pokaż - Powrót do strony głównej BIP

Transkrypt

1.
Wstęp.
Obserwowany od końca XIX wieku dynamiczny rozwój technologii wraz z eksplozją
demograficzną stały się przyczyną nadmiernego wykorzystywania zasobów naturalnych
Ziemi, prowadzącego do dewastacji środowiska.
Świadomość sytuacji zagrożenia, którego ludzkość jest w stanie uniknąć zmieniając
postępowanie wobec siebie i przyrody, powoduje mobilizowanie do podejmowania działań
proekologicznych.
Mimo zahamowania tempa jego degradacji, ciągle jeszcze pozostaje wiele
do zrobienia. Przed użytkownikami środowiska stoi konieczność dalszego ograniczania emisji
zanieczyszczeń
gazowych
i
pyłowych
odprowadzanych
powierzchniowych i do ziemi, oraz ograniczania
do
powietrza,
do
wód
ilości wytworzonych odpadów
przez zwiększenie możliwości ich wtórnego wykorzystania.
Obszary przyrodniczo cenne, o wspaniałych walorach krajobrazowych i bogatej florze
i faunie, które stanowią jedno z najważniejszych bogactw naturalnych miasta muszą być
objęte szczególną ochroną.
Dokonanie kompleksowej oceny stanu środowiska na terenie miasta Tychy,
oraz określenie działań w zakresie ochrony środowiska, wraz z harmonogramem ich realizacji
to podstawowe wymaganie programu ochrony środowiska, który powinien stanowić założenia
dla ekorozwoju miasta. Realizacja przedmiotowego programu przyczyni się do dalszej
poprawy środowiska przyrodniczego w mieście.
1.1.
Informacje ogólne.
Tychy to młode, nowoczesne miasto usytuowane w południowej części aglomeracji
górnośląskiej, oddzielonej od jej centralnej części pasem lasów ochronnych.
Geograficznie są to tereny południowo zachodniej części Wyżyny Śląskiej i północno
wschodniej części Kotliny Raciborskiej, otoczone od północy płaskowyżem Murckowskim
od zachodu garbem Mikołowskim.
Miasto zajmuje powierzchnię 81,8 km2, obejmując:
-
użytki rolne
40 %
-
lasy
26,6 %
-
tereny zurbanizowane
20,7 %
-
tereny komunikacyjne
8,3 %
1
-
wody powierzchniowe
3,1 %
-
nieużytki
1,1 %
-
tereny różne
0,2 %
na której zamieszkuje około 130 tys. osób, z tego:
-
w budynkach wielorodzinnych – 119 tys. osób,
-
w budynkach wielorodzinnych z piecami 1 267 osób,
-
w budynkach jednorodzinnych z kotłownią węglową 3 167 osób,
-
w budynkach jednorodzinnych z ogrzewaniem nie generującym popiołu 9 300 osób.
Od 1999 roku posiada status powiatu grodzkiego.
Od północy graniczy z Katowicami, od wschodu z Lędzinami i Bieruniem, od południa
z Bojszowami i Kobiórem, a od zachodu z Wyrami i Mikołowem (rys.1.1.)
Rys. 1.1. Miasto Tychy.
2
1.2.
Uwarunkowania ogólne Programu Ochrony Środowiska.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej określa podstawowe funkcje państwa
w tym zapewnienie warunków do ochrony środowiska poprzez:

Obowiązek zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji
środowiska

Obowiązek prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne
współczesnym i przyszłym pokoleniom

Obowiązek wspierania działań obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu
środowiska
Podstawowym aktem prawnym kształtującym politykę ekologiczną jest ustawa Prawo
ochrony środowiska, gdzie założono, że ochrona środowiska polega na:

Racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska
zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju

Przeciwdziałaniu zanieczyszczeniu środowiska

Przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego
Podstawowe założenia dla każdego programu ochrony środowiska wynikają z przyjętego
przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej polityki ekologicznej państwa.
Dopiero na tej podstawie opracowywane są szczegółowe programy dla województwa,
powiatu i gminy.
Polityka ekologiczna państwa określa:

Cele ekologiczne

Priorytety ekologiczne

Rodzaje i harmonogram działań proekologicznych

Środki niezbędne do osiągnięcia w tym mechanizmy prawno ekonomiczne niezbędne
do realizacji polityki ochrony środowiska
Województwo Śląskie obarczone historycznie dużą ilością zanieczyszczeń w środowisku
i wysoką
koncentracją
przemysłu
ciężkiego
równocześnie
dąży
do
zapewnienia
zrównoważonego rozwoju przy minimalizacji ilości wprowadzanych zanieczyszczeń
do środowiska oraz ustala priorytety dla tego typu przedsięwzięć. Miasto Tychy nie należy
do typowych dla aglomeracji górnośląskiej. Zostało praktycznie zbudowane po II wojnie
światowej przy zachowaniu ochrony środowiska.
3
Na terenie miasta nie ma typowego dla Górnego Śląska przemysłu surowcowego.
Funkcjonujące zakłady związane są z przetwórstwem i produkcją dla przemysłu
motoryzacyjnego. Infrastruktura miasta wyposażona została w rozwiązania ochrony
środowiska. Wprowadzono ład przestronny oddzielający tereny przemysłowe od zabudowy
mieszkalnej.
Program ochrony środowiska dla tak nowoczesnego miasta powinien gwarantować rozwój
miasta, budowę bezpiecznego dla środowiska przemysłu i doskonalenie istniejącej
infrastruktury komunalnej z wykorzystaniem możliwości realizacji preferencyjnych zadań
wynikających
z
programów
regionalnych
i
krajowych
przy
zapewnieniu
zasad
obowiązującego systemu prawnego w zakresie ochrony środowiska.
1.3.
Cel programu.
Cele programu ochrony środowiska miasta Tychy wynikają z uwarunkowań
i przesłanek w dotychczas przyjętych dokumentów:

Polityki Ekologicznej Państwa

Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2015

Programu Ochrony Środowiska dla województwa Śląskiego

Strategii rozwoju miasta Tychy „Tychy 2013”
Naczelną
zasadą
przyjętą
we
wszystkich
powyższych
dokumentach
jest
zasada
zrównoważonego rozwoju umożliwiająca harmonię rozwoju gospodarczego i społecznego
z ochroną walorów środowiskowych.
Opracowana na podstawie oczekiwań rozwojowych strategia rozwoju miasta Tychy wymusza
układ trzech wartości podstawowych: Przedsiębiorczość – Wiedza – Środowisko.
Priorytetem dla rozwoju miasta Tychy jest:

A : Rozwój przedsiębiorczości i konkurencyjność miasta

B: Rozwój społeczeństwa informacyjnego i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu

C: Rozwój infrastruktury ochrony środowiska miejskiego
Realizacja priorytetu A, czyli rozwoju przedsiębiorczości i konkurencyjności miasta polega
na dalszej przebudowie bazy ekonomicznej miasta Tychy i pozyskiwaniu nowych inwestorów
prowadzących
działalność
produkcyjną,
jak
i
rozwoju
usług
okołobiznesowych
umożliwiających podniesienie aktywności społeczności lokalnej.
4
W dążeniu do realizacji priorytetu B, czyli rozwoju społeczeństwa informacyjnego wymaga
upowszechnienia komputerów i rozwoju narzędzi informatycznych w mieście.
Priorytet C rozwój infrastruktury środowiska miejskiego to podniesienie i wyrównanie
standardów dostępu mieszkańców do usług świadczonych przez
miejski system
infrastruktury, obejmujący:
-
-
porządkowanie

rozwój sieci

gospodarki wodno-ściekowej
wzrost niezawodności

systemu ciepłowniczego

unowocześnienie rozwiązań ochrony środowiska w eksploatowanych
przez miasto instalacjach w celu osiągnięcia europejskich standardów
emisji.
Celem opracowywanego Programu ochrony środowiska dla miasta Tychy jest
dokonanie
kompleksowej
oceny
stanu
zanieczyszczenia
środowiska
w
mieście,
w tym określenie wielkości odprowadzanych zanieczyszczeń do środowiska i ustalenie
priorytetów niezbędnych do realizacji, aby eksploatowane w mieście instalacje spełniały
wymagania dopuszczalnych standardów emisji oraz następowała systematyczna poprawa
stanu zanieczyszczenia środowiska w mieście.
5
2.
Ocena dotychczasowej polityki ochrony środowiska.
Strategia powstania miasta Tychy opierała swoje założenia na zorganizowaniu
organizmu miejskiego, spełniającego niezbędne wymagania ochrony środowiska.
Strategia opierała się na 3 głównych zasadach;

partnerstwa

równości szans

trwałego i zrównoważonego rozwoju
Najważniejszą zasadą była jednak zawsze zasada trwałego i zrównoważonego rozwoju,
która orientowała się na ekologiczny wymiar rozwoju miasta. Z uwagi na fakt, że redukcji
ulegają tradycyjne funkcje Tychów, jako „miasta sypialni” i rezerwy trwałej siły roboczej,
a przebudowana w ciągu ostatnich kilkunastu lat baza ekonomiczna spowodowała wzrost
znaczenia miasta jako ośrodka wymiany dóbr, informacji i kapitału z otoczenia, to skutkiem
tych zmian niezbędny się stał stały rozwój infrastruktury środowiska miejskiego.
Naprzeciw tendencjom i oczekiwaniom wychodziły też opracowywane we wcześniejszych
latach Programy, które następnie były i są wdrażane w życie.
Wieloletni program inwestycyjny Tychy 2000 – 2002
W Wieloletnim programie inwestycyjnym ujęte zostały inwestycje z zakresu ochrony
środowiska, takie jak:

budowa i modernizacja dróg,

budowa i modernizacja ścieżek rowerowych,

budowa i modernizacja sieci wodno-kanalizacyjnej,

oświetlenie ciągów pieszych w Parku Górniczym,

budowa Parku Jaworek.
Celem Wieloletniego programu inwestycyjnego było wyznaczenie priorytetów stymulujących
harmonijny rozwój miasta. Ważnym zamierzeniem Wieloletniego programu inwestycyjnego
była próba skoordynowania i uporządkowania podejmowanych decyzji inwestycyjnych
z prognozami i możliwościami finansowymi miasta. Planowane inwestycje służące ochronie
środowiska zostały zrealizowane.
6
Program gospodarki odpadami w mieście Tychy
Celem opracowanego w 2001 roku Programu było określenie istniejącego stanu
gospodarki odpadami w mieście oraz wskazanie kierunków działań podejmowanych
przez władze miasta, zmierzających do poprawy stanu środowiska przyrodniczego.
W opracowaniu przedstawiono podjęte kierunki kompleksowego systemu gospodarki
odpadami komunalnymi. Przedstawiono rozwiązania w zakresie unieszkodliwiania odpadów,
ich recyklingu i zagospodarowania. Realizację Programu powierzono Międzygminnemu
Przedsiębiorstwu Gospodarki Odpadami „Master” Sp. z o.o. – pod nadzorem Urzędu Miasta
Tychy.
Program zawiera działania operacyjne (nieinwestycyjne i inwestycyjne) do 2003 roku,
z podaniem kosztów ich realizacji. W Programie zostały podane koszty szacunkowe
wdrożenia Programu w okresach od 2001 do 2003 roku oraz potencjalne źródła finansowania
Programu.
Program gospodarki odpadami zakładał wprowadzenie, a następnie rozszerzenie
selektywnej zbiórki „u źródła” następujących odpadów: tworzywa sztuczne, szkło, papier.
Obecne tendencje w gospodarce odpadami komunalnymi w kraju zakładają selektywną
zbiórkę odpadów komunalnych z podziałem na frakcję „suchą” i „mokrą”. Docelowo
przyjmuje się, że w 2020 roku ilość składowanych odpadów komunalnych ulegających
biodegradacji zmniejszy się do 35 % (wagowo).
W związku z powyższym, wprowadzoną w mieście selektywną zbiórkę odpadów będzie
trzeba rozszerzyć lub zmienić pod kątem wydzielenia ze strumienia odpadów komunalnych
odpadów ulegających biodegradacji.
Kompleksowy program obniżenia niskiej emisji zanieczyszczeń do atmosfery w dzielnicach
peryferyjnych miasta Tychy z budynków jednorodzinnych z indywidualnych kotłowni
węglowych
Miasto Tychy otoczone jest dużym kompleksem leśnym. Zasoby leśne stanowią
wielkie „płuca” dla całego Górnego Śląska, duże znaczenie ma, zatem ochrona ich zasobów
naturalnych. Tymczasem na obrzeżu miasta powstawały duże osiedla niskiej zabudowy
jednorodzinnej, nieposiadające dostępu do miejskiego system ciepłowniczego i każdy dom
posiada indywidualną małą kotłownię. W sezonie grzewczym na obszarach tych następował
wysoki wzrost poziomu zanieczyszczenia powietrza.
7
Dla poprawy stanu czystości powietrza na tych terenach opracowano „Kompleksowy program
obniżenia niskiej emisji w dzielnicach peryferyjnych miasta Tychy z budynków
jednorodzinnych z indywidualnych kotłowni węglowych”.
Według szacunków, ilość domów jednorodzinnych, w których zainstalowane są indywidualne
kotłownie, szacuje się na 4 500, z czego około 4 000 kotłowni opartych jest na starych
tradycyjnych jednostkach kotłowych.
Możliwy do osiągnięcia efekt ekologiczny po zrealizowaniu Programu ma istotny
wpływ nie tylko na gminę, ale poprzez ochronę zasobów leśnych na całą aglomerację Śląska.
W zakres rozwiązań Programu wchodzi wymiana starych źródeł energii cieplnej
na energooszczędne i ekologiczne. Program ujmuje działania operacyjne do 2004 roku,
z podaniem kosztów ich realizacji oraz potencjalnych źródeł finansowania.
Program modernizacji miejskiej oczyszczalni ścieków
Władze miasta, mając na uwadze ochronę środowiska, zleciły opracowanie Programu
modernizacji miejskiej oczyszczalni ścieków komunalnych w Urbanowicach.
Program przewiduje modernizację części mechanicznej i biologicznej oczyszczalni.
Opracowano sposób zagospodarowania osadów ściekowych tak, aby w jak najmniejszym
stopniu negatywnie oddziaływały na środowisko. Dalsza modernizacja miejskiej oczyszczalni
ścieków spowoduje osiągnięcie unijnych parametrów odprowadzanej po oczyszczeniu wody
do rzeki Gostynki.
Dla prawidłowej pracy części biologicznej oczyszczalni wybudowano zlewnię
ścieków dostarczanych z bezodpływowych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb).
Miejska oczyszczalnia ścieków komunalnych administrowana jest przez Regionalne Centrum
Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A. w Tychach. Podjęte przez Centrum działania
modernizacyjne spowodowały zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska. Oczyszczalnia
obsługuje około 98 % mieszkańców.
8
Podsumowanie
Zawartość analizowanych programów rzutuje na ich bezpośrednią przydatność
dla potrzeb Programu ochrony środowiska dla miasta Tychy. Z czterech analizowanych
programów najbardziej przydatny jest Kompleksowy program obniżenia niskiej emisji
zanieczyszczeń do powietrza w dzielnicach peryferyjnych miasta Tychy z budynków
jednorodzinnych z indywidualnych kotłowni węglowych.
Niezależnie od struktury i przejrzystości analizowanych dokumentów, wszystkie
stanowią źródło informacji przydatnych dla sformułowania polityki długoterminowej,
strategii krótkoterminowej, a przede wszystkim podejmowanych działań na rzecz ochrony
środowiska.
9
3.
Ocena aktualnego stanu środowiska.
3.1.
Informacje ogólne.
Ocena stanu zanieczyszczeń środowiska dokonano na podstawie danych pomiarowych
Regionalnego Monitoringu zanieczyszczenia środowiska koordynowanego przez służby
Wojewody Śląskiego, oraz dokumentacje projektowe i pomiarowe wykonywane na zlecenie
gminy Tychy.
3.2.
Zanieczyszczenia powietrza.
3.2.1. Wprowadzenie.
Poziom zanieczyszczenia powietrza w mieście zależy od:
-
Poziomu koncentracji przemysłu
-
Charakteru przemysłu
-
Stopnia uciepłownienia
-
Ilości napływających zanieczyszczeń
Przemysł miasta został zmodernizowany lub budowany był od postaw z zastosowaniem
wszelkich możliwych urządzeń redukujących wielkości zanieczyszczeń odprowadzanych
do powietrza. Większość zakładów produkcyjnych zlokalizowana jest na wydzielonych
terenach przemysłowych z dala od zabudowy mieszkalnej. Miasto posiada jeden
z największych w kraju wskaźników uciepłownienia i dobry program ograniczania niskiej
emisji. O poziomie zanieczyszczenia powietrza w mieście decydują ilości zanieczyszczeń
napływających z sąsiadujących miast oraz niska emisja z zabudowy jednorodzinnej.
Zgodnie
z
obowiązującym
systemem
prawnym
ochrona
powietrza
polega
na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez utrzymanie poziomów
substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych lub, co najmniej na tych poziomach,
oraz zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu, co najmniej do dopuszczalnych,
gdy nie są one dotrzymane.
Największy wpływ na poziom zanieczyszczenia powietrza mają źródła przemysłowe
w tym przemysłu energetycznego. O lokalnym poziomie zanieczyszczeń powietrza decyduje
emisja z niskich emitorów i palenisk domowych.
10
Wzrost poziomu motoryzacji powoduje, że transport samochodowy zaczyna decydować
o poziomie zanieczyszczenia powietrza wokół szlaków komunikacyjnych.
Źródła zanieczyszczenia powietrza klasyfikowane są jako:

emisja zorganizowana pochodząca ze źródeł punktowych typu; przemysł, usługi,
lokalne kotłownie, z ogrzewania budynków mieszkalnych tzw. niska emisja,

emisja niezorganizowana tj. emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza
bez pośrednictwa
przeznaczonych
do
tego
celu
środków
technicznych
np. oczyszczalnia ścieków, składowisko odpadów, spawanie czy lakierowanie
wykonywane poza obrębem warsztatu, czy spalanie na powierzchni ziemi
jak wypalanie traw, itp.,

