliczniejszą grupą realizowanych lub istniejących obiektów, emitujących pola
elektromagnetyczne, są stacje bazowe telefonii komórkowej.
4.1.5.3 Oddziaływanie
promieniowania
na
zdrowie
i bezpieczeństwo ludzi.
Urządzenia
stosowane
w
energetyce
oraz
w
nowoczesnych
systemach
telekomunikacyjnych, tj. przewody linii elektromagnetycznych lub anteny nadawcze stacji
bazowych wytwarzają i wypromieniowują energię elektromagnetyczną. Energia ta, mimo
braku moŜliwości jonizacji cząsteczek moŜe wywołać w organizmach Ŝywych, w tym u ludzi
efekty biologiczne. Wysokie częstotliwości i natęŜenia mogą powodować powstawanie tzw.
efektu termicznego, który objawia się podwyŜszeniem ciepłoty tkanek, a następnie
zaburzeniem reakcji biochemicznych w komórkach.
Opisany wpływ na organizmy Ŝywe moŜe wystąpić jedynie w przypadku
kilkunastokrotnego przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomów promieniowania
niejonizującego i długotrwałej ekspozycji na promieniowanie.
W celu uniknięcia takich zjawisk i ewentualnych negatywnych skutków ubocznych
konieczna
jest
ochrona
człowieka
przed
polami
elektromagnetycznymi
poprzez
wyeliminowanie moŜliwości występowania obszarów, na których wypromieniowywane pola
elektromagnetycznych mają wartości wyŜsze od dopuszczalnych. Ochrona taka jest moŜliwa
w drodze separacji przestrzennej miejsc przebywania ludzi i występowania obszarów o
wartościach wypromieniowanych pól elektromagnetycznych wyŜszych od dopuszczalnych,
określonych w stosownych przepisach.
W przypadku stacji radiowo – nadawczych, w tym stacji bazowych telefonii
komórkowej, separacja sprowadza się głównie do takiego usytuowania anten nadawczych,
aby pola ewentualnie docierające do miejsc przebywania ludzi, były całkowicie bezpieczne
dla ich zdrowia.
5. Przegląd stosowanych rozwiązań technicznych z zakresu ochrony
środowiska, funkcjonujących na terenie gminy.
5.1. Infrastruktura techniczna związana z dziedziną ochrony środowiska.
Infrastruktura techniczna w Gminie Werbkowice jest stosunkowo słabo rozwinięta.
Miejscowością o najwyŜszym współczynniku zwodociągowania są Werbkowice. Łączna
długość istniejącej sieci wodociągowej na terenie Werbkowic wynosi 7,5 km. Część sieci
stanowi własność Cukrowni Werbkowice S.A., jej długość wynosi 6,2 km i podłączone są do
niej 192 gospodarstwa indywidualne i 23 budynki wielorodzinne, druga część, to wodociąg
długości 1,3 km, z której korzysta 150 osób tj. około 30 gospodarstw. Istniejące odcinki
wodociągu dają 75 % zwodociągowania całych Werbkowic.
Sieć wodociągowa występuje takŜe w miejscowościach:
-
Gozdów 0,5 km sieci stanowiącej własność gminy Werbkowice, zasilana z własnego
ujęcia. Obsługuje ona teren osiedla mieszkaniowego po byłym POM Gozdów.
Podłączone do niej są 53 gospodarstwa, co zapewnia dostawę wody dla 24% wszystkich
mieszkańców miejscowości.
-
Sahryń, której uŜytkownikiem jest Spółdzielnia Mieszkaniowa. sieć ta zasilana jest z
indywidualnego ujęcia wody, ma długość 0,8 km i obsługuje 36 mieszkań w
budownictwie wielorodzinnym, co stanowi 34% zwodociągowania ogółu mieszkańców
wsi.
-
Turkowice sieć wodociągowa w Zespole szkół Rolniczych w Turkowicach, zasilana z
własnego ujęcia wody. Sieć ta ma długość 0,4 km, obsługuje 34 gospodarstwa co stanowi
22% zwodociągowania wsi.
Woda do zasilania wodociągów ujmowana jest z dziewięciu studni stanowiących
siedem ujęć wody. Charakterystyka poszczególnych ujęć przedstawiona została
w tabeli nr 13.
Tabela 13.
Charakterystyka ujęć wody.
Miejscowość
UŜytkownik
Werbkowice
Cukrownia
Werbkowice
POM Gozdów
Osiedle
Mieszkaniowe
Turkowice
Zespół Szkół
Rolniczych
Werbkowice
Gmina Werbkowice
Werbkowice
Komunalny Zakład
Oczyszczania
Werbkowice
Instytut uprawy
NawoŜenia i
Gleboznawstw a
Sahryń
Spółdzielnia
Mieszkaniowa
Honiatycze
Zasoby zatwierdzone •w
kat B
Wydajność m3/h
Depresja m
Strefa ochronna
Q =120,0 m3/h
s=l 7,0-22,4 m
Q =63,9 m3/h
s =5,7m
Ilość studni
2
3,5 m od zachodu
8,5mod pozostałych
stron
1
Q- 17m3/h
s= 9,4 m
1
Q= 70m3/h
s =2,50 m
2
Q=6m3/h
s =0,25 m
1
Q= 8,0 m3/h
s = 0,4 m
1
Q =3 0,3 8 m3/h
s =4,5 m
1
Q = 13,2 m3/h
s=7,8 m
1
Gospodarstwa, które nie zostały podłączone do sieci wodociągowej czerpią wodę z
własnych ujęć występujących w postaci studni kopanych lub wierconych.
Sieć kanalizacyjna jest równieŜ słabo rozwinięta, jej długość na terenie gminy
Werbkowice wynosi 6,4 km. Długość sieci kanalizacyjnej na terenie Werbkowic wynosi
4,7 km. Istniejący odcinek sieci kanalizacyjnej jest własnością gminy, daje ona moŜliwość
odprowadzenia ścieków z 48 gospodarstw indywidualnych i 23 budynków wielorodzinnych,
co daje łącznie 65% skanalizowania wszystkich gospodarstw w Werbkowicach. Ścieki
płynące siecią kanalizacyjną trafiają do oczyszczalni ścieków w Werbkowicach a po
oczyszczeniu zrzucane są do rzeki Huczwy.
W Gozdowie sieć kanalizacyjna ma długość 0,5 km i odprowadza ścieki
z 53 gospodarstw (24% ogółu). Ścieki te trafiają do oczyszczalni ścieków typu INNHOFF,
która nie posiada wystarczających mocy przerobowych, ze względu na przestarzałą
konstrukcję i długi okres jej uŜytkowania. Część ścieków z tej oczyszczalni przewoŜona jest
wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni ścieków w Werbkowicach. Obydwa odcinki sieci
kanalizacyjnej tj. odcinek w Werbkowicach oraz odcinek w Gozdowie obsługiwane są przez
Komunalny Zakład Oczyszczania.
Sieć kanalizacyjna na terenach Spółdzielni Mieszkaniowej w Sahryniu, ma długość
0,8 km i obsługuje 36 mieszkań w budownictwie wielorodzinnym, daje to 34% ogółu
mieszkańców Sahrynia. Ścieki prowadzone ww. siecią trafiają do osiedlowej oczyszczalni
ścieków w Sahryniu, z której zrzut oczyszczonych ścieków odbywa się do rowu
melioracyjnego.
Sieć kanalizacyjna występuje takŜe przy Zespole Szkół Rolniczych w Turkowicach,
obsługuje ona osiedle mieszkaniowe zlokalizowane w pobliŜu obiektu. Długość tej sieci
wynosi 0,4 km, obsługuje 24 mieszkania w budownictwie wielorodzinnym (22% ogółu).
Ścieki z tej sieci trafiają do oczyszczalni ścieków będącej własnością Zespołu Szkół
Rolniczych.
Ponadto istnieje oczyszczalnia ścieków przy Szkole Podstawowej w Honiatyczach.
Występujące na terenie gminy oczyszczalnie scharakteryzowane zostały w
tabeli nr 14.
Gospodarstwa, które nie zostały przyłączone do istniejącej sieci kanalizacyjnej
odprowadzają ścieki do bezodpływowych zbiorników, których zawartość wywoŜona jest
wozami asenizacyjnymi od oczyszczalni ścieków. Gospodarstwa, które nie zostały
wyposaŜone w instalacje kanalizacyjne korzystają z tzw. suchych ubikacji.
Tabela 14.
Charakterystyka oczyszczalni ścieków.
Ilość ścieków
Typ
Przepust.
przyjmowanych
Miejscowość UŜytkownik
oczyszczalni
[m3/d]
[m3/d]
Werbkowice
Turkowice
Sahryń
Honiatycze
Gmina
Biologiczno
Werbkowice
- chemiczna
Zespół Szkół
Innhoff
Rolniczych
Spółdzielnia
Innhoff
Mieszkaniowa
Szkoła
Biologiczna
Podstawowa
880
186
80
14
80
20
30
5
Miejsce
zrzutu
ścieków
oczyszczonych
rzeka Huczwa
rów
melioracyjny
rów
melioracyjny
rów
melioracyjny
Na terenie gminy planowana jest budowa gazociągu wysokiego ciśnienia o średnicy
Dn 300. Projektowany gazociąg przebiegał będzie poza zabudowaniami rolniczym, przez łąki
i pola uprawne połoŜone na obszarze wsi: Gozdów, Podhorce, Wilków oraz Werbkowice, w
których zlokalizowana zostanie stacja redukcyjno pomiarowa. W gminie nie została takŜe
zrealizowana sieć rozdzielcza, budowa tej sieci przewidziana jest po zakończeniu budowy
odcinka magistralnego.
Cały teren gminy objęty jest siecią energetyczną średniego napięcia, zrealizowaną
jako linia napowietrzna na słupach Ŝelbetowych. Odbiorcy zasilani są energią elektryczną
niskiego napięcia ze stacji transformatorowych.
Ogólny stan linii jest dobry, jednak w części gmin wymagają one nakładów
inwestycyjnych. Przez teren gminy przebiegają takŜe linie energetyczne wysokiego napięcia
WN – 110 kV. przebieg tych linii przedstawiony został na załączniku graficznym nr 1.
Podobnie jak w przypadku sieci energetycznej, sieć telekomunikacyjna obejmuje cały
obszar gminy. Sieć ta wyposaŜona jest przewaŜnie w nowoczesne automatyczne centrale
cyfrowe, często połączone ze sobą przewodami światłowodowymi. Taki poziom telefonizacji
zaspokaja w większości potrzeby mieszkańców.
Sieć dróg łącząca poszczególne miejscowości jest dobrze rozwinięta. Na terenie
gminy znajduje się obecnie 13,7 km dróg krajowych oraz 12 km dróg wojewódzkich,
76,8 km dróg powiatowych. Pozostałą cześć stanowią drogi gminne ich łączna długość
wynosi 134,4 km, z czego 36km dróg posiada nawierzchnię twardą, 23 km to drogi o
nawierzchni twardej ulepszonej, natomiast 98,4 km to drogi o nawierzchni gruntowej. Część
dróg znajdujących się na terenie gminy wymaga nakładów inwestycyjnych w celu poprawy
ich stanu nawierzchni. Plany inwestycyjne gminy przewidują zarówno budowę nowych
odcinków dróg jak i modernizację istniejącej nawierzchni na wybranych odcinkach.
5.2. Ocena zgodności funkcjonującego systemu techniczno – organizacyjnego z
wymogami i ustawodawstwem Unii Europejskiej.
Proces dostosowywania polskiego prawodawstwa do wymogów UE trwa juŜ od
1994 r., kiedy to wszedł w Ŝycie Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między
Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi. Jednak wszelkie ustalenia dokonane
podczas negocjacji stały się wiąŜące w dniu podpisania Traktatu Akcesyjnego w Atenach
16 kwietnia 2003 r.
Dostosowywanie polskiego prawa do standardów UE odbywa się poprzez
transpozycję dyrektyw unijnych, w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska.
W większości dziedzinach ochrony środowiska zostały podjęte zmiany w ustawach
i przyjęte rozporządzenia mające na celu dostosowanie naszego prawa do wymogów Unii
Europejskiej. W dziedzinie ochrony wód zostały przyjęte odpowiednie zapisy w ustawie
Prawo Wodne oraz odpowiednie rozporządzenia. Dyrektywy te określają stan wód pod
względem przydatności ich do konkretnych celów: jako źródła wody do picia, do celów
kąpieliskowych, niezbędne do Ŝycia ryb i skorupiaków.
Prawo wodne, ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i usuwaniu ścieków oraz
odpowiednie
rozporządzenia
regulują
normatywy
na
odprowadzanie
do
wód
powierzchniowych określonych substancji zagraŜających ich czystości, oczyszczanie ścieków
oraz ochronę wód przed azotanami pochodzenia rolniczego.
Dwie oczyszczalnie ścieków zlokalizowane na terenie gminy (t.j. oczyszczalnia przy
Spółdzielni Mieszkaniowej w Sahryniu oraz w Zespole szkół Rolniczych w Turkowicach) to
oczyszczalnie mechaniczne, o niskiej skuteczności oczyszczania. Natomiast pozostałe dwie
(biologiczna
zlokalizowana
w
Honiatyczach
oraz
biologiczno
–
chemiczna
w
Werbkowicach), są to oczyszczalnie o technologii zgodnej z obecnie obowiązującymi
normami, wymagają jednak one modernizacji w celu poprawy parametrów oczyszczania
ścieków. Istniejące oczyszczalnie ścieków nie pracują z pełnym wykorzystaniem
przepustowości, co pozwala na rozbudowę sieci kanalizacyjnej w rejonach lokalizacji tych
oczyszczalni.
Wymagania ochrony powietrza zawarte w dyrektywach Unii Europejskiej
wprowadzone zostały do polskiego ustawodawstwa w ustawie Prawo Ochrony Środowiska.
Ustawa ta przenosi wymogi w zakresie oceny i zarządzania jakością powietrza. Kwestie
szczegółowe, dopuszczalnych wartości emisji, regulują zapisy Rozporządzeń Ministra
Środowiska w sprawie wprowadzania do powietrza substancji zanieczyszczających
z procesów technologicznych i operacji technicznych.
Utrzymanie norm emisyjnych do powietrza wymagało będzie sukcesywnej zmiany nośnika
energii cieplnej z węgla kamiennego na gaz lub olej opałowy. Koniecznym jest równieŜ
stosowanie źródeł energii odnawialnej na terenie gminy, ze względu na charakter regionu
naleŜy uzyskiwać energię cieplna z biomasy.
6. Potrzeby inwestycyjne słuŜące racjonalnemu uŜytkowaniu zasobów
naturalnych oraz poprawie jakości środowiska.
Głównymi potrzebami w zakresie ochrony środowiska jest realizacja postanowień
ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy Prawo wodne, mówiących o ochronie wód.
