KAMIENNE KRĘGI I NAJDŁUŻSZA DESKA NA ŚWIECIE

VI
KAMIENNE KRĘGI I NAJDŁUŻSZA DESKA NA ŚWIECIE
Zobacz koniecznie:
Kamienne kręgi w Węsiorach
haft kaszubski w Muzeum
Parafialnym w Żukowie
kościół w Kartuzach o dachu
w kształcie trumny i ciekawym
wyposażeniu
ceramikę kaszubską
w Chmielnie
jezioro Lubygość i Świteź
Mirachowską w Lasach
Mirachowskich
panoramę okolicy ze Szczeliny
Lechickiej
kamienne kręgi Gotów
w Węsiorach
najdłuższą na świecie deskę
w Szymbarku
Wieżycę, najwyższe wzniesienie
Niżu Europejskiego
VI
Na zachód od Gdańska
Obszar ten, ze względu na rzeźbę terenu zwany często Szwajcarią Kaszubską, jest najbardziej
malowniczą częścią Kaszub. Przyroda mieni się tu całą paletą barw występujących w kaszubskim
hafcie – zielenią lasów i łąk, błękitem nieba, granatem tafli niezliczonych jezior, żółcią słońca i zbóż.
Jeśli przywykły do pośpiechu dzisiejszych czasów wędrowiec chciałby poznać Kaszuby w pigułce,
powinien wybrać się na Pojezierze Kaszubskie, przejechać Drogą Kaszubską i dotrzeć do serca tej
ziemi: Kartuz, Szymbarka i Chmielna. Doceni wtedy urodę i tajemniczość mirachowskiej strony, nie
na darmo przyrównywanej do mickiewiczowskiego obrazu Świtezi. Z pewnością też zachwyci go
widok z Lechickiej Szczeliny, który nie ma sobie równych na całych Kaszubach.
POLECANE RESTAURACJE
Kartuzy – Image, ul. 11 listopada 2,
tel. 058 685 44 50
Kartuzy – Kaszubska,
ul. Parkowa 4, tel. 058 681 21 15
Kartuzy – Pizzeria Alladyn,
ul. 3 Maja 6, tel. 058 685 33 46
Kartuzy – Pizzeria Italiana,
pl. św. Brunona 3,
tel. 058 694 60 49
WYBRANE NOCLEGI
Kartuzy – Centrum
Turystyczno-Konferencyjne Korman,
ul. 3 Maja 36, tel. 058 685 34 00
Łączyno – Centrum Szkoleniowo-Rekreacyjne Modrok,
tel. 058 684 60 60
Stężyca – Gospodarstwo
Agroturystyczne, ul. Polna 10,
tel. kom. 0609 940 667
72
Stężyca – Pokoje gościnne,
ul. A. Majkowskiego 15a,
tel. 058 684 35 09
Szymbark – Restauracja
Hubertówka ( ), ul. Górska 121,
tel. 058 684 38 96
Stężyca – Zajazd Jejmościna,
ul. Jana III Sobieskiego 9,
tel. 058 684 33 11
Żukowo – Celina, ul. Sienkiewicza 14, tel. 058 685 96 26
Szymbark – Centrum
Wypoczynkowe Wieżyca,
tel. 058 684 39 41
Żukowo – Hotel Swed-Polexi,
ul. Polna 67, tel. 058 681 84 91
Żukowo – Gryf, ul. Gdańska 39,
tel. 058 681 87 50
Żukowo – Pizzeria w Podkowie,
ul. Gdańska 48a, tel. 058 685 87 26
najtańsze
najdroższe
73
VI
PRZEJAZDY DREZYNAMI I KASZUBSKI HAFT
Kościół Kartuzów w Kartuzach
Leźno to majątek wspominany
w dokumentach z XIV w., który wielokrotnie zmieniał właścicieli, aż trafił
w ręce rodziny Hoenów. Wybudowany
przez nich w XIX w. pałac otoczony
parkiem od kilkunastu lat należy
do Uniwersytetu Gdańskiego, który
utworzył w nim ośrodek konferencyjny z hotelem, restauracją, kawiarnią
i winiarnią. Obiekt jest udostępniany
zwiedzającym. W pobliżu, w miejscu
dawnej kuźni, w latach 80. XX w. wzniesiono kościół. W jego wnętrzu znajdują się interesujący fresk „Męczeństwo
św. Stanisława” w prezbiterium oraz
relikwiarz z relikwiami św. Karoliny
Kózkówny.
Pałac Leźno, Leźno 45, tel. 058 681 77 22
W Kolbudach czeka nie lada atrakcja nie tylko dla miłośników kolejnictwa
– od 2003 r. Kolej Drezynowa organizuje dla turystów przejazdy drezyną, czyli
lekkim, niewielkim pojazdem szynowym
o napędzie ręcznym lub spalinowym.
Można skorzystać z oferty wycieczek na
następujących trasach: Kolbudy–Stara
Piła–Kolbudy, Kolbudy–Goszyn–Kolbudy lub Kolbudy–Pruszcz Gdański.