emisję niezorganizowaną ze źródeł liniowych i powierzchniowych typu; drogi,
parkingi, rzeki.
3.2.2. Emisja przemysłowa.
Obowiązujący system prawny w zakresie ochrony środowiska nakłada na jednostki
organizacyjne obowiązek stosowania metod, technologii, środków technicznych chroniących
powietrze. Każda jednostka organizacyjna wprowadzająca do powietrza zanieczyszczenie
wymaga, co najmniej zgłoszenia wielkości emisji lub uzgodnienia warunków wprowadzania
zanieczyszczeń do powietrza oraz spełnienia dopuszczalnych standardów emitowanych
zanieczyszczeń. Dla dużych obiektów warunki te ustala Wojewoda a pozostałe Starosta.
Dla większości zakładów znajdujących się w Tychach poziom emitowanych zanieczyszczeń
ustalany jest przez służby Prezydenta miasta Tychy, który od 1999 r. ma możliwość
uczestniczenia w kształtowaniu polityki w zakresie ochrony powietrza wobec obiektów
przemysłowych.
Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza w procesach przemysłowych,
są procesy
spalania
paliw
dla
potrzeb
technologicznych
oraz
grzewczych.
Największym pod względem energetycznym źródłem ciepła w mieście jest Elektrociepłownia
Tychy S.A. (fot.1 i fot.2) zapewnia dostawę ciepła dla większości mieszkańców miasta
i zakładów przemysłowych.
11
Fot. 1. Elektrociepłownia Tychy S.A.
Fot. 2.Elektrociepłownia Tychy S.A.
12
Elektrociepłownia Tychy wyposażona jest:
-
Kocioł fluidalny OF 135 uruchomiony w 1999r. o mocy 98 MWt współpracujący
z turbiną parową kondensacyjną.
Jest to blok ciepłowniczy BC-35 produkujący energię elektryczną w skojarzeniu.
Spaliny oczyszczane są w wysokosprawnych elektrofiltrach a do paleniska
dodawane jest wapno.
-
Dwie sztuki kotłów wodnych typu WP-120 o wydajności 120 MWt każdy. Spaliny
oczyszczane są w indywidualnych elektrofiltrach.
Jest to nowoczesna ciepłownia spełniająca wymagania najlepszej dostępnej technologii
(oznaczona na załączonym planie jako nr 1).
Na terenie miasta eksploatowanych jest jeszcze 6 średniej wielkości zakładowych
kotłowni oznaczonych na planie nr:
2
-
Kotłownia Fabryki Fiat Auto Poland, dostarczają ciepło dla potrzeb fabryki
3
-
Kotłownia OTOR Silesia dostarczająca ciepło dla potrzeb zakładu
4
-
Kotłownia dostarczająca ciepło dla Kompani Piwowarskiej - Browaru
Książęcego
5
-
Kotłownia dostarczająca ciepło dla Kompani Piwowarskiej - Browaru
Obywatelskiego
6
-
Kotłownia Wilkowyje należąca do PEC Tychy, a dostarczająca ciepło
dla sąsiadujących zakładów przemysłowych
7
-
Kotłownia wyposażona w dwa kotły opalane węglem zaopatrująca w ciepło
OST-POL Sp. z o.o.
Na rysunku 3.1. przedstawiono miejsca lokalizacji kotłowni.
13
Rys.3.1.
Miejsca lokalizacji elektrociepłownia i ciepłowni przemysłowych.
Proces energetycznego spalania węgla jest źródłem emisji głównie pyłu, dwutlenku siarki,
dwutlenku azotu i tlenku węgla. Miasto Tychy posiada wyjątkowo wysoki stopień
uciepłownienia i udział emisji z obiektów energetycznego spalania paliw jest nieduży.
Oprócz źródeł energetycznego spalania paliw w mieście Tychy znajdują się obiekty
produkcyjne odprowadzające zanieczyszczenia do powietrza, są to głownie obiekty
przetwórstwa metalowego i powlekania metali, tworzyw i drewna powłokami ochronnymi.
Do największych źródeł emisji przemysłowej należą:
-
Fabryka samochodów Fiat Auto Poland (fot.3)
-
LEAR Corporation Poland II Sp. z o.o. przy ul. Serdecznej 40 produkująca
szkielety siedzeń samochodowych
14
-
Flexider Poland przy ul. Turyńska 100 produkujący części do samochodów
-
Zakłady Drzewne w Kobiórze
-
Zakład Piekarsko-Ciastkarski „Społem”
-
Delfo Polska S.A. – produkująca części i akcesoria do samochodów
-
Delphi Polska ul. Towarowa, produkująca części silników samochodowych
-
Hamacher
ul.
Towarowa
10,
produkujący
elementy
dla
przemysłu
motoryzacyjnego
-
ISUZU Motors ul.Towarowa 50, produkujący silniki do samochodów
-
Zakład Profli wyciskanych z Aluminium, ul.Strefowa 4
-
Wytwórnia Mas Bitumicznych przy ul. Towarowej 8
-
Agora Poligrafia Sp. z o.o. przy ul. Towarowej 4
Fot. 3. Fiat Auto Poland.
Z mocy prawa wszystkie zakłady posiadają ustalone dopuszczalne ładunki na poziomie
nie przekraczającym poziomów odniesienia. Żadna z emitowanych substancji nie powoduje
przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń. W rejonie lokalizacji terenów
przemysłowych może występować wyższy poziom stężeń lotnych związków organicznych,
jako że większość zakładów posiada własne malarnie.
Roczne emisje zanieczyszczeń z dużych zakładów przemysłowych wynoszą:
- pył zawieszony 400500 Mg/a,
- zanieczyszczenia gazowe 1 8002 000 Mg/a.
15
3.2.3. Niska emisja.
Niską emisją określone są potocznie źródła emisji wprowadzające do powietrza
zanieczyszczenia emitorami o niskiej wysokości. Mogą to być:
-
paleniska domowe,
-
oczyszczalnie ścieków,
-
składowiska odpadów,
-
stacje benzynowe,
-
komunikacja.
Paleniska domowe.
Istotną rolę odgrywają źródła emisji niskiej związanej z eksploatacją w okresie zimowym
niskosprawnych palenisk węglowych z kotłowni wbudowanych w domach mieszkalnych
i użyteczności publicznej przeznaczonych dla celów grzewczych. Paliwa stałe są i jeszcze
przez długi okres będą podstawowym nośnikiem energii, wobec czego Zarząd Miasta zwraca
szczególną uwagę na zagadnienia ograniczenia emisji zanieczyszczeń w procesie ich spalania,
a więc na kierunki modernizacji samych źródeł ciepła, substytucję paliw, wprowadzenie
nowych technik i technologii spalania.
Racjonalizacja wytwarzania i użytkowania ciepła jest najprostszą i najefektywniejszą metodą
ochrony powietrza.
Rysunek 3.2. przedstawia obszar miasta objęty centralnym ogrzewaniem. Pozostały obszar
dzielnic obrzeżnych miasta to źródło niskiej emisji z przydomowych indywidualnych
kotłowni. Wysoka zabudowa wielorodzinna jest uciepłowniona, ale obrzeża w tym osiedla
zabudowy jednorodzinnej posiadają paleniska domowe.
16
Rys.3.2.
Obszar zaopatrzenia w centralną energię cieplną.
kompleksy leśne, parki
główne ciągi drogow e
dzielnice obrzeżne, zabudowa parterowa
drogi kolejowe
dzielnice mieszkalne. zabudowa wysoka
jeziora i cieki wodne
Obszar objęty centralnym zaopatrzeniem w energię cieplną
Przedstawiony rysunek wykazuje, że dla miasta Tychy, o tak wysokim wskaźniku
uciepłownienia, niska emisja z palenisk przydomowych ma istotne znaczenie. Zarząd Miasta
Tychy podjął działania wdrażając
„Program Obniżenia
niskiej emisji z palenisk
przydomowych z dzielnic obrzeżnych miasta”.
W ramach ograniczenia niskiej emisji z palenisk indywidualnych w mieście Tychy
opracowano i wdrożono w 2002 roku długofalowy program ograniczania niskiej emisji.
W 2002 roku w ramach programu wymieniono 307 starych kotłów węglowych na kotły nowej
generacji. W 2003 roku plan zakłada wymianę 500 sztuk kotłów. Na dzień 1 sierpnia
2003 roku wymieniono już 300 kotłów.
Emisja komunikacyjna
Drugim źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza z tzw. niskich emitorów jest emisja
z silników spalinowych w pojazdach samochodowych, maszynach rolniczych, budowlanych,
w kolejnictwie, gdzie podczas spalania paliw emitowanych jest wiele zanieczyszczeń.
17
Istotnym elementem emisji w tym zakresie jest również emisja powstająca w obrocie
paliwami występująca głównie w czasie przeładunku paliw, gdzie do powietrza emitowane są
węglowodory.
Drogi komunikacyjne i parkingi.
Tychy są młodym miastem, którego rozwój architektoniczny był kontrolowany i realizowany
w aspekcie logiczności ciągów komunikacyjnych. Rozbudowa części wysokiej miasta
uwzględniała odpowiednie przestrzenie pomiędzy blokami mieszkalnymi zapewniając
właściwą naturalną wentylację przestrzeni miejskiej. Główne ciągi drogowe wschód – zachód
przebiegają na ogół równolegle do siebie wykorzystując do naturalnej wentylacji
przeważające zachodnie wiatry. Ponadto uzupełniające ciągi komunikacyjne północ –
południe wykorzystują do naturalnej wentylacji wiatry wiejące z kierunku Beskidów będące,
co prawda wiatrami drugorzędnymi, jeśli chodzi o występowanie, nie mniej mają istotne
znaczenie. Występujący rozwój motoryzacji przekroczył znacznie projektowane w latach
60 -tych natężenie ruchu. Znajduje to odzwierciedlenie głównie w braku przestrzeni
parkingowej przeznaczonej dla samochodów osobowych. W sposób systematyczny,
wykorzystując każde dogodne dla tych celów przestrzenie między blokami mieszkalnymi,
problem ten jest rozwiązywany. Zaznacza się dbałość o istniejące naturalne zasoby zieleni
w realizacji rozwiązania tego problemu.
Wybudowana w latach 90-tych obwodnica miasta na linii północ - południe (ulica Beskidzka)
uwolniła centrum miasta od nadmiernego natężenia ruchu na tym kierunku. Problemem
pozostało narastające natężenie ruchu na linii wschód – zachód (ulica Mikołowska
i Oświęcimska). Planowane jest rozwiązanie tego problemu poprzez budowę obwodnicy
miasta na północnym skraju dzielnic obrzeżnych miasta Tychy (patrz rozdział „Hałas
komunikacyjny”).
Rozwój motoryzacyjny charakteryzujący się zwiększającą się ilością samochodów będących
w posiadaniu mieszkańców miasta spowodował zwiększenie się sieci stacji benzynowych.
W latach 90-tych wydano pozwolenia na lokalizację nowych stacji zwiększając ogólną liczbę
stacji do 15 sztuk w obrębie miasta.
Stacje te początkowo budowane przez osoby prywatne lub przez zakłady przemysłowe
poprzez zaadaptowanie zakładowych stacji benzynowych (na przykład „Transprzęt”),
w ostatnim czasie zostały przejęte przez konsorcja naftowe typu „Shell”, „BP:, „JET”,
„Orlen”.
18
Dzięki temu miasto uzyskało pewność, że są one wybudowane przy zachowaniu najnowszych
normatywów budowlanych i ochrony środowiska w tym zakresie. Warunki rynkowe
i konkurencyjność rynkowa, spowodują normalizację i dostosowanie ilości stacji do natężenia
ruchu w mieście.
Zamieszczony poniżej rysunek 3.3 przedstawia lokalizację istniejących stacji benzynowych
na terenie miasta Tychy.
Rys.3.3.
Lokalizacji stacji benzynowych.
główne ciągi drogowe
drogi kolejowe
stacje benzynowe
Realizując zadania z zakresu ochrony środowiska, mając na uwadze zmniejszenie emisji
komunikacyjnej, Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Tychach wdraża do eksploatacji
w posiadanym taborze zespoły napędowe spełniające aktualne normy i Dyrektywy Unii
Europejskiej w zakresie ochrony powietrza. W 1999 roku PKM poddał modernizacji
3 autobusy i zakupił 1 nowy. W 2000 roku zmodernizowano kolejnych 7 autobusów i kupiono
9 nowych, z czego 7 na gaz LPG i 2 na ON Eurodiesel Plus.
W 2001 roku PKM zakupiło 8 nowych autobusów, a w 2002 roku 7, z czego 5 na gaz LPG
i 2 na ON. W 2003 roku dokonano zakupu 3 nowych autobusów, a planuje się zakupić
do końca roku kolejnych 10 nowych autobusów.
19
Według stanu na dzień 1 sierpnia 2003 roku autobusy z silnikiem EURO 1,2 lub 3 w ilości
49 sztuk stanowią 46,7 % ogólnej ilości (105 autobusów) w Przedsiębiorstwie Komunikacji
Miejskiej Sp. z o.o. w Tychach. W zależności od środków budżetowych, PKM planuje
sukcesywną wymianę starego taboru.
Komunikacja kolejowa.
Komunikacja kolejowa została zelektryfikowana w latach 60-tych i nie stanowi
dla środowiska problemu w dziedzinie zanieczyszczania powietrza.
Emisja gazów cieplarnianych.
Spalanie paliw, niezależnie od źródła spalania, powoduje emisję gazów cieplarnianych,
których globalna szkodliwość nie wymaga dodatkowego komentarza. Organy samorządowe
miasta w dziedzinie komunikacji drogowej nie mają możliwości bezpośredniego wpływu
na wielkość emisji. Natomiast w przypadku wykorzystania energii cieplnej wpływ
ten jest możliwy i istotny, bowiem zmniejszenie energochłonności obiektów zarówno
komunalnych jak i spółdzielczych powoduje zmniejszenie poboru energii cieplnej,
co przenosi się bezpośrednio na zmniejszenie ilości emisji gazów cieplarnianych.
Realizowana
od
kilku
lat
polityka
Zarządów
Spółdzielni
Mieszkaniowych
w tym najpoważniejszej Tyskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Oskard”, pozwala szacować,
że w ostatnich latach wielkość emisji z tytułu zmniejszenia energochłonności budynków
mieszkalnych zmniejszyła się o około 8 %.
W tabeli 3.1. zestawiono informacje o poniesionych w ostatnich latach nakładach
modernizacyjnych przez TSM „Oskard”.
Tabela 3.1.
Nakłady na modernizację poniesione przez TSM „Oskard”.
Koszt całk.
tys. PLN
Nazwa
Tyska Spółdzielnia Mieszkaniowa
OSKARD
Ul.Dąbrowskiego 39
43-100 Tychy
1. docieplanie ścian
1999
w tym w latach jak poniżej
2000
2001
2002
2003
7 658
2 275
2 455
1 990
810
128
2.
docieplanie stropodachów
1 063
629
305
20
55
15
3.
wymiana okien i klatki schodowe
5 418
1 186
1 028
768
985
1 452
14 139
4 090
3 787
2 778
1 850
1 594
Łącznie
20
Zakłady przemysłowe realizują politykę zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych
poprzez zastosowanie nowoczesnych mniej energochłonnych procesów technologicznych.
Faktem jest, że działania te są głównie podyktowane zmniejszeniem kosztów eksploatacji,
nie mniej uzyskiwany efekt zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych nie jest do pominięcia.
Źródła powierzchniowe gazów.
Emisja niezorganizowana ze źródeł powierzchniowych to emisja gazu ze składowisk
odpadów i oczyszczalni ścieków. Źródłami zanieczyszczenia powietrza w trakcie eksploatacji
składowisk są procesy emisji biogazu ze składowisk.
W granicach miasta Tychy zlokalizowane jest komunalne wysypisko odpadów komunalnych
Tychy Urbanowice oraz w bezpośrednim sąsiedztwie oczyszczalnia ścieków i zamknięte
składowisko odpadów w Cielmicach.
Uciążliwość składowisk odpadów komunalnych związana jest zachodzącymi wewnątrz
procesami fermentacyjnymi i gnilnymi substancji organicznej znajdującej się w odpadach.
W wyniku skomplikowanych reakcji biodegradacji materii organicznej wewnątrz składowiska
powstaje biogaz. Produkty gazowe migrują przez warstwy odpadów zgromadzonych
na składowisku i przedostają się do powietrza. Intensywność wydzielania się biogazu
w czasie jest różna i ściśle zależy od czasu eksploatacji składowiska. Początkowo
jest ona niewielka, a następnie zaczyna się dość gwałtowny wzrost by po okresie około 5 lat
od chwili rozpoczęcia eksploatacji osiągnąć maksimum i powoli zacząć zmniejszać się,
aż do zaniku emisji biogazu po około 40 latach.
Składowisko w Cielmicach emituje już niewiele gazu, a składowisko w Urbanowicach jest
dużym źródłem emisji.
Skład gazu składowiskowego jest różny, uzależniony od składu morfologicznego odpadów
deponowanych na składowisku. Podstawowymi składnikami są zawsze dwutlenek węgla
około 34% obj. (powstający w wyniku fermentacji tlenowej) i metan około 58% obj.
(powstający
w
wyniku
fermentacji
beztlenowej).
W
skład
surowego
biogazu
składowiskowego wchodzi ponadto około 400 substancji, pierwiastków oraz związków
organicznych i nieorganicznych w tym między innymi azot (około 6 % obj.), wodór
(około 1,5 % obj.), aceton (około 0,01 % obj.), aldehyd octowy (około 0,0075 % obj.),
amoniak (około 0,01 % obj.), merkaptany (około 0,012 % obj.), siarkowodór
(około 0,01 % obj.), węglowodory alifatyczne (około 0,005 % obj.) oraz kwasy organiczne,
chlorowcopochodne węglowodorów lotne kwasy tłuszczowe oraz aminy.
Surowy gaz składowiskowy stanowi uciążliwość dla środowiska.
21
Z jednej strony z uwagi na dużą zawartość metanu, amoniaku oraz węglowodorów
aromatycznych stwarza on zagrożenie wybuchowe. Z drugiej strony ze względu na obecność
złowonnych gazów jak siarkowodór czy merkaptany (szczególnie merkaptan etylowy)
posiada niski próg wyczuwalności.
Lokalizacja na wschodnim obszarze miasta składowisk odpadów i oczyszczalni w świetle
istniejącej róży wiatrów sprawia, że odory nie docierają do zamieszkałych dzielnic miasta.
Staje się odczuwalny, gdy warunki atmosferyczne powodują wschodnie ukierunkowanie
ruchów powietrza.
Rys.3.4.
Lokalizacja wysypiska odpadów.
1 - składowisko odpadów
2 – oczyszczalnia ścieków
3 – zamknięte składowisko odpadów
22
3.2.4. Stan zanieczyszczenia powietrza.
Stan sanitarny powietrza w mieście Tychy oparto na publikacji Wojewódzkiej Stacji
Sanitarno-Epidemiologicznej w Katowicach, zawierającej przetworzone statystycznie wyniki
pomiarów prowadzonych przez Służbę Sanitarno-Epidemiologiczną Województwa Śląskiego
w latach 1999 – 2002, oraz danych Regionalnego Monitoringu Ochrony Środowiska
Wojewody Śląskiego. Zawarte w w/w publikacjach dane pozwalają ocenić stan
zanieczyszczenia powietrza w odniesieniu do zdrowia ludzi. W szczególności dotyczy
to opadu pyły, opadu składników pyłu, statystycznych rozkładów stężeń dobowych substancji
oraz stężeń rocznych i sezonowych benzo(a)pirenu i substancji smołowych. Poziom
zanieczyszczenia powietrza oceniony zostanie w odniesieniu do rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych
substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu,
oraz marginesów
tolerancji
dla
dopuszczalnych
poziomów
niektórych
substancji,
oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5.12.2002 r. w sprawie wartości odniesienia
dla niektórych substancji w powietrzu.
Opad pyłu
Wartości normatywne opadu pyłu 200 g/m2 rok, w żadnym okresie roku nie jest
przekroczone. Wyższy poziom opadu pyłu występuje w lecie niż w sezonie zimowym,
co wynika z dużego udziału transportu samochodowego w wielkości emisji. Wielkość opadu
pyłu jest w stosunku do reszty województwa niska a rozkład opadu pyłu wykazuje, że duży
udział w wielkości opadu pyłu mają zanieczyszczenia przenoszone z terenu aglomeracji
Śląskiej.
Tabela 3.2.
Opad pyłu w mieście Tychy w latach 1999 – 2001 (poziom odniesienia 200 g/m2rok).
Lokalizacja
stanowiska
Opad pyłu w 1999 r. w okresach
grzewczy
letni
grzewczy
rok
grzewczy
letni
grzewczy
rok
pomiar.
zimowy
Czułów
10
20
5
34
5
39
7
50
Śródmieście
7
20
4
31
4
18
5
28
jesienny
zimowy
jesienny
23
Lokalizacja
stanowiska
grzewczy
letni
grzewczy
grzewczy
rok
grzewczy
letni
rok
pomiar.
zimowy
Czułów
10
19
4
33
11
24
6
42
Śródmieście
12
13
8
32
10
28
7
45
letni
jesienny
Rys.3.5.
jesienny
zimowy
jesienny
Wykres opadu pyłu.
250
200
150
100
50
0
zimowy
letni
jesienny
rok
zimowy
letni
1999
jesienny
rok
zimowy
2000
Czułów
rok
2001
Śródmieście
Wartość dop.
W tabeli 3.3. i 3.4. zestawione zostały wyniki analiz opadu pyłu w zakresie zawartości metali.
Poziom zanieczyszczeń metalami ciężkimi jest niski i w żadnej sytuacji nie przekracza
dopuszczalnych poziomów opadu pyłu.
Tabela3.3.
Lokalizacja
punktu
Opady metali w mieście Tychy w latach 1998 – 2000 (jednostka mg/m2rok).
Punktu
Śródmieście
2000
Zn
Cd
Cu
Cr
Pb
Zn
Cd
Cu
Cr
Pb
Zn
Cd
Cu
Cr
100
-
10
-
-
100
-
10
-
-
100
-
10
-
-
09.63.05-34
19
143
0,55
10
1,6
11
112
0,47
7
0,8
19
112
0,42
10
0,9
09.63.09-11
19
122
0,56
6
1,8
17
122
0,51
7
1,2
17
102
0,47
8
2,0
09.63.09-34
16
225
0,35
5
1,5
10
83
0,28
4
0,1
8
51
0,20
4
0,9
08.62.12-22
20
109
0,54
82
1,9
12
84
0,33
7
1,1
19
355
0,61
10
2,1
08.62.12-22/31
30
1102
1,29
17
6,7
26
4790
0,88
13
0,4
25
288
0,49
13
1,9
08.62.12-42
21
263
0,63
14
2,5
16
186
0,47
14
1,3
20
167
0,56
12
1,4
09.63.09-31
56
1714
0,47
154
1,9
20
284
0,41
31
1,2
20
298
0,37
25
1,5
09.63.09-41
17
96
0,42
9
1,2
17
91
0,46
8
0,7
24
81
0,36
6
1,1
Wartości dopuszczalne
Paprocany
1999
Pb
pomiarow.
Czułów
1998
Numer
24
Tabela 3.4.
Opady metali w mieście Tychy w latach 1998 – 2000 (jednostka mg/m2rok,
Fe – g/m2rok).
Lokalizacja
punktu
pomiarowego
Numer
punktu
Paprocany
1999
2000
Ni
Fe
Mn
Co
Ni
Fe
Mn
Co
Ni
Fe
Mn
Co
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
09.63.05-34
1,9
0,8
21
0,66
1,3
0,6
12
0,56
1,9
0,6
15
0,60
09.63.09-11
2,4
1,1
32
0,81
1,7
0,7
31
0,91
3,0
1,1
41
0,79
09.63.09-34
2,2
1,3
29
0,64
1,1
0,8
17
0,65
1,1
0,3
11
0,36
Wartości dopuszczalne
Czułów
1998
08.62.12-22
3,7
1,3
41
0,88
1,4
1,0
27
0,70
3,6
1,4
51
1,17
08.62.12-22/31
3,6
2,1
61
1,47
2,2
1,6
44
1,12
4,1
1,0
48
1,01
08.62.12-42
2,5
1,4
31
0,86
1,4
1,3
24
0,70
7,3
0,9
23
0,67
09.63.09-31
2,6
1,2
35
0,74
1,6
1,0
26
0,71
3,0
0,6
20
0,60
09.63.09-41
1,8
0,7
20
0,65
1,0
0,4
13
0,61
1,6
0,4
12
0,46
Śródmieście
Stężenie pyłu zawieszonego PM10
Stężenie pyłu zawieszonego jest przekroczone na teranie całego województwa
i utrzymuje się na stałym poziomie przez cały rok. W tablicy 3.5. przedstawiono
średnioroczne stężenie pyłu (poziom dopuszczalny: średnioroczny – 40 g/m3).
Tabela 3.5.
Poziom stężenia pyłu zawieszonego PM10.
1999
Lokalizacja,
Okres
2000
2001
2002
stężenie średnioroczne , g/m3
punktu pomiarowego
Tychy
Śródmieście
Ul. Starokościelna 47
grzewczy zimowy
60
58
48
64
Letni
65
47
42
48
grzewczy jesienny
68
64
95
73
Rok
64
55
55
59
25
Rys 3.6.
Wykres stężenia średniorocznego PM10.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
zima
lato
jesień
rok
1999
zima
lato
jesień
rok
zima
2000
wart. stężenia
lato
jesień
rok
zima
lato
2001
jesień
rok
2002
poziom dopuszczalny
Stężenie dwutlenku siarki
Poziom stężenia dwutlenku siarki w żadnej sytuacji nie przekracza poziomów
dopuszczalnych SO2 w powietrzu, co ilustruje tabela 3.6. W sezonie grzewczym rejestrowany
jest wyraźny wzrost poziomu zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki, co wynika
z dużego udziału w zanieczyszczaniu powietrza źródeł energetycznego spalania, ale nawet
w sezonie grzewczym nie przekracza poziomów dopuszczalnych.
Tabela 3.6.
Poziom stężenia dwutlenku siarki w mieście Tychy w latach 1999 – 2001
(poziom dopuszczalny: średnioroczny – 20 μg/m3, dobowy – 150 μg/m3).
1999
Lokalizacja,
Okres
2000
2001
2002
stężenie średnioroczne , g/m3
punktu pomiarowego
Tychy
Śródmieście
ul. Budowlanych 131
grzewczy zimowy
16
13
14
14
letni
4
2
2
1
grzewczy jesienny
12
10
12
4
rok
10
7
8
6
26
Rys.3.7.
Wykres stężenia średniorocznego dwutlenku siarki.
25
20
15
10
5
0
zima
lato
jesień
rok
zima
lato
1999
jesień
rok
zima
lato
2000
jesień
rok
zima
lato
2001
wart. stężenia
jesień
2002
poziom dopuszczalny
Stężenie dwutlenku azotu
Poziom dopuszczalny stężenia średniorocznego dwutlenku azotu, jak stężenia
średniodobowego utrzymuje się na stałym poziomie i nie przekraczają dopuszczalnych
poziomów odniesienia. W tabeli 3.7. przedstawiono średnie poziomy stężeń w zależności
od pory roku.
Tabela 3.7.
Poziom stężenie dwutlenku azotu (NO2) w mieście Tychy w latach 1999-2001
(poziom dopuszczalny: średnioroczny – 40 μg/m3).
1999
Lokalizacja
Okres
2000
2001
2002
stężenie średnioroczne, g/m3
punktu pomiarowego
Tychy
Śródmieście
ul. Budowlanych 131
grzewczy zimowy
16
13
14
20
letni
4
2
2
15
grzewczy jesienny
12
10
12
12
rok
10
7
8
16
27
rok
Rys.3.8.
Wykres stężenia średniorocznego dwutlenku azotu.
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
zima
lato
jesień
rok
1999
wart. stężenia
zima
lato
jesień
rok
zima
2000
lato
jesień
rok
zima
2001
lato
jesień
rok
2002
dopuszczalny poziom tlenków azotu ze względu na ochronę roślin
poziom dopuszczalny NO2
Ołów
Dopuszczalne średnioroczne stężenia ołowiu na teranie miasta Tychy nie są
przekroczone. Stężenie ołowiu utrzymuje się na stałym poziomie 80 ÷ 100 g/m3.
Tabela 3.8.
Poziom stężenia ołowiu (Pb) w mieście Tychy w latach 1999 – 2001
(poziom dopuszczalny: średnioroczny – 500 ng/m3 ).
1999
Lokalizacja
Okres
2000
2001
2002
stężenie średnioroczne , ng/m3
punktu pomiarowego
Tychy
Śródmieście
ul. Starokościelna 47
grzewczy zimowy
85
75
66
74
letni
78
52
52
38
grzewczy jesienny
105
103
141
80
rok
87
73
76
60
28
Rys.3.9.
Wykres średniorocznego stężenia ołowiu.
600
500
400
300
200
100
0
zima
lato
jesień
rok
1999
zima
lato
jesień
rok
zima
2000
lato
jesień
rok
zima
lato
2001
wart. stężenia
jesień
rok
2002
poziom dopuszczalny
Kadm
Nie
określono
dopuszczalnych
poziomów
stężeń
kadmu
w
powietrzu,
dlatego dokonuje się oceny stężeń zanieczyszczeń powietrza kadmem na podstawie wartości
odniesienia.
Tabela 3.9.
Poziom stężenia kadmu (Cd) w mieście Tychy w latach 1999 – 2001
(wartość odniesienia: średnioroczna – 10 ng/m3).
1999
Lokalizacja
Okres
2000
2001
2002
punktu pomiarowego
Tychy
Śródmieście
grzewczy zimowy
2,5
2,5
1,4
3,4
letni
3,8
1,5
5,0
2,4
grzewczy jesienny
3,4
3,0
2,8
3,8
rok
3,3
2,2
3,4
3,0
29
Rys.3.10.
Wykres stężenia średniorocznego kadmu.
12
10
8
6
4
2
0
zima
lato
jesień
rok
zima
lato
1999
jesień
rok
2000
zima
lato
jesień
rok
zima
2001
wart. stężenia
lato
jesień
rok
2002
wartość odniesienia
Mangan
Stężenie manganu w żadnej sytuacji nie przekracza wartości odniesienia wynoszącej
1 000 ng/m3.
Tabela 3.10. Poziom stężenia średnioroczne manganu (Mn) w mieście Tychy w latach
1999 – 2001 (wartość odniesienia: średnioroczna – 1 000 ng/m3).
Lokalizacja
punktu
pomiarowego
Tychy
Śródmieście
1999
Okres
2000
2001
2002
stężenie średnioroczne, ng/m3
grzewczy zimowy
19
11
11
22
letni
22
21
24
21
grzewczy jesienny
12
20
30
17
rok
12
18
21
20
30
Rys.3.11.
Wykres stężenia średniorocznego manganu.
1200
1000
800
600
400
200
0
zima
lato
jesień
rok
1999
zima
lato
jesień
rok
zima
lato
2000
wart. stężenia
jesień
rok
zima
2001
lato
jesień
rok
2002
Miedź
Analiza wieloletnia wyników badań stężeń miedzi w powietrzu nie wykazuje
występowania wyższych wartości od wartości odniesienia. Jednorazowe przekroczenie stężeń
w sezonie letnim mogło być spowodowane wpływem zanieczyszczeń w wyniku
niekorzystnych warunków meteorologicznych lub jednorazową emisją z jakiegoś zakładu.
Tabela 3.11. Stężenia średnioroczne (Cu) w mieście Tychy w latach 1999 – 2001
(wartość odniesienia: średnioroczna – 0,60 μg/m3).
1999
Lokalizacja
Okres
2000
2001
2002
stężenie średnioroczne, g/m3
punktu pomiarowego
Tychy
Śródmieście
grzewczy zimowy
0,44
0,11
0,36
0,34
letni
1,27
0,23
0,40
0,17
grzewczy jesienny
0,13
0,25
0,23
0,14
rok
0,72
0,20
0,35
0,22
31
Rys.3.12.
Wykres stężenia średniorocznego miedzi.
1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
zima
lato
jesień
rok
1999
zima
lato
jesień
rok
zima
lato
2000
jesień
rok
zima
lato
2001
wart. stężenia
jesień
rok
2002
Benzo(a)piren
Stężenie benzo(a)pirenu przekracza dopuszczalne poziomy na terenie całego
województwa śląskiego, co wynika z oparcia gospodarki energetycznej i przemysłu, na
podstawowym
zasobie
naturalnym
tego
regionu,
czyli
węglu
kamiennym.
Poziom benzo(a)pirenu w sezonie grzewczym gwałtownie rośnie.
Tabela 3.12. Stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu w mieście Tychy w latach 1999 – 2001
(wartość odniesienia: średnioroczna – 1 ng/m3).
1999
Lokalizacja
Okres
2000
2001
2002
punktu pomiarowego
Tychy
Śródmieście
grzewczy zimowy
27,0
26,3
10,1
22,9
letni
2,5
2,3
2,6
2,8
grzewczy jesienny
41,3
25,9
19,9
25,9
rok
20,0
15,7
8,7
14,7
32
Rys.3.13.
Wykres stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu.
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
zima
lato
jesień
1999
rok
zima
lato
jesień
2000
wart. stężenia
rok
zima
lato
jesień
rok
zima
2001
lato
jesień
rok
2002
3.2.5. Podsumowanie.
Porównując poziom zanieczyszczeń powietrza w Tychach z aglomeracją górnośląską,
stwierdza się, że Tychy są miastem o niewielkim stopniu zanieczyszczenia powietrza.
Większość badanych substancji nie przekracza dopuszczanych wartości odniesienia, jedynie
stężenie drobnych frakcji pyłu zawieszonego są wyższe od dopuszczalnych średniorocznych
poziomów odniesienia, ale na terenie całego województwa śląskiego rejestruje się wysokie
poziomy stężeń przekraczające dopuszczalne poziomy odniesienia stężeń. Wielkości stężeń
zanieczyszczeń gazowych w sezonie grzewczym są wyższe, ale różnice nie są tak wysokie
jak w pozostałych miastach województwa.
33
3.2.6. Realizacja programu obniżenia niskiej emisji.
Miasto Tychy posiada samodzielny system energetyczny generalnie oparty
na Elektrociepłowni Tychy jako podstawowym źródle energii cieplnej oraz Przedsiębiorstwie
Energii Cieplnej jako głównym przesyłającym energię cieplną przez sieci grzewcze
oraz dystrybutorze energii cieplnej. Głównymi odbiorcami energii cieplnej są:

Zakład
Gospodarki
Mieszkaniowej,
któremu
podlegają
komunalne
zasoby
mieszkaniowe,

Spółdzielnie Mieszkaniowe.
Dotychczasowe działania proekologiczne realizowane są przez wymienione wyżej
organizacje gospodarcze w ramach własnej działalności, przy daleko idącej współpracy
Zarządu
Miasta,
dla
którego
ważnym
tematem
jest
ochrona
środowiska,
w tym zanieczyszczenie powietrza i ochrona zdrowia mieszkańców.
Zastosowane
rozwiązania
produkcyjnych w
gospodarki
stosunku do
energetycznej
oraz rozmieszczenie
zabudowy mieszkaniowej mogą
być
obiektów
przykładem
dla większości miast.
Jednak tereny obrzeża gdzie zlokalizowała się rozproszona zabudowa jednorodzinna,
nie zostały doposażone w sieci infrastruktury miasta Tychy. Każdy budowany obiekt
instalował własne rozwiązania energetyczne i sanitarne, spowodowało to, że najwyższe
zanieczyszczenia powietrza rejestrowano w tych dzielnicach. Władze miasta podjęły decyzję
o opracowanie „Kompleksowego programu zmierzającego do obniżenia niskiej emisji
w dzielnicach peryferyjnych miasta Tychy z budynków mieszkalnych z indywidualnych
kotłowni węglowych”.
W programie wzięto pod uwagę wielkość zabudowy dzielnic peryferyjnych miasta Tychy
tj.: Wilkowyje, Mąkołowiec częściowo z zabudową Radziejówki, Czułów, Zwierzyniec,
Wartogłowie, Jaroszowice stanowiących część północną miasta oraz Paprocany, Ciemlice,
Glinka, Żaków, Stare Tychy, Suble stanowiących część południową miasta.
Według
szacunku
władz
Miasta
ilość
domów
jednorodzinnych,
w których zainstalowane są indywidualne kotłownie określa się na 4 500 szt., z czego szacuje
się, że około 4 000 szt. kotłowni opartych jest o stare przestarzałe technicznie jednostki
kotłowe. Pozostałe dzielnice miasta oraz głównie centrum stanowiące kompleks mieszkalny
zgrupowany w osiedla od „A” do „Z” zasilane są z ciepłociągu zaopatrywanego
przez Elektrociepłownię TYCHY S.A.
34
Program zmierzający do obniżenia niskiej emisji miasta Tychy z budynków mieszkalnych
jednorodzinnych z indywidualnych kotłowni węglowych” po okresie prawie dwuletnich
przygotowań wystartował z realizacją na przełomie I i II kwartału roku 2002. W tym okresie
rozpoczął pracę Punkt Obsługi Mieszkańców obsługiwany przez „operatora programu”,
którym jest PEC Tychy.
W 2002 r. zawartych zostało 315 umów z mieszkańcami źródeł na realizacją proekologicznej
modernizacji ciepła rozmieszczanych w następujących dzielnicach miasta.
Tablica 3.13. Wykaz kotłowni w poszczególnych dzielnicach.
Nazwa dzielnicy miasta
Ilość obiektów
Udział %
Ciemlice
7
2,2
Czułów
82
26,0
Glinka
16
5,1
Jaroszowice
10
3,2
Mąkołowiec
18
5,7
Paprocany
23
7,3
Stare Tychy
31
9,8
Suble
39
12,4
Urbanowice
20
6,3
Wartogłowiec
13
4,1
Wilkowyje
26
8,3
Zwierzyniec
15
4,8
Żwaków
15
4,8
Łącznie
315
100
TYCHY
Na rysunku nr 3.14 przedstawiono lokalizację obszarów, na których zrealizowano program
ograniczenia niskiej emisji.
35
Rys.3.14.
Lokalizacja obszarów, na których zrealizowano program ograniczenia niskiej
emisji.
Czułów - 82
Mąkołowiec - 18
Zwierzyniec - 15
Wilkowyje - 26
Wartogłowiec - 13
Glinka - 16
Stare Tychy - 31
Jaroszowice - 10
Suble - 39
Urbanowice - 20
Żwaków - 15
Paprocany - 23
Cielmice - 7
drogi kolejowe
dzielnice obrzeżne, w których nastąpiła realizacja programu obniżenia niskiej emisji
Z przedstawionego zestawienia wynika, że zainteresowanie mieszkańców dzielnic miast
terytorialnie zbliżonych do centrum miasta jest znacznie większe niż dzielnic położonych
dalej od centrum. Udział mieszkańców dzielnic: Czułów, Stare Tychy, Suble, Paprocany
wynosi łącznie 175 obiektów, co stanowi udział w wysokości 55,6 % w całości realizacji
umownego pierwszego etapu „programu”.
W tabeli nr 3.14 zestawiono wykaz urządzeń, które zostały zainstalowane w miejsce starych
jednostek kotłowych
36
Tabela 3.14. Wykaz typów urządzeń grzewczych zainstalowanych w 2002 r.
Typ kotła
Producent
ACV International - import
Alfa
CRE Urzoń
Fabryka Niskoemisyjnych Kotłów Węglowych
Pszczyna
Duomat
„Energo Inwest” Rybnik
Vaillant
Vaillant - import dostawcy
Paliwo
Ilość szt.
Olej
1
Węgiel
59
Węgiel
10
Gaz
7
Węgiel
38
Wytwórnia Kotłów Grzewczych Foryta –
EKO PLUS
Tarnowskie Góry;
Firma „Malejka Tychy;
i inni
KDO ECONOM
Kotły „Żywiec” Sp.z oo.
Węgiel
16
KTM Emir
Zakład Budowy Kotłów „Budkot”
Węgiel
34
KW KMP
Zakład Ślusarsko Kotlarski Spyra
Węgiel
23
LING
Viadrus – Czechy – import dostawcy
Węgiel
7
Rotex
ROTEX - import dostawcy
Gaz
10
Orlich
URLICH – import dostawcy
Gaz
1
Viessman
Viessmam – oddział Polska
Gaz lub olej
6
Wulkan
Zakład Ślusarsko Kotlarski Wojciechowski
Węgiel
8
Retortowy
Nie określono producenta
Węgiel
86
Gazowy
Gaz
7
Olejowy
Olej
2
Z przedstawionego zestawienia wynikają następujące wnioski:
1. Obserwuje się znaczne rozdrobnienie dostawców urządzeń kotłowych. Według umów już
podpisanych występuje 13 rodzajów producentów. Wśród jednego producenta
może występować od jeden do kilku typów kotłów.
2. Przedstawiona obserwacja rozdrobnienia jest skutkiem wymogu prowadzenia wolnego
doboru urządzeń przez mieszkańców.
Przeprowadzany uproszczony audyt energetyczny dla jednego standardowego obiektu
realizowanego w ramach „Programu” wykazał, że modernizacja źródeł ciepła oraz ocieplenie
budynków mieszkalnych, spowodowała zmniejszenie zużycia paliwa, co odzwierciedliło się
zmniejszeniem emisji powstających w źródle zanieczyszczeń.
37
Największy efekt ekologiczny osiągnięto w dzielnicach terytorialnie związanych z centrum
miasta TYCHY. Efekt ekologiczny z dzielnic Czułów, Parpocany, Stare Tychy, Suble łącznie
wynosi stanowi to 55,3 % całości efektu ekologicznego dla przedmiotowej reprezentatywnej
grupy mieszkańców.
Oceniając wrażliwość przedstawionego wyniku można posłużyć się wskaźnikami emisji
określającymi maksymalną dopuszczalną emisję dla osiągnięcia tak zwanego certyfikatu
ekologicznego.
Tabela 3.15. Wielkości zanieczyszczeń przed i po modernizacji obiektów.
Emisja przed
Emisja po modernizacji
Emisja po modernizacji
modernizacją
Dane wynikowe
Dane certyfikujące
kg/a
kg/a
kg/a
CO
265 156
16 273
63 823
SO2
42 425
18 628
25 529
NO
15 379
11 225
12 765
Pył
95 456
1 564
6 382
Związki organiczne
53 031
1 082
3 191
WWA
6 364
8
51
B(a)P
79,5
0,2
3,2
Suma
477 893
48 780
111 745
Rodzaj zanieczyszczeń
Efekt ekologiczny oczekiwany na bazie danych technicznych dla 315 kotłów wynosi:
429 Mg/a
Efekt ekologiczny minimalny wynosi:
366 Mg/a
Już pierwszy rok realizacji programu wykazał, że udało się wspólnie z mieszkańcami
ograniczyć wielkość emisji o około 12 % zamierzonego wstępnie zadania.
38
Rys.3.15.
Struktura emisji zanieczyszczeń dla zrealizowanego w roku 2002 programu.
600000
emisja w kg/rok
500000
400000
300000
200000
100000
0
przed
po
po max
B(a)P
79
0
3
WWA
6364
8
51
zw org
53031
1082
3191
pył
95456
1564
6382
no
15379
11225
12765
so2
42425
18628
25529
co
265156
16273
63823
Ocena społeczna realizacji „Programu”
Według danych zbiorczych dla 307 obiektów, w stosunku, do których znane są dane
finansowe procesu modernizacyjnego prosty okres zwrotu nakładów dla standardowego
mieszkańca wyniesie:
1,88 roku
Należy zwrócić uwagę, że możliwość zwrotu występuje wyłącznie w przypadku zamiany
kotła węglowego na ekologiczny kocioł węglowy.
39
Uwagi i wnioski:
1. Przedstawione w zestawieniach dane liczbowe każdego rodzaju w odniesieniu
do 4 wymienionych już wcześniej dzielnic terytorialnie zbliżonych do centrum miasta
wykazują około 55 % udział w całości „Programu” w porównaniu z pozostałymi
9 dzielnicami miasta. Mieszkańcy tych dzielnic wykazali największe zainteresowanie
udziałem w realizacji „Programu”. Oceniając ten fakt wydaje się, że podyktowane jest
to wyższym statusem materialnym mieszkańców tych dzielnic. Mieszkańcy pozostałych
dzielnic bardzo często mają swoje korzenie w tradycjach rolniczych adaptowanych
do układów przemysłowych. Charakteryzują się oni dużą ostrożnością w podejmowaniu
decyzji.
2. Główna ocena społeczna skrystalizuje się po pewnym okresie realizacji programu,
aby mogłyby być odczuwalne:
-
efekty wizualne spowodowane brakiem charakterystycznego dla tradycyjnych kotłów
dymu z kominów,
-
efekty węchowe spowodowane brakiem charakterystycznego odoru
odczuwalne szczególnie w czasie niżów atmosferycznych, kiedy to tendencja
do tworzenia się tzw. smogu jest największa.
Działania Miasta Tychy w zakresie obniżenia niskiej emisji (określone „Programem Tychy”)
wiążą się z realizowanymi przez podmioty gospodarcze i komunalne działaniami
proekologicznymi, czyli:
-
Elektrociepłownia
dokonała
modernizacji
swego
potencjału
technicznego
przez wybudowanie skojarzonego bloku energetycznego (wytwarzanie energii cieplnej
i elektrycznej) o wysokiej sprawności energetycznej opartego o kocioł ze złożem
fluidalnym, którego techniczne rozwiązanie zapewnia mniejszą niż poprzednio
dokonywaną emisję zanieczyszczeń do powietrza,
-
Spółdzielnie mieszkaniowe sukcesywnie od kilku lat dokonują termomodernizacji
obiektów mieszkalnych znajdujących się w ich zarządzie, co zmniejsza zapotrzebowanie
na energię cieplną a w konsekwencji emisję zanieczyszczeń do powietrza z centralnego
źródła.
Przedstawione wyżej działania są zgodne z programami ekologicznymi Wydziału Ochrony
Środowiska Miasta Tychy, a w szczególności z polityką ustalania emisji zanieczyszczeń
realizowaną przez wydawanie odpowiednich pozwoleń na wprowadzanie gazów i pyłów
do powietrza.
40
3.3.
Zasoby wodne.
Rzeźba terenu i różnorodny charakter środowiska wpływają na charakter rzek i cieków
przepływających przez Tychy. Na podstawie badań przedstawionych w Ekspertyzie
Hydrologicznej Miasta Tychy, wykonanej przez Arcadis EKOKONREM Sp. z o.o.
z Wrocławia, doliny rzek i potoków charakteryzują się niewielkimi wcięciami i różnicami
wysokości. Położona w południowej części miasta dolina Gostynki ma łagodne zbocza
i dopiero obwałowanie rzeki stanowi o jej wyróżnieniu się w terenie. Powierzchnię
Wysoczyzny Tyskiej pokrywają osady moreny dennej zlodowacenia środkowopolskiego,
wykształcone jako gliny zwałowe, piaszczyste i pylaste pyły. Tam, gdzie cieki wcięły się
w powierzchnię glin zwałowych, rzeźba terenu jest bardziej zróżnicowana. W miejscach,
gdzie powstały płaskodenne szerokie obniżenia dolinne, dochodzi do częstego zalewania
obszaru. Rzeka Mleczna, Potok Tyski i Mąkołowski, płyną szerokimi, płaskodennymi
dolinami o słabym wcięciu. Jezioro Paprocańskie wykorzystuje rozległe płaskodenne
obniżenie terenu przy południowej granicy miasta. Na ilość wód powierzchniowych ma
wpływ uwarunkowanie klimatologiczne.
Rejon tyski, jak przedstawiono w Ekspertyzie Hydrologicznej, pod względem
klimatycznym zaliczony został przez R.Gumińskiego do Częstochowsko-Kieleckiej dzielnicy
rolniczo-klimatycznej. Dzielnica ta charakteryzuje się opadem rocznym 740 – 800 mm
i okresem wegetacyjnym trwającym 200 – 210 dni. Pokrywa śnieżna utrzymuje się
przez około 50 dni, a dni z przymrozkami występuje około 100 – 130 dni.
W przeciągu całego roku przeważają polarno-morskie masy powietrza, przy dużej
zmienności układów barycznych. Przejście frontu następuje przeciętnie w 40 % dni w roku.
Znaczna jest ilość pogód z przewagą układu radiacyjnego, wpływających na występowanie
przyziemnych inwersji temperatur. Średnia wieloletnia temperatura powietrza wynosi 7,5 0 C,
stycznia – 2,5 0 C, lipca 17,5 0 C. Występowanie mgieł związane jest z lokalnymi warunkami
rzeźby i wilgotności podłoża. Występują one najczęściej w obniżeniach terenu, w północnowschodniej i południowo-wschodniej części badanego terenu. Największe zachmurzenie
występuje w miesiącach zimowych, natomiast najmniejsze w sierpniu i wrześniu. Liczba dni
pochmurnych w roku wynosi od 145 do 150. Dni pogodnych, o całkowitym średnim
zachmurzeniu poniżej 20 %, jest w roku około 35 (najwięcej we wrześniu i październiku).
41
W Tychach przeważają wiatry zachodnie, południowo-zachodnie i północno-zachodnie.
Na wiosnę cyrkulacja ulega zmianie na korzyść wiatrów wschodnich, zachodnich i północnozachodnich. Podobny układ jak na wiosnę występuje w jesieni. Latem przeważają wiatry
zachodnie i północno-zachodnie. Ilość cisz największa jest latem, a najmniejsza wiosną
i zimą.
3.3.2. Wody powierzchniowe.
Rzeki płynące na obszarze miasta Tychy to Gostynka i Mleczna.
Rzeka Gostynka stanowi bezpośredni lewobrzeżny dopływ Wisły. Jest, więc ciekiem
II rzędu i pełni dla obszaru miasta rolę rzeki głównej, zbierającej wody wpadającej do niej
rzeki Mlecznej, potoków i innych cieków.
Gostynka płynie z zachodu na wschód, równoleżnikowo. Całkowita długość rzeki wynosi
32,1 km, powierzchnia zlewni (zależnie od źródeł) wynosi 349,0 lub 344,8 km2, a jej długość
w granicach miasta Tychy 9,5 km. Rzeka bierze swój początek w miejscowości OrzeszeZawada i po przepłynięciu Stawów Czeskich od miejscowości Zawiść nosi swą nazwę
Gostynka lub Gostynia. Ujście Gostynki do rzeki Wisły znajduje się w miejscowości Bieruń
Nowy (Zagrzeb). Wzdłuż całego terenu przebiega dział wodny III rzędu. Południowa część
działu należy do zlewni Potoku Tyskiego, wpadającego do Gostynki na granicy miasta Tychy,
w sąsiedztwie miejscowości Bieruń Stary. Północno-wschodnia część terenu znajduje się
w zlewni dopływów rzeki Mlecznej, która wpada do Gostynki w południowo-zachodniej
części Bierunia Starego.
Najważniejszymi dopływami Gostynki są:
lewobrzeżne:

rzeka Mleczna,

Potok Tyski,

Potok Wyrski,

Potok Paprocański,
prawobrzeżne:

kanał ulgi od Jeziora Paprocańskiego,

Stara Gostynka,

cieki zasilające zbiornik,

rów Młynówka w Cielmicach.
42
W obu zlewniach (Gostynki i Potoku Tyskiego) występują liczne cieki bez nazwy oraz szereg
otwartych rowów, płynących płytko zagłębionymi korytami o nieregularnym przebiegu,
płaskodennych korytach i słabo zaznaczonej morfologii zboczy.
Równinny rejon rzeki Gostynki cechuje mały i powolny spływ wód powierzchniowych.
Obszar
ten
łagodnie
opada
ku
Gostynce,
a
jego
powierzchnia
pokryta
jest
nieprzepuszczalnymi osadami miocenu, co skutecznie ogranicza infiltrację wód. W wyniku
tego poziom wód gruntowych jest wysoki, sięgając czasem aż powierzchni terenu. Wody
Gostynki kanałem okrężnym przerzucono poza zbiornik, gdzie nosi nazwę potoczną „Czarna
Gostynka” (od barwy zanieczyszczonych wód). Ciek o nazwie Stara Gostynka, zbierający
wody z okolicznych dopływów leśnych, zasila od północy Jezioro Paprocańskie, poprzez
osadnik na obszarze cofkowym. Główne wody Gostynki omijają jezioro od północnego
zachodu, oddzielone odeń obszarem zalewowym i obwałowaniami.
Rzeka Mleczna jest największym lewobrzeżnym dopływem Gostynki. Jej źródła
znajdują się w obszarach leśnych na Wzniesieniach Murckowskich. Rzeka płynie
przez północną oraz wschodnią część miasta, przebiegając w jego granicach dwoma
odcinkami po ok. 5 km każdy. Całkowita długość rzeki wynosi 22,3 km.
Najważniejszymi dopływami rzeki Mlecznej są:

Potok Mąkołowski (w całości na obszarze miasta),

Potok Przywra – Ławecki (w większości poza obszarem miasta),

Rów Murckowski.
Rzeka Mleczna przepływa w kierunku południowo-wschodnim, aby przy ujściu Potoku
Przywra – Ławecki zmienić kierunek na południowy. Jej ujście do Gostynki znajduje się
w granicach miasta Bieruń Stary. Powierzchnia jej zlewni to 142 km2, co stanowi 41 %
całkowitej zlewni Gostynki.
Potok Mąkołowski, prawobrzeżny dopływ rzeki Mlecznej, jest ciekiem o długości
11,5 km. Odwadnia zlewnię o powierzchni 10,9 km2. Źródła potoku znajdują się w dzielnicy
Gniotek w Mikołowie.
W obszarze miasta Tychy płynie przez dzielnice Wilkowyje, Mąkołowiec i Czułów. Główny
jego bieg znajduje się na obszarze miasta Tychy i płynie w kierunku południowo-wschodnim.
Od ulicy Piaskowej potok kieruje się ku północnemu wschodowi.
43
W dzielnicy Czułów przepływa wzdłuż brzegu stawu Dubrowizna, a następnie pod kątem 90 0
skręca dwukrotnie i pod przepustem ulicy Katowickiej płynie dalej ku wschodowi. W potoku
płyną wody kanalizacji ogólnospławnej. Potok jest konserwowany. Celem obecnie
prowadzonych prac jest utrzymanie jego drożności i polepszenie czystości wód. W związku
z przepływem w potoku wód ogólnospławnych, prowadzone są prace projektowe w celu
rozdzielenia wód na deszczowe – kierowane do potoku i sanitarne – kierowane
do oczyszczalni ścieków w Czułowie.
Potok Tyski jest lewobrzeżnym dopływem rzeki Gostynki, najważniejszym
dla Starych Tych, przepływa, bowiem przez centrum miasta.
Potok Tyski powstaje z połączenia wód dwóch cieków: Potoku Browarnianego i Potoku
Wilkowyjskiego. W większości swego biegu płynie on w kierunku południowo-wschodnim,
ze średnim spadkiem 9,8 ‰. Całkowita jego długość wynosi 14,6 km. Potok przepływa
przez tereny miejskie równolegle do ulicy Oświęcimskiej i Mikołowskiej, po ich południowej
stronie, kierując się w swym górnym i środkowym biegu na południowy wschód.
Za Urbanowicami potok skręca na południe, do swego ujścia do Gostynki na granicy Tychów.
Przepływy charakterystyczne w przekroju ulicy Beskidzkiej to:
-
przepływ średni z normalnego roku – 0,145 m3/s,
-
przepływ normalny – 0,0685 m3/s,
-
przepływ średni wg Stachy’ego – 152 l/s.
Potok Wilkowyjski wypływa z Mikołowa, z osiedla Gronie i kieruje się
ku południowemu wschodowi. Jest dopływem Potoku Tyskiego. Ma długość około 4 km.
Łączy się z Potokiem Browarnianym w pobliżu Starych Tychów. Obszar, przez który płynie,
to lesiste i łąkowe tereny oraz tereny miejskie, zagospodarowane jako parki. Poza miastem są
to użytki rolne. Około 50 % zlewni stanowi zabudowa miejska.
Przepływy charakterystyczne w przekroju ulicy Wierzbowej to:
-
-
-
przepływ średni wg Stachy’ego – 18,5 l/s.
44
Przepływy charakterystyczne w przekroju torów PKP to:
-
-
-
Potok Browarniany wypływa z Reglanowic koło Mikołowa, kierując się
na południowy wschód i płynie ze średnim spadkiem około 10 ‰. Na znacznej swej długości
potok płynie przez obszar miasta w oprawie zieleni parkowej. Potok Browarniany ma głęboko
wcięte koryto, otoczone wysokimi skarpami.
Przepływy charakterystyczne w przekroju torów PKP:
-
-
-
Wody Potoku Browarnianego, po połączeniu z Potokiem Wilkowyjskim, tworzą Potok Tyski.
Potok Żwakowski wypływa z lasów i jest lewym dopływem Potoku Wyrskiego.
Zlewnia potoku Żwakowskiego obejmuje: Żwaków, Tychy-Glinkę, znaczną powierzchnię
lasów. Obszar zlewni pokryty jest głównie użytkami rolnymi, w tym polami ornymi (622 ha),
łąkami i pastwiskami (150 ha), lasami (236 ha). Potok odprowadza także wody kanalizacji
deszczowej z południowo-zachodnich części miasta (osiedla H, K, R), a spadki podłużne
terenu wynoszą od 3,6 do 3,8 ‰. Całkowita długość potoku wynosi 3,7 km, a powierzchnia
zlewni to 6,58 km2. Charakterystyczne dla zlewni jest silne pocięcie drobnymi rowkami
na szereg niezależnych zlewni cząstkowych. Generalnie potok płynie w kierunku
południowym. Do Potoku Żwakowskiego wpływa Rów B. Rów B wypływa ze stawów
w Parku Suble i odwadnia Suble oraz osiedle R.
Potok Młynówka (Urbanowicka) to niewielki, równoległy do Gostynki ciek,
o charakterze rowu melioracyjnego, płynący przez tereny łąkowe i polne w kierunku
wschodnim. Poniżej ulicy Cielmickiej ma długość 105 m. Potok płynie betonową rurą
kolektora o średnicy 600 mm. Obecnie część koryta została zmodernizowana i przejmuje
wody kanalizacji deszczowej, odwadniając KSSE – Podstrefę Tyską. Potok ten ogranicza
od północy dolinę rzeczną Gostynki. Bierze swój początek na Terenach Przemysłowych.
45
Pomimo, że płynie na całej swej długości w odległości do 300 m od Gostynki i posiada z nią
połączenie przez rowy melioracyjne, to ze względu na jej obwałowania wpada do Potoku
Tyskiego w miejscowości Bojszowy. Długość potoku to 845 m, a powierzchnia zlewni
to 2,94 km2.
Przepływy charakterystyczne to:
-
-
-
Potok Nowotyski na większej swej długości przepływa przez niezabudowane obszary,
drenując od południa rozległy kompleks łąkowo-leśny. Jest prawobrzeżnym dopływem
Potoku Tyskiego i ma długość około 1 200 m. Wypływa ze stawu Polkowiec i przepływa
przez staw Grabowiec, zbierając wody deszczowe z obszaru Śródmieści i części Urbanowic.
Młynówka Cielmicka jest ciekiem od południa ograniczającym dolinę Gostynki
i płynącym doń równolegle, w kierunku wschodnim, na południe od jej koryta, w odległości
od 20 do 200 m. Ciek ten bierze swój początek w pobliżu ulicy Beskidzkiej i przejmuje zrzuty
z kanalizacji deszczowej i ogólnospławnej dzielnicy Cielmice. Obliczeniami objęto dwa
odcinki cieku i ich spływy ze zlewni cząstkowej w następujący sposób:
-
część (zachodnia) 1 – 0,664 m3/s,
-
część 1a (pozostała) – 0,729 m3/s.
Potok (Rów) Murckowski jest ciekiem o charakterze rowu melioracyjnego. Płynie
od KWK „Murcki” ku południowi i wpada do rzeki Mlecznej. Odwadnia rozległy kompleks
leśny w południowo-wschodniej części obszaru.
Potok Przywra w granicach miasta płynie na długości 800 m na terenach łąkowych,
przy wschodniej granicy. Potok wpływa do Potoku Ławeckiego w miejscowości Lędziny.
Potok Wyrski jest ciekiem o długości około 12 km. W obrębie miasta płynie jedynie
na długości 1 200 m, w kierunku południowo-wschodnim, by wpaść do rzeki Gostynki.
46
Potok Paprocański jest drobnym ciekiem zasilanym zrzutami kanalizacji deszczowej
z obszaru osiedli Paprocany i Paulina, Olga oraz Natalia. Ma długość około 1 km i płynie
w kierunku południowym do Gostynki, do której wpada w sąsiedztwie ulicy Beskidzkiej.
W większości otoczony jest obszarem łąkowym, jedynie w północnej części płynie w pobliżu
ulicy Piłsudskiego w Paprocanach i ulicy Poziomkowej w osiedlu Paulina.
Rów
melioracyjny
Zwierzyńca
jest
ciekiem
płynącym
od
Zwierzyńca
przez Wygorzele i Wartogłowiec, na długości 4 km. W terenie jest ciekiem zauważalnym
jedynie w wypadku silnych opadów i wezbrań.
Zbiorniki wodne
Spośród zbiorników wodnych, w obszarze miasta, największe jest Jezioro
Paprocańskie (zał. fot.4 i fot.5). Jezioro znajduje się w południowej części miasta, w obrębie
Lasów Kobiórskich. W głównej mierze wody Jeziora Paprocańskiego zasilane są przez Starą
Gostynkę i drobne cieki leśne, spływające doń od północy. Powierzchnia zlewni zasilającej
jezioro wynosi 20,4 km2. Rzeźba terenu w pobliżu brzegów jest mało urozmaicona. W części
cofkowej wykształciły się tereny zabagnione, stanowiące ostoję ptactwa wodnego. Jezioro
pełni rolę rekreacyjnego akwenu wód I klasy czystości. Jego zapora ochrania przed zalaniem
dolinę Gostynki, a spuszczane z jeziora wody służą do zmniejszenia stopnia zanieczyszczenia
rzeki. Pojemność jeziora wynosi 1 650 tys. m3, a jego powierzchnia 110 ha. Lustro wody
znajduje się na rzędnej 242,0 m, jego głębokość nie przekracza 2,50 m. Zrzut wody
ze zbiornika, kanałem odpływowym, waha się pomiędzy 0,12 a 8,50 m3/s.
Po powodzi w 1997 roku zbiornik poddano modernizacji, polegającej na:
-
remoncie i modernizacji korpusu zapory czołowej,
-
przebudowie obiektów hydrotechnicznych,
-
modernizacji kanału ulgi.
47
Fot. 4. Jezioro Paprocańskie.
Fot. 5. Jezioro Paprocańskie.
48
3.3.3. Jakość i czystość wód powierzchniowych.
Jakość i czystość wód powierzchniowych została oceniona na podstawie badań
prowadzonych przez Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska w Katowicach, w latach
2001 i 2002.
Wyniki badań przekazywano kwartalnie i dotyczyły comiesięcznych wyników pomiarów
uzyskanych w monitoringu lokalnym, na Gostyni i Potoku Tyskim w przekrojach
pomiarowych, zlokalizowanych na terenie miasta Tychy:

Gostynia przy Alei Bielskiej, na granicy z gminą Kobiór – punkt nr 23A,

Potok Tyski – most przy ulicy Braterskiej, punkt nr 25A.