Dlatego teŜ powinny zostać podjęte szerokie działania polegające na budowie urządzeń
słuŜących do zaopatrzenia w wodę realizowanych jednocześnie z rozwiązaniem spraw
gospodarki ściekowej, w szczególności z rozbudową systemów kanalizacyjnych i
oczyszczalni ścieków,
W zakresie budowy systemów oczyszczania ścieków okresy przejściowe, jakie Polska
wynegocjowała w rozmowach przedakcesyjnych trwają do 2015 roku. Do tego teŜ czasu
Polska powinna spełniać zapewnienie 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w
ściekach komunalnych pochodzących z całego terytorium państwa. Działanie takie ma na
celu ochronę wód powierzchniowych, w tym wód morskich, przed eutrofizacją. Wymagane
będzie wyposaŜenie aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej zapewniające obsługę
mieszkańców w dostosowaniu do występujących potrzeb i uwarunkowań ekonomicznych, a
w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzyści dla
środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, stosowanie systemów indywidualnych.
NaleŜy równieŜ podjąć działania mające na celu odpowiednie, zgodnie z ustawą o odpadach i
rozporządzeniami wykonawczymi do tej ustawy, zagospodarowanie osadów powstających w
oczyszczalniach ścieków.
Ochrona powietrza wymaga wprowadzania na miejsce paliw węglowych paliw
ciekłych lub gazowych o niskiej zawartości szkodliwych substancji chemicznych oraz nie
zawierających popiołów lotnych, bądź w przypadku braku moŜliwości zmiany rodzaju paliwa
naleŜy zastępować dotychczas stosowane paliwa, paliwami o lepszych parametrach, tj. paliw
o większej wartości opałowej, mniejszej zawartości popiołów lotnych oraz mniejszej
zawartości związków siarki.
Przy projektowaniu nowych kotłowni naleŜy rozpatrzyć moŜliwość zastosowania
technologii produkcji ciepła wykorzystujących energię ze źródeł odnawialnych takich jak
energia biomasy, energia solarna, czy moŜliwość uzyskania ciepła z pomp cieplnych.
Rolniczy charakter gminy stwarza szczególne moŜliwości do produkcji biopaliw
np. wierzby szybkorosnącej lub do wykorzystywania paliw obecnie produkowanych na
terenie gminy np. słomy.
Wprowadzenie tego typu rozwiązań pozwoli ograniczyć emisję związków
chemicznych oraz pyłów pochodzących z produkcji energii cieplnej.
Zmniejszenie emisji pochodzącej z sektora energetycznego moŜe zostać uzyskane
równieŜ poprzez realizację termomodernizacji budynków polegającą na dociepleniu ścian
zewnętrznych oraz wymianie stolarki budowlanej na nową o lepszych parametrach
izolacyjności cieplnej. Działanie takie pozwoli zmniejszyć zapotrzebowanie budynków na
ciepło a tym samym ograniczy jego produkcję.
7. Analiza SWOT w zakresie ochrony środowiska.
Tabela 15.
Mocne i słabe strony dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz
szanse i zagroŜenia z nich wynikające.
MOCNE STRONY
SZANSE
Ochrona wód i gospodarka wodna
- nowe prawo wodne
- realizacja inwestycji, finansowanych między
- duŜy potencjał firm funkcjonujących w innymi ze środków funduszy europejskich
regionie,
oczyszczalni
zajmujących
się
ścieków
konsultanckich i projektowych,
oraz
budową które wzmocnią sektor gospodarki wodnej,
firm- usprawnienie zarządzania gospodarką wodną
poprzez
tworzenie
przeciwdziałania
planów
i
w
systemów
sytuacjach
podtopieniowych i powodziowych,
- powiązanie inwestycji hydrotechnicznych z
działaniami na rzecz ochrony ekosystemów
w dolinach rzecznych i działaniami na rzecz
małej retencji w ekosystemach,
- stopniowa
budowy
planowa
i
realizacja
unowocześnienie
kanalizacyjnych
i
oczyszczalni
programu
systemów
cieków
przemysłowych,
- podjęcie
na
rzecz
eliminacji
zanieczyszczeń z sektora rolniczego.
Ochrona powietrza
- rozwój gazyfikacji gminy
- niezbyt duŜa emisja gazów,
- zwiększenie
działań
produkcji
benzyny- realizacja zadań na rzecz zmniejszenia emisji
bezołowiowej,
gazów
- perspektywy produkcji biopaliw
- stopniowa eliminacja włókien azbestowych,
Hałas
- system prawny,
- działania na rzecz ograniczenia hałasu
- konieczność tworzenia map akustycznych dla- dostosowanie do systemu prawnego
terenów zagroŜonych hałasem,
- sprawna
struktura
Leśnictwo
lasami- realizacja programu zwiększenia lesistości
zarządzania
państwowymi,
obszaru gminy,
- prawidłowa gospodarka lasami,
- program zwiększenie lesistości kraju,
Ochrona przyrody i róŜnorodności przyrodniczej
- rozbudowany system ochrony przyrody,
- powiększenie
systemu
obszarów
- przypisy i dyrektywy UE w zakresie ochrony ekologicznych,
przyrody,
- realizacja zadań wynikających z wymogów
- Udział gminy w programie NATURA 2000, UE w zakresie ochrony przyrody,
Gospodarka odpadami
- nowoczesny system prawny
- realizacja systemów nowoczesnej gospodarki
- realizacja Planu gospodarki odpadami dla odpadami przy wsparciu środkami UE,
gminy,
- wdraŜanie lokalnych planów gospodarowania
- budowa obiektów składania odpadów
- edukacja
odpadami,
- rozwój
ekonomicznych
gospodarce
odpadami
przedsiębiorstw
instrumentów
i
w
wspieranie
zajmujących
się
przetwarzaniem odpadów,
- zachowanie
- kontynuacja edukacji ekologicznej
Integracja zasad zrównowaŜonego rozwoju w gospodarce
wdraŜania
nowoczesnej
znacznych
mało- wspieranie
zdegradowanych obszarów
- moŜliwość
korzystania
technologii w poszczególnych sektorach,
z
dofinansowania ochrony środowiska.
systemu- wdraŜanie systemów informacyjnych,
- wdraŜanie lokalnych programów ochrony
- rozbudowany system administracji ochrony środowiska,
środowiska w regionie,
- sprawna absorpcja środków UE,
- rozwój
i
doskonalenie
kadr
ochrony
środowiska,
SŁABE STRONY
ZAGROśENIA
Ochrona wód i gospodarka wodna
- mała zdolność retencji,
- niezrealizowanie
inwestycji
- przestarzałe i zaniedbane systemy ochrony wodnej
przeciwpowodziowej,
i
przeciwpoŜarowej
powodować
wzrost
- przestarzałe systemy regulacji stosunków podtopieniowych
wodnych,
- słaba
moŜe
zagroŜeń
i powodziowych
oraz
degradację ekonomiczną i społeczną w
integracja
zagadnień
gospodarki obszarach zalewanych
wodnej z wymogami ochrony ekosystemów,- niezrealizowanie
- ogromne
potrzeby
inwestycyjne
lub
zdecydowane
w zmniejszenie tempa inwestycji w sektorze
dostosowaniu do standardów UE,
-
gospodarki
gospodarki wodno-ściekowej, spowodowane
niewystarczające środki samorządów dla trudną sytuacją finansową samorządów i
realizacji
zadań
dotyczących
infrastrukturalnych społeczeństwa
sieci
uniemoŜliwi
dostosowanie
kanalizacyjnych, gospodarki do standardów UE oraz dalsze
wodociągowych i oczyszczalni ścieków.
pogłębienie się procesu stagnacyjnego.
Ochrona powietrza
- niekorzystna sytuacja w zakresie emisji- trudności w wypełnianiu przez podmioty
gazów
gospodarcze wymogów nowych regulacji w
- duŜy udział paliw węglowych w strukturze zakresie ochrony powietrza
produkcji energii cieplnej.
- brak
doświadczeń
rozwiązywania
- wzrost emisji gazów związany ze wzrostem
natęŜenia ruchu komunikacyjnego.
Gospodarka odpadami
kompleksowego- niesprawne funkcjonowanie mechanizmów
problemów
gospodarki ekonomicznych w gospodarce odpadami.
odpadami,
- nierozwiązane
problemy
składowiska
odpadów niebezpiecznych.
Hałas
- narastające potrzeby zwalczania zagroŜeń- zaniedbanie w przeciwdziałaniu hałasowi.
hałasem pochodzącym głównie ze źródeł
komunikacyjnych,
- brak
rozwiązań
technicznych
ograniczających oddziaływanie hałasu na
otoczenie,
- niska
świadomość
gospodarczych
o
wpływie
podmiotów
hałasu
na
środowisko.
Leśnictwo
- niski poziom finansowania sektora leśnictwa.- brak
środków
zalesień.
na
realizacje
programu
Integracja zasad zrównowaŜonego rozwoju w gospodarce
- słabo działające instrumenty wymuszające- brak
uwzględnienia
inwestycje
ekologiczne
w środowiskowych
przedsiębiorstwach,
- utrzymanie
się
w
wymogów
polityce
rozwoju
gospodarki
stanu- stopniowa
pogorszonego
środowiska w niektórych obszarach,
degradacja
społeczno-
ekonomiczna niektórych obszarów
- zagroŜenia podtopieniowe i powodziowe w- marginalizacja
obszarów
nadrzecznych
niedostatecznie zabezpieczonych
dolinach rzecznych,
- pogorszenie się sytuacji finansowej funduszy- pogorszenie się atrakcyjności terenów pod
ekologicznych
głównymi
i
samorządów,
inwestorami
będących względem gospodarczym i turystycznym.
publicznymi
w
zakresie ochrony środowiska,
- kosztowność działań w zakresie ochrony
środowiska,
- niska zdolność gmin do absorpcji funduszy
strukturalnych,
- zbyt małe zasoby kadr zajmujących się
funduszami strukturalnymi.
8. ZałoŜenia Programu Ochrony Środowiska
8.1. Ramy polityki ekologicznej i główne kierunki polityki ekologicznej państwa
województwa oraz powiatu.
Dokumentem wyznaczającym kierunki ochrony środowiska w kraju jest przyjęta przez
Radę Ministrów Polityka Ekologiczna Państwa. Dokument ten obejmuje okres od 2003 do
2006 roku, z uwzględnieniem perspektyw do 2010 r. określany on jest polityką krótkofalową,
uszczegółowiającą przyjętą przez sejm RP w 2001 r. II Politykę ekologiczna państwa.
Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa wskazuje zadania o
charakterze inwestycyjnym i pozainwestycyjnym. Część z nich ma charakter pakietów
przedsięwzięć obejmujących dane sektory.
Cele i działania ujęte w polityce ekologicznej państwa stanowią pewnego rodzaju
wytyczne do sporządzenia powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska i naleŜy
je wykorzystać jako:
1)podstawę wyjściową do uszczegóławiania zadań w nawiązaniu do
specyfikacji i potrzeb danego szczebla samorządowego,
2)podstawę
do
sformułowania
lokalnych
wskaźników
(celów)
planowanych do uzyskania na danym terenie,
3)inspirację do wprowadzenia podobnego zadania na konkretnym
szczeblu samorządu.
Generalnie przyjmuje się, Ŝe struktura gminnego Programu ochrony środowiska
powinna nawiązywać do polityki ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem
perspektyw na lata 2007- 2010, a więc powinna zawierać, co najmniej najwaŜniejsze
problemy obejmujące:
1)
racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych,
2)
poprawę jakości środowiska,
3)
narzędzia i instrumenty realizacji programu,
4)
harmonogram realizacji programu
5)
kontrolę realizacji programu.
Ponadto program gminny powinien wyszczególnić:
1)zadania własne gminy tj. takie, które obejmują przedsięwzięcia
finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w jej dyspozycji,
2)zadania koordynowane tj. zadania związane z ochroną środowiska i
racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze
środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w
dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, bądź
instytucji działających na terenie gminy, ale podlegających bezpośrednio
organom wyŜszego szczebla,
Program ochrony środowiska wskazuje główne zadania oraz obszary, w których dla
zachowania zasobów naturalnych i racjonalnej gospodarki tymi zasobami konieczny jest
udział administracji państwowej.
Do najwaŜniejszych zadań polityki ekologicznej zaliczamy:
-
praktyczne wdroŜenie wymagań prawa ochrony środowiska UE,
-
obniŜenie energochłonności i materiałochłonności gospodarki poprzez wprowadzenie
energooszczędnych
i
wodooszczędnych
technologii,
redukowanie
zbędnych
opakowań i tworzenie zasad zamkniętych obiegów materiałów w grupach
przedsiębiorstw itp.,
-
zapewnienie skutecznej ochrony zasobów przyrody i róŜnorodności biologicznej,
-
ograniczenie negatywnego oddziaływania transportu na środowisko,
Zadania ogólne uzupełnione są zadaniami priorytetowymi, do których naleŜą m.in.:
-
poprawa jakości wód,
-
organizacja właściwego gospodarowania odpadami,
-
poprawa jakości powietrza i zapobieganie zmianom klimatu,
Uwzględnienie w działaniach na rzecz ochrony środowiska powyŜszych zadań
powinno prowadzić do poprawy stanu i jakości środowiska naturalnego.
8.2. Zarządzanie środowiskiem.
Zarządzanie środowiskiem odbywa się na wielu stopniach zarówno na szczeblu
państwa, województwa, powiatu jak i gminy. Do podstawowych elementów struktury
zarządzania środowiskiem naleŜą:
-
Minister Środowiska jako organ formułujący i realizujący politykę ekologiczną
państwa, ustanawiający standardy jakości środowiska, normy emisyjne, wysokości
opłat za korzystanie ze środowiska i nadzorujący szereg instytucji ekologicznych oraz
dokonujący w pewnych obszarach rozstrzygnięć administracyjnych,
-
Główny Inspektor Ochrony Środowiska i Struktury Wojewódzkiej Inspekcji,
sprawujący rolę organu nadzoru i kontroli prawa,
-
Wojewodowie- kierujący urzędami wojewódzkimi w tym wydziałami ochrony
środowiska, pełniący funkcje kontrolne i odwoławcze oraz wydający oceny
oddziaływania na środowisko i pozwolenia ekologiczne w wytyczonych prawem
obszarach,
-
Starostowie
dysponujący
prawem
wydawania
określonych
pozwoleń
i odpowiadających za politykę ekologiczną w administrowanych terenach,
-
Wójtowie gmin, mający kompetencje stanowienia prawa miejscowego i prowadzenie
polityki inwestycyjnej oraz zatwierdzanie wysokości opłat taryfowych za dostawę
wody i odprowadzenie ścieków i zagospodarowanie odpadów
Za
całokształt
zarządzania
środowiskiem
i
realizację
polityki
rozwoju
zrównowaŜonego odpowiadają w istotnych kwestiach takŜe poszczególni Ministrowie, kaŜdy
w określonej dziedzinie.
6.3.2.3 Uwarunkowania wynikające ze Strategii Rozwoju Powiatu Hrubieszowskiego i
Strategii Rozwoju Gminy.
Program ochrony środowiska powinien być opracowywany w oparciu o strategię
rozwoju gminy, która powinna spójna ze strategią rozwoju powiatu.
Podstawowe zagadnienia opisane w Programie wynikają z potrzeb gminy, ale takŜe z
załoŜeń Programu ochrony środowiska powiatu. Zagadnienia te przedstawione są jako cele i
zadania, których realizacja bezpośrednio lub pośrednio oddziałuje na środowisko.
