zawartość boru łatwo rozpuszczalnego w glebie w zależności od

RO C ZNIK I G L EBO ZN A W C ZE T. 23. Z. 2. W A R SZ A W A 1972
T AD EUSZ BARSZCZAK
ZAWARTOŚĆ BORU ŁATWO ROZPUSZCZALNEGO W GLEBIE
W ZALEŻNOŚCI OD DŁUGOLETNIEGO WAPNOWANIA
I DZIAŁANIE BORU DODANEGO W TYCH WARUNKACH
NA PLON SŁONECZNIKA
In stytu t G leb ozn aw stw a i C hem ii R olniczej SGGW w W arszaw ie
Niedostatek boru w glebach pozostaje w dość ścisłym związku z wap­
nowaniem. W wyniku dotychczasowych badań utrwalił się pogląd, że
wapnowanie obniża zawartość łatwo rozpuszczalnego boru w glebach
i jego przyswajalność dla roślin. Pogląd ten został oparty na wynikach
doświadczeń z jednorazowym stosowaniem nawozów wapniowych prze­
ważnie w dużych dawkach i dla takich warunków jest niewątpliwie słu­
szny. Wpływ systematycznego wapnowania na zawartość łatwo rozpusz­
czalnego boru w glebie nie był dotychczas przedmiotem badań.
Korzystając z pola doświadczalnego w Skierniewicach wykonano po­
miary rozpuszczalnego w wodzie boru w glebie na poletkach nie wap­
nowanych i systematycznie wapnowanych od 1922 r. (tab. 1, 2 i 3).
Tabel a
Nawo­
ż e n ie
В
ś re d n io
z 9
p o le te k
ppm
Tabel a
i' a b o 1 a
Wpływ w ie lo le tn ie g o
wapnowania n a z aw arto ść
b o ru n a p o lu D VI
w S k ie rn ie w ic a c h
Rok 196C
Wpływ w ie lo le tn ie g o
wapnowania na zaw a rto ść
b o ru n a p o lu AF
w S k ie rn ie w ic a c h
Rok I9 6 0
Nawo­
ż e n ie
В
ś re d n io
z 5
p o le te k
ppm
рНн2о
Wpływ w ie lo le tn ie g o
w apnowania na zaw a rto ść
b o ru n a p o la c h D VI i AF
w S k ie rn ie w ic a c h
Rok 1967
Nawo­
ż e n ie
P o le
D VI
ś re d n io
z 5
p o le te k
P o le
AF
ś re d n io
z 3
p o le te k
0
0,30
3 ,1 - 3 ,5
0
0 ,2 3
5 ,0 - 5 ,5
0
0 ,2 6
0 ,3 0
NPK
0 ,2 5
4 , 3 - 5 ,0
NPK
0 ,2 5
5 , 7 - 5 ,9
NPK
0 ,2 4
0 ,2 6
CaUPK
0 ,3 4
5 ,4 - 6 ,3
CaNPK
0 ,4 1
7 , 1 - 7 ,2
CaNPK
0 ,4 0
0 ,3 6
P r z e d z ia ł u f n o ś c i 0 ,0 2 }
P r z e d z ia ł u f n o ś c i 0 ,0 4 1
T. Barszczak
76
Na polu AF stosuje się wapno raz na 4 lata w -dawce 1600 kg/ha
CaO. Na polu D stosuje się wapno każdego roku w dawce CaO — 1200
kg/ha.
Pomiary zawartości boru wykonano w próbkach gleby pobranych
w 1960 r. (tab. 1 i 2) i w 1967 r. (tab. 3). Otrzymane wyniki wskazują
na większą zawartość boru rozpuszczalnego w wodzie na poletkach syste­
matycznie wapnowanych w porównaniu z poletkami, na których nie sto­
sowano wapna.
W celu przekonania się, czy stwierdzone pod wpływem wapnowania
różnice w zawartości boru w glebie mogą mieć w pływ na plony roślin,
przeprowadzono doświadczenie wazonowe ze słonecznikiem.
Glebę z pola A Fn z kombinacji nawozowych O, CaNPK i NPK,
zwapnowano węglanem wapnia według 1,5 kwasowości hydrolitycznej
i w tych warunkach badano skuteczność nawożenia borem na plon sło­
necznika (tab. 4). Wyraźne oznaki niedoboru boru w słoneczniku w yT a b e l a
4
Wpływ n aw ożenia borem na p lo n s ło n e c z n ik a n e g lo b ie z p o la ÆF
zwapnowanego w edług 1 ,5 kw asow ości h y d r o li ty c z n e j
Nawożenie
g le b y
z p o la
A Fn
0
CaNPK
1
KPK
..P rz e d z ia ł
u fn o śc i
P lo n
s.m .
S/w azon
Z aw artość
b o ru
ppa
P lo n
b o ru
Eg
Kwasowość
h y d ro ­
l i ty c z n a
! a .e ./1 0 0 g
0
8
5 5 ,7
5 8 ,4
1 2 ,0
2 7 f5
0 ,6 7 0
1 ,607
1 ,3 0
1 ,3 0
6 ,1
6 ,0
0
8
6 1 ,3
6 0 ,9
1 2 ,3
2 6 ,4
0 ,7 5 1
1 ,6 0 5
1 ,1 4
1 ,1 4
6 ,3
0
8
4 2 ,0
1 1 ,5
3 0 ,0
0 ,4 8 1
1 ,6 8 0
1 ,4 6
1 ,4 6
5 ,9
5 ,9
Dawka
b o ru
mg/wazon
5 6 ,1
6 ,4
i
6 ,7 8
stąpiły tylko w kombinacji bez boru i na glebie z poletek nie nawożo­
nych wapnem. W pozostałych kombinacjach rośliny wyglądały normal­
nie. Korzystny wpływ nawożenia borem stwierdzono tylko w kombina­
cjach na glebie z poletek NPK, mimo że zakwaszenie gleby w tych kom­
binacjach, zmierzone po zakończeniu doświadczenia, nie było większe
niż w kombinacjach na glebie z poletek CaNPK. Wyniki tego doświad­
czenia wskazują więc, że systematyczne wapnowanie gleby stosunkowo
małymi dawkami nie tylko utrzymuje odczyn gleby na optymalnym po­
ziomie z punktu widzenia wymagań roślin, ale również korzystnie w pły­
wa na zaopatrzenie roślin w bor.