Podstawową i zarazem najpiękniejszą
trasą polecaną przez organizatorów
jest Kolbudy–Stara Piła–Kolbudy, która
biegnie wzdłuż rzeki Raduni, obok dwóch
sztucznych jezior i elektrowni wodnej
oraz wśród lasów i pól. W programie
standardowej wycieczki są też inne atrak-
74
cje: zwiedzanie elektrowni, kaszubska
msza św., zakupy w mijanych sklepach.
Uczestnicy mogą również wyrobić tzw.
Prawo Jazdy na Drezynę Ręczną.
Kolej Drezynowa, ul. Przemysłowa
(przy bramie kolejowej zakładów Rugby),
tel. 058 306 09 30, 0608 179 997, przejazdy w sb.
i nd. na zamówienie (zgodnie z obowiązującym
rozkładem jazdy), w dni powszednie na zamówienie
(zgodnie z rozkładem jazdy klienta),
informacje o rozkładzie jazdy i cenach wycieczek
na www.drezyny.pl
Żukowo nad Radunią historię
ma długą i bogatą, choć prawa miejskie
otrzymało dopiero w 1989 r. Wymienione po raz pierwszy w dokumencie
z początku XIII w., kilka lat później podarowane zostało przez księcia gdańskiego Mściwoja I klasztorowi Norbertanek. Zniszczone w 1226 r. w czasie
najazdu Prusów, którzy wymordowali
siostry zakonne, Żukowo było ponownie
lokowane w 1325 r. W XVI w. zaczęło
przekształcać się w osadę przemysłową:
funkcjonowały tu m.in. młyn, papiernia,
kuźnia, a także karczmy. Miejscowość,
zamieszkana w większości przez Kaszubów, po 1920 r. znalazła się na terytorium Polski, w pobliżu granicy z Wolnym
Miastem Gdańskiem. Pod koniec lat 70.
XX w. zaczęli się tu osiedlać mieszkańcy
Trójmiasta, co przyczyniło się do rozwoju wsi. Ciekawostką Żukowa były dwie
stacje kolejowe, każda na innej linii.
Obecnie funkcjonuje już tylko Żukowo
Wschodnie na trasie Kościerzyna–Gdynia (tzw. linia francuska).
Najbardziej interesującym obiektem
w Żukowie jest zespół poklasztorny Norbertanek, który składa się z kościoła
Wniebowzięcia NMP, klasztoru, folwarku oraz młyna i papierni nad Radunią.
Gotycki kościół klasztorny, wzniesiony
w połowie XIV w., po kasacie zakonu
został kościołem parafialnym. Najcenniejszymi obiektami w jego wyposażeniu
są: ołtarz antwerpski z XVI w., znajdujący się na prawo od ołtarza głównego
z XVII w., XV-wieczny gotycki krucyfiks
oraz barokowe ambona i balustrada
chóru, oddzielająca niegdyś modlące
się norbertanki od wiernych w nawie.
Warto też zwrócić uwagę na obraz
przedstawiający rzeź zakonnic przez
Prusów w 1226 r. W centrum dawnej
wsi znajduje się wybudowany w XIV w.
kościół pw. św. Jana, dawny kościół
parafialny Żukowa. Odbudowany z ruin
w 1. połowie XVII w., po kasacie zakonu
został kościołem pomocniczym. W jego
wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz.
Za Radunią, na cmentarzu parafialnym,
położona jest barokowa kaplica św. Jana
Nepomucena, dziś kaplica cmentarna.
Na jej północnej ścianie znajduje się
figura patrona kaplicy. Według lokalnej
tradycji wzniesiona została w miejscu,
w którym Prusowie mieli zamordować
dziewięć norbertanek.
Z pewnością godne polecenia jest
Muzeum Parafialne, rezydujące w od-
VI
Na zachód od Gdańska
powiednio zaadaptowanych budynkach
dawnej stajni i wozowni. Oprócz sprzętów kościelnych i szat liturgicznych
można w nim podziwiać ekspozycję
haftu kaszubskiego szkoły żukowskiej
i wystawę regionalną dotyczącą Kaszubów. Warto wiedzieć, że po kasacie żukowskiego klasztoru w 1836 r. , ostatnie
zakonnice, którym przyznano prawo
dożywocia, uczyły haftu dziewczęta ze
wsi. Pod koniec lat 30. XX w. wnuczki
jednej z uczennic stworzyły żukowską
szkołę haftu kaszubskiego. Uczyniły to
w oparciu o stare, zachowane wzory
haftów zakonnych norbertanek, charakteryzujące się powściągliwym pięknem, operujące siedmioma barwami,
wśród których przewagę ma niebieska,
a podstawowy wzór rozbudowany jest
na kształt trójkąta.
W starym parku żukowskim znajduje się dworek, należący niegdyś
do właścicieli młyna nad Słupinką.