Są to przede wszystkim cele i zadania zdefiniowane w ramach dwóch obszarów, tj.
ekologii i infrastruktury.
8.3. Cele polityki ekologicznej gminy wynikające z załoŜeń polityki ekologicznej
państwa, województwa oraz powiatu.
Ekologia: priorytet – zachowanie czystości powietrza i wód znajdujących się na terenie
gminy ze szczególnym uwzględnieniem zasobów, wody pitnej.
Cele niezbędne to:
Czystość powietrza:
-
tworzenie warunków do inwestowania w odnawialne źródła energii,
-
inwestowanie w urządzenia słuŜące do ochrony powietrza,
-
wspieranie ekologicznych inwestycji grzewczych,
Czystość wód:
-
racjonalna gospodarka odpadami,
-
wspieranie inwestycji w zakresie kanalizacji i oczyszczalni ścieków,
-
ochrona naturalnej retencji,
-
ochrona wód przed zanieczyszczeniem chemicznym,
Cele pierwszorzędne:
1) Ochrona lasów:
-
racjonalna gospodarka leśna,
2) Ochrona powierzchni ziemi:
-
ochrona przed erozja gruntów rolnych,
-
racjonalne gospodarowanie kopalinami,
3) Ochrona walorów przyrodniczych:
-
objęcie ochroną prawną osobliwości przyrodniczych,
-
promowanie obszarów chronionych przez odpowiednią politykę finansową.
Cele drugorzędne:
-
WdraŜanie nowoczesnych technologii w zakresie ochrony środowiska spełniających
wymagania dyrektyw UE,
-
Racjonalna gospodarka wodna,
-
Rozwój rolnictwa ekologicznego.
Infrastruktura: priorytet działanie na rzecz poprawy uzbrojenia terenu pod budownictwo
mieszkaniowe i rozwój małych i średnich firm.
Cele niezbędne:
1.
Poprawa stanu dróg.
-
odnowa i modernizacja istniejącej sieci drogowej,
-
budowa nowych dróg oraz ich odwodnienie.
2.
Stworzenie warunków do inwestowania w gminie.
-
stworzenie dobrej i funkcjonalnej infrastruktury technicznej i społecznej,
-
poprawa sieci komunikacyjnej,
Cele pierwszorzędne:
1) Rozwój infrastruktury sieciowej w ochronie środowiska:
-
ochrona wód, budowa sieci wodno-kanalizacyjnych, oczyszczalni,
-
gospodarka odpadami – rozbudowa i modernizacja składowisk odpadów,
-
gazyfikacja,
-
współpraca z sąsiednimi gminami oraz z powiatem,
2) Rozwój infrastruktury słuŜącej produkcji rolnej:
-
regulacja stosunków wodnych,
-
scalanie gruntów,
3) Tworzenie warunków do rozwoju turystyki:
-
agroturystyka, inwestowanie w infrastrukturę ,
-
rozbudowa bazy technicznej,
Cele drugorzędne:
-
tworzenie warunków do inwestowania w odnawialne źródła energii.
9. Strategia działania gminy.
9.1. Krótkoterminowa strategia działania – zadania priorytetowe w dziedzinie
ochrony środowiska.
9.1.1. Ochrona wód
W zakresie ochrony środowiska głównym priorytetem dla gminy jest ochrona wód
zlewni rzeki Huczwy z zachowaniem zasad zrównowaŜonego rozwoju.
Główne cele
-
ochrona wód podziemnych i powierzchniowych,
-
poprawa jakości wód powierzchniowych,
-
poprawa standardów zaopatrzenia w wodę,
-
racjonalizacja gospodarki wodnej,
-
sukcesywne wdraŜanie programu ochrony wód w zlewni Huczwy,
-
wyznaczenie kierunków działań w zakresie gospodarki wodno - ściekowej.
Działania kierunkowe
-
realizacja zapisów Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych
-
budowa
i
rozbudowa
(modernizacja)
oczyszczalni
ścieków
komunalnych
i przemysłowych oraz wprowadzanie technologii produkcji ograniczających przemysłowe
zuŜycie wód podziemnych (wprowadzanie obiegów zamkniętych),
-
budowa i rozbudowa systemów odprowadzania ścieków komunalnych,
-
budowa i rozbudowa sieci wodociągowej (modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę),
-
wspieranie realizacji indywidualnych systemów oczyszczania ścieków w zabudowie
rozproszonej,
-
ograniczanie spływu zanieczyszczeń powierzchniowych z rolnictwa,
-
renaturalizacja przekształconych odcinków rzek,
-
preferowanie zalesień na obszarach źródliskowych, infiltracyjnych i wododziałowych,
-
utrzymanie „naturalnych zbiorników retencyjnych” m.in. terenów podmokłych.
Największymi zagroŜeniami dla wód zlewni rzeki Huczwy są:
-
brak zorganizowanej gospodarki ściekowej (zbiorczych systemów kanalizacji i
oczyszczalni ścieków) na terenach gminy,
-
zanieczyszczenia pochodzące z rolnictwa (niewłaściwie stosowane nawozy sztuczne
i środki ochrony roślin),
-
działalność obiektów gospodarczych (np.: ferm hodowlanych), na terenie których istnieje
moŜliwość wprowadzenia do gruntów lub wód powierzchniowych, podziemnych róŜnego
rodzaju zanieczyszczeń (np.: odchodów zwierzęcych, gnojówki i gnojowicy).
W celu zracjonalizowania gospodarki wodnej w obszarze zlewni rzeki Huczwy naleŜy
dąŜyć zarówno do zmaksymalizowania dostępu do wody ze zbiorczych systemów
wodociągowych dla ludności zamieszkującej te tereny, jak i zapewnienia moŜliwości
oczyszczania zuŜytkowanej wody poprzez stworzenie niezbędnych sieci kanalizacyjnych
i oczyszczalni ścieków. Proces zaopatrywania ludności w wodę z sieci wodociągowej
powinien być prowadzony jednocześnie z budową sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni
ścieków, aby uniknąć niekontrolowanych zrzutów ścieków oraz przesiąków z nieszczelnych
szamb, będących źródłem bezpośredniego zanieczyszczenia wód podziemnych.
9.1.1.1 Budowa i rozbudowa sieci wodociągowej
Jednym z podstawowych kierunków działań jest zapewnienie ludności dostępu do
wód o odpowiednich standardach jakości przeznaczonych do spoŜycia i celów uŜytkowych.
Rozbudowa sieci wodociągowej powinna w pierwszej kolejności objąć zwodociągowanie
tych miejscowości, gdzie:
-
woda pobierana ze studni kopanych nie spełnia obowiązujących norm,
-
występują niedobory wody,
-
istnieją moŜliwości rozbudowy funkcjonującego juŜ systemu.
Na dalszym etapie naleŜy włączyć do układu pozostałe miejscowości z dąŜeniem do
osiągnięcia stuprocentowego wskaźnika zwodociagowania obszaru powiatu.
9.1.1.2 Budowa i rozbudowa sieci kanalizacyjnej
Ścieki surowe bezwzględnie nie mogą być odprowadzane do środowiska bez ich
uprzedniego oczyszczenia do określonych ustawowo parametrów. Powinny być kierowane za
pomocą systemów kanalizacyjnych do oczyszczalni ścieków, natomiast w przypadku, gdy ze
względów technicznych, bądź ekonomicznych nie jest to moŜliwe, powinny być dowoŜone
do oczyszczalni wozami ascenizacyjnymi. Zadaniem priorytetowym powinno być objęcie
siecią kanalizacyjną wszystkich miejscowości zlokalizowanych w pobliŜu rzeki Huczwy i
cieków stanowiących jej dopływy. Oczyszczalnie przyjmujące ścieki z tych terenów powinny
być wyposaŜone w instalacje z pełnym procesem biologicznego oczyszczania i usuwania
związków biogennych.
ZróŜnicowany charakter zabudowy mieszkaniowej, odległości potencjalnych źródeł
ścieków od istniejących układów kanalizacyjnych oraz odbiorników ścieków uniemoŜliwiają
wdroŜenie jednolitych rozwiązań technicznych.
Dlatego teŜ proponuje się następujące rozwiązania:
-
na obszarach gdzie istnieją większe oczyszczalnie ścieków naleŜy dąŜyć do ich pełnego
wykorzystania poprzez stworzenie układu sieci kanalizacyjnych łączących je z pobliskimi
miejscowościami,
-
na terenach o zwartej zabudowie mieszkaniowej i korzystnym ukształtowaniu terenu
naleŜy dąŜyć do budowy lokalnych sieci kanalizacyjnych z włączaniem ich do
najbliŜszych systemów sieciowych lub wspólnych oczyszczalni ścieków,
-
przy zabudowie mieszkaniowej rozproszonej, proponuje się budowę indywidualnych
przydomowych
oczyszczalni
ścieków,
o
najlepszych
dla
danego
przypadku
rozwiązaniach technicznych,
-
dla okresu przejściowego, przy zabudowie rozproszonej, dopuszcza się budowę
szczelnych zbiorników bezodpływowych i wywoŜenie ścieków do najbliŜszej
oczyszczalni biologicznej.
9.1.2. Ochrona powietrza
Główne cele:
-
poprawa jakości powietrza na terenie gminy,
-
ochrona powietrza atmosferycznego.
Działania kierunkowe:
-
ograniczanie wielkości tzw. niskiej emisji,
-
ograniczanie zadymienia, szczególnie na terenach o zwartej zabudowie,
-
ograniczanie zagroŜeń dla zdrowia ludzi związanych z zanieczyszczeniami ze źródeł
komunikacyjnych.
Ochrona powietrza atmosferycznego w gminie Werbkowice powinna prowadzić do
utrzymania standardów imisyjnych dla powietrza. MoŜna to osiągnąć poprzez konsekwentną
likwidację emisji zanieczyszczeń u źródła ich powstawania. Ochrona powietrza
atmosferycznego jest bardzo waŜnym elementem ochrony środowiska jako całości, gdyŜ ma
wpływ na wszystkie jego komponenty. Zanieczyszczenia powietrza wraz z opadem
atmosferycznym mogą przedostawać się do gleb, wód powierzchniowych oraz podziemnych
i znacząco wpływać na stan flory i fauny.
Największymi zagroŜeniami dla powietrza na terenie gminy Werbkowice są:
-
emisja zanieczyszczeń z procesów produkcji energii, tj. procesów spalania paliw stałych
w zakładach oraz indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych i uŜyteczności
publicznej;
-
emisja zanieczyszczeń z ruchu komunikacyjnego.
Na terenie gminy Werbkowice znajdują się duŜe zakłady przemysłowe (Cukrownia
Werbkowice), w związku z tym emisja zanieczyszczeń z procesów przemysłowych moŜe
stanowić zagroŜenie dla stanu powietrza atmosferycznego. Dlatego teŜ naleŜy podjąć
działania prowadzące do zminimalizowania emisji ze źródeł przemysłowych.
9.1.2.1 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z tzw„niskiej emisji”
Indywidualne ogrzewnictwo jest źródłem emisji szeregu substancji wpływających
negatywnie na środowisko przyrodnicze (m.in.CO, SO2, NOx, pyły, zanieczyszczenia
organiczne w tym WWA, dioksyny, furany). Znaczna emisja zanieczyszczeń wynika głównie
z dwóch powodów: stosowania urządzeń grzewczych o małej sprawności i stosowania paliw
o niskiej jakości (m.in. węgla o duŜej zawartości siarki, popiołu, niskokalorycznego węgla
oraz odpadów z gospodarstw domowych).
Priorytetem w działaniach na rzecz poprawy stanu powietrza atmosferycznego powinno być:
-
zmiana nośników energii na bardziej ekologiczne, takie jak:
-
gaz,
-
olej opałowy,
-
alternatywne źródła energii: energia słoneczna, energia biomasy (m.in.
wykorzystanie odpadów porolniczych, odpadów z terenów leśnych, własnych
plantacji roślin energetycznych - w formie zrębek, peletu, brykietów, odpadów
z terenów zielonych i ogrodów),
-
wprowadzanie programu oszczędności energii poprzez termomodernizację budynków
uŜyteczności publicznej i budynków mieszkalnych.
Zgodnie z ustawą Prawo energetyczne, dla zapewnienia właściwych warunków
realizacji zaopatrzenia w ciepło, gminy są zobowiązane do opracowania projektu
zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, paliwa gazowe oraz wykorzystania źródeł energii
odnawialnej.
9.1.2.2 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych
Drugim z istotnych źródeł zanieczyszczenia powietrza w gminie Werbkowice są
zanieczyszczenia komunikacyjne, wynikające z transportu drogowego – spaliny (NOx, CO,
SO2, węglowodory, metale cięŜkie) i pyły. Dla ochrony powietrza w tym zakresie niezbędna
jest poprawa stanu dróg na terenie gminy. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie barier
roślinnych, oddzielających zabudowania mieszkalne od dróg o duŜym natęŜeniu ruchu.
Znaczące zmniejszenie negatywnego wpływu indywidualnego transportu samochodowego na
środowisko moŜe mieć poprawa stanu technicznego pojazdów i stosowanie benzyny
bezołowiowej (benzyna ołowiowa zostanie wycofana do 2005 r.).
9.1.3. Ochrona gleb
Główne cele:
-
uŜytkowanie gleb zgodnie zasadami zrównowaŜonego rozwoju oraz właściwe
wykorzystanie ich naturalnego potencjału produkcyjnego,
-
wyłączanie do celów budowlanych terenów o niŜszych klasach bonitacyjnych.
-
wprowadzenie do rolnictwa zasad oraz sposobów produkcji propagowanych w Kodeksie
Dobrej Praktyki Rolniczej oraz zgodnych z ustawą o rolnictwie ekologicznym,
-
zwiększenie świadomości ekologicznej uŜytkowników gleb w zakresie racjonalnej
eksploatacji, ze zwróceniem szczególnej uwagi na nieodwracalność degradacji zasobów
glebowych,
-
identyfikacja zagroŜeń i w przypadku degradacji prowadzenie prac rekultywacyjnych.
9.1.4. Gospodarka odpadami
Główne cele:
-
zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów,
-
ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko.
-
zapobieganie powstawania odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów „u źródła”,
-
odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów – bezpieczne dla środowiska
końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych,
-
inwentaryzacja i likwidacja dzikich wysypisk śmieci.
Szczegółowe informacje dotyczące gospodarki odpadami znajdują się w opracowywanym
równolegle Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Werbkowice.
9.1.5. Edukacja ekologiczna
Główne cele:
-
kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju,
-
wykorzystanie wiedzy ekologicznej jako waŜnego czynnika w procesie zarządzania,
-
tworzenie ekologicznych podstaw kształtowania toŜsamości regionalnej i lokalnej.
-
szerzenie wiedzy ekologicznej na wszystkich poziomach edukacji oraz w mediach,
-
upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej,
-
prowadzenie działań na rzecz proekologicznej edukacji radnych i pracowników
samorządowych oraz lokalnych społeczności,
-
organizowanie konkursów, warsztatów, seminariów z zakresu wiedzy ekologicznej,
-
wspieranie stowarzyszeń działających na rzecz ochrony środowiska i krajobrazu
kulturowego.