Dostępność В w glebie po długoletnim wapnowaniu
77
W celu przekonania się, czy przyczyną większej zawartości boru na
poletkach wapnowanych nie jest jego obecność w nawozach wapniowych,
oznaczono zawartość w nich boru. Wyniki tych analiz (tab. 5) wskazują,
że zawartość boru w używanych u nas nawozach wapniowych wynosi od
5 do 2 1 ppm, a przeciętnie w 22 próbkach — 11,5 ppm.
Tabel a
5
Z aw arto ść b o ru w naw ozach wapniowych
P o ch o d zen ie p ró b k i nawozu
S k ie rn ie w ic e - u ż y te do d o św iad czeń w 1961 r .
K reda nawozowa, K o ry tn ic a 1961 r .
Wapno d e fe k a c y jn e , Chełm ża 1961 r .
Wapno d e fe k a c y jn e , Sokołów P o d la s k i 1961 r .
Wapno d e fe k a c y jn e , Guzów 1961 r .
Wapno d e fe k a c y jn e , B orow niki 1961 r .
Wapno d e fe k a c y jn e , U ichałów 1961 r .
Wapno d e fe k a c y jn e , B rześć K ujaw aki 1961 r .
Wapno r o l n i c z e , S t r z e i c e O p o lsk ie 1961 r .
Wapno r o l n i c z e , S t r z e l c e O p o lsk ie 1963 r*
Wapno r o l n i c z e , P ła z y k .C hrzanow a 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , P ilic h o w ic e k . J e l e n i e j Góry 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , P ła z y k .C hrzanow a 1963 r .
Wapr*.o r o l n i c z e , C za rto g łó w k .M ięd zy zd ro jó w 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , W ojcieszów 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , G o g o lin 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , K ie lc e . P ro d u k t odpadkowy z f a b r y k i
kwasu sia rk o w e g o , 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , Zakrzów k .G o g o lin a 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , Kraków. P ro d u k t odpadkowy z f a b r y k i
kw asu sia rk o w e g o , 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , C h ęc in y , 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , G órażdże k .G o g o lin a 1963 r .
Wapno r o l n i c z e , K o s trz y ń . P ro d u k t odpadkowy z f a b r y k i
c e l u lo z y , 1963 r .
ó r e d n ia z aw a rto ść b o ru w 22 p ró b a c h
CaO
%
6 6 ,3
5 4 ,0
2 6 ,0
2 9 ,5
1 9 ,5
5 7 ,3
7 2 ,4
В
ppm
12
5
17
14
13
15
13
17
9
12
10
21
6
7 8 ,9
8 5 ,0
5 5 ,1
7 5 ,9
5 6 ,4
7 0 ,0
15
8
12
4 9 ,6
6 9 ,2
7
16
5 4 ,8
6 9 ,2
7 9 ,8
6
8
12
5 4 ,5
6
1 1 .5
Bor obecny w nawozach wapniowych może być pobierany przez roś­
liny. Wskazują na to wyniki kolejnego doświadczenia wazonowego,
w którym bardzo kwaśną, ubogą w bor glebę zwapnowano według 2 / 1
kwasowości hydrolitycznej chemicznie czystym węglanem wapnia oraz
różnymi nawozami, wapniowymi. W kombinacjach, w których stosowano
nawozy wapniowe, plon słonecznika oraz plon zawartego w nim boru
był wyraźnie wyższy w porównaniu do plonu uzyskanego w kombinacji
z chemicznie czystym węglanem wapnia. We wszystkich jednak kombi­
nacjach z nawozami wapniowymi rośliny wykazywały charakterystyczne
objawy niedoboru tego składnika, z wyjątkiem kombinacji, w której do­
datkowo zastosowano bor (rys. 1 ).
78
ą.
Wpływ
nawozów
wapniowych
na
plcn
słonecznika
przy
niskiej
zawartości
roz­
puszczalnego w wodzie boru w glebie
n u m e r y w a z o n ó w : 114 — w ę g la n w a p n ia
130 — w a p n o r o ln ic z e s to s o w a n e w l% l r.
O p o lsk ich . ir,s — w a p n o d e fe k a c y jn e z
147) — w p p n o
ch. cz.. 118 — w ę g la n w a p n ia ch. cz. ~ 3 m g B.
w S k ie r n ie w ic a c h . 133 — w a p n o r o ln ic z e ze S trz e le c
S o k o ło w a . 141 — w a p n o d e fe k a c y jn e z M ich a ło w a ,
d e fe k a c y jn e z C h ełm ży
Obecny w nawozach wapniowych bor odgrywa z pewnością jakąś
rolę w zawartości tego ::kladnika na poletkach nie wapnowanych i sy­
stematycznie wapnowanych. Ob:)k tego otrzym ane wyniki mogły być
spowodowane zmianą odczynu gleby i wszelkimi wynikającymi stąd kon­
sekwencjami w charakterze współdziałania boru z m ineralnym i orga­
nicznym kompleksem gleby.
D r T a d e u sz B a r s z c z a k
K a ted ra C h em ii R o ln ej SGGW
W a rszaw a. R a k o w ie c k a 26