Młyn pracuje od lat 30. XIX w., kiedy
to ówczesny właściciel młyna (i papierni) spiętrzył wodę i puścił w ruch
trzy młyńskie koła. Dziś produkuje
się tu mąkę w tradycyjny sposób,
a zdolność przerobowa wynosi 18 t
na dobę. W pobliskich Rutkach stoi
elektrownia wodna, część stworzonego
jeszcze przez Niemców Systemu Energetycznego Raduni, złożonego z ośmiu
hydroelektrowni.
Ciekawostką interesującą dla amatorów ryzykownych wyczynów jest informacja, że znajdujący się w okolicy
kratownicowy most nieczynnej dziś linii
kolejowej z Pruszcza Gdańskiego do
Lęborka wykorzystywany jest do skoków
na bungee.
Muzeum Parafialne, ul. 3 Maja 4,
tel. 058 681 82 42, należy skontaktować się
telefonicznie dzień wcześniej
Żukowo, Urząd Gminy, ul. Gdańska 52,
tel. 058 681 84 21
Chwaszczyno to wioska położona
tuż przy granicy z Gdynią. W XIII w. stanowiła własność klasztoru Norbertanek
z pobliskiego Żukowa, a następnie oliwskich cystersów. W centrum wsi znajduje się kościół pw. św. Marii Magdaleny,
wzniesiony w XVIII w., a w następnym
stuleciu przebudowany. Najcenniejszym
elementem jego wyposażenia jest gotycka figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Warto też zwrócić uwagę na barokowy
ołtarz główny.
Osowa to peryferyjna dzielnica
Gdańska, włączona w granice miasta
w 1973 r. W położonej na północny
zachód od Oliwy dzielnicy przeważa
zabudowa willowa w stylu charakterystycznym dla lat „gierkowskich” i późniejsza. Przez Osowę przebiega linia
kolejowa tzw. francuska, zbudowana
w okresie międzywojennym przy udziale kapitału francuskiego i stanowiąca
wówczas najkrótsze połączenie Górnego
Śląska z portem gdyńskim, z pominięciem Wolnego Miasta Gdańska.
Kartuzy to jedno z miast uznawanych za stolicę Kaszub. Początkowo były
wsią przyklasztorną pustelniczego zakonu kartuzów o niezwykle srogiej regule,
sprowadzonego tu w XIV w. Zakonnicy
mieszkali w odrębnych eremach, przestrzegali nakazu milczenia, a ich dewizą
była przestroga: memento mori [łac.
‘pamiętaj, że umrzesz’]. Świadczyła ona
dobitnie o ich braku zainteresowania
sprawami doczesnymi. Dziś, oprócz
budowli, o niegdysiejszej obecności zakonu przypomina herb miasta: siedem
gwiazd z godła zakonu kartuzów, a pod
nimi czarna głowa gryfa. Co ciekawe,
w 1818 r. władze pruskie uczyniły Kartuzy siedzibą powiatu, chociaż prawa
miejskie osada uzyskała dopiero w 105
lat później! W latach 30. XX w. powstało
tu Zrzeszenie Regionalne Kaszubów, tu
mieszkał też jeden z najznamienitszych
pisarzy kaszubskich, Aleksander Majkowski.
Z pewnością trzeba zobaczyć zespół poklasztorny Kartuzów, największą atrakcję miasta. Znajduje się on
w zachodniej części Kartuz – z daleka
widoczny jest dach świątyni przypominający wieko trumny. Sam kościół
wzniesiono na przełomie XIV i XV w.,
a charakterystyczny dach pojawił się
w trakcie przebudowy z XVIII w.
Warto wejść do kościoła, jest to bowiem jedna z najciekawszych świątyń
Kaszub ze względu na bogate, barokowe wyposażenie. W prezbiterium zwraca uwagę renesansowy ołtarz główny
z połowy XVII w., poświęcony Wniebowzięciu NMP, z obrazami „Wniebowzięcie” i „Ukrzyżowanie” oraz figurami
św. Jana Chrzciciela, św. Marii Magdaleny i św. Hugona. Obok ołtarza znajduje się XVII-wieczny tron celebransa.
Szczególnie przykuwają wzrok flandryjskie kurdybany (skórzane, bogato ornamentowane okładziny ścian) z XVII w.
oraz cztery ołtarze boczne, w tym najcenniejszy, roboty Kaspra Gockhellera, ołtarz Wieczerzy Pańskiej. Warto
wiedzieć, że kurdybany były niezwykle
kosztowne – za jeden, o wielkości dywanu, płacono równowartością kilku
wsi! Godna uwagi jest też barokowa
balustrada chóru z ciekawym wahadłem zegara, przedstawiającym śmierć
z kosą. Pod bocznymi ścianami świątyni
ustawione są barokowe stalle. W kościele znajdują się 134 obrazy religijne
z XVII w., w tym autorstwa urodzonego w Nysie, a zmarłego w Chojnicach
Hermana Hana. W spowiednicy wiszą
obrazy „Mojżesz” oraz „Zabójstwo
św. Szczepana ze Szczepanowa”. Tak
zwana Złota Kaplica była w średniowieczu przejściem od nieistniejącego już
75