Wyznaczone priorytety powinny być podstawą do uzyskania dotacji z funduszy pomocowych
programów Unii Europejskiej.
9.2. Długoterminowa strategia działania w dziedzinie ochrony środowiska.
9.2.1. Cele polityki ekologicznej gminy
Cele Polityki ekologicznej gminy wynikają z załoŜeń i programu wykonawczego
II Polityki Ekologicznej Państwa.
9.2.1.1 Gospodarka wodno - ściekowa
-
zapobieganie zanieczyszczeniu słodkich wód powierzchniowych i podziemnych, ze
szczególnym naciskiem na zapobieganie u źródła,
-
przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego,
a przez to zapewnienie między innymi odpowiednich źródeł poboru wody do picia,
-
przywrócenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych (wg wskaźników fizykochemicznych, biologicznych i ekologicznych) do stanu wynikającego z planowanego
sposobu ich uŜytkowania oraz potrzeb związanych z ich funkcjami ekologicznymi,
-
restrukturyzacja poboru wód co celów uŜytkowych w taki sposób, aby zasoby wód
podziemnych były uŜytkowane wyłącznie dla potrzeb ludności, jako woda do picia
i surowiec dla przemysłu spoŜywczego,
-
realizacja budowy zbiorników retencyjnych i małej retencji dla wyrównania przepływu w
rzekach oraz racjonalizacja gospodarowania spływami opadowymi w celu ograniczenia
szybkiego ich odprowadzania do wód otwartych i unikania przesuszenia terenu,
-
zachowanie naturalnych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe
i nieuregulowane cieki wodne, głównie w ramach działań w zakresie ochrony
róŜnorodności biologicznej i prowadzenia zrównowaŜonej gospodarki leśnej,
-
likwidacja zrzutu ścieków nieoczyszczonych z miejscowości gminy i zakładów
przemysłowych; zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód
powierzchniowych, w celu spełnienia przez te wody standardów jakościowych
obowiązujących w Unii Europejskiej,
-
zmniejszenie wodochłonności produkcji przemysłowej,
-
zaspokojenie zapotrzebowania mieszkańców gminy w odpowiedniej jakości wodę do
picia, poprzez ochronę wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników tych wód
na obszarze gminy; ustanowienie obszarów ochronnych tych zbiorników,
-
realizacja programu poprawy jakości wody dostarczanej przez wodociągi komunalne
ludności i dostosowanie jej do zaostrzonych wymagań .
9.2.1.2 Jakość powietrza.
-
konsekwentne ograniczanie emisji zanieczyszczeń u źródła, poprzez zmiany nośników
energii,
-
w zabudowie rozproszonej zarówno indywidualnej, jak i w budynkach uŜyteczności
publicznej propagowanie ogrzewania ze źródeł energii odnawialnej (biomasa, zrębki,
brykiety, pelety),
-
stosowanie czystszych surowców i technologii (zgodnie z zasadą korzystania
z najlepszych dostępnych technik i dostępnych metod),
-
minimalizację zuŜycia energii i surowców.
9.2.1.3 Ochrona gleb
-
ochrona gleb najwyŜszej jakości (klasy I-IV) przed wykorzystaniem na cele nierolne,
-
wykluczanie nowej zabudowy na gruntach ornych wyŜszych klas bonitacyjnych,
-
utrzymanie miedz, wysepek leśnych, wzbogacaniu zadrzewień i zakrzewień śródpolnych,
-
obligatoryjne wprowadzenie agrotechniki przeciwerozyjnej na obszarach zagroŜonych
erozją,
-
zalesienie stoków o nachyleniu powyŜej 15o,
-
przeznaczenie gleb nieprzydatnych dla rolnictwa (V i VI kl. oraz okresowo zalewanych)
na cele nierolnicze, tj. uŜytki ekologiczne, lasy,
-
polepszanie kultury rolnej oraz lepsze wykorzystanie nawozów, zmianowanie upraw,
-
ekologiczne zagospodarowywanie nieuŜytków i terenów zdegradowanych, np. przez
zalesienie,
-
unikanie rozproszenia zabudowy,
-
wprowadzanie pasów roślinności wzdłuŜ pól uprawnych, które stanowią ochronę
biologiczną rzek oraz przeciwdziałają erozji wodnej gleb.
9.2.1.4 RóŜnorodność biologiczna i krajobrazowa
-
tworzenie warunków do realizacji strategii zrównowaŜonego rozwoju społecznogospodarczego gminy,
-
poprawa stanu środowiska - usunięcie lub ograniczenie zagroŜeń dla zachowania
róŜnorodności biologicznej i krajobrazowej,
-
zachowanie, odtworzenie i wzbogacanie zasobów przyrody.
9.2.1.5 Gospodarka odpadami
-
przygotowanie strategii gospodarowania odpadami dla gminy,
-
opracowanie planów gospodarowania odpadami z wydzieleniem planów gospodarowania
odpadami niebezpiecznymi (w tym wybranymi rodzajami odpadów),
-
przygotowanie programów likwidacji odpadów niebezpiecznych zawierających metale
cięŜkie (rtęć, ołów, kadm) i trwałe zanieczyszczenia organiczne (zarówno odpadów
wytwarzanych jak i juŜ nagromadzonych),
-
zwiększenie wysiłków na rzecz uzyskania wsparcia finansowego z Unii Europejskiej
(w ramach funduszy przedakcesyjnych, funduszy strukturalnych i funduszu kohezyjnego),
jak równieŜ z międzynarodowych instytucji finansowych,
-
rozszerzenie mechanizmów rynkowych oraz przygotowanie skutecznych instrumentów
ekonomicznych (kaucje, opłaty produktowe, system preferencji podatkowych zmierzający
w kierunku rozwiązań obowiązujących w krajach Unii Europejskiej na recykling i odzysk
materiałów),
-
wdroŜenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod ich
zagospodarowywania (bazy danych),
-
identyfikacja zagroŜeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji starych składowisk
odpadów, modernizacji składowisk eksploatowanych oraz rekultywacji terenów
zdegradowanych,
-
zmniejszenie do minimum przemieszczania odpadów, zgodnie ze wspólnotowymi
zasadami bliskości i samowystarczalności,
-
ograniczanie ilości odpadów składowanych na składowiskach.
9.2.2. Kierunki działania
Długoterminowa strategia działania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy
Werbkowice stanowić będzie podstawę działań, które podejmowane będą w celu
prowadzenia harmonijnego, zrównowaŜonego rozwoju gminy, polegającego na rozwoju
gospodarczym w zgodzie z zasadami ochrony środowiska oraz na wykreowaniu przyszłego
charakteru gminy.
Strategia ta obejmuje główne kierunki rozwoju, jakie będą miały miejsce w gminie
Werbkowice w nadchodzących latach, gdyŜ mogą one w przyszłości bezpośrednio wpływać
na stan środowiska naturalnego. Dla opracowania skutecznej strategii działania w dziedzinie
ochrony środowiska konieczne jest wzięcie pod uwagę wszystkich elementów na nie
wpływających.
Aby
osiągnąć
najbardziej
poŜądany
stan
środowiska
oraz
uniknąć
lub
zminimalizować negatywny wpływ rozwoju gminy na otoczenie naleŜy dokładnie i
wnikliwie zapoznać się ze stanem istniejącym środowiska naturalnego, opisanym w
niniejszym opracowaniu oraz występującymi tendencjami i kierunkami rozwoju.
9.2.2.1 Gospodarka gminy
Rozwój gospodarki w gminie Werbkowice jest związany z rozwojem poszczególnych
jego dziedzin takich jak: przemysł, przetwórstwo, usługi itd.
Strategia rozwoju gminy powinna zakładać stopniowy rozwój gospodarki
z jednoczesnym zachowaniem warunków, pozwalających ograniczyć jego wpływ na stan
środowiska. W funkcjonujących zakładach będą w dalszym ciągu redukowane emisje. Gmina
powinna preferować oraz przyczyniać się do promowania gałęzi przemysłu czystych dla
środowiska. Oznacza to, Ŝe polityka prowadzona w gminie powinna zachęcać do
wprowadzania czystych technologii.
9.2.2.1.1. Przemysł
Gmina werbkowice jest w małym stopniu uprzemysłowiona, najbardziej rozwiniętą
gałęzią przemysłu jest przemysł rolno – spoŜywczy. Sytuacja taka spowodowana jest
doskonałym zapleczem surowców Ŝywnościowych pochodzących z terenów o typowo
rolniczym charakterze i stosunkowo małym stopniu zanieczyszczenia środowiska.
Promowane winny być zakłady wprowadzające programy ochrony środowiska oraz
systemy oszczędzania energii i surowców. Zmniejszenie poboru wody oraz zrzutu ścieków,
a takŜe ograniczenie poboru energii prowadzi do: ograniczenia negatywnego wpływu
zakładów przemysłowych na środowisko, zmniejszenia zjawiska wyczerpywania wód
podziemnych, zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery, ale takŜe do osiągnięcia
dodatkowych oszczędności związanych z opłatami za korzystanie ze środowiska.
Rozwiązany
powinien
zostać
takŜe
problem
zagospodarowania
odpadów
powstających w zakładach przemysłowych. Odpady produkowane powinny być w jak
największym stopniu wykorzystane gospodarczo, natomiast te, które nie nadają się do
zagospodarowania muszą być składowane w taki sposób niezagraŜający środowisku.
9.2.2.1.2. Usługi
Podczas planowania rozwoju sektora usługowego naleŜy zwrócić szczególną uwagę
zarówno na ich lokalizację, jak i zasady ich budowania. Niekontrolowany rozwój tej
dziedziny moŜe znacząco wpłynąć na stan środowiska.
W trakcie realizacji inwestycji naleŜy stosować materiały, nie stwarzające zagroŜenia
dla środowiska, podczas ich uŜywania oraz materiały nadające się do powtórnego ich
wykorzystania, a w przypadku braku takiej moŜliwości dające się bezpiecznie składować.
Zasady minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko powinny być określane
juŜ na etapie sporządzania planu zagospodarowania przestrzennego, oraz na etapie
wykonywania projektu technicznego inwestycji.
9.2.2.2 Rolnictwo
Gmina stwarza dogodne warunki do produkcji rolnej. Spowodowane to jest
panującymi dobrymi warunkami klimatycznymi, jak i duŜą ilością gleb dobrej jakości.
Niestety poziom produkcji rolnej nie odzwierciedla panujących warunków glebowo –
klimatycznych. Spowodowane to jest brakiem organizacji rynku rolnego. Znaczny udział
terenów zielonych w gminie stanowi dobrą bazę do rozwoju hodowli bydła. Obok produkcji
roślinnej i zwierzęcej realną szansę rozwoju na terenie gminu mają sadownictwo i
warzywnictwo.
Rozwój rolnictwa na obszarach gminy spowodować moŜe znaczne zmiany w
krajobrazie. Tendencje do powstawania duŜych gospodarstw rolnych, a tym samym scalanie
areału uŜytków rolnych przyczynić się moŜe do likwidacji części miedz, oczek wodnych,
utrudnić przemieszczanie się zwierząt. MoŜe to doprowadzić to do zahamowania rozwoju
niektórych poŜytecznych organizmów, a w efekcie do zuboŜenia róŜnorodności
przyrodniczej i pogorszenia mikroklimatu. Rozwój duŜych gospodarstw przyczyni się takŜe
do intensyfikacji nawoŜenia oraz zwiększenia zuŜycia środków ochrony roślin, co będzie
miało negatywny wpływ na stan jakości wód. Wprowadzenie zmian w sposobie
gospodarowania oraz nowoczesnych technologii spowoduje zwiększenie podatności gleb na
erozję wodną i eoliczną. Władze gminy, powinny dołoŜyć wszelkich starań, aby podczas
planowania gospodarki rolnej zapewniającej realizację celów produkcyjnych zachowana
została róŜnorodność krajobrazu. Powinny zostać podjęte działania zmierzające do
zachowania typowego dla gminy charakteru wsi, zarówno pod względem krajobrazowym,
jak i kulturowym.
Planowana na przyszłe lata restrukturyzacja wsi i rolnictwa powinna być
przeprowadzona w taki sposób, aby nie spowodowało to znacznych zmian środowiska.
Tereny wiejskie powinny być rozbudowywane zgodnie z panującymi warunkami
naturalnymi. Rozbudowa niezbędnej infrastruktury powinna być prowadzona do poziomu
wymaganego, uzasadnionego względami ekonomicznymi i aspektami ochrony środowiska.
9.2.2.2.1. Rolnictwo ekologiczne
Gmina Werbkowice stwarza bardzo dobre warunki do rozwoju rolnictwa
ekologicznego, dlatego teŜ jej władze powinny dołoŜyć wszelkich starań, aby tego typu
działalność rolnicza mogła się rozwijać. Powinny być przewidziane dofinansowania oraz
szkolenia dla rolników, którzy zdecydowali się na tego typu działalność. NaleŜy takŜe
zapewnić rynek zbytu poprzez budowę zakładów przetwórczych zdrowej Ŝywności, oraz
utworzyć sieć dystrybucyjną dającą kaŜdemu potencjalnemu konsumentowi dostęp do tych
produktów.
9.2.2.3 Osadnictwo
Rozwój budownictwa mieszkaniowego nie pozostaje bez wpływu na środowisko
gdyŜ, powstawanie nowych osiedli mieszkaniowych przyczynia się do zmiany krajobrazu.
Dodatkowo słabo rozwinięta infrastruktura wodno – kanalizacyjna oraz brak rozwiązań
zagospodarowania odpadów, mogą zwiększyć negatywny wpływ na środowisko. Budowa
tego typu osiedli powoduje zwiększenie natęŜenia transportu oraz wzrost potrzeb
komunikacyjnych, co pociąga za sobą zwiększenie natęŜenia hałasu oraz emisji spalin.
Władze gminy powinny czuwać nad zachowaniem walorów krajobrazowych oraz nad
utrzymaniem jakości środowiska Ŝycia człowieka.
Negatywny wpływ rozwijającej się architektury na krajobraz naturalny moŜna
ograniczyć poprzez wprowadzenie standardów architektonicznych i urbanistycznych.
Wraz z powiększeniem się obszarów terenów zurbanizowanych naleŜy planować nowe
tereny zielone.
9.2.2.4 Turystyka
Wysoka jakość środowiska naturalnego oraz typowo rolniczy charakter gminy
stwarzają moŜliwości rozwoju turystyki przyjaznej środowisku. Władze gminy wspierać
rozwój gospodarstw agroturystycznych, poprzez rozwój infrastruktury podnoszącej
atrakcyjność turystyczną. Działania te jednak powinny być prowadzone w zgodzie ze
środowiskiem naturalnym i oparte w duŜej mierze na obiektach istniejących, np. budowa
bazy noclegowej w oparciu o istniejące budynki.
NaleŜy połoŜyć duŜy nacisk na promocję tego typu turystyki, stworzenie sieci
informacyjnej powiązanej z biurami turystycznymi, prowadzenie marketingu i reklamowanie
ekologicznego wypoczynku i rekreacji.
9.2.2.5 Infrastruktura
W gminie Werbkowice problemem jest powolny rozwój sieci kanalizacyjnej w
stosunku do sieci wodociągowej. Koniecznością jest powstanie systemów gospodarki wodno
– ściekowej opartych zarówno na budowie sieci kanalizacyjnej na terenie gminy, jak i na
propagowaniu
powstawania
przydomowych
oczyszczalni
ścieków.
Rozwiązania
indywidualnego oczyszczania ścieków okazują się być bardziej korzystne w przypadku
gospodarstw połoŜonych w znacznej odległości od głównych sieci kanalizacyjnych.
Wprowadzenie odpowiedniego systemu gospodarki wodno – ściekowej wymaga współpracy
władz gminnych z władzami powiatowymi i wojewódzkimi.
9.2.2.6 Gospodarka odpadami
Kolejnym zagadnieniem wymagającym podjęcia konkretnych działań jest gospodarka
odpadami. DuŜy problem stanowią odpady powstające zarówno z produkcji rolnej, jak
i z gospodarstw domowych. Istotną kwestią jest utylizacja odpadów niebezpiecznych
np. pojemników po środkach ochrony roślin. Brak jest na razie rozwiązań prowadzących do
likwidacji tego problemu, jednak prowadzone są działania mające na celu opracowanie
jednolitego planu zagospodarowania odpadów na terenie gminy.
W chwili obecnej bardzo duŜa część odpadów powstających w gospodarstwach
wiejskich spalana jest w celu uzyskania energii cieplnej. Dlatego tez naleŜy wprowadzić
system edukacji ekologicznej, mający na celu uświadomienie społeczeństwu wiejskiemu,
negatywnych konsekwencji wynikających z tego typu działań.
9.2.2.7 Ograniczanie emisji i oszczędność energii
Pomimo znacznej poprawy stanu środowiska, naleŜy wprowadzać rozwiązania mające
na celu zmniejszenie emisji takich związków jak: pyły, SO2, NOX, CO2 i inne.
Muszą zostać podjęte środki, mające na celu zmniejszenie emisji pochodzącej
z indywidualnych źródeł ciepła. Działania te powinny polegać na rozbudowie sieci
gazowniczych oraz budowie nowych źródeł ciepła na terenie gminy zasilanych paliwami
gazowymi i alternatywnymi.
Zgodnie z tendencjami światowymi w gminie Werbkowice naleŜy promować
i wprowadzać odnawialne źródła energii. Ze względu na charakter regionu naleŜy rozwinąć
korzystanie z energii wytwarzanej głównie z biomasy (odpady porolnicze, plantacje
energetyczne).
Tego typu działania pozwalają ograniczyć zuŜycie zasobów nieodnawialnych
wykorzystywanych do pozyskania energii.
Oszczędzanie energii powinno być realizowane na wszystkich poziomach gospodarki
oraz przez prywatnych uŜytkowników.
9.2.2.8 Transport i komunikacja
Przez teren gminy przebiega główny szlak tranzytowy łączące Polskę z Ukrainą.
Transport samochodowy jest dominującym środkiem komunikacji na gminy i powoduje
największe obciąŜenie dla środowiska.
Nowe inwestycje drogowe powinny być budowane w sposób pozwalający na
maksymalne ograniczenie wpływu na otaczające środowisko naturalne, zarówno pod
względem emisji hałasu, jak i zanieczyszczenia wód oraz gleb. Podczas projektowania takich
inwestycji naleŜy zwrócić szczególną uwagę na to, aby nie występowały kolizje ze
strukturami przyrodniczymi. W celu jak największego ograniczenia wpływu szlaków
komunikacyjnych na środowisko powinny być stosowane urządzenia pozwalające
zmniejszyć uciąŜliwość transportu dla mieszkańców osiedli połoŜonych wśród większych
tras. Do urządzeń tych naleŜą m.in. ekrany dźwiękochłonne i pasy zieleni itp. W celu
przeciwdziałania tworzeniu barier w ciągłości terenów zielonych naleŜy projektować
specjalne, bezkolizyjne przejścia dla zwierząt.
Aby odciąŜyć istniejące ciągi komunikacyjne naleŜy promować komunikację
zbiorową. Trzeba połoŜyć nacisk na rozwój zarówno sieci komunikacji zbiorowej, jak i jej
stanu technicznego tak, aby komunikacja ta stała się konkurencyjna w stosunku do
komunikacji indywidualnej.
9.2.2.9 Edukacja ekologiczna
Jednym z bardzo istotnych elementów polityki ochrony środowiska jest edukacja
ekologiczna. Pozwala ona na uświadomienie społeczeństwu problemów ochrony środowiska
oraz negatywnych konsekwencji z nich wynikających. Dodatkowo przedstawia równieŜ
moŜliwości rozwiązań, mających na celu poprawę stanu środowiska.
Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona na wszystkich poziomach
szkolnictwa. Sposobem na rozpowszechnianie wiedzy ekologicznej mogą stać się liczne
przewodniki i informatory wydawane przez dyrekcje lasów, a takŜe zajęcia prowadzone
przez wykwalifikowanych pracowników na ścieŜkach dydaktycznych i w ośrodkach
szkoleniowych. NaleŜy takŜe wspomagać działalność wielu organizacji pozarządowych
prowadzących akcje informacyjne, kierowane do szerokich kręgów społeczeństwa.
9.3. Charakterystyka zadań gminy Werbkowice zaplanowanych do realizacji na
lata 2004 – 2020.
Przedstawione poniŜej zadania dla gminy realizowane będą etapami. Pierwszy etap
stanowić będzie realizację zadań uznanych za zadania priorytetowe. W drugim etapie
kontynuowane będą zadania rozpoczęte w okresie od 2004 r. do 2008 r. oraz realizowane
będą zadania określone w długoterminowej strategii działania gminy.
9.3.1.
Ujęcie wody, sieć wodociągowa oraz stacja uzdatniania wody na terenie Gminy
Werbkowice.
9.3.1.1 Lokalizacja projektu.
W pierwszej kolejności będzie realizowana sieć wodociągowa w pobliŜu ujęcia wody i
istniejących odcinków sieci wodociągowej.
9.3.1.2 Cele projektu.
Zaopatrzenie ludności w wodę do picia o odpowiedniej jakości oraz stworzenie warunków dla
rozwoju budownictwa mieszkaniowego i produkcyjno – usługowego, poprzez poprawę warunków
sanitarnych.
9.3.1.3 Opis projektu.
9.3.1.3.1. Tło i uzasadnienie.
Realizacja projektu ma na celu ochronę środowiska naturalnego w zakresie ochrony wód
gruntowych i powierzchniowych, a takŜe poprawę warunków Ŝycia mieszkańców gminy i stworzenie
warunków dla rozwoju działalności produkcyjno – usługowej.
Obszar objęty programem jest w nieznacznym stopniu zwodociągowany.
Realizacja projektu ma na celu zapewnienie wszystkim mieszkańcom gminy dostawy wody
przeznaczonej do picia i potrzeb bytowych o wymaganych do tego celu parametrach i w ilości
zaspokajającej potrzeby mieszkańców.
9.3.1.3.2. Planowane działania, harmonogram zadań.
Program budowy sieci wodociągowej obejmuje miejscowości: Werbkowice, Podhorce,
Wilków, Gozdów. Realizacja podzielona jednak została na dwa etapy, z których pierwszy
realizowany będzie w latach 2004 do 2007, drugi zaś w latach 2008 – 2020.
Etap pierwszy realizowany będzie ze środków własnych gminy, drugi etap natomiast
realizowany będzie przy wykorzystaniu środków pochodzących z funduszy strukturalnych UE.
Zakres rzeczowy:
-
budowa ujęcia wody w Werbkowicach o wydajności 70 m3/h,
-
budowa stacji uzdatniania wody,
-
rozbudowa sieci wodociągowej.
9.3.1.3.3. Przewidywane wyniki
-
budowa sieci wodociągowej mogącej zaspokoić zapotrzebowanie wody ludności na
terenie ww. miejscowości,
-
budowa stacji uzdatniania wody zapewniającej utrzymanie odpowiednich parametrów
wody dostarczanej do odbiorców,
-
budowa własnego ujęcia wody zapewniającego ciągłość zaopatrzenia ludności w wodę.
9.3.1.4 Jednostka organizacyjna realizująca program
Urząd gminy Werbkowice.
Tabela 16.
BudŜet przeznaczony na budowę sieci wodociągowej w latach 2004 – 2008
(w tys.zł).
Lata realizacji
2004-2006
2007 – 2008
Nazwa zadania
Planowane
Koszty
Stacja uzdatniania,
Sieć wodociągowa.
3900
2300
1600
Ujęcie wody
brak danych
brak danych
brak danych
9.3.2. Modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków oraz budowa kanalizacji na
terenie Gminy Werbkowice - I etap.
9.3.2.1 Lokalizacja projektu
Północna część Werbkowic.
9.3.2.2 Cel projektu
-
poprawa warunków dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego i produkcyjno –
usługowego,
-
poprawa warunków sanitarnych na terenie gminy,
-
likwidacja szamb i osadników gnilnych jako źródła zanieczyszczenia gleby i warstw
wodonośnych,
-
dociąŜenie
istniejącej
oczyszczalni
ścieków
o
docelowej
przepustowości
Qśr.d. = 880m3/d, obecnie wykorzystanie oczyszczalni wynosi 23%,
-
aktywizacja gospodarcza obszaru gminy.
9.3.2.3 Opis projektu
9.3.2.3.1. Tło i uzasadnienie
Realizacja zadań ujętych w programie ma na celu ochronę środowiska naturalnego w zakresie
ochrony wód gruntowych i powierzchniowych oraz czystości gleby, a takŜe poprawę warunków Ŝycia
mieszkańców gminy i stworzenie warunków dla rozwoju działalności produkcyjno – usługowej, ze
szczególnym zwróceniem uwagi na moŜliwości wykorzystania połoŜenia omawianego obszaru
wzdłuŜ drogi tranzytowej nr 74. Teren objęty programem, posiada sieć kanalizacyjną o długości
zaledwie 6,4 km.
9.3.2.3.2. Planowane działania
Program budowy sieci kanalizacyjnej obejmuje obszar Werbkowic o zwartej zabudowie,
gdzie istnieje ekonomiczne uzasadnienie realizacji tego typu inwestycji. W projekcie planowana jest
budowa:
-
kolektora o średnicy 400 mm i długości 831 mb,
-
kolektora o średnicy 200mm i długości 3 612 mb,
-
przyłącza do budynków wielorodzinnych i jednorodzinnych w ilości 79 szt.
Modernizacja oczyszczalni ścieków słuŜyć będzie poprawie
parametrów ścieków
oczyszczonych odprowadzanych do rzeki Huczwy, ponadto budowa punktu zlewnego ma zapewnić
moŜliwość dowoŜenia ścieków z terenów, na których budowa sieci kanalizacyjnej niema
ekonomicznego uzasadnienia.
-
wykonanie sieci kanalizacji sanitarnej.
-
poprawa wskaźników ekonomicznych oczyszczalni ścieków, która przy zdolności przepustowej
800 m3/d jest obciąŜona w 23%,
-
zmniejszenie zrzutu zanieczyszczeń do zlewni rzeki Huczwy, która ma bezpośredni wpływ na
stan środowiska w rejonie zlewni rzeki Bug,
-
uzbrojenie terenu pod działalność usługowo – produkcyjną,
-
poprawa warunków sanitarnych na terenie gminy.
9.3.2.4 Dotychczasowe zaawansowanie.
Wykonany został odcinek kolektora średnicy 200 mm o długości 564 mb.
Urząd Gminy Werbkowice.
9.3.3. Sieć gazowa
9.3.3.1 Lokalizacja projektu
Projektowana sieć gazowa średniego ciśnienia zlokalizowana będzie na terenie miejscowości:
Werbkowice, Kol. Alojzów, Gozdów.
9.3.3.2 Cel projektu
Realizacja projektu ma na celu poprawę stanu powietrza atmosferycznego poprzez moŜliwość
stosowania gazu ziemnego jako paliwa w indywidualnych kotłowniach oraz w kotłowniach
produkujących ciepło na cele grzewcze obiektów uŜyteczności publicznej.
9.3.3.3 Opis projektu
9.3.3.3.1. Tło i uzasadnienie
Obecnie teren gminy nie posiada sieci gazowej rozdzielczej, w związku, z czym
większość mieszkańców gminy do produkcji ciepła uŜywa paliw węglowych, co z kolei
prowadzi do zwiększenia emisji zanieczyszczeń do powietrza. Oddanie do uŜytku sieci
gazowej pozwoli na modernizację istniejących obiektów, polegającą na zmianie dotychczas
stosowanego paliwa (węgla kamiennego) na ekologiczne paliwo gazowe oraz realizację
nowoprojektowanych obiektów w oparciu o to paliwo.
9.3.3.3.2. Planowane działania
Program budowy sieci gazowej obejmuje trzy miejscowości tj.: Werbkowice, Kol. Alojzów
oraz Gozdów.
W ramach tego programu zostanie zrealizowana:
-
sieć rozdzielcza średniego ciśnienia z rur PE zasilana ze stacji redukcyjno – pomiarowej
I-go stopnia, zlokalizowanej w Werbkowicach,
-
indywidualne przyłącza zakończone rurą stalową oraz indywidualną redukcją do niskiego
ciśnienia.
Na terenie Werbkowic sieć ta obejmie odcinki wykonane z rur PE o średnicy:
-
Dn 225 mm długość odcinka wynosi 864 mb
-
Dn 110 mm długość odcinka wynosi 596 mb,
-
-
-
Oraz przyłącza gazowe wykonane rur PE i zakończone rurą stalową
-
Dn 25/32 – 132 szt. o łącznej długości 1714 mb.
Na terenie Kolonii Alojzów realizowana będzie sieć gazowa połoŜona wzdłuŜ drogi, zasilana z
gazociągu średniego ciśnienia (z Werbkowic) i obejmie odcinki :
-
Dn 180 o długości 585 mb.
-
Dn 100 o długości 2024 mb,
-
Oraz indywidualne przyłącza gazowe:
-
Dn 25/32 w ilości 9 szt ołącznej długości 183 mb.
Na terenie Gozdowa realizowana będzie sieć gazowa, zasilana będzie z gazociągu średniego ciśnienia
(z Kol. Alojzów) i obejmie odcinki :
-
-
Oraz indywidualne przyłącza gazowe:
- Dn 25/32 w ilości 91 szt. o łącznej długości1542 mb.
-
wykonanie sieci gazowej zapewniającej dostawy gazu do większości gospodarstw na terenie ww.
miejscowości,
-
moŜliwość zastępowania paliw węglowych stosowanych w indywidualnych kotłowniach
centralnego ogrzewania paliwami gazowymi „przyjaznymi” środowisku naturalnemu,
-
poprawa stanu powietrza atmosferycznego, polegająca na zmniejszeniu zapylenia w powietrzu
oraz na zmniejszeniu emisji szkodliwych substancji chemicznych do atmosfery, szczególnie w
czasie sezonu grzewczego.
Projektowana sieć gazowa w całości realizowana będzie przez Polskie Górnictwo Naftowe i
Gazownictwo.
Tabela 17.
Nazwa
Harmonogram realizacji zadań zaplanowanych na lata 2004 - 2020.
Lokalizacja
inwestycji
Charakterystyka
inwestycji
Szacowane nakłady
finansowe w latach
(w tys. zł)
Szacowane nakłady
finansowe w latach
(w tys. zł)
2009 2011
2015 - 2018 2004 2005 2006 2007 2008 2017 2020
2011 2014
Przewidywany
termin realizacji
wydajność ujęcia
2004 r.
70 m3/h
stacja uzdatniania o
Stacja
wydajności równej
uzdatniania Werbkowice
2004 r.
docelowej wydajności
wody
300 1 000 1 000 800 800 1 000 1 000 1 000 1 000
wodociągu
sieć wodociągowa
I etap 2004–2007 r.
zapewniająca dostawę
Sieć
Gmina
wodociągowa Werbkowice wody mieszkańcom
II etap 2008–2020 r.
terenu gminy
Modernizacja
istniejącej
oczyszczalni ścieków
Oczyszczalnia
2004 r. opracowanie
Werbkowice
70 400
do 2005 r
ścieków
dokumentacji
2005 r. roboty
budowlano
montaŜowe i rozruch
Ujęcie wody Werbkowice
Dot. północnej strony
Kanalizacja
m-ci Werbkowice (na
Werbkowice
sanitarna
północ od drogi
Zamość Hrubieszów)
Kanalizacja Werbkowice
Dot. południowej
350 500 350 350
100 1000 2000
do 2008 r.
2010
Źródła
finansowania
środki własne
Środki własne
środki własne,
fundusze
strukturalne UE
Środki własne,
fundusze
strukturalne UE
Środki własne,
Narodowy
Fundusz
Gospodarki
Wodnej
Środki własne
Nazwa
sanitarna
Lokalizacja
inwestycji
Charakterystyka
inwestycji
Szacowane nakłady
finansowe w latach
(w tys. zł)
Szacowane nakłady
finansowe w latach
(w tys. zł)
2009 2011
2015 - 2018 2004 2005 2006 2007 2008 2017 2020
2011 2014
Przewidywany
termin realizacji
strony m-ci
Werbkowice,
opracowanie
dokumentacji w 2007
Werbkowice,
budowa sieci gazowej
Kol.
Sieć gazowa
oraz przyłączy
Alojzów,
gazowych.
Gozdów
Źródła
finansowania
Narodowy
Fundusz
Gospodarki
Wodnej oraz
50 000
do 2020 r.
10. Analiza
ekonomiczna.
Aspekty
finansowe
słuŜące
realizacji
zamierzonych celów
W rozdziale dotyczącym strategii działania w zakresie ochrony środowiska podano
cele i kierunki działań, natomiast w rozdziale dotyczącym potrzeb gminy przedstawiono
przedsięwzięcia proponowane do realizacji, w latach 2004 – 2020. Kalkulacja kosztów
realizacji Programu dotyczy tylko okresu najbliŜszych czterech lat, bowiem w dłuŜszej
perspektywie formułowanie konkretnych przedsięwzięć, jak i szacunek kosztów ich realizacji
są obarczone tak duŜym błędem, iŜ stają się mało przydatne.
Jak przedstawiono w powyŜszych rozdziałach w okresie 2004-2008 będą realizowane
przedsięwzięcia z zakresu:
-
zarządzania środowiskiem,
-
inwestowania w techniczną infrastrukturę ochrony środowiska (zgodnie z głównymi
działaniami zdefiniowanymi w rozdziale 9).
10.1. Koszty realizacji Programu w latach 2004 - 2008
Szacunek kosztów realizacji przedsięwzięć w latach 2004 - 2008 opracowano w oparciu o
analizę:
-
nakładów inwestycyjnych w latach ubiegłych,
-
przedsięwzięć zgłoszonych przez gminę w ramach przedsięwzięć proponowanych do
finansowania ze środków Unii Europejskiej,
-
wielkości nakładów inwestycyjnych na realizację przedsięwzięć, ujętych w projekcie
"Programu wykonawczego do II PEP na lata 2002 - 2010),
- kosztów realizacji przedsięwzięć z zakresu zarządzania programem.
Szacunkowe, sumaryczne koszty realizacji Programu w latach 2004 – 2008 przedstawiono
w poniŜszej tabeli.
Tabela 18.
L.p.
1.
1.1.
Szacunkowe koszty wdraŜania Programu w latach 2004 – 2008
Zagadnienie
WdraŜanie Programu
Monitoring
1.2.
10 000
wdraŜania programu
2.
-
10 000
-
3 900 000
3 900 000
25 000
20 000
3 120 000
50 000
75 000
-
3 120 000
50 000
100 000
20 000
Jakość wód i stosunki wodne
2.1.
4.
5.
6.
Koszty w latach 2004 – 2008 w PLN 1)
pozainwestycyjne
inwestycyjne2)
razem
Zarządzanie środowiskiem
50 000
50 000
Zaopatrzenie w wodę
Usuwanie ścieków
Przyroda i krajobraz
Gleby i lasy
Edukacja ekologiczna
Razem koszty w latach
2004 – 2008
7 160 000
1)
W kosztach nie uwzględniono kosztów dotyczących infrastruktury drogowej,
2)
W zestawieniu nie uwzględniono inwestycji, dla których nie zostały
oszacowane koszty inwestycyjne,
3)
Analiza kosztów związanych z gospodarką odpadami przedstawiona została w
Planie gospodarki odpadami dla Gminy Werbkowice.
11. MoŜliwości finansowania zaplanowanych zadań i inwestycji.
WdraŜanie niniejszego Programu będzie moŜliwe między innymi dzięki stworzeniu
sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska.
Środki finansowe na realizację programu będą pochodziły z gminy. Niektóre
inwestycje będą pokrywane ze środków własnych róŜnych podmiotów gospodarczych,
inwestorów prywatnych.
Specyfiką systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, Ŝe większą
część wydatków ponoszą przedsiębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorządy terytorialne,
natomiast udział środków budŜetu jest mały.
W poprzednich latach przeciętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do
kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% wartości
inwestycji. W najbliŜszych latach rola funduszy ekologicznych (przede wszystkim
Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej)
powinna polegać na koncentrowaniu środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z
punktu widzenia integracji z UE.
Jednocześnie oczekuje się spadku udziału funduszy ochrony środowiska, ze względu
na ogólną poprawę stanu środowiska, a co za tym idzie zmniejszenie wpływów z tytułu opłat
i kar ekologicznych. Przewiduje się natomiast większe niŜ dotychczas zaangaŜowanie
środków pomocowych, Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności (2004 - 2008), które
zostały opisane poniŜej.
Inwestycje przewidywane do realizacji w sektorze energetyki zawodowej i przemysłu
będą finansowane ze środków własnych i kredytów komercyjnych oraz uzupełniająco
z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe
w skali powiatu czy gminy.
Jak wspomniano wcześniej, istotny cięŜar finansowania inwestycji komunalnych
pozostanie
na
barkach
gmin,
często
poprzez
zaciąganie
kredytu
w
bankach
i w międzynarodowych instytucjach finansujących (np. EBOiR). Coraz częściej gminy
podejmują decyzje o udzieleniu praw inwestorowi zewnętrznemu do wykonywania działań
z zakresu ochrony środowiska poprzez spółki z udziałem gminy, który to udział jest
gwarancją jej wpływu na decyzje podejmowane przez spółkę oraz na jakość świadczonych
usług.
11.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest
największą w Polsce instytucją finansującą przedsięwzięcia z dziedziny ochrony środowiska.
Zakres działania Funduszu obejmuje finansowe wspieranie przedsięwzięć proekologicznych
o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym.
Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez NFOŚiGW są
preferencyjne poŜyczki i dotacje. Uzupełniają je inne formy finansowania, np. dopłaty do
preferencyjnych kredytów bankowych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych
w bankach
czy
zaangaŜowanie
kapitałowe
w
spółkach
prawa
handlowego.
NFOŚiGW administruje równieŜ środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę
środowiska w Polsce, pochodzącymi z pomocy zagranicznej.
Dotacje udzielane są przede wszystkim na:
-
edukację ekologiczną,
-
przedsięwzięcia pilotowe dotyczące wdroŜenia postępu technicznego i nowych
technologii o duŜym stopniu ryzyka lub mających eksperymentalny charakter,
monitoring,
-
ochronę przyrody, ochronę i hodowlę lasów na obszarach szczególnej ochrony
środowiska oraz wchodzących w skład leśnych kompleksów promocyjnych,
-
ochronę przed powodzią,
-
ekspertyzy, badania naukowe, programy wdraŜania nowych technologii, prace
projektowe i studialne,
-
zapobieganie lub likwidację nadzwyczajnych zagroŜeń.
Środki, którymi dysponuje NFOŚiGW, pochodzą głównie z opłat za korzystanie ze
środowiska i administracyjnych kar pienięŜnych.
Przychodami Narodowego Funduszu są takŜe wpływy z opłat produktowych oraz
wpływy z opłat i kar pienięŜnych ustalanych na podstawie przepisów ustawy - Prawo
geologiczne i górnicze.
11.2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej posiada osobowość
prawną, co umoŜliwia mu udzielanie dotacji i poŜyczek preferencyjnych.
Podstawowym źródłem ich przychodów są wpływy z tytułu:
-
opłat za składowanie odpadów i kar związanych z niezgodnym z przepisami prawa ich
składowaniem,
-
opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz za
szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a takŜe z wpływów z kar za
naruszanie warunków korzystania ze środowiska (50,4% tych wpływów).
-
Dochodami WFOŚiGW mogą być takŜe środki z tytułu:
-
posiadania udziałów w spółkach,
-
odsetek od udzielnych poŜyczek,
-
emisji obligacji,
-
zysków ze sprzedaŜy i posiadania papierów wartościowych,
-
zaciągania kredytów,
-
oprocentowania rachunków bankowych i lokat,
-
wpłat z innych funduszy,
-
wpływów z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki
wodnej,
-
dobrowolnych wpłat, zapisów i darowizn osób fizycznych i prawnych,
-
świadczeń rzeczowych i środków pochodzących z fundacji,
-
innych dochodów określonych przez Radę Ministrów.
11.3. Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodne.
Powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (PFOŚIGW)
utworzone zostały na początku 1999 r. wraz z utworzeniem powiatowego szczebla
administracji państwowej. Fundusze te nie mają osobowości prawnej.
Dochodami PFOŚIGW są wpływy z:
-
opłat za składowanie i magazynowanie odpadów i kar związanych z niezgodnym
z przepisami prawa ich składowaniem lub magazynowaniem (10% tych wpływów),
-
opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska a takŜe z wpływów z administracyjnych
kar pienięŜnych (takŜe 10% tych wpływów poza opłatami i karami za usuwanie drzew
i krzewów, które w całości stanowią przychód gminnego funduszu).
Dochody PFOŚiGW przekazywane są na rachunek starostwa, w budŜecie powiatu
mają charakter działu celowego.
Obecnie środki powiatowych funduszy (zgodnie z POŚ, art.407) przeznacza się na
wspomaganie działalności w zakresie określonym jak dla gminnych funduszy, a takŜe na
realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi i inne zadania ustalone
przez radę powiatu, słuŜące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady
zrównowaŜonego rozwoju, w tym na plany gospodarki odpadami.
11.4. Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Narzędziem ekonomicznym Programu ochrony środowiska w gminie jest Gminny
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFOŚiGA). SłuŜy on do finansowania
przedsięwzięć z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
Na dochód GFOŚiGW składa się:
-
całość wpływów z opłat za usuwanie drzew i krzewów.
-
50% wpływów z opłat za składowanie odpadów na terenie gminy.
-
10% wpływów z opłat i kar z terenu gminy za pozostałe rodzaje gospodarczego
korzystania ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz szczególne korzystanie
z wód i urządzeń wodnych. Dysponentem GFOŚiGW jest zarząd gminy.
Dochody te mogą być wykorzystane na m.in.:
-
dotowanie i kredytowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych słuŜących ochronie
środowiska,
-
realizacje przedsięwzięć związanych z gospodarczym wykorzystaniem odpadów,
-
wspieranie działań zapobiegających powstawanie odpadów.
Wójtowie są zobowiązani do corocznego przedstawiania Radzie Gminy oraz
zatwierdzania zestawienia przychodów i wydatków tego funduszu.
Gminne fundusze nie są prawnie wydzielone ze struktury organizacyjnej gminy,
a więc podobnie jak PFOŚiGW nie mają osobowości prawnej i nie mogą udzielać poŜyczek.
Celem działania GFOŚIGW jest dofinansowywanie przedsięwzięć proekologicznych na
terenie własnej gminy. Zasady przyznawania środków ustalane są indywidualnie w gminach.
11.5. Ekofundusz
Geneza Ekofunduszu sięga 1991 r., kiedy to Klub Paryski, zrzeszający państwa
będące wierzycielami Polski, podjął decyzję o redukcji polskiego długu o 50%, pod
warunkiem spłaty pozostałej części do 2010 r. Zaproponował teŜ ewentualną dalszą, 10%
redukcję długu, pod warunkiem przeznaczenia go na uzgodniony cel. Z kolei Rząd Polski
zaproponował, aby te dodatkowe 10% długu moŜna było przeznaczyć na wsparcie
przedsięwzięć w ochronie środowiska.
Zgodnie ze statutem środki Ekofunduszu (www.ekofundusz.org.pl) mogą być
wykorzystane w celu:
-
zmniejszenia emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (tzw. gazów
cieplarnianych),
-
zachowanie bioróŜnorodności polskiej przyrody.
Od 1998 r jednym z priorytetów w działaniach Ekofunduszu stała się równieŜ
gospodarka
odpadami.
Fundacja
wspiera
najbardziej
efektywne
i
nowatorskie
przedsięwzięcia związane z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów oraz z rekultywacją
gleb skaŜonych.
Ekofundusz udziela wsparcia finansowego jedynie w formie bezzwrotnej dotacji.
Z reguły wynosi ona 10-30% kosztów projektu. W wyjątkowych przypadkach, gdy
inwestorem jest instytucja budŜetowa lub organ samorządowy, dotacja ta moŜe sięgać 50%,
a w ochronie przyrody, gdy partnerem Ekofunduszu jest społeczna organizacja pozarządowa
nawet 80%.
W momencie wejścia Polski w struktury Unii Europejskiej, Ekofundusz zakończy
swoją działalność.
11.6. Banki
Coraz więcej banków wykazuje zainteresowanie inwestycjami w zakresie ochrony
środowiska. Dzięki współpracy z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej
rozszerzają one swoją ofertę kredytową o kredyty preferencyjne przeznaczone na
przedsięwzięcia proekologiczne oraz nawiązują współpracę z podmiotami angaŜującymi
swoje środki finansowe w ochronie środowiska (fundacje, międzynarodowe instytucje
finansowe). Kredyty preferencyjne pochodzą ze środków finansowych gromadzonych przez
banki, zaś fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielają dopłat do wysokości
oprocentowania. W ten sposób ulega obniŜeniu koszt kredytu dla podejmującego inwestycje
proekologiczne. Banki uruchamiają teŜ linie kredytowe w całości ze środków funduszy
ochrony środowiska i gospodarki wodnej i innych instytucji.
Szczególną rolę na rynku kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank
Ochrony Środowiska (www.bosbank.pl). Oferuje on najwięcej środków finansowych
w formie preferencyjnych kredytów i dysponuje zróŜnicowaną ofertą dla prywatnych
i samorządowych inwestorów, a takŜe osób fizycznych.
WaŜne miejsce na rynku kredytów ekologicznych zajmują takŜe międzynarodowe
instytucje finansowe, a w szczególności Bank Światowy (www.worldbank.org) i Europejski
Bank Odbudowy i Rozwoju (www.polisci.com).
11.7. Fundusze inwestycyjne
Fundusze inwestycyjne stanowią nowy i potencjalnie waŜny segment rynku
finansowego ochrony środowiska. Oprócz dodatkowego kapitału są one w stanie wnieść
wiedzę menadŜerską, doświadczenie i kontakty do wspieranej finansowo spółki. Szerokie
wejście ekologicznych funduszy inwestycyjnych (green equity funds) na rynek finansowy
ochrony środowiska, moŜe okazać się przełomowe dla usprawnienia podejmowania decyzji
inwestycyjnych oraz integracji ochrony środowiska z przedsięwzięciami o charakterze
gospodarczym. Doświadczenie z łączeniem wymagań ochrony środowiska i rozwoju
produkcji moŜe być przydatne do niedopuszczenia do zwiększenia obciąŜeń środowiska w
warunkach wzrostu gospodarczego.
Fundusze inwestycyjne są nastawione na wykorzystywanie moŜliwości, jakie dają
współczesne procesy technologiczne i wiedza menedŜerska. Ich zainteresowanie nowymi
spółkami jest szczególnie cenne dla proekologicznego rozwoju gospodarki.
11.8. Programy pomocowe Unii Europejskiej
Podstawowymi celami wszystkich programów pomocowych, zarówno ze środków
unijnych, jak i współpracy bilateralnej są:
-
ogólna poprawa stanu środowiska naturalnego,
-
dostosowanie polskiego ustawodawstwa oraz standardów ekologicznych do wymagań
unijnych,
-
wprowadzenie
nowoczesnych
technologii
ekologicznych
oraz
schematów
organizacyjnych stosownie do standardów europejskich,
-
transfer know-how.
11.8.1. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) spełnia znaczącą rolę
w rozwoju przedsiębiorczości na wsi. ARiMR bierze udział we wspieraniu rozwoju
przedsiębiorczości wiejskiej poprzez:
-
dopłaty do oprocentowania kredytu w ramach linii na realizacje przedsięwzięć
inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno-spoŜywczym i usługach dla rolnictwa,
-
realizację przedsięwzięć objętych branŜowym programem restrukturyzacji i modernizacji
mleczarstwa,
-
realizację przedsięwzięć objętych branŜowym programem restrukturyzacji i modernizacji
produkcji mięsa,
-
wspieranie realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych tworzących nowe, stałe miejsca pracy
w działalnościach pozarolniczych w gminach wiejskich oraz gminach miejsko-wiejskich
gwarantujących zatrudnienie ludności wiejskiej,
-
wspieranie rozwoju usług mechanizacyjnych w ramach realizacji branŜowego programu
wspólnego uŜytkowania maszyn rolniczych,
-
udzielanie rolnikom zainteresowanym prowadzeniem działalności agroturystycznej
w gospodarstwie rolnym pomocy finansowej w formie dopłat do oprocentowania kredytu
w ramach linii na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie
rolno-spoŜywczym i usługach dla rolnictwa,
-
poŜyczki na tworzenie nowych miejsc pracy w działalności pozarolniczej,
-
dofinansowanie działalności związanej z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych.
11.8.2. CRAFT/6
Program
Ramowy
Unii
Europejskiej
w
zakresie
Rozwoju
Technologicznego.
Głównym celem tego programu jest wspieranie rozwoju innowacyjnych technologii.
W programie tym moŜe wziąć udział kaŜda osoba prawna, przedsiębiorstwa (małe, średnie,
duŜe, firmy rzemieślnicze) oraz związki firm z danej branŜy itp.
Aby uzyskać grant w ramach tego programu naleŜy przede wszystkim mieć ideę
innowacyjnego rozwiązania, następnie załoŜyć konsorcjum międzynarodowe, w skład,
którego wejdą teŜ firmy z krajów UE i złoŜyć wniosek według wymogów Komisji
Europejskiej.
Instytucje, tworzące konsorcjum, muszą zapewnić wykonanie wszystkich działań
niezbędnych do uzyskania zamierzonego celu, od badań, poprzez prezentację wyników,
transfer technologii, wdroŜenie, promocję w mediach.
Dofinansowanie projektów wdroŜeniowych ze środków CRAFT/6 kształtuje się na
poziomie ok. 35 %.
Szczegółowe informacje na temat tego programu moŜna uzyskać w Krajowym
Punkcie Kontaktowym, ul. Świętokrzyska 21, Warszawa.
11.9. Programy bilateralne
Do niedawna jeszcze istniało szereg programów dwustronnych, w ramach których
moŜliwe było uzyskanie wsparcia zarówno na projekty inwestycyjne, jak i doradcze.
ZałoŜeniem wszystkich tych programów była intensywna pomoc w rozwiązywaniu
najwaŜniejszych problemów w związku z akcesją do Unii Europejskiej.
Krajami udzielającymi tej pomocy były m.in. Niemcy, Szwecja, Szwajcaria, Francja
i inne. Po wygaśnięciu strategii pomocy obejmującej najczęściej okres do 2000 r. większość
tych krajów podjęła decyzję o całkowitym zaniechaniu lub stopniowym zmniejszaniu
rozmiaru i zakresu tego rodzaju współpracy z Polską. Przykładem tego jest Szwecja, która
nie przewidziała w ogóle nowych projektów i wspierania dodatkowych sektorów. MoŜliwe
jest uruchamianie tylko małych projektów komplementarnych z działaniami w tych
obszarach, które juŜ wcześniej były finansowane przez stronę szwedzką.
Na zasadzie indywidualnych porozumień między Landami i województwami lub
powiatami polskimi działa współpraca niemiecko – polska. Współpraca ta najczęściej
przyjmuje formę tworzenia spółek Joint-Venture do wspólnego realizowania określonych
przedsięwzięć.
Utworzenie spółki JV. z doświadczonym i dysponującym dobrym zapleczem
technicznym i finansowym partnerem zagranicznym mogłoby teŜ być opcją wzmocnienia
pozycji
oraz
szansą
rozwoju
działalności
dla
firm
zajmujących
się
zbiórką
i unieszkodliwianiem odpadów. Program pomocy dla Polski skończył się w grudniu 2003 r.
Informacji na temat programów ISPA i bilateralnych udziela m.in. NFOŚiGW,
ul. Konstruktorska
3a,
Warszawa
lub
Urząd
Komitetu
Integracji
Europejskiej,
ul. Bagatela 14, Warszawa.
11.9.1. Fundusze strukturalne i Fundusz spójności
W momencie przystąpienia do Unii Europejskiej Polska straci moŜliwość korzystania
z funduszy przedakcesyjnych, lecz zyska dostęp do znacznie większych funduszy
strukturalnych Unii i Funduszu Spójności (www.cie.gov.pl lub www.ukie.gov.pl),
przeznaczonego na wsparcie rozwoju transportu i ochrony środowiska. Trudno dziś
powiedzieć, na jakich zasadach będą funkcjonować te fundusze po wejściu Polski do Unii
Europejskiej (zapowiadane jest ich przeobraŜenie), niewątpliwie jednak nadal będą pełniły
rolę silnego instrumentu pomocowego, zapewniającego kierowanie duŜych środków
finansowych, m.in. na ochronę środowiska i zadania realizowane w tym zakresie szczególnie
przez samorządy terytorialne.
Na lata 2004 - 2006 UE przewiduje transfer środków finansowych na poziomie
13,8 mld EURO, z czego ponad 4,2 mld na realizację projektów z Funduszu Spójności.
Planowane działania strukturalne będą ujęte w Narodowym Planie Rozwoju (NPR).
Przewidziane środki inwestycyjne
w ramach NPR wynoszą 23 mld. EURO
(13,8 mld z funduszy strukturalnych UE, ok. 6,2 mld EURO krajowe środki publiczne
i ok. 3 mld. z sektora prywatnego, jeŜeli będzie beneficjentem funduszy europejskich).
Jednym z priorytetów NPR na lata 2004 – 2006 jest ochrona środowiska i racjonalne
wykorzystanie zasobów środowiska. Priorytet ten będzie realizowany przez:
-
część środowiskową Funduszu Spójności – 2,6 - 3,1 mld EURO (2,1 mld EURO wkład
UE),
-
inne programy operacyjne (szczególnie Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju
Regionalnego – ZPORR).
-
Cel strategii dla Funduszu Spójności to wsparcie podmiotów publicznych w realizacji
działań na rzecz poprawy stanu środowiska będące realizacją zobowiązań Polski
wynikających z wdraŜania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej, poprzez
dofinansowanie:
-
realizacji indywidualnych projektów,
-
programów grupowych z zakresu ochrony środowiska,
-
programów ochrony środowiska rządowych i samorządowych.
Jednym z kryteriów uzyskania środków finansowych z Funduszu Spójności jest
wielkość projektu, a mianowicie łączna wartość projektu powinna przekraczać 10 mln
EURO. Projekty o takiej wartości są w stanie zorganizować głównie średnie lub duŜe miasta
bądź np. związki miast czy gmin.
Priorytetem 3 FS jest racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi. Przewidziana
kwota środków finansowych na ten priorytet z UE wynosi 390,2 mln EURO (przy załoŜeniu
19 % udziału środków krajowych). Fundusze te ukierunkowane będą na finansowanie
konkretnych inwestycji, których wyniki są zgodne z zapisami Dyrektywy Rady 91/156/EEC.
Od 1 maja 2004 r. podstawą finansowania działań na obszarach wiejskich powinna być
absorpcja funduszy strukturalnych:
-
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) – jego zadaniem jest
zmniejszanie dysproporcji w poziomi rozwoju, pomiędzy regionami naleŜącymi do Unii
Europejskiej. Z funduszu tego są realizowane między innymi projekty infrastrukturalne,
projekty inwestycyjne i doradcze dla przedsiębiorstw, działania w zakresie badań
i rozwoju, projekty turystyczne, działania związane z rozwojem systemu informacyjnego.
-
Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) – fundusz ten ma za zadanie wspieranie
działań zorientowanych na zapobieganie i zwalczanie bezrobocia. Finansuje między
innymi szkolenia zawodowe dla osób bezrobotnych i pracowników, doradztwo
zawodowe, staŜe w przedsiębiorstwach, przekwalifikowania, projekty promujące
równość szans kobiet i męŜczyzn.
-
Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOIGR)
która jest instrumentem finansowym słuŜącym transformacji struktury rolnictwa oraz
rozwojowi obszarów wiejskich. Ze środków funduszu pomoc jest przekazywana między
innymi na projekty w zakresie inwestycji w gospodarstwach rolnych, rozwoju
infrastruktury
na
obszarach
wiejskich,
wspierania
pozarolniczej
działalności
gospodarczej, reorganizacji struktur rolnictwa i leśnictwa.
11.9.1.1 Fundusz SAVE/ALTERNER – mający na celu dofinansowanie działań na rzecz
racjonalnego gospodarowania energią.
Program SAVE propaguje racjonalne zuŜycie energii w obrębie państw wspólnoty
oraz państw kandydujących do UE, będących członkami programu. Celem programu
ALTERNER jest promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
11.9.1.2 Fundusz ALTERNER II- jako jedyny z programów wspólnotowych w całości
poświęcony jest promocji odnawialnych źródeł energii.
Program ten ma na celu pomoc w stworzeniu warunków prawnych, społeczno –
ekonomicznych oraz administracyjnych dla wdraŜania wspólnotowego planu działań
w dziedzinie odnawialnych źródeł energii, a takŜe zachęcanie do inwestycji wspierających
ich wytwarzanie oraz umoŜliwiających korzystanie z energii pochodzącej ze źródeł
odnawialnych w sektorze prywatnym i publicznym.
11.9.1.3 Fundusz COOPENER – poświęcony zrównowaŜonemu rozwojowi terenów
wiejskich w krajach rozwijających się.
Celem Funduszu jest:
-
opracowanie polityki energetycznej dla terenów wiejskich i ramowych szkieletów
regulacyjnych,
-
poprawa dostępu do energii elektrycznej,
-
racjonalne wykorzystanie biomasy.
11.9.2. Leasing
Wartą zainteresowania formą wspomagania inwestycji proekologicznych jest leasing.
Polega on na oddaniu na określony czas przedmiotu w posiadanie uŜytkownikowi, który za
opłatą korzysta z niego, z moŜliwością docelowego nabycia praw własności.
Leasing jest jedną z najszybciej rozwijających się form finansowania inwestycji
w Polsce. Wkracza on coraz bardziej w sferę finansowania inwestycji proekologicznych.
Zwykle z leasingu korzysta podmiot, który nie posiada wystarczających środków na zakup
potrzebnego sprzętu lub który nie posiada wystarczającego zabezpieczenia potrzebnego do
wzięcia kredytu bankowego. Z tego powodu leasing uznawany jest za bardziej uniwersalną
i elastyczną formę finansowania działalności inwestycyjnej niŜ kredyt. Z punktu widzenia
podmiotu gospodarczego największymi zaletami leasingu są moŜliwości łatwego dostępu do
najnowszej techniki bez angaŜowania własnych środków finansowych oraz rozłoŜenie
finansowania przedsięwzięć w długim okresie czasu, co jest szczególnie istotne przy wielu
rodzajach inwestycji ekologicznych.
12. ORGANIZACJA
ZARZĄDZANIA
ŚRODOWISKIEM
NA
PODSTAWIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
Programy ochrony środowiska nie stanowią aktów prawa miejscowego, co oznacza, Ŝe
mają one charakter programu działania, obowiązującego jedynie wewnątrz struktur
samorządu i nie mogą wywoływać bezpośrednich skutków prawnych w sferze praw
i obowiązków podmiotów „zewnętrznych” wobec administracji.
Z uwagi na powyŜsze, skuteczność zarządzania środowiskiem poprzez program musi
być wsparta kompetencjami oraz obowiązkami władz gminy. Szerokie omówienie tych
kompetencji i obowiązków wydaje się niezbędne do skutecznego zarządzania środowiskiem
i stworzenia wewnętrznej spójności struktur w realizacji przedstawionych zadań.
Zgodnie z ogólnymi zasadami działania samorządów, wykonywanie uchwał
podjętych przez Radę naleŜy do wójta, dlatego teŜ jego obowiązkiem będzie sporządzanie
i przedkładanie raportu z realizacji programu. Raport taki powinien być nie tylko źródłem
informacji o stanie środowiska i realizacji zadań związanych z jego ochroną, ale równieŜ
propozycją do aktualizacji i tworzenia kolejnych programów ochrony środowiska.
W celu sprawnego zarządzania środowiskiem poprzez program oraz realizację ustaw,
władze gminy powinny wyznaczyć koordynatora. Rolę taką moŜe pełnić wójt gminy poprzez
wyznaczonego pracownika odpowiedzialnego za ochronę środowiska. Schemat ten
uzasadniony jest tym, Ŝe wdraŜanie programu nie moŜe odbywać się w oderwaniu od
bieŜącej działalności słuŜb ochrony środowiska. Wstępnie ocenić moŜna, Ŝe prace związane
z koordynacją działań ujętych w programie, z zachowaniem zaproponowanej procedury
wdraŜania programu, wymagało będzie czasu oraz wkładu pracy przynajmniej 1 pracownika
zatrudnionego na pełny etat.
Do obowiązków tego pracownika będzie naleŜało m.in.:
-
monitorowanie realizacji zadań finansowo-rzeczowych wynikających z programu,
-
sporządzanie sprawozdań z realizacji programu,
-
składanie wniosków weryfikujących zadania realizowane na podstawie programu,
-
organizowanie przepływu informacji do bieŜącej oceny jakości środowiska,
-
administrowanie zintegrowaną bazą danych do bieŜącej oceny jakości środowiska,
-
sporządzanie corocznych raportów na podstawie baz danych oraz monitoringu
środowiska i przedstawianie ich m.in. na stronie internetowej,
-
pozyskiwanie środków finansowych z funduszy ekologicznych na realizację zadań
wynikających z programu.
Program będzie wdraŜany przez wielu partnerów, wśród których naleŜy wymienić m. in.:
-
Podmioty wdraŜające program: jednostki i organizacje biorące bezpośredni udział we
wdraŜaniu programu, organizacje pozarządowe, zakłady zajmujące się zaopatrzeniem
gmin i starostwa w wodę i ciepło oraz wywoŜeniem i zagospodarowaniem odpadów.
KaŜdy z partnerów będzie informowany o postępach we wdraŜaniu programu.
Opracować naleŜy system informowania uczestników programu o postępach jego
wdraŜania (ulotki, spotkania, audycje radiowe i telewizyjne).
-
Instytucje kontrolujące: WIOŚ, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna.
Przepływ
informacji
między
jednostkami
kontrolującymi
stan
środowiska
i
przestrzeganie prawa a jednostkami bezpośrednio realizującymi program jest konieczny,
bowiem zapewnia właściwy wybór priorytetów inwestycyjnych.
Instytucje finansujące wdraŜanie programu. Koordynator jako pełnomocnik wójta gminy ds.
wdraŜania programu, będzie odpowiedzialny za rozeznanie moŜliwości pozyskania
zewnętrznych źródeł finansowania i za przygotowanie odpowiednich wniosków do instytucji
finansujących inwestycje.
12.1. Harmonogram wdroŜenia programu.
Harmonogram wdraŜania programu winien być jego integralną częścią. Program
operacyjny obejmować będzie lata 2004-2020. Zadania przyjęte do realizacji w strategii
długoterminowej,
będą
kontrolowane,
co
4
lata.
Podstawą
weryfikacji
będzie
przeprowadzana co 2 lata, ocena realizacji wdraŜania zadań finansowo-rzeczowych oraz
osiągniętych efektów.
Głównymi działaniami podejmowanymi w zakresie monitoringu polityki ochrony
środowiska będą:
-
aktualizacja strategii krótkoterminowej i systematyczne przygotowanie programów
działań na rzecz ochrony środowiska,
-
aktualizacja długoterminowej polityki ochrony środowiska.
12.2. Współpraca.
Współpraca wielu partnerów włączonych w zagadnienia ochrony środowiska jest
warunkiem koniecznym, aby ten program był wdroŜony z sukcesem. Współpraca jest
niezbędnym elementem dobrej organizacji procesu wdraŜania programu. W ramach realizacji
niniejszego programu szczególną uwagę naleŜy zwrócić na:
-
współpracę gminy z władzami administracyjnymi róŜnych poziomów: Urzędem
Wojewódzkim, Samorządem Wojewódzkim, Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony
Środowiska, władzami gmin,
-
współpracę z grupami zadaniowymi (przemysł, turystyka, itp.) w celu wdraŜania polityki
zdefiniowanej w programie, a takŜe dostosowania jej do przyszłych wymagań. Bardzo
waŜna będzie współpraca z grupami reprezentującymi mieszkańców gminy (np.
młodzieŜą
szkolną,
ekologicznymi),
w
Radami
celu
Osiedlowymi,
uzyskania
akceptacji
pozarządowymi
organizacjami
podejmowanych
działań
oraz
zaangaŜowania mieszkańców (np. selektywna zbiórka odpadów),
-
współpracę z instytucjami finansowymi w celu zorganizowania funduszy na realizację
wybranych projektów.
13.
Spis literatury.
1.
II Polityka Ekologiczna Państwa
2.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Werbkowice. Zamość 1999r.
3.
Raport o stanie Środowiska Województwa Lubelskiego w 2001 r.. Biblioteka
Monitoringu Środowiska 2002r.
4.
Raport o stanie Środowiska Województwa Lubelskiego w 2002 r. Biblioteka
Monitoringu Środowiska 2003r.
5.
Program Gospodarki Wodnej Województwa Lubelskiego. Biblioteka Monitoringu
Środowiska 2003r.
6.
„Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GWZP) w Polsce
wymagających szczególnej ochrony”, Kleczkowski A.S.(red.), Instytut Hydrogeologii
i Geologii InŜynierskiej Akademii Górniczo – Hutniczej, Kraków 1990.
7.
„Geografia regionalna Polski”, Kondracki J., Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1998.
8.
Krajowy Plan Gospodarki Odpadami. Monitor Polski nr 11. 28.02.2003.
9.
– Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubelskiego. Szyszkowski P. (red.),
Zarząd Woj. Lubelskiego, 2003 r.
10.
Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2002 roku, śelazny L. (red.),
BMŚ. Lublin 2003 r.
14
Spis aktów prawnych
1. Dyrektywa Rady Unii Europejskiej z dnia 18 marca 1991 r.(91/156/EEC) nowelizująca
dyrektywę 75/442/EEC dotyczącą odpadów),
2. Dyrektywa Rady Unii Europejskiej z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich
ptaków (79/409/EWG),
3. Dyrektywa Rady Unii Europejskiej z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony dzikiej
fauny i flory oraz siedlisk naturalnych (92/43/EWG),
4. Dyrektywa Rady Unii Europejskiej z dnia 27 września 1996 r.tzw. dyrektywa ramowa
w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza w otoczeniu (96/62/EC),
5. II Polityka Ekologiczna Państwa,
6. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r.,
7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 grudnia 2000 r. w sprawie obowiązku
zakupu energii elektrycznej ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz
wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, a takŜe ciepła ze źródeł
niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz zakresu tego obowiązku (Dz. U. Nr 122
poz. 1336),
8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów
i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje
o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o duŜym ryzyku
wystąpienia powaŜnej awarii przemysłowej (Dz. U. Nr 58 poz. 535),
9. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych I Leśnictwa z dnia
13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66
poz. 436),
10. Rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 30 października 2003 roku, w sprawie
szczegółowych dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz
sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883),
11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 30 lipca 2001 r. w sprawie wprowadzania do
powietrza substancji zanieczyszczających z procesów technologicznych i operacji
technicznych (Dz. U. Nr 87 poz.957),
12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków,
jakie naleŜy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie
substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 212 poz.1799),
13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny
poziomów substancji w powietrzu. (Dz. U. Nr 87 poz. 798),
14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny
poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798),
15. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów
niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych
poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87 poz.796),
16. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości
progowych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 8 poz. 81),
17. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań
dotyczących jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203 poz.
1718),
18. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 czerwca 1999 r. w sprawie
Europejskiego Funduszu Społecznego (1262/1999/WE),
19. Rozporządzenie Rady europejskiej z 21 czerwca 1999 r. wprowadzające ogólne przepisy
dotyczące funduszy strukturalnych (1260/1999/WE),
20. Rozporządzenie Rady Europejskiej z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiające Instrument
Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej (126799/WE),
21. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54 poz. 348 z późn.
zm.),
22. Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. Nr 147, poz.713 z późn.
zm.),
23. Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury i o muzeach (Dz. U. Nr 10 poz.
48 z późn. zm.),
24. Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 99 poz. 1079
z późn. zm.),
25. Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101
poz.1178 z późn. zm.),
26. Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 77 poz. 355
z późn. zm.),
27. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach ( Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późn. zm.),
28. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627
z późn. zm.),
29. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100 poz.1085),
30. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr101, poz.444 z późn. zm.),
31. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16
poz.78 z późn. zm.),
32. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27 poz. 96
z późn. zm.),
33. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków (Dz. U. nr 72 poz. 747 z późn. zm.),
34. Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U.
Nr 88, poz.983),
35. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115 poz. 1229 z późn. zm.),
14. Załączniki.
14.1. Załącznik nr 1.
Zestawienie
zabytków
wpisanych
do
rejestru
z
symbolem „A”.
Tabela 19.
Zestawienie zabytków wpisanych do rejestru z symbolem „A”.
Lp. Miejscowość Rej. zab. Obiekt
l.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Koi. Gozdów A7/67
Malice
139/71
Terebiniec
A28/88
Terebiń
304/84
Terebiń
481/90
8.
9.
10.
11. Turkowice
12.
13.
14.
15.
16.
17. Werbkowice
18.
19.
20.
21.
22. Werbkowice
23.
24.
25.
484/90
302/84
174/77
Grodzisko
Kaplica grobowa Lubowieckiej
Ogrodzenie mur.
Grodzisko na cyplu „Góra Rybki"
Kościół par. (d. cerkiew), drewn.
Cmentarz przykościelny z drzewostanem
Kwatera wojenna z I wojny świat, (cm.
prawosł.)
ZESPÓŁ
MONASTYRU
PRAWOSŁAWNEGO
- sobór, tzw. aula, ob. internat, mur.
- monastyr, ob. szkoła, mur.
- dom ihumeni, ob. mieszkania, mur.
- pawilon, tzw. Czajnia, ob. magazyn, mur.
- szkoła, ob. internat, mur.
- dom mniszek, ob. mieszkania, mur.
-park
Kościół par. (d. cerkiew gr.-kat.), drewn.
Dzwonnica, drewn.
ZESPÓŁ PAŁACOWY
- pałac mur.
- oficyna mur.
- Zarządcówka mur.
- Brama z ogrodzeniem, mur.
- stajnia mur.
-park
Czas
powstania
1841 r.
1841 r.
1875 r.
XIX w.
XX w.
1910 r.
1910 r.
1910 r.
1903 r.
pocz. XX w.
1903 r.
pocz. XX w.
1846 r.
k. XIX w.
XIX w.
1p. XIX w.
1880 r.
k XVIII w.
pocz. XIX w.
1860 r.
XVIII/XIX w.
14.2. Załącznik nr 2.
Zestawienie zabytków będących w ewidencji nie
oznaczonych symbolem „A“.
Tabela 20.
Zestawienie zabytków będących w ewidencji nie oznaczonych symbolem „A“.
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
Lokalizacja
Adelina
Alojzów
Dobromierzyce
Dobromierzyce
Gozdów
Gozdów
Gozdów
Gozdów
Gozdów
Honiatycze
Honiatyczki
Honiatyczki
Hostynne
Hostynne
Hostynne
Hostynne
Hostynne
Hostynne
Hostynne
Hostynne Koi.
Konopne
Konopne
Kotorów
Krynki
Leopoldów
Łysa Góra
Lotów
28
Malice
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
Malice
Malice
Malice
Malice
Malice
Malice
Metelin
Peresolowice
Peresolowice
Peresolowice
Podhorce
Charakterystyka obiektu
Stanowiska archeologiczne (12)
Cmentarz prawosławny, nieczynny
Dwór drewn.-mur.
Magazyn, mur., ob. mieszkania
Park
Kopiec „tatarski"
Koścół par. (d. cerkiew gr.-kat.), mur.
Doffi, mur., ob. sklep
Młyn motor., drewn.
Cmentarz grzebalny, czynny
Pomnik poległych w 1920, kam.
Kapliczka, domkowa, mur.
Stanowiska archeologiczne (l)
Górze lnia,mur.
Kapliczka św. Jana Nepomucena, brogowa,
drewn.
Figura kam., z krzyŜem
Szkoła drewn.
Kuźnia, drewn.,uŜ. K. Lyciuk
Młyn drewn.
Cmentarz grzebalny, z drzewostanem
Park dworski l
Cmentarz grzebalny, nieczynny
Dzwonnica cerkiewna (przy kościele), drewn.
Czas powstania
XIX w.
ok.1920 r.
ok. 1920 r.
pocz. XX w.
XIX w.
1778 r.
XIX w.
1964 r.
przed 1929 r.
XIX w.
przed 1939 r.
2 p.XIX w.
l p.XIX w.
XIX w.
1936 r.
Ok. 1920 r.
l.p.XX w.
XIX w.
XV11I/XIX w.
XIX w.
2 p.XVIII w.
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
Podhorce
Podhorce
Podhorce
Podhorce
Sahryń
Sahryń
Sahryń
Sahryń
Sahryń
Sahryń Góry Koi.
StrzyŜowiec
Terebiniec
Terebiniec Koi.
Terebiń
Terebiń
Turkowice
Turkowice
Turkowice
Turkowice
Turkowice
Turkowice
Turkowice Koi.
Turkowice Koi.
Werbkowice
Werkbowice
Werbkowice
Werbkowice
Werbkowice
Werbkowice
Werbkowice
Werbkowice
Werbkowice
Werbkowice
Werbkowice
Werbkowice
Wilków
Wronowice
Zagajnik
KrzyŜ kam.
Cmentarz wojenny, nieczynny
Kurhan (z krzyŜem)
Kościół par. (d. cerkiew prawosł.), mur.
Dwór mur.
Stanowiska archeologiczne (12),
Pozostałości parku dworskiego
Stanowiska arche<» logiczne (53)
Kościół par., mur.
Figura św. Józefa (teren „zakładu"), kam.
Cmentarz wojenny, nieczynny
Szkoła (ul. Kopernika 28), mur.
Szkoła, mur.
Dworzec kolejowy, mur.
Magazyn węgla (przy dworcu), mur.
Stacja pomp (przy dworcu), mur..
WieŜa ciśnień, drewn
Figura MB Niepok. Pocz., kam.
Figura św. Jana Nepomucena, kam.
Figura św. Jana Nepomucena, kam.
1869 r.
1873 r.
pół. XIX w.
XIX w.
XIX w.
XIX w.
XIX w.
1870 r.
XIX w.
XIX w.
XIX w.
XX w.
1890 r.
1926-28 r.
1928 r.
1.p.XX w.
1928 r.
1945 r.
1770 r.
XIX w.
1908 r.
XIX w.
XIX

Program ochrony środowiska

Transkrypt

Podobne dokumenty

PGE Dystrybucja SA O/Zamość ogłasza

1. Nazwa zespołu (solisty): …....................................................

Wniosek o udzielenie bonifikaty od opłaty rocznej z tytułu

Więcej szczegółów w Regulaminie.

WYKAZ SZKÓŁ ZLOKALIZOWANYCH NA TERENIE GMINY

Sprawozdanie z wykonania budżetu gminy za 2015 rok W 2015 r

SŁUPSKI SZKOLNY ZWIĄZEK SPORTOWY

Plik źródłowy - Urząd Gminy Werbkowice

Załącznik nr 9 - PSOUU Werbkowice