Mleczna powyżej Czułowa – punkt nr 30,

Mleczna powyżej potoku Ławeckiego – punkt nr 31A,

Potok Ławecki, ujście do Mlecznej – punkt nr 34,

Gostynia powyżej ujścia potoku Tyskiego – punkt nr 21A,

Potok Tyski, ujście do Gostyni – punkt nr 27.
Załączona tabela przedstawia podsumowanie wyników badań z lat 2001 – 2002.
Uzyskane wyniki
badań odnoszono
do
wartości dopuszczalnych zamieszczonych
we wcześniej obowiązującym rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny
odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi.
Miejsce lokalizacji punktów pomiarowych, zanieczyszczenia wód powierzchniowych
przedstawiono na rysunku 3.16.
49
Rys.3.16.
Miejsca
lokalizacji
punktów
pomiarowych
zanieczyszczenia
wód
powierzchniowych.
dorzecze O dry
dorzecze W isły
P otok Ławecki
dział wodny
W isły i O dry
M leczna
30
34
31A
25A
Potok T yski
27
G ostynia
35
21A
36
23A
Jezioro P aprocany
kom pleksy leśne, park i
głów ne ciągi drogow e
dzielnice obrzeżne, zabudow a parterow a
drogi k olejow e
dzielnice m ieszkalne. zabudow a w ysoka
jeziora i cieki w odne
36
P u nkty p om iarow e czystości w ód pow ie rzchnio w ych
50
SOZOPROJEKT Sp. z o.o. Katowice; ul. Reymonta 24 p. 325  327; tel./fax.(032) 757 28 67
Program Ochrony Środowiska - Tychy
Tabela 3.16. Klasyfikacja rzek wg wartości gwarantowanych metodą Nesmeraka w=90 za lata 2001/2002 - zlewnia Wisły.
Lp.
1.
2.
3.
4.
Rzeka – długość
Nr i nazwa przekroju
pomiarowo kontrolnego;
Lokalizacja punktu (km
rzeki)
Klasyfikacja na podstawie poszczególnych oznaczeń fizykochemicznych
Rok
Tlen
BZT5,
ChZT
Utlenial-ność
Związki
Biogenne
(bez NO2)
Związki
mineralne
Metale
Ciężkie
Zawiesina
Klasyfikacja według oznaczeń
Klasy-
Fiz.-chem.
Bez zw.
Biogennych
Fiz.
Chem.
Bakteriologicznych
fikacja
Pełna
Gostynia – 32,1 km
21A – powyżej ujścia potoku
2001
I
III
Non
Non
-
Non
Non
Non
Non
Non
Tyskiego - 10 km
2002
I
Non
Non
Non
-
Non
Non
Non
Non
Non
27 - ujście do Gostyni -
2001
II
Non
Non
II
Non
III
Non
Non
Non
Non
0,5 km
2002
II
III
Non
II
Non
III
Non
Non
Non
Non
30 - powyżej Czułowa -
2001
I
II
Non
Non
I
III
Non
Non
Non
Non
12,7 km
2002
I
II
Non
Non
-
I
Non
Non
Non
Non
31A - powyżej ujścia Potoku
2001
Non
Non
Non
Non
-
Non
Non
Non
Non
Non
Ławeckiego - 1,0 km
2002
I
Non
Non
Non
-
Non
Non
Non
Non
Non
- ujście do Mlecznej -
2001
Non
Non
Non
III
I
II
Non
Non
Non
Non
0,5 km
2002
III
Non
Non
Non
-
III
Non
Non
Non
Non
Potok Tyski - 10,5 km
Mleczna - 22,3 km
Potok Ławecki - 10,0 km
Katowice; październik 2003 r.
51
Badania jakości wód Gostyni i jej dopływu Potoku Tyskiego prowadzono w ramach
monitoringu lokalnego.
Gostynię monitorowano w przekroju: 18,6 km przy moście na ulicy Bielskiej – punkt nr 23A.
Jakość wód Potoku Tyskiego badano w przekroju: 7,4 km przy moście na ulicy Braterskiej –
punkt nr 25A.
Częstotliwość badań wskaźników fizyko-chemicznych wód w wyżej wymienionych
przekrojach była taka sama jak w ramach regionalnego monitoringu powierzchniowych wód
płynących i wynosiła 1 raz na miesiąc – oznaczenia grupy I podstawowej, 1 raz na kwartał –
oznaczenia grupy II (ChZT-Cr, żelazo ogólne, mangan, chrom ogólny, metale ciężkie, indeks
fenolowy – fenole lotne, detergenty anionowe, chlorofil „a”, WWA – wielopierścieniowe
węglowodory aromatyczne z wyjątkiem saprobowości sestonu – 12 oznaczeń na rok) i 1 raz
na rok oznaczeń grupy III (ekstrakt eterowy, pestycydy chlorowane). Zwiększona
częstotliwość oznaczania saprobowości sestonu w 2002 roku wynikała z częstego
przekraczania tego wskaźnika I klasy czystości wód w ciągu 2001 roku.
W 2002 roku w ramach regionalnego monitoringu wód powierzchniowych płynących
zwiększono również częstotliwość badania wskaźników: w grupie II podstawowej – wapń,
magnez, sód, potas – 10 oznaczeń na rok, zasadowość ogólna, mangan – 9 oznaczeń na rok,
saprobowość sestonu – 12 oznaczeń na rok.
Jakość wód Gostyni w przekroju nr 23A przy moście na ulicy Bielskiej w 2002 roku
charakteryzuje się przewagą wartości pozaklasowych. I klasę czystości wód wykazują:
temperatura wody, odczyn pH i azot azotanowy N-NO3. W II klasie czystości wód utrzymują
się: tlen rozpuszczony, azot amonowy N-NH4, fosforany rozpuszczone i żelazo ogólne. III
klasę czystości wód wykazują: ChZT-Mn (utlenialność), azot ogólny, mangan i saprobowość
sestonu. Pozostałe wskaźniki zanieczyszczeń, takie jak: przewodnictwo elektrolityczne,
BZT5, chlorki, siarczany, substancje rozpuszczone ogólne, zawiesina ogólna, sód, potas, azot
azotynowy N-NO2, fosfor ogólny oraz miano coli typu kałowego wykazują wartości
pozaklasowe. Grupa metali ciężkich (chrom ogólny, cynk, kadm, miedź, nikiel, ołów, rtęć),
a także wskaźników: indeks fenolowy, detergenty anionowe i ekstrakt eterowy nie została
sklasyfikowana z uwagi na zbyt małą ilość wyników (4 analizy), przy wymaganych 8 – 10
analiz. Jednak analizując zakres ich wartości i odnosząc je do rozporządzenia MOŚZNiL
w sprawie klasyfikacji wód uznać można, że mieszczą się w I klasie czystości wód.
_____________________________________________________________________________________
52
Wody Potoku Tyskiego w badanym przekroju nr 25A przy moście na ulicy Braterskiej
w 2002 roku wykazują nieco lepszą jakość wód niż wody Gostyni w przekroju 23A.
Spowodowane jest to nieco większą ilością wskaźników fizykochemicznych osiągających
I klasę czystości wód. Wśród wskaźników należących do I klasy czystości wód są:
temperatura wody, odczyn pH, przewodnictwo elektrolityczne, chlorki, siarczany, azot
azotanowy N-NO3, a także grupa wskaźników klasyfikowana według rozporządzenia
MOŚZNiL, tj. żelazo ogólne, indeks fenolowy, chlorofil „a” i grupa metali ciężkich (chrom
ogólny, cynk, kadm, miedź, nikiel, ołów, rtęć). Do grupy wskaźników, które charakteryzują
się II klasą czystości zaliczono: stężenie tlenu rozpuszczonego, (utlenialność) ChZT-Mn
i potas. Do III klasy czystości wód zaliczono: mangan oraz saprobowość sestonu.
Grupa wskaźników hydrobiologicznych (chlorofil „a”, saprobowość sestonu)
dla obydwu analizowanych przekrojów badawczych: 23A i 25A wykazuje III klasę czystości
wód. Wartości pozaklasowe dla Potoku Tyskiego w przekroju 25A przyjmują następujące
wskaźniki: BZT5, zawiesina ogólna, azot amonowy N-NH4, azot azotynowy N-NO2, azot
ogólny, fosforany rozpuszczone, fosfor ogólny oraz miano coli typu kałowego.
Wskaźniki wykazujące wartości pozaklasowe (nawet jeden wskaźnik zanieczyszczeń
w grupie) w znaczący sposób wpływają na jakość wód według kryterium klasyfikacji ogólnej
oraz klasyfikacji według oznaczeń fizykochemicznych i bakteriologicznych dla wartości
gwarantowanych, zaliczając wody Gostyni i Potoku Tyskiego w badanych przekrojach
nr 23A i 25A jako pozaklasowe.
Prowadzone w 2001 roku badania wód Gostyni wykazały, że na całej długości badanej
rzeki cechowało je nadmierne, pozaklasowe zanieczyszczenie w zakresie wskaźników fizykochemicznych, w tym związków biogennych oraz zanieczyszczeń bakteryjnych. Jedynie
stężenie tlenu w górnym biegu spełniało warunki I klasy czystości natomiast BZT5, ChZT-Mn
(utlenialność) spełniały warunki III klasy czystości wód – na podstawie klasyfikacji
poszczególnych oznaczeń fizykochemicznych metodą Nesmeraka w = 90. Stan czystości
dopływów Gostyni: Potoku Tyskiego i Mlecznej, również wykazywał nadmierne
zanieczyszczenia.
W 2002 roku stan wód Gostyni na całej badanej jej długości pozostawał bez zmian,
z wyjątkiem tlenu rozpuszczonego, które osiągało I klasę czystości.
_____________________________________________________________________________________
53
Pogorszenie jakości wód nastąpiło w zakresie wskaźników fizykochemicznych: BZT5
i utlenialności (ChZT-Mn), które to wskaźniki zmieniły swą klasę czystości z III do wartości
pozaklasowych. W zakresie pozostałych wskaźników wody Gostyni wykazują jakość
pozaklasową.
Potok Tyski, badany u ujścia do Gostyni, w 2001 roku prowadził wody pozaklasowe
w zakresie wskaźników bakteriologicznych i grupy metali ciężkich. W grupie poszczególnych
oznaczeń fizykochemicznych, dla tlenu rozpuszczonego oraz związków mineralnych
wykazywał II klasę, a w grupie zawiesiny – III klasę czystości wód.
W 2002 roku jakość wód Potoku Tyskiego uległa zmianie w zakresie poszczególnych
oznaczeń fizykochemicznych, odnośnie stężenia BZT5 i utlenialności (ChZT-Mn),
gdzie nastąpiła poprawa jakości z wartości pozaklasowych do III klasy czystości wód.
W pozostałych grupach wskaźników poszczególnych oznaczeń fizykochemicznych sytuacja
pozostała bez zmian.
Wody Mlecznej w przekroju powyżej Czułowa wykazywały w 2001 roku I klasę
czystości dla tlenu rozpuszczonego i metali ciężkich, II klasę czystości dla BZT5, ChZT-Mn
(utlenialności) oraz III klasę czystości dla zawiesiny. Jakość wód pozaklasowa występowała
w grupie związków biogennych oraz związków mineralnych.
W 2002 roku jakość wód Mlecznej powyżej Czułowa nie uległa zmianie, z wyjątkiem
zawiesiny ogólnej, dla której jakość wód uległa poprawie z III klasy czystości do I klasy
czystości wód. Bez zmian pozostawała w zakresie związków biogennych i związków
mineralnych i była pozaklasowa.
Mleczna w przekroju powyżej ujścia Potoku Ławeckiego w 2001 roku prowadziła
wody pozaklasowe we wszystkich grupach wskaźników.
W 2002 roku jakość wód Mlecznej pozostawała bez zmian, tzn. wykazywała wartości
pozaklasowe, poza tlenem rozpuszczonym, dla którego nastąpiła poprawa jakości wód
do III klasy czystości.
Wody potoku Ławeckiego, dopływu Mlecznej, w 2001 roku wykazywały wartości
pozaklasowe, z wyjątkiem związków mineralnych oraz zawiesiny, które utrzymywały
III klasę czystości, a także metali ciężkich, które zawierały się w I klasie czystości wód.
_____________________________________________________________________________________
54
W 2002 roku jakość wód Potoku Ławeckiego przy ujściu do Mlecznej
w klasyfikowanych grupach wskaźników była pozaklasowa. Poprawa nastąpiła jedynie
w zakresie tlenu rozpuszczonego, który osiągał III klasę czystości wód. Pogorszenie jakości
wód nastąpiło w grupie związków mineralnych, z III klasy czystości do wartości
pozaklasowych oraz dla zawiesiny z II klasy czystości do III klasy czystości wód.
Szczegółowo jakość wód Gostyni i jej dopływów: Potoku Tyskiego i Mlecznej
oraz Potoku Ławeckiego przedstawiono w tabelach: statystycznych oraz klasyfikacji według
wartości gwarantowanych – metodą Nesmeraka w=90 za rok 2001/2002.
Stężenie gwarantowane to stężenie, które jest dotrzymywane przez określoną liczbę
dni w roku, stanowiącą poziom gwarancji. Poziom gwarancji może być ustalony dowolnie,
w zależności od wymagań stawianych jakości wody i przyjętej klasyfikacji wód
z określonymi wartościami dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń. W naszym przypadku
wartości stężeń gwarantowanych ustalone są na poziomie gwarancji 90 % (w = 90),
co oznacza, że określona wartość stężenia gwarantowanego może być przekroczona
przez 10 % dni w ciągu roku. Stężenie gwarantowane, obliczane metodą Nesmeraka zostało
standardowo wprowadzone do obliczeń jakości powierzchniowych wód płynących przez
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej IMGW – Oddział we Wrocławiu. Ocenę stanu
zanieczyszczenia zlewni Gostyni przedstawiono w poniższej tabeli.
Tabela 3.17. Stan zanieczyszczenia Gostyni wraz z dopływami.
Klasyfikacja wg
zanieczyszczeń:
Fizyko-chemicznych
bakteriologicznych
klasyfikacja ogólna
Długość rzek w km
Rok
Długość rzek w %
I
II
III
non
I
II
III
non
2001
-
-
-
74,9
-
-
-
100
2002
-
-
-
74,9
-
-
-
100
2001
-
-
-
74,9
-
-
-
100
2002
-
-
-
74,9
-
-
-
100
2001
-
-
-
74,9
-
-
-
100
2002
-
-
-
74,9
-
-
-
100
_____________________________________________________________________________________
55
Z powyższej tabeli wynika, że jakość wód zlewni Gostyni w 2002 roku nie uległa zmianie
w porównaniu do 2001 roku w zakresie wskaźników fizykochemicznych, bakteriologicznych
i klasyfikacji ogólnej według kryterium klasyfikacji rzek według wartości gwarantowanych
metodą Nesmeraka z 90 % prawdopodobieństwem. Wody Gostyni wraz z dopływami nadal
wykazują wartości pozaklasowe na całej swej długości rzek – 74,9 km.
3.3.4. Wody podziemne.
Obszar
miasta Tychy
jest
fragmentem Wyżyny Śląskiej,
będącej częścią
antyklinorium śląsko-krakowskiego i Kotliny Oświęcimskiej, wchodzącej w skład zapadliska
przedkarpackiego. W profilu geologicznym miasta Tychy biorą udział utwory karbonu
górnego, triasu, trzeciorzędu i czwartorzędu.
Utwory karbonu górnego reprezentowane są przez warstwy orzeskie reprezentowane
przez iłołupki, łupki i piaskowce średnie i gruboziarniste, arkozowe zlepieńce oraz łupki
z węglem.
Głębokość
występowania
stropu
utworów
karbońskich
wynosi
od 0 do kilkudziesięciu metrów.
Trias reprezentowany jest przez osady pstrego piaskowca i wapienia muszlowego dolnego
i środkowego. Utwory triasowe wykształcone są w postaci piaskowców, wapieni, wapieni
dolomitowych i margli środkowego triasu warstw gogolińskich w postaci wyniesień
w południowej części miasta, w okolicach Cielmic. Osady te stanowią najbardziej wysuniętą
na południowy zachód część triasu śląsko-krakowskiego. Rozprzestrzenianie utworów
triasowych na omawianym obszarze jest niewielkie i w budowie geologicznej terenu
ma podrzędne znaczenie.
Utwory trzeciorzędowe na terenie miasta reprezentowane są wyłącznie przez osady miocenu
wykształcone w postaci iłów, iłów z niewielkimi wkładkami gipsów, iłowców, łupków,
piaskowców, żwirów piaszczystych. Zalegają one bezpośrednio na utworach karbońskich
i triasowych, wypełniając nierówności ich powierzchni. W związku z tym ich miąższość
jest bardzo różna i przekracza miejscami 150 metrów. Utwory czwartorzędowe występują
na przeważającym obszarze miasta. W północno-wschodniej części, między dolinami rzek
Mlecznej i Gostynki, przeważają utwory akumulacji lodowcowej, a na pozostałym obszarze
występują osady doliny Wisły.
_____________________________________________________________________________________
56
Osady czwartorzędowe nie występują lub ich miąższość jest niewielka na obszarach
wychodni karbonu i triasu (rejon Mąkołowca, Wilkowyj oraz Cielmic).
Pod względem stratygraficznym utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez osady
plejstocenu i holocenu.
Na obszarze miasta pokrywę plejstoceńską stanowią piaski, gliny i iły zlodowacenia
południowopolskiego, które w okresie interglacjalnym uległy znacznemu zniszczeniu
i występują
w
zagłębieniach
powierzchni
przedczwartorzędowej.
Największe
rozprzestrzenienie osiągnęły osady zlodowacenia środkowopolskiego. Piaski i żwiry
wodnolodowcowe stanowią dość zwartą pokrywę i wykształcone są, jako różnoziarniste
piaski z przewarstwieniami żwirów o przeciętnej miąższości 10 – 20 m. Pokrywają one
największą część miasta, tworząc rozległą równinę sandrową – Kotlina Mlecznej. Osady
zlodowacenia środkowopolskiego występują również w postaci glin zwałowych i są
wykształcone jako gliny piaszczyste i gliny pylaste, z domieszką żwirów oraz z wkładkami
piasków. Gliny największe miąższości osiągają w północnej części rozpatrywanego obszaru
(okolice Czułowa).
Dolinę rzeki Gostyni pokrywa gruba warstwa utworów lodowcowych zlodowacenia
bałtyckiego, głównie glin morenowych i piasków fluwioglacjalnych. Osady te budują terasy
akumulacyjne i osiągają miąższość do 30 metrów.
Holocen stanowiący najmłodsze ogniwo czwartorzędu reprezentują osady aluwialne
współczesnych dolin rzecznych, gdzie utworzyła się seria osadów rzecznych o zróżnicowanej
miąższości. Najczęściej są to osady wykształcone w postaci piasków drobnoziarnistych,
średnioziarnistych, piasków gliniastych i pyłów. Wraz z w/w osadami występują lokalnie
pokrywy torfów o niewielkiej miąższości. Miąższość osadów holocenu w małych dolinkach
nie przekracza 1 metra, największą miąższość, powyżej 20 metrów, stwierdzono w dolinie
Potoku Mąkołowskiego. Utwory holoceńskie tylko nieznacznie wpłynęły na zmianę
ukształtowania powierzchni terenu miasta.
Najmłodszymi w układzie stratygraficznym są osady pochodzenia antropogenicznego.
Powstały one wskutek gospodarczej działalności człowieka i występują one jako szereg form
wypukłych i wklęsłych, powierzchniowych bądź liniowych, degradujących krajobraz miasta.
Do najczęściej spotykanych form wklęsłych spotykanych na obszarze miasta należą
powierzchniowe wyrobiska piasków, żwirów, glin i torfów oraz wyrobiska wapieni
triasowych i piaskowców karbońskich. Spośród form wypukłych najczęściej występującymi
na terenie miasta są składowiska odpadów, hałdy węglowe i popiołów energetycznych
oraz hałdy odpadów poprodukcyjnych.
_____________________________________________________________________________________
57
Do liniowych form powstałych w wyniku procesów antropogenicznych można zaliczyć
wcięcia oraz nasypy kolejowe i drogowe, jak również obwałowania koryt rzek i potoków.
Tektonika obszaru miasta Tychy
Miasto Tychy usytuowane jest w obrębie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.
Należy ono do struktury śląsko-morawskiej, w której skład wchodzi niecka górnośląska,
na terenie, której zlokalizowane są Tychy. Samo miasto leży w środkowej części struktury,
w tzw. niecce głównej.
Nieckę górnośląską cechuje słabo rozwinięta tektonika fałdowa. W środkowej części
niecki, warstwy górnokarbońskie leżą prawie poziomo, co wiąże się z występowaniem
w podłożu niecki masywu krystalicznego (blok górnośląski). Silniejsze zaburzenia
tektoniczne powstały na obrzeżeniach niecki. W okolicach Bytomia i Katowic występuje
szeroka łagodna antyklina – siodło główne, a na północ od niego niecka bytomska, obie
struktury o osiach równoleżnikowych. W niecce górnośląskiej występują liczne uskoki.
Główne kierunki to NNW – SSW oraz WNW – ESE. Długość uskoków waha się od 100
do kilkuset metrów, a zrzuty wynoszą od 1 do 1.200 metrów. Poza uskokami o genezie
tektonicznej obserwuje się dyslokacje spowodowane działalnością górniczą.
W mezozoiku obszar niecki górnośląskiej cechowały słabe, ale stałe ruchy wznoszące,
które zaznaczyły się w profilach triasu i jury monokliny krakowsko-częstochowskiej
i zachodniego
skrzydła
niecki
miechowskiej.
Ruchy
te
spowodowały
brak
skał
mezozoicznych na Górnym Śląsku. Jedynie północną i północno-wschodnią część niecki
przykrywają małej miąższości osady triasu i jury środkowej. Leżą one na skałach
górnokarbońskich, w łagodnych nieckach: bytomskiej, wilkoszyńskiej i chrzanowskiej.
Niecki te powstały prawdopodobnie podczas fazy laramijskiej.
Południowa część zagłębia została przykryta w trzeciorzędzie osadami mioceńskimi
zapadliska przedkarpackiego. Równocześnie z sedymentacją rozwijały się procesy
dysjunktywne. Liczne uskoki spowodowały na południu znaczne obniżenie stropu karbonu.
_____________________________________________________________________________________
58
Wpływ eksploatacji górniczej na powierzchnię i stosunki wodne
Na obszarze miasta Tychy swoje obszary górnicze zaznaczają kopalnie węgla
kamiennego: od północy OG KWK „Barbara Doświadczalna”, „Murcki” i „Wesoła”,
a od wschodu OG KWK „Ziemowit”.
Wraz z eksploatacją węgla kamiennego systematycznie odwadniane jest karbońskie
piętro wodonośne. Zasięg leja depresji wywołany przez kopalnie węgla kamiennego obejmuje
północną oraz wschodnią część miasta. Eksploatacja górnicza i odwadnianie kopalń
spowodowało zmianę naturalnego pola hydrodynamicznego. Ruch wód podziemnych odbywa
się w kierunku północnym i wschodnim. Utwory karbonu produktywnego, w zasięgu swych
wychodni znajdujących się pod wpływem drenażu górniczego, zostały osuszone
do głębokości 100 – 300 metrów. W zasięgu obszarów eksploatacji górniczej poziomy
wodonośne karbońskiego piętra wodonośnego, prowadzące pierwotnie wody pod ciśnieniem,
stają się poziomami o swobodnym zwierciadle wody.
Na tym obszarze miasta, na którym znajdują się obszary górnicze kopalń węgla
kamiennego, stwierdzono występowanie szkód górniczych, które mają wpływ zarówno
na wody powierzchniowe jak i ukształtowanie powierzchni terenu północnej części miasta.
Obniżenie terenu i zawodnienie z ubytkiem powierzchni leśnej występuje wzdłuż prawego
brzegu rzeki Mlecznej w Czułowie – teren Nadleśnictwa Katowice. W zlewni Potoku
Mąkołowskiego dochodzi do istotnych zmian nachyleń powierzchni terenu i związanych
z tym przeciwspadków lub zamuleń. Obszar zlewni potoku, w związku z eksploatacją
górniczą, zakwalifikowano jako I do III kategorię przydatności do zabudowy, a dalsze
spodziewane obniżanie terenu wyniesie aż do 2,5 metra. W środkowym biegu Potoku
Mąkołowskiego, w rejonie stawu Żogalik, dochodzi do ucieczki podpowierzchniowej wód
potoku i zarastania porzuconego, wyschniętego koryta. Potok nie doczekał się jeszcze prac
regulacyjnych, są one na etapie projektu, który zawierał będzie dokumentację obliczeniową
przewidywanych osiadań związanych z eksploatacją górniczą. Należy również brać
pod uwagę możliwość wystąpienia szkód górniczych na innych terenach północnej
i wschodniej części miasta, położonych na obszarach górniczych.
_____________________________________________________________________________________
59
Warunki hydrogeologiczne
Wody
podziemne
na
terenie
miasta
Tychy
występują
w
całym
profilu
hydrogeologicznym, lecz szerzej zostaną omówione warunki występowania i charakterystyka
wód podziemnych występujących w utworach karbońskich oraz czwartorzędowych,
ze względu na perspektywę ich wykorzystania jako wody pitnej.
Wody podziemne w osadach trzeciorzędowych mogą występować w piaszczystych
lub piaskowcowych
przewarstwieniach,
wśród
iłów
mioceńskich.
Ze
względu
na nierównomierne rozprzestrzenienie tych warstw zarówno w pionie, jak i w poziomie,
ich rozpoznanie hydrogeologiczne nastręcza wiele trudności, a dotychczasowe dane
archiwalne w zakresie hydrogeologii nie dają podstaw do stwierdzenia o praktycznym
i ekonomicznym wykorzystaniu tych wód. Podziemne wody trzeciorzędowe eksploatowane
są jedną studnią, znajdującą się na terenie POD „Las” w Żwakowie. Przy głębokości studni
150 m uzyskano wydajność 0,5 m3/h.
Wody podziemne w osadach triasowych, ze względu na niewielki obszar, płatowy charakter
występowania tych utworów, nie mają praktycznego znaczenia. Na obszarze miasta brak jest
studni ujmującej triasowy poziom wodonośny.
Dokumentowany obszar znajduje się w granicach karbońskiego Głównego Zbiornika
Wód Podziemnych Tychy – Siersza C/2 oraz Użytkowego Poziomu Wód Podziemnych QII –
Rejonu Małej Wisły, wyznaczonego zgodnie z kryteriami (wg B.Paczyńskiego, 1985),
tj. wydajność pojedynczej studni 5 m3/h i wody I klasy czystości (wg „Mapy dynamiki
zwykłych wód podziemnych GZW i jego obrzeżenia”).
Czwartorzędowe piętro wodonośne
W wydzielonym obszarze badań, czwartorzędowy horyzont wodonośny stanowi kilka
warstw wodonośnych, rozdzielonych lokalnie utworami nieprzepuszczalnymi (gliny, iły)
lub słabo przepuszczalnymi (pyły, muły), związanymi z utworami piaszczysto-żwirowymi
kopalnych i współczesnych dolin rzecznych plejstocenu i holocenu, z utworami
wodnolodowcowymi i rzecznymi starego plejstocenu, a także z piaskami i żwirami
międzymorenowymi.
_____________________________________________________________________________________
60
Zwierciadło wody ma charakter swobodny, a w warunkach przykrycia utworami gliniastymi –
napięty. Czwartorzędowe poziomy wodonośne są hydrogeologicznie odkryte, reprezentują
porowy system hydrauliczny. Warstwa wodonośna występuje na głębokości od 0,6 m p.p.t.
(rejon Urbanowic – dolina Gostyni, studnie byłego kombinatu ogrodniczego) do 32,0 m p.p.t.
(rejon Czułowa – studnia S-5, Zakłady Papiernicze).
Wody w utworach rzecznych występują w obszarach terasowych rzek. Na badanym
terenie zawodnienie utworów holoceńskich stwierdzono w górnych odcinkach cieków.
W dolinie rzeki Gostyni istniało ujęcie wód podziemnych dla Kombinatu Ogrodniczego
w Urbanowicach. Największą wydajnością charakteryzowała się studnia S-3, Q = 31,6 m3/h
przy depresji s = 5,8 m.
Współczynniki
od 10 4÷ 10 5 m/s.
wartości
Takie
filtracji
współczynnika
„k”
na tym obszarze wynoszą
filtracji
charakteryzują
utwory
średnioprzepuszczalne. Warstwa wodonośna zbudowana jest głównie z piasków średnioi drobnoziarnistych, z niewielką domieszką żwirów i podścielona jest mioceńskimi iłami.
Warstwa wodonośna jest odkryta i w całości zasilana z opadów atmosferycznych, jest,
więc szczególnie narażona na zanieczyszczenia powierzchniowe. Poziom wodonośny zasilany
jest opadami atmosferycznymi oraz w wyniku infiltracji wód rzeki Gostyni.
Wody w utworach wodnolodowcowych, występujących poza dolinami rzek,
charakteryzują się swobodnym zwierciadłem wody lub występuje ono pod niewielkim
ciśnieniem na głębokości 2 – 5 m. Dość duże rozprzestrzenienie posiada niższa warstwa
piasków i żwirów starszego plejstocenu, grubości od 10 do 40 m.
Występuje ona bezpośrednio pod piaskami wodnolodowcowymi i glinami piaszczystymi,
na północ od Mąkołowca w Czułowie oraz we wschodniej części terenu pod glinami
zwałowymi. Zwierciadło wody, w rejonach gdzie występują w nadkładzie gliny, jest słabo
napięte, a współczynniki filtracji ze względu na znaczny udział żwirów są rzędu 10-4 m/s.
Zasilanie tego poziomu wodonośnego następuje przez infiltrację wód powierzchniowych
na jego wychodniach.
Gliny morenowe przewarstwiane są często piaskami i żwirami o miąższości 1 – 4 m,
które tworzą nieciągłe wyklinowujące się warstwy zalegające na różnych głębokościach
i o zmiennym rozprzestrzenieniu. Zwierciadło
wody jest
słabo
napięte, występuje
na głębokościach od 1,5 do 5,0 m. Współczynniki filtracji „k” są rzędu 10-5 m/s.
_____________________________________________________________________________________
61
Karbońskie piętro wodonośne
Wody zwykłe występują we wszystkich ogniwach stratygraficznych karbonu,
w zasięgu wychodni lub w warunkach przykrycia utworów karbonu przepuszczalnym
nakładem. Karboński Główny Zbiornik Wód Podziemnych Tychy – Siersza jest zbiornikiem
wielopoziomowym, odkrytym, o charakterze szczelinowo-porowym. Piętro wodonośne
karbonu stanowi zespół oddzielnych warstwowo-szczelinowych poziomów wodonośnych
o zmiennych parametrach hydrogeologicznych. Poziomy te związane są z piaskowcami,
podrzędnie
zlepieńcami,
wchodzącymi
w
skład
krakowskiej
serii
piaskowcowej,
reprezentowane są tu przez warstwy łaziskie i odizolowane od siebie wkładkami
nieprzepuszczalnych
iłowców,
zaliczanych
do
serii
mułowcowej,
reprezentowanej
przez warstwy orzeskie.
Zasilanie
GZWP
następuje
na
jego
bezpośrednich
wychodniach
lub przez przepuszczalne utwory czwartorzędu i triasu. Maksymalne zasilanie ma miejsce
poprzez silnie wodonośne utwory czwartorzędu, wypełniające struktury współczesnych
i kopalnych dolin.
Drenaż karbońskiego zbiornika Tychy – Siersza następuje głównie wyrobiskami
górniczymi, podrzędnie studniami. Zmieniło to naturalny układ pola hydrodynamicznego
GZWP. Wartości współczynnika filtracji piaskowców karbońskich są w granicach 1,4 ·10-7
do 4,7 ·10-4 m/s, dominują wartości 10-6 – 10-5 m/s.
Aktualnie na terenie miasta Tychy wody podziemne z utworów karbonu są
eksploatowane przez Browary Tyskie z ujęcia „Leśne”. Największą wydajnością
charakteryzuje się studnia S-4, gdzie Q = 75 m3/h przy depresji s = 12,6 m, ponadto na ujęciu
tym pracują trzy studnie: S-1, S-2, S-3, ujmujące wody karbońskie. Łącznie zatwierdzone
zasoby dla ujęcia „Leśne” wynoszą 179,4 m3/h.
Jakość wód podziemnych głównych poziomów wodonośnych
Wody podziemne czwartorzędowego piętra wodonośnego występują na całym
obszarze miasta i należą głównie do typów: HCO3-Ca i HCO3-Ca=Mg, a w strefach wpływów
antropogenicznych typu: SO4-HCO3-Ca lub SO4-Cl-Ca-Mg.
_____________________________________________________________________________________
62
Ze względu na odkryty charakter zbiorników podziemnych czwartorzędowego piętra, wody
te szczególnie narażone są na zanieczyszczenia, zwłaszcza pierwszy poziom wodonośny,
którego wody zalegają najpłycej pod poziomem terenu. Stwierdza się w nich podwyższone
zawartości siarczanów, chlorków, związków azotu (głównie azotu azotanowego), jak również
żelaza i manganu. Obserwuje się natomiast spadek zawartości wapnia, ze wzrostem
mineralizacji wód oraz wzrost zawartości alkaliów.
Szczególnie niepokojąca jest podwyższona zawartość związków azotu, notowana
w wodach czwartorzędowych. Głównym źródłem zanieczyszczeń tymi związkami są ścieki
komunalne, a także gospodarka rolna (gnojowica, nawozy sztuczne).
Ocenę jakości wód czwartorzędowego piętra wodonośnego przeprowadzono
na podstawie 9 analiz laboratoryjnych, wykonanych w roku 1999 i 2000.
Analizy wody podziemnej z rejonu Centralnej Oczyszczalni Ścieków Fiat Auto Poland
S.A. z piezometrów P-4, P-5, P-9 wykazały ponadnormatywne zawartości żelaza Fe
(od 9,65 do 64,25 mg/dm3, wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu od 0,1 do 5,0 mg/dm3,
dla wód pitnych i na potrzeby gospodarcze 0,5 mg/dm3) i chromu Cr (od 0,011
do 0,08 mg/dm3, wg normy dla wód pitnych i na potrzeby gospodarcze 0,01 mg/dm3,
wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu woda z piezometru P-9 mieści się w klasie II,
zaś z piezometru P-5 w klasie III). Ponadto dla piezometru P-5 notuje się ponadnormatywną
zawartość kadmu Cd (0,01 mg/dm3), miedzi Cu (1,42 mg/dm3) i ołowiu Pb (0,252 mg/dm3),
a dla piezometru P-9 przekroczone zostały:
(1566 mg/dm3),
twardość
węglanowa
(1110
zawartość substancji rozpuszczonych
mgCaCO3/kg
s.m.),
siarczanów
SO4
(450 mg/dm3, klasa III wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu), azotu amonowego NNH4
(3,86 mg/dm3), oraz miedzi Cu (0,067 mg/dm3, klasa II wg klasyfikacji dla potrzeb
monitoringu).Analizy laboratoryjne wody podziemnej ze stacji paliw przy ulicy Katowickiej,
wykazały ponadnormatywne zawartości siarczanów SO4 (piezometr nr 3 – 267 mg/dm3,
piezometr nr 4 – 275,2 mg/dm3, klasa III wg klasyfikacji dla potzrb monitoringu), substancji
rozpuszczonych (piezometr nr 3 – 1280 mg/dm3, piezometr nr 4 – 1320 mg/dm3, klasa III
wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu), notuje się również podwyższone zawartości wapnia
Ca (piezometr nr 3 – 217,4 mg/dm3, piezometr nr 4 – 243,1 mg/dm3, klasa II wg klasyfikacji
dla potrzeb monitoringu) oraz manganu Mn (piezometr nr 3 – 2,4 mg/dm3, piezometr nr 4 –
11 mg/dm3, wysokie zawartości manganu stawiają te wody jako pozaklasowe).
_____________________________________________________________________________________
63
Najlepszą jakością charakteryzują się wody czwartorzędowe ujmowane ze studzien
Sad-1, Sad-2 przez Kompanię Piwowarską S.A. w Tychach przy ulicy Murarskiej.
Przekroczona jedynie została zawartość azotu azotanowego NNO3 w studni Sad-2
(12,4 mg/dm3), co stawia te wody w III klasie wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu
wg zawartości azotu azotanowego NNO3.
Jakość wód podziemnych z utworów trzeciorzędowych omówiono na podstawie analizy
archiwalnej ze studni S-1 z dnia 28 maja 1984 roku.
Analizując wyniki laboratoryjnego badania wody przekroczone zostały zawartości
żelaza Fe (2,94 mg/dm3) i manganu Mn (0,15 mg/dm3), co odpowiada klasie II
wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu. Przekroczone zostały również zawartości chlorków
Cl (184,6 mg/dm3) i siarczanów SO4 (152,9 mg/dm3), co odpowiada klasie Ib wg klasyfikacji
dla potrzeb monitoringu. Ponadto notuje się wysoką zawartość azotu amonowego NNH4
(1,7 mg/dm3), odpowiada to wodzie pozaklasowej.
Wody podziemne karbońskiego piętra wodonośnego, występujące na terenie miasta
Tychy w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Tychy – Siersza C/2, są wodami
wielojonowymi. Najczęściej są to wody typu: SO4-HCO3-Ca-Mg, HCO3-SO4-Na-Ca-Mg,
oraz Cl-HCO3-SO4-Ca-Mg-Na. Najczęściej są to wody klasy Ib, Ic oraz klasy II.
Wskaźnikami decydującymi o przynależności do poszczególnych klas są najczęściej wysokie
stężenia jonów: Na+, K+, Mn2+, Fe2+, SO42-, B+, NO3-, NO2- oraz wysoka sucha pozostałość,
twardość i mętność.
Zbiornik ten w większości znajduje się pod wpływem aktywnego drenażu górniczego
kopalń węgla kamiennego, fakt ten wpływa na niską jakość wód i kształtowanie się ich składu
chemicznego w warunkach aktywnej antropopresji.
Ocenę jakości wody podziemnej karbońskiego piętra wodonośnego występującego
na terenie miasta Tychy przeprowadzono na podstawie analiz laboratoryjnych wody z ujęcia
„leśne” (studnie Las-1, Las-2, Las-4, Las-6), należącego do Kompanii Piwowarskiej S.A.
Tychy. Wody podziemne z utworów karbońskich należą do wód o dobrej jakości. Notuje się
jedynie podwyższone zawartości żelaza Fe (od 0,2 do 1,9 mg/dm3, odpowiada to klasie Ib i II
wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu), studnia Las-2 (5,65 mg/dm3, co odpowiada wodzie
pozaklasowej) i manganu Mn (od 0,27 do 0,54 mg/dm3, odpowiada to klasie II i III
wg klasyfikacji dla potrzeb monitoringu). Pozostała część jonów nie przekracza
dopuszczalnych norm dla wód podziemnych i mieści się w klasach Ia i Ib.
_____________________________________________________________________________________
64
Jakość wody podziemnej w utworach triasowych została pominięta ze względu
na brak informacji o tych wodach (na terenie miasta brak studni ujmującej wody z utworów
triasowych).
Inwentaryzacja istniejących ujęć wód podziemnych
Na terenie miasta Tychy do 1992 roku istniały 42 studnie głębinowe ujmujące wody
podziemne: z utworów czwartorzędowych (29 studni), trzeciorzędowych (1 studnia),
karbońskich (11 studni) oraz z połączonych poziomów trzeciorzędu i karbonu (1 studnia).
Łącznie z czwartorzędowego piętra wód podziemnych eksploatowano 354,69 m3/h,
z karbońskiego piętra wodonośnego 224,18 m3/h, z utworów trzeciorzędowych 0,5 m3/h,
a z połączonych poziomów trzeciorzędu i karbonu 6,3 m3/h.
W przeszłości na terenie miasta Tychy istniało kilka dużych ujęć wód podziemnych
(więcej niż 2 studnie), zaopatrujących zakłady przemysłowe na terenie miasta: z utworów
czwartorzędowych – ujęcie Kombinatu Ogrodniczego (zatwierdzone zasoby Q = 70,10 m3/h),
ujęcie Wytwórni Elementów Wielkopłytowych (zatwierdzone zasoby Q = 20,50 m3/h),
z utworów karbońskich – ujęcie „Leśne” Browarów Tyskich (zatwierdzone zasoby
Q = 179,4 m3/h).
Ponadto
istniało
wiele
mniejszych
ujęć
wód
podziemnych,
których zatwierdzone zasoby były większe od 10 m3/h oraz kilka studni zaopatrujących
ogródki działkowe.
Istniejący stan przedstawia się następująco:
Obecnie na terenie miasta Tychy jedynie Browary Tyskie zaopatrują się w wodę z ujęć wód
podziemnych (studnie ujęcia „Las” S-I, S-II, S-IV, S-VI, studnia Gronie – ujmowany karbon,
studnie ujęcia „Sad” 1 i 2, studnie ujęcia „Manderlówka” S-1, S-2, S-3 – ujmowany
czwartorzęd).
Ujęcie Wytwórni Elementów Wielkopłytowych przestało istnieć (istnieje 1 studnia). Ujęcie
Kombinatu Ogrodniczego również nie istnieje, pozostały 3 zdewastowane studnie
za zakładem ISUZU na terenie KSSE S.A. – Podstrefa Tyska.
Nie istnieją również otwory studzienne przy ulicy Bukowej, studnie S-2 i S-3 przy ulicy
Andersa, na terenie MOSiR, studnia piekarni miejskiej została zlikwidowana.
_____________________________________________________________________________________
65
Na terenie miasta istnieją otwory studzienne, w których osprzęt służący do eksploatacji wody
został zdemontowany lub studnie służą jako awaryjne. Są to studnie Zakładów Papierniczych
w Czułowie, Chłodni Składowej w Wilkowyjach, Zakładu PCSBBW przy ulicy Fabrycznej
oraz studnia szybowa na terenie stacji kolejowej „Tychy” u zbiegu ulic Andersa i 1-go Maja.
Rys 3.17.
Lokalizacja studni głębinowych na terenie miasta.
ujęcie prywatne
ujęcie Zakł Pap.
ujęcie Sad
ujęcie Chłodnia
ujęcie Leśne
ujęcie PKP
ujęcie Mandrelówka
ujęcie "Platan"
ujęcia POD
Las i Wiertacz
ujęcie PCS BBW
ujęcie POD Jaśmin
ujęcie byłej
Wytwórni
Wielkopłyt.
ujęcia byłego
Ogrodnictwa
drogi kolejowe
Studnie głębinowe
_____________________________________________________________________________________
66
Jakość wód podziemnych ujmowanych na terenie miasta Tychy
Jakość wód podziemnych ujmowanych z czwartorzędu można przedstawić jedynie
na podstawie analiz laboratoryjnych, wykonanych dla otworów studziennych Sad-1 i Sad-2
w Wilkowyjach, których użytkownikiem jest Kompania Piwowarska S.A. w Tychach (jedyne
funkcjonujące ujęcie wód czwartorzędowych na terenie miasta). Ujmowane wody
czwartorzędowego piętra wodonośnego charakteryzują się dobrą jakością, spełniają warunki
stawiane dla wód do picia i potrzeb gospodarczych oraz znajdują się w I klasie czystości
wg klasyfikacji wód podziemnych dla potrzeb monitoringu. Notuje się jedynie niewielkie
przekroczenie zawartości azotu azotanowego NNO3 w studni Sad-2 (12,4 mg/dm3), norma
dla wód pitnych oraz klasy Ib wg klasyfikacji wód podziemnych dla potrzeb monitoringu
wynosi 10,0 mg/dm3.
Jakość wód karbońskiego piętra wodonośnego można przedstawić jedynie
na podstawie analiz laboratoryjnych wykonanych dla otworów studziennych Las-1, Las-2,
Las-4 i Las-6, których użytkownikiem jest Kompania Piwowarska S.A. w Tychach (jedyne
funkcjonujące ujęcie wód karbońskich na terenie miasta). Karbońskie wody ujęcia
browarnianego „Leśne” charakteryzują się dobrą jakością, prowadząc wody podziemne klasy
Ib. Notuje się jedynie podwyższone zawartości żelaza i manganu, co stawia te wody w II i III
klasie czystości wg klasyfikacji wód podziemnych dla potrzeb monitoringu. Po prostym
uzdatnieniu wody te spełniają warunki, jakim powinna odpowiadać woda do picia
i na potrzeby gospodarcze.
Wydajność ujęć wód podziemnych na terenie miasta Tychy
Na podstawie analizy materiałów archiwalnych (z 1992 roku) ujmowano 354,69 m3/h
wody z czwartorzędowego piętra wodonośnego przy pomocy 29 studni. W większości były to
studnie o wydajności nie przekraczającej 10 m3/h. Największą wydajnością charakteryzowała
się studnia S-5, zlokalizowana na terenie Zakładów Papierniczych w Czułowie (69,1 m3/h
przy s = 32,0 m – dane banku Hydro). Obecnie studnia jest nieczynna.
_____________________________________________________________________________________
67
Obecnie jedynie Kompania Piwowarska eksploatuje wody czwartorzędowe studniami
ujęcia „Sad”: Sad-1 i Sad-2. Wydajność ujęcia wynosi 16,4 m3/h przy depresji 1,5 m
oraz studniami „Manderlówka” S-1, S-2, S-3. Kompania Piwowarska posiada pozwolenie
wodnoprawne na pobór wód podziemnych z ujęcia „Manderlówka” w ilości 9,0 m3/h
przy s = 1,0 – 1,3 m. Ponadto eksploatowane są studnie ujmujące wody z utworów
czwartorzędowych na terenie POD „Jaśmin” oraz „Wiertacz”. Są one eksploatowane
okresowo z małymi wydajnościami.
Dane archiwalne mówią o 10 studniach eksploatujących wody podziemne
karbońskiego piętra wodonośnego. Łącznie wydobywano 224,18 m3/h wody. Obecnie jedynie
Kompania Piwowarska eksploatuje wody karbońskie studniami ujęcia „Las” S-I, S-II, S-IV
i S-VI. Wydajność maksymalna ujęcia „Las” wynosi 179,4 m3/h, przy depresji 10,6 – 43,8 m
(dane Banku Hydro). Największą wydajnością charakteryzuje się studnia S-IV, zlokalizowana
na terenie ujęcia browarnianego „Leśne” (75 m3/h, przy s = 12,6 m – dane Banku Hydro).
Kompania Piwowarska posiada pozwolenie wodnoprawne na pobór wód podziemnych
z ujęcia „Las” w łącznej ilości 154,5 m3/h przy s = 10,6 – 43,8 m.
W rozbiciu na poszczególne studnie pobór wód podziemnych w odniesieniu do wydanego
pozwolenia wodnoprawnego przedstawia się następująco:




studnia S-I
studnia S-II
studnia S-IV
studnia S-VI
Q = 20,5 m3/h
Q = 42,0 m3/h
Q = 68,0 m3/h
Q = 24,0 m3/h
S = 38,6 m
S = 26,6 m
S = 10,6 m
S = 43,8 m
Ponadto na terenie Chłodni Składowej przy ulicy Mikołowskiej istniało ujęcie
eksploatujące wody podziemne karbońskiego piętra wodonośnego z zatwierdzonymi
zasobami 35 m3/h przy depresji s = 2,0 (dane Banku Hydro). Obecnie ujęcie jest nieczynne,
a studnie są nieuzbrojone.
_____________________________________________________________________________________
68
Możliwość budowy nowych ujęć
Na terenie miasta Tychy najbardziej perspektywiczne dla zaopatrzenia w wodę
podziemną jest czwartorzędowe i karbońskie piętro wodonośne, natomiast eksploatacja wód
podziemnych związanych z utworami trzeciorzędu i triasu jest niecelowa z ekonomicznego
punktu widzenia.
Stopień rozpoznania oraz materiały archiwalne dotyczące wód podziemnych
związanych z utworami trzeciorzędowymi pozwala na stwierdzenie, że poniesione nakłady
finansowe będą niewspółmiernie duże do uzyskanych wydajności, ponieważ wody podziemne
w utworach trzeciorzędowych związane są z wkładkami piasków, żwirów i piaskowców
zalegających wśród iłów mioceńskich. Warstwy te tworzą kompleksy o nierównomiernym
rozmieszczeniu, zarówno w pionie jak i w poziomie, co stwarza dodatkowe trudności w ich
dokładnym rozpoznaniu. Przykład może stanowić studnia odwiercona na terenie POD „Las”,
gdzie przy głębokości studni 150 m otrzymano wydajność w wysokości 0,5 m3/h
przy depresji s = 58,9 m.
Obszary o potencjalnie największej zasobności, związane są z czwartorzędowym
piętrem wodonośnym i znajdują się w północnej i południowej części miasta. Związane są
one z dolinami rzek Mlecznej i Gostyni.
W północnej części miasta czwartorzędowe utwory wodonośne znajdują się w dolinie
rzeki Mlecznej, w rejonie Czułowa i Zakładów Papierniczych. Należą one do Użytkowego
Poziomu
Wód
Podziemnych
pod przykrywającymi
je
QII
osadami
–
Rejonu
Małej
nieprzepuszczalnymi
Wisły.
(gliny,
Utwory
gliny
te
zalegają
piaszczyste),
stanowiącymi dobrą izolację przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi, o miąższości
około 30 m, a warstwę wodonośną tworzą piaski i żwiry miąższości około 30 m – studnia
na terenie Zakładów Papierniczych (uzyskana wydajność to 66 m3/h). Są to więc korzystne
warunki
dla
występowania
wód
podziemnych.
Izolacja
poziomu
wodonośnego
od powierzchni również wpływa korzystnie na jakość wód podziemnych w narażonym
na wpływy antropogeniczne obszarze. Korzystny jest również brak potencjalnych ognisk
zanieczyszczeń, z wyjątkiem Zakładów Papierniczych oraz małe zdrenowanie poziomu
czwartorzędowego otworami studziennymi.
Na niekorzyść przemawia fakt, że omawiany obszar znajduje się na terenie obszarów
górniczych kopalń węgla kamiennego, jest więc szczególnie narażony na oddziaływanie
szkód górniczych.
_____________________________________________________________________________________
69
W przypadku dalszej eksploatacji prowadzonej przez kopalnie istnieje możliwość
rozwoju leja depresji w czwartorzędowym piętrze wodonośnym QII – Rejonu Małej Wisły,
a w najgorszym wypadku może dojść do zdrenowania tego poziomu wodonośnego.
Południowa część miasta również znajduje się na obszarze czwartorzędowego
Użytkowego Poziomu Wód Podziemnych (obszar Cielmic i Urbanowic). Poziom wodonośny
na tym terenie jest nieizolowany, a miąższości warstwy wodonośnej nie przekraczają 12 m.
Zasilanie tego poziomu jest ściśle związane z wodami powierzchniowymi (dolina rzeki
Gostyni) i opadami atmosferycznymi. Ze względu na odkryty charakter zbiornika jest on
szczególnie narażony na zanieczyszczenia powierzchniowe, zwłaszcza że południową część
terenu Urbanowic zajmuje Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna – Podstrefa Tyska,
miejska oczyszczalnia ścieków oraz składowisko odpadów komunalnych. Podobne warunki
hydrogeologiczne panują na terenie Cielmic. Obszar ten jest jednak bardzo słabo rozpoznany.
Z analizy materiałów archiwalnych wynika, że miąższość odkrytej warstwy wodonośnej
wykształconej w postaci piasków i żwirów wynosi od 6 do 14 m. Istnieją, więc na tym
obszarze korzystne warunki dla występowania wód podziemnych, wymaga to jednak
dodatkowych badań w celu bliższego rozpoznania struktur wodonośnych na tym terenie.
Tychy znajdują się w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Tychy – Siersza,
który jest poddawany aktywnej antropopresji. Ujęciem eksploatującym wody podziemne
czwartorzędowego piętra wodonośnego jest ujęcie „Leśne”, będące własnością Kompanii
Piwowarskiej. Zatwierdzone zasoby to 179,4 m3/h (dane Centralnego Banku Danych
Hydrogeologicznych). Nieznany jest obszar oddziaływania ujęcia (obszar leja depresji
wywołanej eksploatacją wód), a także aktualny pobór wody.
Na terenie miasta Tychy budowa nowych ujęć wód podziemnych z utworów
karbońskich wymagałaby przeprowadzenia szczegółowych badań, aby nie naruszyć
i tak zachwianej równowagi hydrodynamicznej w GZWP Tychy – Siersza, w wyniku
drenującej działalności kopalń węgla kamiennego. Zbiornik ten obciążony jest eksploatacją
i w przypadku dalszego jej rozwoju może dojść do jego przeeksploatowania i pogorszenia
jakości wody ujmowanej studniami głębinowymi.
_____________________________________________________________________________________
70
3.3.5.Gospodarka wodno ściekowa.
Zgodnie z informacją statystyczną liczba mieszkańców miasta wynosi 132 090.
Zużycie wody w 2002 r. wyniosło 5 844,6 tys. m3, czyli 44,8m3 na mieszkańca. Długość sieci
wodociągowej wynosi 327 km, do której jest podłączone 6 335 budynków.
Tychy charakteryzują się stosunkowo młodą infrastrukturą techniczną w zakresie instalacji
zaopatrzenia w wodę, jak również w instalacje odprowadzające ścieki sanitarne, nie mniej
jednak ich stan techniczny nie jest dobry, a miejscami wręcz zły.
Miasto Tychy zaopatrywane jest w wodę poprzez system wodociągów magistralnych
GO-CZA I oraz GO-CZA II, jak również Czaniec. W oparciu o te magistrale układem
włączeń rozbudowano lokalny system zaopatrzenia w wodę. Przebieg sieci wodociągów
magistralnych przedstawia rys.3.18.
Rys.3.18.
Przebieg wodociągów magistralnych.
Dziećkowice
2 x w fi 1600
Czaniec
w fi 1400
GO-CZA I
w fi 1200
GO-CZA II
w fi 1600
woda przemysłowa
w fi 600
_____________________________________________________________________________________
71
Źródła wody pitnej.
Źródłem zaopatrzenia w wodę są ujęcia wód powierzchniowych zlewni Górnej Wisły
(Zbiornik Goczałkowice, Zbiornik Czaniec oraz Zbiornik Dzieckowice), ponadto ze Skawy
(przerzut przez Sołę) poprzez stacje uzdatniania wody w Goczałkowicach, Kobiernicach,
Gocza II i „Dzieckowice” Ogólna wydajność Zespołu wynosi Q = 800 000 – 850 000 m3d,
z czego z ujęcia w Goczałkowicach Q = 570 000 m3d, a z ujęcia w Kobiernicach
Q = 250 000 m3d. Lokalnymi ujęciami wody są czynne ujęcia studnie użytkowane
przez Browary Tyskie (studnie ujęcia „Las” S – 1, S – II, S – IV, S – VI, studnia „Gronie”,
studnie ujęcia SAD” 1i 2, studnie ujęcia „Manerlówka” S – 1, S – 2, S – 3 oraz studnie
służące jako awaryjne: Zakładów OTOR Silesia w Czułowie, studnia w chłodni składowej
w Wilkowyjach, studnia Zakładu PCSBBW przy ul. Fabrycznej oraz studnia szybowa
na terenie stacji kolejowej Tychy. Pozostałe ujęcia zostały zamknięte lub uległy zniszczeniu.
Miasto Tychy posiada sieć magistralną i rozdzielczą dwustrefową o charakterze
gospodarczym i p-pożarowym. Wg danych RPWiK w Tychach łączna długość sieci
wodociągowej na terenie miasta wynosi 614,1 km. Przewody miejskiej sieci wodociągowej
wykonane są z rur stalowych, żeliwnych, azbestocementowych oraz PE i PVC.
Jakość wody surowej i uzdatnionej.
Miasto Tychy nie posiada stacji uzdatniania wody. Jakość wody pitnej badana jest
w laboratorium RPWiK oraz przez Miejską Stację Sanitarno-Epidemiologiczną (MSSE).
RPWiK pobiera próbki wody w miejscach zakupu wody z GPW, a także raz na kwartał
na końcówkach miejskiej sieci wodociągowej (zdroje uliczne, lokale użyteczności publicznej,
prywatne posesje. Poza tym prowadzi się badania sieci po wystąpieniu awarii, płukaniach
oraz w przypadku interwencji. Miejska Stacja sanitarno-Epidemiologiczna dokonuje badania
jakości wody 4 razy w miesiącu. Badania jakości wody prowadzone są przez niezależne
laboratoria
RPWiK
oraz
MSSE
i
dotyczą
parametrów
fizyko-chemicznych
i bakteriologicznych.
Zapotrzebowanie na wodę.
Zapotrzebowanie na wodę obliczono na podstawie bilansu wody z lat 2000-2003,
pozyskanego z RPWiK oraz ankiet przeprowadzonych w poszczególnych zakładach
przemysłowych.
Wielkość zapotrzebowania na wodę przedstawiono z uwzględnieniem podziału na kategorie
użytkowników: gospodarstwa domowe, przemysł, usługi.
_____________________________________________________________________________________
72
Zakłady przemysłowe są zaopatrywane w wodę z trzech różnych źródeł: część wody
kupowana jest w RPWiK, większe zakłady przemysłowe czerpią wodę z magistrali GPW,
a niektóre zakłady dysponują własnymi ujęciami wody.
Parametry ilościowe przedstawiono w poniższej tabeli.
Tabela 3.18. Wielkość zapotrzebowania na wodę wg poszczególnych użytkowników
systemu w latach 2000-2003 w tys. m3rok.
4 m-ce
Treść
2000
2001
2002
Zapotrzebowanie wody
13 052
12 366
11 380
3 824
- gospodarstwa domowe
5 566
5 444
5 306
1 708
- przemysł
2003 r.
-
woda z RPWiK
1 283
1 250
540
190
-
woda z GPW
1 558
1 443
1 400
493
- woda z ujęć własnych
3 809
3 413
3 338
1 176
6 650
6 106
5 278
1 860
835
817
796
256
RAZEM
- usługi
Stan techniczny sieci wodociągowej.
Na podstawie informacji uzyskanych z RPWiK oraz danych zawartych w „Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania dla miasta Tychy” stan techniczny sieci jest
zły. Wynika to w głównej mierze z materiałów, z których wykonane są przewody
wodociągowe. Duży wpływ na awaryjność ma fakt, że sieć pracuje pod dużym ciśnieniem,
co wywołuje liczne awarie w przypadku małego poboru wody, w godzinach nocnych.
Najbardziej awaryjna sieć wodociągowa występuje na terenie osiedli E, P, T, co wynika
z jakości materiału, z którego wykonana jest sieć.
Straty wody wynoszą od 25 do 35 %, co jest typowe dla starych sieci wodociągowych.
_____________________________________________________________________________________
73
Ścieki sanitarne.
Ścieki sanitarne wytwarzane na terenie miasta Tychy to ścieki bytowo – gospodarcze
wytwarzane przez gospodarstwa domowe oraz ścieki przemysłowe stanowiące wody
poprodukcyjne, wody z mycia. Większość zakładów na terenie miasta odprowadza ścieki
do kanalizacji sanitarnej jedynie Fiat Auto Poland i OTOR Silesia posiadają własne
oczyszczalnie ścieków i odprowadzają je po oczyszczeniu bezpośrednio do wód
powierzchniowych. Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i kanalizacji przejmuje około
10,4 mln m3 ścieków /rok.
Łączny bilans ścieków dla miasta Tychy przedstawia poniższa tabela.
Tabela 3.19. Łączna ilość ścieków wytwarzanych na terenie miasta Tychy, za rok 2002
wraz z szacowaną ilością na rok 2003.
Razem
ROK
Mieszkańcy
Usługi
2002
4 785 403
794 377
2003
4 736 687
786 290
Ścieki razem
Przemysł
Ścieki ogółem
5 579 779
3 621 388
9 201 167
12 718 972
5 522 977
3 667 870
9 190 847
12 424 177
komunalne
z infiltracją
W roku 2002 gospodarstwa domowe wytworzyły 52 % ścieków, z usług dopływało 9 %,
a z przemysłu około 39 % łącznej ilości odbieranych ścieków ( w stosunku do ścieków
ogółem, bez infiltracji).
Ścieki z terenu miasta Tychy oczyszczane są przez dwie oczyszczalnie: w Czułowie,
przyjmującą
ścieki
z
OTOR
Silesia
S.A.
oraz
miejską
oczyszczalnię
ścieków
w Urbanowicach.
Oczyszczalnia ścieków Czułów przyjmuje ścieki przemysłowe oraz bytowo-gospodarcze
powstające na terenie zakładu OTOR Silesia. Ponadto dysponuje punktem zlewnym.
W 2002 r. ilość ścieków dopływających na oczyszczalnię Czułów wyniosła 1 660 972 m3
Szacowana ilość ścieków na rok 2003 to 1 727 411 m3. Są to ścieki wyłącznie przemysłowe.
Oczyszczalnia ścieków Urbanowice przyjmuje zarówno ścieki bytowo-gospodarcze
jak i przemysłowe. Ilość ścieków dopływających na oczyszczalnię w Urbanowicach,
z podziałem na grupy użytkowników systemu przedstawia się według poniższej tabeli.
_____________________________________________________________________________________
74
Tabela 3.20.
Ilość ścieków dopływających na oczyszczalnię ścieków Urbanowice
w roku 2002, wraz z szacowana ilością na rok 2003 w m3rok.
Rok
Mieszkańcy
Usługi
2002
4 785 403
794 377
2003
4 736 687
786 290
Razem
Ścieki razem
Przemysł
Ścieki ogółem
5 579 779
1 960 416
7 540 195
11 058 000
5 522 977
1 940 459
7 463 436
10 696 766
komunalne
z infiltracją
Kanalizacja sanitarna.
Z uwagi na ukształtowanie terenu w mieście Tychy zasadniczy szkielet sieci
kanalizacji sanitarnej tworzą dwa kolektory: Północny i Południowy.

kolektor północny obejmujący swym zasięgiem północne dzielnice miasta takie jak:
Stare Tychy, Śródmieście Północ, Zawiść oraz dzielnice podmiejskie: Wilowyje,
Mąkolowiec,
Czułów-Papiernia,
Wartogłowiec,
Jaroszowice
i
Urbanowice,
Początkowa średnica kolektora to 400 mm przechodząc poprzez kolejne typoszeregi
średnic 800 mm, 1400 mm, na wlocie do oczyszczalni ścieków kolektor posiada
średnicę 1750 mm. Długość kolektora wynosi 8,3 km. Do kolektora włącza się
kanalizacja
ogólnospławna
odprowadzająca
ścieki
z
dzielnicy
Mąkołowiec,
powodując w nim znaczne przepełnienia. Prowadzi to w okresach deszczowych
do zrzutu nieoczyszczonych ścieków do Potoku Tyskiego.
 kolektor południowy, składający się z dwóch nitek:
-
„A” obejmującą swym zasięgiem dzielnice południowo zachodnie i południowe
miasta (Środmieście, Południe, Żwaków, Paprocany), początkowa średnica
kolektora wynosi 500 mm, na wlocie do oczyszczalni kolektor ma średnicę
800 mm a jego długość wynosi 5,4 km
-
„B” obejmującą swym zasięgiem dzielnice południowo wschodnie miasta,
kolektor posiada średnicę od 100 do 1000 mm Jego długość wynosi 3,4 km
i biegnie od dzielnicy Paprocany do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni
ścieków w Urbanowicach.
_____________________________________________________________________________________
75
Do obu kolektorów ścieki odprowadzane są systemem kanalizacji rozdzielczej kanałami
bocznym o średnicach ф 0,2 - 0,4 m. Pierwsza nitka kolektora pracuje przy całkowitym
wypełnieniu ściekami, natomiast druga jest wykonana niezgodnie z projektem, z powodu
minimalnego spadku i przepływu bliskie zeru.
Naturalną linią działu kolektorowego jest linia kolejowa Tychy – Bieruń dzieląca miasto
na zlewnię północną i południową.
Długość sieci kanalizacyjnych wynosi 164,8 km, do których podłączonych jest 2 965
budynków, czyli 46,4 %.
Kanalizacja w dzielnicach obrzeżnych istnieje tylko w niewielkim stopniu lub jest jej brak.
Dotyczy to dzielnic podmiejskich, gdzie tylko w dzielnicy Czułów i Wilkowyje istnieje
w niewielkim zakresie kanalizacja sanitarna podłączona do kolektora północnego.
W pozostałych dzielnicach ścieki odprowadzane są do przydrożnych rowów lub wywożone
ze zbiorników bezodpływowych na oczyszczalnię ścieków.
Pompownie ścieków: Na sieci kanalizacyjnej pracują aktualnie trzy pompownie ścieków:

„RS” – zlokalizowana w dzielnicy Żwaków, przy ul. Żorskiej, w górnym odcinku
„Kolektora Południowego”,

„Z” - zlokalizowana na osiedlu Z, w rejonie ul. Zygmunta,

Pompownia ścieków w Urbanowicach, przy ul. Głównej – zlokalizowana nad Potokiem
Tyskim.
Kanalizacja ogólnospławna.
Kanalizacja ogólnospławna występuje głównie w podmiejskich dzielnicach miasta Tychy.
Północna część dzielnicy Wilkowyje posiada kanalizacje sanitarną i deszczową – która spełnia funkcję
kanalizacji ogólnospławnej, odprowadza ona również ścieki z terenów przemysłowych do Potoku
Wilkowyjskiego. Południowa część dzielnicy jest również uzbrojona w kanalizację deszczową
w chwili obecnej spełnia rolę ogólnospławnej.
Południowa część dzielnicy Mąkołowiec jest skanalizowana w 70 %. Istniejący system
kanalizacji ogólnospławnej z przelewem do Potoku Wilkowyjskiego to kanały o średnicach od 300
do 800 mm. Ścieki ogólnospławne odprowadzane są do Kolektora Północnego.
W części północnej dzielnicy Mąkołowiec ścieki najczęściej odprowadzane są do Potoku
Mąkołowieckiego, będącego dopływem Mlecznej.
Znaczna część dzielnicy Czułów-Zachód odprowadza ścieki sanitarne do istniejącej
kanalizacji wybudowanej jako deszczowa, a pracującej jako ogólnospławna. W północnej części
dzielnicy Czułów ścieki sanitarne oraz wody opadowe odprowadzane są wspólną siecią kanalizacji
ogólnospławnej do Potoku Mąkołowieckiego.
_____________________________________________________________________________________
76
Ścieki sanitarne i wody deszczowe z południowej części Czułowa odprowadzane są wspólną
siecią kanalizacji ogólnospławnej do Kolektora Północnego.
Ścieki bytowo-gospodarcze z budynków mieszkalnych dzielnicy Zwierzyniec odprowadzane
są
do
bezodpływowych
osadników
przydomowych,
przydrożnych
rowów
lub fragmentarycznej kanalizacji ogólnospławnej. Odbiorcą tych ścieków są rowy
melioracyjne.
W dzielnicy Jaroszowice również brak jest miejskiej sieci kanalizacyjnej Ścieki sanitarne
odprowadzane są do przydomowych osadników, a następnie do przydrożnych rowów.
Teren uzbrojony
jest
fragmentarycznie
w
sieć
kanalizacyjną,
a
ścieki
spływają
do najbliższych cieków, a nimi do rzeki Mlecznej.
W rejonie Czułowa, Starych Tychów i Mąkolowca stan techniczny kanalizacji jest zły,
z powodu licznego załamania spadków.
Kanalizacja deszczowa.
Na terenie miasta Tychy obszar zabudowy wielorodzinnej, Tereny Przemysłowe
Wschód oraz KSSE posiada kanalizacje sanitarna i deszczową rozdzielczą. W dzielnicach
podmiejskich wody deszczowe odprowadzane są głównie przez układ sieci ogólnospławnej
lub rowami przydrożnymi i melioracyjnymi. Teren miasta podzielony jest na 12 zlewni
kanalizacji deszczowej, które są dopływami rzeki Gostynki. W dzielnicach podmiejskich
wody deszczowe poprzez fragmentaryczną sieć lub system rowów powierzchniowych
odprowadzane są do potoków.
Oczyszczalnie ścieków.
Na terenie miasta Tychy zlokalizowane są dwie oczyszczalnie ścieków: miejska
w Urbanowicach (fot.4 i fot.5) i przemysłowa w Czułowie.
Do oczyszczalni w Urbanowicach dopływają zarówno ścieki bytowo-gospodarcze, jak i ścieki
przemysłowe z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie miasta.
Oczyszczalnia ścieków w Czułowie oczyszcza ścieki przemysłowe i bytowe pochodzące
z zakładu OTOR Silesia S.A.
_____________________________________________________________________________________
77
Fot.6. Oczyszczalnia ścieków w Urbanowicach.
Fot.7. Oczyszczalnia ścieków w Urbanowicach.
_____________________________________________________________________________________
78
Rys.3.19.
Obraz zlewni ścieków komunalnych.
Oczyszczalnia
Papiernia
linia działu
kolektorowego
kolektor północny
kolektor południowy
Oczyszczalnia
Urbanowice
Dodatkową zlewnią ścieków jest zlewnia zbierająca ścieki z północnej dzielnicy
Czułów przekazująca ścieki do oczyszczalni ścieków przy Zakładach Papierniczych OTOR
SILESIA.
Oczyszczalnia ścieków w Urbanowicach.
Centralną oczyszczalnią ścieków dla miasta jest oczyszczalnia zlokalizowana w dzielnicy
Urbanowice położona na wschodnim obrzeżu miasta, na obrzeżu terenów przemysłowych,
w odległości około 200 m od rzeki Gostynki, do której zrzucane są oczyszczone ścieki.
Obecnie do oczyszczalni dopływa 11 077 tys. m3/r ścieków, co po odjęciu wód filtracyjnych
i ścieków dowożonych daje 8 010 tys. m3/t. Oczyszczalnia wytworzyła w 2002 r. 2 819,8 Mg
osadów, z czego 1 446,6 Mg było okresowo magazynowane na terenie oczyszczalni,
a 1 373,2 Mg zostało sprzedane celem gospodarczego wykorzystania.
Efektem oczyszczania ścieków jest powstanie około 1200 Mg suchej masy osadów.
_____________________________________________________________________________________
79
Tabela poniżej podaje dane n.t. jakości ścieków surowych i oczyszczonych w oczyszczalni,
porównane z dopuszczalnymi wartościami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska
z 29.11.2002 r. w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków
do wód i ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.
Tabela 3.21.
Jakość
ścieków
oczyszczonych
odpływających
z
oczyszczalni
w Urbanowicach.
2000
2001
Wg
2002
Pozwolenia
Wskaźnik
Jedn.
wodno
surowe
oczyszczone
surowe
oczyszczone
surowe
oczyszczone
prawnego
Wymagania
Wymagania
rozp. z
Dyrektywy
29.11.2002 r.
91/271/EEC
BZT 5
gO2/m3
620,0
33,9
705,7
27,1
608,7
25,6
36,7
15
25
ChZT
gO2/m3
820,0
68,0
969,5
55,0
1204,5
57,4
150
125
125
Zawiesina
g/m3
230,0
19,4
339,1
17,0
217,8
21,0
50
35
30
Azot
3
g N/m
41,0
12,3
38,4
15,0
29,7
15,0
30
10
10
Fosfor
g P/m3
22,0
9,4
30,4
7,0
8,8
6,2
7,7
1
1
Analiza danych dotyczących jakości ścieków wykazuje, że oczyszczalnia nie jest w stanie,
przy obecnej technologii, zapewnić poziomu oczyszczania ścieków określonych w przepisach
polskich i UE. Dopuszczalne przekroczenia stężeń azotu ogólnego i fosforu znacznie
przekraczają wartości dopuszczalne. Analiza potwierdza pilną potrzebę modernizacji węzła
biologicznego.
Z uwagi na konieczność modernizacji oczyszczalni, prowadzone aktualnie są prace
budowlane,
które
prowadzą
do
modernizacji
części
mechanicznej
oczyszczalni.
Prace związane z modernizacją części biologicznej i gospodarki osadowej rozpoczną się
w roku 2004. Rozpoczęta modernizacja sprawi, że po jej zakończeniu jakość ścieków
oczyszczonych będzie w pełni odpowiadała wymaganiom stawianym w obowiązujących
przepisach. Dla prawidłowej pracy części biologicznej oczyszczalni wybudowano zlewnię
ścieków dostarczanych z bezodpływowych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb).
Miejska oczyszczalnia ścieków komunalnych administrowana jest przez Regionalne Centrum
Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A. w Tychach. Podjęte przez Centrum działania
modernizacyjne już spowodowały zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska. Oczyszczalnia
aktualnie obsługuje około 98 % mieszkańców miasta.
_____________________________________________________________________________________
80
Oczyszczalnia pracuje w oparciu o Pozwolenie wodnoprawne wydane przez Wojewodę
Śląskiego i w świetle obowiązującego pozwolenia wodnoprawnego spełnia stawiane
w nim wymagania.
Oczyszczalnia ścieków w Czułowie.
Oczyszczalnia ścieków zlokalizowana przy zakładach Papierniczych OTOR SILESIA
oczyszcza ścieki z zakładu OTOR Silesia S.A.. Są to ścieki przemysłu papierniczego
oraz ścieki sanitarne pochodzenia socjalno-bytowego. W 2002 r. do oczyszczalni dopływało
4 547 m3/d. Oczyszczalnia składa się z trzech ciągów technologicznych:

część mechaniczna ścieków poprodukcyjnych papierniczych,

część mechaniczna ścieków socjalno-bytowych,

część biologiczna, wspólna dla ścieków poprodukcyjnych papierniczych i ścieków
bytowo-gospodarczych.
Tabela 3.22. Jakość ścieków oczyszczonych odpływających z oczyszczalni w Czułowie.
Wskaźnik
Jednostka
3
Próba z
Próba z
05.03.2003 18.11.2002
Wartości
średnie za
2002 r.
Wg Pozwolenia
wodnoprawnego
Wymagania
Wymagania
Rozp. z dnia
Dyrektywy
29.11.2002 r.
91/271/EEC
BZT 5
gO2/m
-
30
31 -37
30
15
25
ChZT
gO2/m3
139
150
120-148
150
125
125
Zawiesina
3
g/m
23,0
47
21-32
50
35
30
Azot
3
gN/m
2,64
-
-
30
15
15
Fosfor
gP/m3
0,20
-
-
5
2
2
Analiza danych wykazuje, że oczyszczalnia pracuje dobrze, generalnie spełniając warunki
określone w Pozwoleniu wodnoprawnym. Jednak w świetle obowiązujących aktualnie
przepisów polskich i UE jakość ścieków oczyszczonych nie odpowiada stawianym
warunkom. Oczyszczalnia nie jest w stanie spełnić wymagań odnośnie stężenia BZT5 i ChZT
(w porównaniu z wartościami dopuszczalnymi). Powodem tego jest specyfika ścieków
z przemysłu papierniczego, gdzie bardzo mało jest azotu i fosforu, a dużo węgla. Stąd dodaje
się do ścieków związki zawierające azot i fosfor. Sytuacja ta wymaga podjęcia prac
skierowanych na modyfikację obecnej technologii umożliwiającej uzyskanie jakości ścieków
oczyszczonych o parametrach określonych w obowiązujących przepisach
_____________________________________________________________________________________
81
Część mechaniczna oczyszczalni ścieków poprodukcyjnych papierniczych znajduje się na terenie
zakładu i jest eksploatowana oraz stanowi własność OTOR Silesia S.A. Pozostała część oczyszczalni
jest eksploatowana przez „Oczyszczalnia ścieków Czułów” Sp. z o.o.
Oczyszczalnia posiada pozwolenie wodno-prawne na odprowadzanie ścieków oczyszczonych wydane
przez Prezydenta Miasta Tychy, ważne do 2007 r. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka
Mleczna w km 12+870. Oczyszczalnia powstała w 1995 r. a jej stan techniczny jest dobry.
Podlega ona modernizacji polegającej na rozbudowie i doposażeniu istniejących obiektów.
Oczyszczalnia ta oczyszcza głównie ścieki przemysłowe z produkcji papieru firmy OTOR Silesia S.A.
Niewielkie ilości doprowadzane są z miasta. Obiekty oczyszczalni przystosowane są przyjęcia
większej ilości ścieków docelowo planuje się jej dalszą modernizację umożliwiającą przyjęcia
8 500 m3 ścieków w ciągu doby. Warunkiem zwiększenia jej przepustowości jest rozwiązanie
gospodarki osadami czyli zakup prasy do odwadniania osadów.
3.3.6. Tereny zagrożenia powodziowego.
W obrębie granic administracyjnych miasta istnieją 2 działy wodne powierzchniowe III rzędu
dzielące:
1) Potok Mąkołowski i rzekę Mleczną od Potoków Tyskiego,
Wilkowyjskiego i Browarnianego z trasą przebiegu wschód –
południowy zachód.
2) Potok Wilkowyjski, Browarniany i Tyski od rzeki Gostynki, potoków
Żwakowskiego, Wyrskiego z przebiegiem północny wschód –
południowy zachód na odcinku między browarem, a trasą szybkiego
ruchu Beskidzka – przebieg niepewny.
Zbiorniki wodne.
Na obszarze miasta znajduje się zbiornik wodny Paprocany (jezioro) powstały na wskutek spiętrzenia
wody z części zlewu rzeki Gostynki.
Podstawowe dane techniczne:
-
powierzchnia zlewu – 20,40 km2
-
pojemność zbiornika - 1 650,00 mln m3
-
rzędna normalnego spiętrzenia - 242,00 m.n.p.m.
-
rzędna korony - 244,00 m.n.p.m
Jaz przelewowy zlokalizowany jest na prawym przyczółku zapory. Długość zapory wynosi
660,00 mb.
_____________________________________________________________________________________
82
Woda do reki Gostynki odprowadzona jest z jazu kanałem odpływowym składającym się
z trzech odcinków:
-
żłób betonowy o długości - 30 mb
-
kanał ubezpieczony opaskami z faszyny o długości - 90 mb
-
przepust betonowy o długości - 60 mb.
Układ cieków wodnych z punktu widzenia zagrożenia powodziowego istnieje tylko
na niewielkim odcinku Potoku Tyskiego (ulica Sienkiewicza) i na niewielkim odcinku
Gostynki, i tam ze względu na położenie może przyczynić się do wzrostu tego zagrożenia.
Położenie są tam obiekty, które zawężają przekrój koryta, międzywala i obszaru równi
zalewowej. W pobliżu koryt cieków znajdują się elementy stałe, takie jak budynki,
ogrodzenia, roślinności, mosty, przepusty, obiekty przemysłowe.
W przeważającej mierze jednak w bezpośrednim sąsiedztwie cieków, w dolinach rzek
i potoków dominują pola, łąki i lasy. W obszarze miasta większość zabudowy została
odsunięta od koryt cieków, które to tereny przeznaczono na użytkowanie parkowe.
Kultura użytkowania cieków sprawia jednak, że mogą one być potencjalnym zagrożeniem
z przyczyn subiektywnych, jeżeli potraktuje się je jako taśmociąg do przenoszenia śmieci.
W tym przypadku specyficzny charakter hydrograficzny miasta oraz naturalna skłonność
do zabagniania dna doliny cieku czyni ją czułą na wszelkie zatamowania odpływu miejsc
przewężonych w korycie.
Charakterystycznym rysem układu cieków na terenie miasta jest obszar Starych Tych,
gdzie zabudowa miejska podchodzi bardzo blisko do koryta Potoku Tyskiego.
Rzeka
Gostynka
i
Potok
Paprocański
sąsiadują
bezpośrednio
z
zabudowaniami
przemysłowymi Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Na obszarze miasta wyodrębnione zostały tak zwane tereny zalewowe, które głównie
występują w dolinie rzeki Gostynki i jeziora Paprocańskiego tworząc szeroki pas stref zalewu
i ewentualnych podtopień.
Miasto Tychy może być narażone na zagrożenie pogodowe. Do najczęściej
występujących należy zaliczyć gwałtownie opady deszczu, które w rejonach osiedla
Paprocany, Stare Tychy, mogą spowodować wystąpienie wód z Potoku Tyskiego i zalanie
piwnic, magazynów sklepowych. Mogą wystąpić zakłócenia w ruchu drogowym w rejonie
ulicy Sienkiewicza.
_____________________________________________________________________________________
83
Przerwanie zapory czołowej jeziora Paprocany stwarza zagrożenie dla rejonu
znajdującego się po obu stronach ulicy Sikorskiego. Zasięg oddziaływania zalewu kończy się
w przekroju rzeki Gostynka w rejonie trzech mostów drogowych znajdujących się w ciągu
ulicy Sikorskiego, drogi Katowice – Bielsko i ulicy Cielmickiej. Fala powodziowa
nie stanowi zagrożenia dla osiedla domków w rejonie Cielmic.
Wpływ zbiorników retencyjnych na kształtowanie się fali powodziowej na tyskich
rzekach i potokach.
W górnej części rzeki Wisły znajdują się wielozadaniowe zbiorniki retencyjne
na rzece Wiśle w Goczałkowicach i Pszczynce w miejscowości Łąka k/Pszczyny.
Zbiornik na Wiśle posiada całkowitą pojemność około 165 mln m3, z czego rezerwa
powodziowa około 60 mln m3. Łączna przepustowość urządzeń spustowych zbiornika wynosi
945 m3/s. Zdolność redukcyjna fali kulminacyjnej zapory w Goczałkowicach wynosi około
50. Może ona zmniejszyć przepływ fali (w przekroju zapory) o 91 m3/s.
Wały przeciwpowodziowe usytuowane poniżej zbiornika w Goczałkowicach
o długości około 30 km na obu brzegach spełniają wymagania klasy II.
W górnej części Soły zlokalizowane są trzy wielozadaniowe zbiorniki retencyjne:
„Czaniec”, „Porąbka” i „Tresna”. Największy z nich to „Tresna”, który jednocześnie
położony jest najwyżej. Łącznie pojemność zbiorników wynosi około 124 mln m3, z czego
rezerwa przeciwpowodziowa wynosi około 30 mln m3. Łączna pojemność urządzeń
spustowych zapory (dennych i powierzchniowych) wynosi 1 693 m3/s.
Zdolności redukcyjne zapory, które mają zasadniczy wpływ na kształtowanie się fali
powodziowej w dolinie rzeki Soły przedstawiono dla powodzi z la t 1970 i 1997.
1970 rok
3
1997 rok
Dopływ
1250 m /s
1200 m3/s
Odpływ
800 m3/s
700 m3/s
Wały przeciwpowodziowe w dolinie rzeki Soły odpowiadają klasie II i częściowo III.
Awarie zapór retencyjnych zbiorników wodnych w Tresnej lub Goczałkowicach mogą
spowodować nieznaczne straty wynikające z podtopienia gruntów rolnych w południowej
części miasta wzdłuż rzeki Gostynki.
_____________________________________________________________________________________
84
Przeciwdziałanie powodziom.
W celu zapobieżeniu ewentualnym powodziom część brzegów rzek została
obwałowana. Szczególnie istotnym obwałowaniem są wały ochronne rzeki Gostynki
zabezpieczające tereny przed cofką wody w przypadku wylewów rzeki Wisły i Soły.
Rzeka Gostynka – Administrator – Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Katowice,
Inspektorat Bieruń.
Tabela 3.23. Rzeka Gostynka wykaz obwałowań.
km biegu rzeki
Wał rzeki
Administrator
Śl.Z.M.i U.W.
Gostynia
w Bieruniu
Długość wałów (km)
Klasa
Od
Do
wałów
9+200
18+870
III
Brzeg
Brzeg
lewy
prawy
4,730
4,490
Całkowita
9,220
Rzeka Mleczna - Administrator – Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Katowice,
Inspektorat Bieruń.
Tabela 3.24.
Wał rzeki
Mleczna
Rzeka Mleczna wykaz obwałowań.
Administrator
Śl.Z.M.i U.W.
w Bieruniu
km biegu rzeki
Klasa
Od
Do
wałów
4+400
8+800
Długość wałów (km)
Brzeg lewy Brzeg prawy
Całkowita
4,520
4,380
8,900
3,680
3,830
7,510
8,200
8,210
16,410
III
10+800
14+500
Razem:
Potok Tyski - Administratorzy:

Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Katowice, Inspektorat Bieruń;
od ujścia do Gostynki (Tychy – Urbanowice) do węzła Beskidzkiego;

Urząd Miasta Tychy – Wydział Komunalny Ochrony Środowiska i Rolnictwa –
od węzła Beskidzkiego do ujścia P. Wilkowyjskiego i Browarniczego (od granic
miasta Tychy i lasów – P. Browarniany).
_____________________________________________________________________________________
85
Stare Koryto Gostyni – Administratorzy:

Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Katowice, Inspektorat Bieruń;
od źródeł na terenie Gostyni do ulicy Bielskiej;

„NOMA” od ulicy Bielskiej do rurociągu GO-Cza przed jeziorem Paprocańskin
(wraz ze zbiornikiem wstępnego osiadania).
Tabela 3.25. Wykaz posterunków wodowskazowych.
Lp.
Lokalizacja i nazwa posterunku
wodowskazowego
Stan wody
ostrzegawczy
alarmowy
Na terenie powiatu tyskiego
1
Wisła – Bieruń Nowy
220
330
2
Pszczynka - Międzyrzecze
220
330
3
Gostynka – Bojszowy (na moście)
220
330
4
Rzeka Korzeniec – Bojszowy Nowe
220
330
5
Mleczna – Bieruń
-
-
6
Przemsza – CZK Mysłowice
-
-
Z terenu powiatu oświęcimskiego
1
Wisła - Pustynia
330
480
2
Wisła - Gromiec
300
450
3
Wisła - Smolice
350
530
4
Soła – Oświęcim „Zamek”
340
450
Z terenu powiatu bielskiego
1
Biała – Komorowice
210
290
2
IŁownica
300
400
3
Wisła – KWK „Silesia”
240
300
Obiekty zagrożone.
Na obszarach miasta, które są narażone na zatopienia występują zabudowania
mieszkalne i gospodarcze, a także grunty rolne. W związku z tym zagrożone mogą być
zdrowie i mienie ludności z tych terenów.
W okresie powodzi zimowo wiosennych, gdy na Wiśle puszczają lody zagrożone są:
-
most drogowy przy ulicy Sikorskiego na rzece Gostynka,
-
most drogowy na ulicy Beskidzkiej na rzece Gostynka.
_____________________________________________________________________________________
86
W przypadku bardzo intensywnych i długotrwałych opadów atmosferycznych dodatkowo:
-
most przy ulicy Bielskiej w Lesie Kobiórskim na rzece Gostynka.
Podczas zatopień zabudowań mieszkalnych i gospodarczych może nastąpić
uwolnienie się, magazynowanych w różnego typu urządzeniach, substancji, a skutkiem tego
może zaistnieć zagrożenie skażeniami biologicznymi, chemicznymi jak i zagrożenie
epidemiologiczne.
_____________________________________________________________________________________
87
3.4. Gospodarka odpadami.
3.4.1 Wprowadzenie.
Odpady stanowią nieodłączny element towarzyszący bytowaniu człowieka oraz prowadzonej
przez niego działalności. W związku z tym przedmiotem analiz podjętych w ramach
niniejszego opracowania są odpady w rozumieniu ustawy o odpadach (Dz.U. nr 62 z 2001,
poz.628) wydzielane i gromadzone na terenie miasta Tychy (fot.8 i fot.9).
Fot.8. Składowisko odpadów komunalnych.
_____________________________________________________________________________________
88
Fot.9. Składowisko odpadów komunalnych.
Są to odpady komunalne powstające w gospodarstwach domowych, oraz odpady,
pochodzące z różnych rodzajów działalności takich jak: handel, usługi i produkcja
przemysłowa.
Najważniejszym zadaniem dla kształtujących polityką gospodarki odpadami jest konieczność
stworzenia warunków dla ograniczenia ilości odpadów kierowanych do procesu składowania.
W realizowanym planie ochrony środowiska nadrzędnym celem w zakresie gospodarki
odpadami jest dostosowanie przyszłych rozwiązań do standardów europejskich. Wymagania
Unii Europejskiej dotyczące gospodarki odpadowej zostały sprecyzowane w odpowiednich
dyrektywach, co znalazło w Polsce swoje odzwierciedlenie w aktualnie obowiązującym
systemie prawnym. Wytyczne Unii Europejskiej wskazują na konieczność ograniczania ilości
składowanych
odpadów
poprzez
zwiększenie
ich
przerobu
i
unieszkodliwiania
oraz zintensyfikowanie odzysku surowców wtórnych. Prawo Unii Europejskiej wyraźnie
zobowiązuje
państwa
członkowskie
do
stworzenia
zintegrowanej
sieci
zakładów
przetwarzających, unieszkodliwiających i odzyskujących odpady, zalecając jednocześnie by
stosować w tych zakładach najlepsze dostępne techniki.
_____________________________________________________________________________________
89
W rozwiązaniach gospodarki odpadami komunalnymi uwzględniających wymagania Unii
Europejskiej szczególną uwagę należy zwrócić na Dyrektywę Rady Unii Europejskiej
nr 99/31 z 26 kwietnia 1999r. w sprawie składowania odpadów, w tym zwłaszcza na artykuł
5 pkt. 1 i 2.
Punkt 1 w/w artykułu zobowiązuje państwa członkowskie do opracowania strategii redukcji
odpadów biodegradowalnych przeznaczonych do składowania. Według artykułu 5 pkt. 2
strategia ta powinna zagwarantować redukcję odpadów biodegradowalnych.
Ma to nastąpić w trzech etapach:
 do 2002 roku do 75 % masy takich odpadów wytworzonych w 1995 r.
Zmniejszenie ilości odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowiskach
powinno być osiągane poprzez stosowanie metod recyklingu, kompostowania, produkcji
biogazu oraz wprowadzania innych działań, które zmierzają do odzysku materiałów i energii.
Artykuł 6
w/w
dyrektywy zobowiązuje
państwa
członkowskie
do
zapewnienia,
że na składowisko będą przyjmowane tylko odpady po wcześniejszej obróbce (nie dotyczy
to odpadów tzw. obojętnych).
Ustawa o odpadach nakazuje by: „odpady przed umieszczeniem na składowisku odpadów
były poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego i biologicznego
oraz segregacji w celu zmniejszenia zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska
bądź zmniejszenia ilości lub objętości składowanych odpadów”.
Przyjmując hipotetycznie, że wymagania Unii Europejskiej wynikające z Dyrektywy 99/31
w stosunku do Polski będą przesunięte w czasie o 3 lata, krajowa strategia dotycząca redukcji
odpadów biodegradowalnych powinna gwarantować uzyskiwanie następujących poziomów:
 do 75 % wagowo w 2005 roku,
 do 50 % wagowo w 2010 roku,
 do 25 % wagowo w 2015 roku.
Należy zaznaczyć, że poza redukcją odpadów biodegradowalnych postępować winien proces
redukcji tzw. surowców wtórnych z odpadów komunalnych i odpadów opakowaniowych
także z innych źródeł poza gospodarstwami domowymi (w tym odpady ze szkła, plastików,
metali i innych).
_____________________________________________________________________________________
90
3.4.2 Odpady komunalne.
3.4.2.1.Stan istniejący.
Źródłem powstawania odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe. Łącznie
z tą grupą odpadów zagospodarowuje się również odpady inne niż niebezpieczne,
które ze względu na swój charakter i skład są podobne do odpadów powstających
w gospodarstwach domowych. Do odpadów komunalnych zalicza się również odpady
wielkogabarytowe (nie mieszczące się w tradycyjnych gabarytach pojemników).
W Tychach nie prowadzono szczegółowych badań nad określeniem rzeczywistej ilości
wytwarzanych odpadów komunalnych. W związku z tym dla potrzeb niniejszego
opracowania wyznaczenie ilości oraz sporządzenie bilansu powstających odpadów dokonano
w oparciu o ilości odpadów dostarczone na teren składowiska odpadów.
W tabeli nr 3.26. zestawiono ilość wytwarzanych odpadów w Tychach.
Tabela 3.26. Ilość wytworzonych odpadów komunalnych w Tychach.
Wyszczególnienie
Jednostka
Ilość wytworzonych odpadów
2000
2001
2002
Ilość wytwarzanych odpadów
Mg
70 014
64 422
61 973
W tym ilość odpadów komunalnych
Mg
56376
54119
55785
Ilość składowanych odpadów na składowisku
Mg
70 014
64 422
51 973
W tym ilość składowanych odpadów
Mg
56376
54119
45785
komunalnych
Różnica między ilością wytworzonych odpadów a ilością składowanych odpadów
na składowisku w Tychach wynika z faktu, że część odpadów transportowana była
na składowiska w sąsiednich miejscowościach. Dotychczas większość wytwarzanych
odpadów komunalnych
była
składowana
na
składowisku odpadów komunalnych,
tylko niewielkie ilości były wykorzystywane jak surowce wtórne. W 2002 r. według
informacji podanej przez Master Sp. z o.o. i Urzędu Miasta Tychy, dzięki selektywnej zbiórce
odpadów odzyskano ok.:
-
Papier
181,5 Mg,
-
Szkło
360,9 Mg,
-
Tworzywa sztuczne
136,6 Mg,
_____________________________________________________________________________________
91
Oprócz wyżej wymienionych odpadów na terenie składowiska wyselekcjonowano :
-
Metale
1,78 Mg,
-
Opony
11,2 Mg,
-
Gruz budowlany
3720,1 Mg.
Jakość powstających odpadów
Oceny
jakości
powstających
odpadów
dokonano
na
podstawie
badań
przeprowadzonych przez Główny Instytut Górnictwa na zlecenie MPGO Master. Skład
odpadów zmienia się w zależności od pory roku ,charakteru siedlisk domowych. W tablicy
nr 3.27 zestawiono wyniki badań składu morfologicznego odpadów wytwarzanych w trzech
różnych dzielnicach miasta oznaczonych:

I – to rejon Czułowa

II – to rejon osiedla B

III – to rejon osiedla H
Tabela 3.27. Skład odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie miasta Tychy
Okres zimowy
składniki
odpady <10 mm
Okres letni
I
II
III
I
II
III
58,00%
9,30%
8,10%
35,00%
5,60%
6,60%
27,60%
1,90%
15,00%
16,50%
4,70%
9,40%
5,50%
5,80%
3,80%
0,50%
100,00%
47,80%
3,10%
8,10%
10,70%
5,00%
10,80%
1,80%
0,50%
3,10%
1,00%
100,00%
20,80%
1,60%
7,50%
9,40%
5,90%
6,80%
3,00%
4,00%
5,80%
0,20%
100,00%
30,90%
0,60%
11,70%
25,60%
6,40%
11,50%
4,00%
0,50%
3,00%
0,20%
100,00%
33,70%
2,70%
9,10%
21,10%
6,10%
15,30%
2,90%
1,60%
0,80%
0,10%
100,00%
spożywcze roślinne
8,10%
spożywcze zwierzęce
0,30%
papier i tektura
2,30%
tworzywa sztuczne
1,90%
tekstylia
1,60%
szkło
6,10%
metale
1,50%
organiczne pozostałe
2,30%
mineralne pozostałe
17,70%
drewno
0,20%
Suma : 100,00%
Określenie jakości odpadów jest punktem wyjścia do rozważań dotyczących
możliwości doboru odpowiednich technologii w zakresie przerobu odpadów, odzysku
surowców i unieszkodliwienia pozostałości (balastu).
_____________________________________________________________________________________
92
Podstawowe grupy oraz rodzaje odpadów innych niż niebezpieczne, powstających
na terenie miasta sklasyfikowano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska
z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112 poz. 1206).
Są to m.in.:

Odpadowa masa roślinna (kod – 02.01.03)

Odpady z mycia i przygotowania surowców (kod - 02.02.01)

Odpadowa tkanka zwierzęca (kod - 02.02.02)

Odpady kory (kod - 03.01.01)

Trociny, wióry, ścinki, drewno (kod - 03.01.05)

Odpady z przetworzonych włókien tekstylnych (kod – 04.02.22)

Przeterminowane środki ochrony roślin inne niż I i II klasy toksyczności (kod –
07.04.81)

Odpady farb i lakierów inne niż wymienione w 08 01 11 (kod -08.01.12)

Błony i papier fotograficzny zawierające srebro lub związki srebra (kod - 09.01.07)

Żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z wyłączeniem pyłów z kotłów
wymienionych w 10.01.04), (kod -10.01.01)

Odpady z toczenia i piłowania żelaza oraz jego stopów (kod – 12.01.02)

Odpady z toczenia i piłowania metali nieżelaznych (kod – 12.01.03)

Opakowania z papieru i tektury (kod – 15.01.01)

Opakowania z tworzyw sztucznych (kod – 15.01.02)

Opakowania z metali (kod – 15.01.04)

Opakowania wielomateriałowe (kod – 15.01.05)

Opakowania ze szkła (kod – 15.01.07)

Zużyte opony (kod – 16.01.03)

Metale żelazne (kod – 16.01.17)

Metale nieżelazne (kod – 16.01.19)

Tworzywa sztuczne (kod – 16.01.19)

Nieorganiczne odpady inne niż wymienione w 16.03.03 (kod – 16.03.04)

Produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia (kod – 16.03.80)

Magnetyczne i optyczne nośniki informacji (kod – 16.80.01)
_____________________________________________________________________________________
93

Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów (kod – 17.01.01)

Gruz ceglany (kod – 17.01.02)

Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia (kod – 17.01.03)

Odpady z remontów i przebudowy dróg (kod – 17.01.81)

Odpadowa papa (kod – 17.03.80)

Żelazo i stal (kod – 17.04.05)

Złom kabli (kod - 17.04.11)

Skratki (kod – 19.08.01)

Zawartość piaskowników (kod – 19.08.02)

Ustabilizowane osady ściekowe (kod – 19.08.05)

Szkło gromadzone selektywnie (kod – 20.01.02)

Odpady tworzyw sztucznych gromadzone selektywnie (kod – 20.01.39)

Odpady komunalne niesegregowane (kod – 20.03.01)

Zmieszane odpady gospodarcze podobne do komunalnych (kod – 20.03.99)
Ilość odpadów komunalnych wytworzonych w gminie Tychy w roku 2002 (odpady
z grupy 20) i skierowanych na składowisko odpadów komunalnych w Tychach Urbanowicach
wyniosła 45 785 Mg/rok Na inne składowiska skierowano w tym samym roku
około 10 000 Mg odpadów komunalnych.
Największym strumieniem odpadów wytwarzanych w mieście są odpady komunalne
niesegregowane. Są one wywożone bezpośrednio na składowisko odpadów w Urbanowicach.
Składowisko w Urbanowicach przyjmuje do składowania wszystkie odpady grupy 20
i niektóre odpady pozostałych grup wyszczególnione w tabeli nr 3.28.
W tabeli nr 3.29. wyszczególniono odpady poddawane procesom segregacji i odzysku.
_____________________________________________________________________________________
94
Tabela 3.28.
Odpady przyjmowane do składowania na składowisku odpadów
w Urbanowicach poza grupą 20.
KOD ODPADÓW
rodzaj odpadów
15 01
odpady opakowaniowe
15 01 05
opakowania wielowarstwowe
15 01 06
zmieszane odpady opakowaniowe
15 02
Sorbenty, materiały filtracyjne, ubrania ochronne
150203
Sorbenty, materiały filtracyjne ,tkaniny do wycierania
16 03
partie produktów nie odpowiadające wymaganiom oraz produkty przeterminowane lub
nieprzydatne do użytku
16 03 80
produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia
17 01
odpady materiałów i elementów budowlanych oraz infrastruktury drogowej
17 01 01
odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów
17 01 02
gruz ceglany
17 01 03
odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia
17 01 07
zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego i elementów wyposażenia
17 01 80
usunięte tynki, tapety, okleiny
17 01 81
odpady z remontu i podbudowy dróg
17 03 80
odpadowa papa
17 05 04
gleba i ziemia
17 06 04
materiały izolacyjne nie zawierające substancji niebezpiecznych
17 09
Inne odpady z budowy, remontów i demontażu
17 09 04
Zmieszane odpady z budowy ,remontów i demontażu inne niż wymienione 170901, 170902, 170903.
19 01
Odpady z termicznego przekształcania odpadów
19 01 19
Piaski ze złóż fluidalnych
19 05
Odpady z tlenowe rozkładu odpadów stałych
19 05 01
Nie przekompostowane frakcje odpadów komunalnych i podobnych
19 05 02
Nie przekompostowane frakcje odpadów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego
19 05 03
Kompost nie odpowiadający wymaganiom
19 08
odpady z oczyszczalni ścieków
19 08 01
Skratki
19 08 02
zawartość piaskowników
19 08 05
ustabilizowane komunalne osady ściekowe
19 09
Odpady z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych
19 09 01
Odpady stałe ze wstępnej filtracji i skratki
19 09 02
Osady z klarowania wody
19 09 03
Osady z dekarbonizacji wody
19 09 04
Zużyty węgiel aktywny
19 12
Odpady z mechanicznej obróbki odpadów
19 12 12
Inne substancje[ w tym zmieszane substancje] z mechanicznej obróbki odpadów
Od 2002 r. MGPGO „Master” Sp. z o.o. w Tychach posiada stację segregacji odpadów
zbieranych na terenie miasta w sposób selektywny, wykaz odpadów podlegających segregacji
przedstawia tabela 3.29.
_____________________________________________________________________________________
95
Tabela 3.29. Odpady podlegające segregacji i recyklingowi.
KOD ODPADÓW
RODZAJ ODPADÓW
15 01
odpady opakowaniowe
15 01 01
opakowania z papieru i tektury
15 01 02
opakowania z tworzyw sztucznych
15 01 03
opakowania z drewna
15 01 04
opakowania z metalu
15 01 07
opakowania ze szkła
15 01 09
opakowania z tekstyliów
16 01
odpady inne
16 01 03
zużyte opony do średnicy 1400 mm
16 01 17
metale żelazne
16 01 19
tworzywa sztuczne
16 01 20
Szkło
17 02
odpady drewna, szkła i tworzyw sztucznych
17 02 01
Drewno
17 02 02
Szkło
17 02 03
tworzywa sztuczne
20 01
odpady komunalne segregowane i gromadzone selektywnie
20 01 01
papier i tektura
20 01 02
Szkło
20 01 10
Odzież
20 01 11
Tekstylia
20 01 38
Drewno
20 01 39
tworzywa sztuczne
20 01 40
Metale
19 12
Odpady z mechanicznej obróbki odpadów
19 12 01
Papier i tektura
19 12 02
Metale żelazne
19 12 03
Metale nieżelazne
19 12 04
Tworzywa sztuczne i guma
19 12 05
Szkło
19 12 07
Drewno inne niż wymienione
Zbieraniem i transportem odpadów na składowisko zajmuje się obecnie 5 specjalistycznych
firm:
-
MPGO Master sp. z o.o. w Tychach ul. Grota Roweckiego 44
-
„ALBA” PTS sp . z o. o. w Tychach, ul. Zwierzyniecka 6
-
Zakład Oczyszczania Miasta „EKO-ZAG” w Tychach, ul.Długa 200
-
PPU „PRODREX” Sp. z o.o. w Pszczynie,
-
Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. w Jaworznie,
-
Przedsiębiorstwo Handlowo-Transportowe „KEDAT” w Dąbrowie Górniczej.
-
Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Ruda Śl . ul Piastowska 3
-
UWE –EKO Ochrona środowiska , Technika Kędzierzyn Koźle, ul.Morcinka 9
_____________________________________________________________________________________
96
Firmy te muszą spełniać wymagania dotyczące standardu sanitarnego wykonywania usług,
ochrony środowiska i prowadzenia odpowiedniej dokumentacji działalności zawierającej
ewidencję ilości wywożonych odpadów oraz udostępniania jej na żądanie Prezydenta Miasta
i osób upoważnionych.
Odpady niebezpieczne wchodzące w skład odpadów komunalnych.
Odpady komunalne zawierają dużą grupę odpadów kwalifikowanych do odpadów
niebezpiecznych, które obecnie zbierane są łącznie z całą grupa odpadów.
Są to przede wszystkim:

świetlówki zawierające rtęć,

baterie i akumulatory zbudowane z ołowiu lub kadmu,

odczynniki fotograficzne,

przeterminowane farby i lakiery,

zużyte oleje silnikowe,

przeterminowane lekarstwa,

odczynniki chemiczne.
Odpady te były składowane są na istniejącym składowisku, co znacznie zwiększa ło
jego oddziaływanie na zanieczyszczenie środowiska. Według Planu Gospodarki Odpadami
szacuje się, że może być wytwarzanych około 600 – 650 Mg/a odpadów niebezpiecznych.
Dotychczasowe miejsca składowania odpadów komunalnych
Na przestrzeni lat w Tychach odpady komunalne składowane były składowane
w dwóch miejscach w Cielmicach i Urabanowicach.
Składowisko w Cielmicach.
Składowisko odpadów w Cielmicacah eksploatowane było jako podpoziomowe
w latach 197885. Składowisko zajmowało powierzchnię 4,5 ha o głębokości 4,2  7,3 m.
Masa zdeponowanych odpadów szacowana jest na 162 00 Mg. Składowisko zostało przykryte
warstwą ziemi i obsiane trawą.
_____________________________________________________________________________________
97
Składowisko w Urbanowicach.
Pierwsze składowisko odpadów w Tychach Urbanowicach przy ul. Serdecznej
eksploatowane było w latach 19881994, zajmując powierzchnię 3,5ha w o głębokości 78m.
Podłoże
nie
było
przystosowane
do
składowania
odpadów. Składowisko
zostało
zrekultywowane poprzez przykrycie folią, obsypanie warstwą ziemi i obsadzenie krzewami.
W
bezpośrednim
sąsiedztwie
istniejącego
składowiska
powstała
kolejna
kwatera
składowiska, ale już przystosowana do obowiązujących standardów.
Rozpoczęcie eksploatacji nastąpiło w 1994 r., a przewidywany czas zakończenia eksploatacji
to 2004 r.
Kwatera II składowiska zajmuje powierzchnię 4,5 ha, z czego w pierwszej części znajduje się
2,3 ha, a w części obecnie eksploatowanej 2,2 ha. Całkowita pojemność składowiska wynosi
580 000m3, z czego w I części 296 000m3, a w drugiej 284 000m3. Do pełnego zapełnienia
drugiej części składowiska pozostało 7 500,0m3. Średnio w roku na składowisku dotychczas
lokowanych było do 60 000 Mg odpadów/a, z grupy 20 i około 10 000 Mg z grupy 16,17,19.
Selektywna zbiórka odpadów, takich jak papier, szkło, tworzywa sztuczne, metale, opony i
gruz budowlany prowadzona jest w mieście od 1999 roku. W 2003 roku uruchomiono linię
segregacji odpadów zbieranych selektywnie,
odpady te są doczyszczone w sortowni
odpadów i przekazywane do unieszkodliwiania. Uruchomienie tej instalacji umożliwiło
obniżenie ilości składowanych odpadów do 45 000 Mg odpadów w ciągu roku. Składowiska
są zabezpieczone przed możliwością migracji zanieczyszczeń do wód podziemnych.
Obecnie prowadzona jest budowa trzeciej kwatery składowiska.
3.4.2.2.
Prognoza wytwarzania odpadów komunalnych.
Prognoza ilości wytwarzanych odpadów komunalnych oszacowana została w Planie ie
Gospodarki Odpadami miasta Tychy i zakłada systematyczny wzrost ilości powstających
odpadów komunalnych. W tabeli nr 3.30. zestawiono prognozowaną ilość powstających
odpadów w Tychach, w latach 2004-2015.
_____________________________________________________________________________________
98
Tabela 3.30. Prognozowana ilość wytwarzanych w Tychach odpadów komunalnych w latach 2004-2015.
L.p.
Nazwa strumienia
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
1
Odpady kuchenne ulegające biodegradacji
16386,7
16615,8
16881,9
17067,8
17255,7
17445,7
17637,8
17832,0
18028,3
18226,8
18427,5
18630,4
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Odpady zielone
Papier i tektura (nieopakowaniowe)
Opakowania z papieru i tektury
Opakowania wielomateriałowe
Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe)
Opakowania z tworzyw sztucznych
Szkło (nieopakowaniowe)
Opakowania ze szkła
Metale
Opakowania z blachy
Opakowania z aluminium
Tekstylia
Odpady mineralne
Drobna frakcja popiołowa
Odpady wielkogabarytowe
Odpady budowlane
Odpady niebezpieczne
Suma
Odpady ulegające biodegradacji (łącznie)
1347,9
2419,4
2443,4
851,9
4427,9
2762,9
3619,2
1824,6
681,5
681,5
103,2
2862,3
3946,1
3939,6
3429,0
4896,4
670,2
57293,6
22597,3
1366,7
2441,1
2477,5
859,5
4489,8
2815,4
3669,8
1859,2
687,6
687,6
104,7
2888,1
4001,3
3857,0
3494,1
5038,3
676,2
58029,8
22901,2
1388,6
2480,2
2529,6
869,0
4516,8
2860,4
3746,9
1898,3
695,2
695,2
106,4
2919,9
4065,4
3783,6
3567,6
5144,2
683,6
58832,8
23280,4
1403,9
2519,9
2582,8
878,6
4543,9
2906,3
3825,7
1938,2
695,9
702,9
108,1
2952,0
4110,1
3711,7
3642,5
5252,3
691,1
59533,7
23574,4
1419,4
2560,3
2637,1
888,3
4571,2
2952,8
3906,1
1978,9
696,6
710,6
109,8
2984,5
4155,4
3641,1
3719,1
5362,7
698,8
60248,2
23872,5
1435,0
2601,3
2692,5
898,0
4598,6
3000,1
3988,2
2020,5
697,3
718,4
111,6
3017,4
4201,1
3571,8
3797,3
5475,4
706,5
60976,7
24174,5
1450,8
2642,9
2749,1
907,9
4603,2
3048,1
4072,0
2063,0
698,0
726,3
113,3
3050,6
4247,4
3468,1
3877,1
5590,5
714,2
61660,6
24480,6
1466,8
2658,8
2806,9
917,9
4584,8
3081,7
4116,9
2106,3
698,7
734,3
115,2
3084,2
4294,2
3367,4
3958,6
5708,0
722,1
62254,8
24764,5
1482,9
2674,8
2865,9
928,0
4543,5
3115,6
4162,2
2150,6
699,4
742,4
117,0
3118,1
4341,4
3269,7
4041,8
5828,0
730,0
62839,8
25051,9
1499,2
2690,8
2926,1
938,2
4502,6
3149,9
4208,0
2195,8
700,1
750,6
118,9
3152,5
4389,2
3174,8
4126,8
5950,5
738,1
63439,0
25343,0
1515,7
2707,0
2987,7
948,6
4416,9
3184,6
4254,4
2242,0
700,8
758,9
120,8
3187,2
4437,6
3082,6
4213,5
6075,6
746,2
64007,4
25637,9
1532,4
2723,3
3050,5
959,0
4332,9
3219,7
4301,2
2289,1
701,5
767,2
122,7
3222,3
4486,4
2993,1
4302,1
6203,3
754,4
64591,4
25936,5
19
_____________________________________________________________________________________
99
Rys. 3.20.
Prognoza ilości wytwarzanych różnych odpadów zaliczanych do komunalnych.
70000
60000
50000
40000
Ilość odpadów, Mg
30000
20000
10000
0
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Lata
odpady komunalne
odpady niebezpieczne
odpady ulegające biodegradacji
odpady z metali i opakowania z metali
_____________________________________________________________________________________
100
Kierowanie całej masy wytworzonych odpadów na składowisko wymagać będzie
ciągłego zwiększania terenów przeznaczonych pod składowisko i ciągły wzrost kosztów
ich utrzymywania. Chcąc ograniczyć ilość wytworzonych odpadów konieczne jest podjecie
realizacji planowanych zadań, w tym;
-
selektywnej zbiórki odpadów umożliwiającej wyodrębnienie odpadów możliwych
do wykorzystania, odpadów niebezpiecznych i odpadów biodegradowalnych,
-
powstania instalacji przetwarzania pewnych grup odpadów, celem ich unieszkodliwienia.
Według wymogów unijnych i Krajowego Programu Gospodarki Odpadami we wszystkich
programach przyjmowane są następujące założenia:

Poziom selektywnego gromadzenia odpadów niebezpiecznych ze strumienia
odpadów komunalnych powinien wynosić:
-
2006 r.
- 15 % odpadów niebezpiecznych, czyli około 90 Mg/a,
-
2010 r.
- 50 % odpadów niebezpiecznych, czyli około 325 Mg/a,
-
2014 r.
- 80 % odpadów niebezpiecznych, czyli około 520 Mg/a
__ Ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych w roku 1995

Ilość odpadów biodegradowalnych, deponowanych na składowisku odpadów musi ulegać
stopniowemu zmniejszaniu:
-
do 75 % wagowo w 2010 r.,
-
do 50 % wagowo w 2013 r.,
-
do 35 % wagowo w 2020 r.
Wielkość bazową stanowi ilość wytwarzanych odpadów biodegradowanych w 1995 r.,
czyli 22 279 Mg/a . W tabeli nr 3.31. przedstawiono niezbędne ilości odpadów, które
powinny być segregowane i poddawane dalszemu unieszkodliwianiu.
_____________________________________________________________________________________
101
Tabela 3.31. Prognozowana ilość odpadów poddawanych biodegradacji w Tychach.
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Nazwa strumienia
Odpady kuchenne ulegające biodegradacji
Odpady zielone
Papier i tektura (nieopakowaniowe)
Opakowania z papieru i tektury
Łącznie ilość odpadów biodegradowalnych
Obowiązkowy recykling opakowań papierowych
Odpady biodegradowalne bez opakowań
poddanych obowiązkowemu recyklingowi
Dopuszczalne składowanie
Dodatkowy konieczny recykling
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
16386,7 16615,8 16881,9 17067,8 17255,7 17445,7 17637,8 17832,0 18028,3 18226,8 18427,5 18630,4
1347,9 1366,7 1388,6 1403,9 1419,4 1435,0 1450,8 1466,8 1482,9 1499,2 1515,7 1532,4
2419,4 2441,1 2480,2 2519,9 2560,3 2601,3 2642,9 2658,8 2674,8 2690,8 2707,0 2723,3
2443,4 2477,5 2529,6 2582,8 2637,1 2692,5 2749,1 2806,9 2865,9 2926,1 2987,7 3050,5
22597,3 22901,2 23280,4 23574,4 23872,5 24174,5 24480,6 24764,5 25051,9 25343,0 25637,9 25936,5
952,9 1040,6 1138,3 1239,7 1265,8 1292,4 1319,6 1347,3 1375,6 1404,5 1434,1 1464,2
21644,4 21860,6 22142,0 22334,7 22606,7 22882,1 23161,1 23417,1 23676,3 23938,5 24203,8 24472,3
19160,0 18937,2 18491,6 18046,1 17600,5 17154,9 16709,3 15149,8 13144,7 11139,5 10025,6 8911,6
2484,3 2923,4 3650,4 4288,6 5006,2 5727,2 6451,7 8267,4 10531,6 12798,9 14178,2 15560,6
_____________________________________________________________________________________
102
Rys. 3.21.
Prognoza postępowania z odpadami podlegającymi biodegradacji.
Ilość odpadów podlegająca biodegradacji, Mg
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Lata
Obowiązkowy recykling opakowań papierowych
Odpady biodegradowalne poddane unieszkodliwianiu
_____________________________________________________________________________________
Odpady ulegajce bideradacji
103
3.4.3. Odpady przemysłowe.
Ubocznym efektem przemysłowych procesów technologicznych jest powstawanie
odpadów, dla których brak jest zastosowania w danym przedsiębiorstwie lub wręcz brak jest
jakiegokolwiek zastosowania. Zgodnie z obowiązującym prawem obowiązkiem każdego
podmiotu gospodarczego, którego działalność powoduje powstawanie odpadów, zapewnić
zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk odpadów a jeżeli się nie ma możliwości
technicznych to doprowadzić do unieszkodliwiania odpadów. Ilość wytwarzanych odpadów
przemysłowych zależy
od technologii produkcji ,wielkości produkcji i stosowanych
surowców. Odpady, które nie mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwiania w miejscu
ich wytwarzania powinny być przekazane do najbliżej położonych miejsc w których mogą
być poddane odzyskowi lub unieszkodliwione. Odpady mają być zbierane w sposób
selektywny. Każdy rodzaj wytwarzanego odpadu ma swój numer kwalifikacji w zależności od
technologii źródła ich powstawania. W Tychach nie powstaje dużo odpadów przemysłowych,
ale można się spodziewać systematycznego wzrostu ilości wytwarzanych odpadów.
Analizując dotychczasowe pozwolenia na wytwarzanie odpadów
w Tychach powstają
następujące odpady:
01
- Odpady powstające przy poszukiwaniu fizycznej i chemicznej przeróbce rud
oraz innych kopalin.
Są to odpady powstające przy wydobywaniu kopalin ich wzbogacaniu
i oczyszczaniu. Żadna firma w Tychach dotychczas nie wystąpiła o uzyskanie
zgody na wytwarzanie odpadów należących do tej grupy odpadów.
02
- Odpady z rolnictwa, sadownictwa i uprawa hydroponicznych, rybołówstwa,
leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności.
Są to odpady z przetwórstwa surowców przy produkcji żywności. Zgodę
na wytwarzanie tej grupy odpadów posiada 6 obiektów wśród nich są
Kampania Piwowarska S.A., Śląskie Zakłady Zbożowo-Młynarskie oraz sieci
hipermarketów:
Wytwarzane odpady to:
02 01 03 - Odpadowa masa roślinna
02 07 01 - Odpady z mycia, oczyszczania i mechanicznego rozdrabniania surowców
02 07 80 - Wytłoki, osady moszczowe i pofermentacyjne, wywary
02 07 99 - Inne nie wymienione odpady
_____________________________________________________________________________________
104
03
- Odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji płyt i mebli, masy celulozowej,
papieru i tektury.
Są o odpady powstające w procesie produkcji i obróbki drewna w zakładach
drzewnych, stolarskich i zakładzie przeróbki makulatury.
03 01 05 - Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir zawierające substancje
niebezpieczne
03 01 04 - Nieorganiczne środki do impregnacji drewna
04
- Odpady z przemysłu skórzanego, futrzarskiego i tekstylnego.
Są to odpady powstające w procesie garbowania skór oraz przemyśle
tekstylnym.
04 01 08 - Odpady skóry wygarbowanej zawierające chrom (wióry, obcinki, pył
ze szlifowania)
04 02 22 - Odpady z przetworzonych włókien tekstylnych
05
- Odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz
pirolitycznej przeróbki węgla.
Nie odnotowuje się w Tychach firm posiadających zgodę na wytwarzanie tego
typu odpadów.
06
- Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów
przemysłu chemii nieorganicznej.
Nie ma w Tychach firm posiadających zgodę na wytwarzanie tego typu
odpadów.
_____________________________________________________________________________________
105
07
- Odpady z produkcji przygotowania, obrotu, i stosowania produktów
przemysłu chemii organicznej.
Są to odpady tworzyw sztucznych powstałych przy produkcji elementów z tego
tworzywa, oraz silikony przy uszczelnianiu produkowanych wyrobów.
Wytworzone odpady to:
07 02 13 - Odpady tworzyw sztucznych
07 02 15 - Odpady z dodatków inne niż wymienione w 07 02 14
07 02 17 - Odpady zawierające silikony inne niż wymienione w 07 02 16
08
- Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych
(farb, lakierów, emalii ceramicznych), kitu, klejów, szczeliw, i farb
drukarskich.
Są to odpady powstające w malarniach i galwanizerniach znajdujących się
w Tychach, oraz odpadowe tonery do drukarek.
08 01 12 - Odpady farb i lakierów inne niż wymienione w 08 01 11
08 01 13* - Szlamy z usuwania farb i lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne
substancje niebezpieczne
08 01 14 - Szlamy z usuwania farb i lakierów inne niż wymienione w 08 01 13
08 01 21* - Zmywacz farb i lakierów
08 02 02 - Szlamy wodne zawierające materiały ceramiczne
08 03 12* - Odpady farb drukarskich zawierające substancje niebezpieczne
08 03 18 - Odpadowy toner drukarski inne niż wymieniony w 08 03 17
08 04 09* - Odpadowe kleje i szczeliwa zawierające rozpuszczalniki organiczne
lub substancje niebezpieczne
08 04 10 - Odpadowe kleje i szczeliwa inne niż wymienione w 08 04 09
08 04 11* - Osady klejów i szczeliw zawierające rozpuszczalniki organiczne lub
substancje niebezpieczne
08 04 13* - Uwodnione szlamy klejów lub szczeliw zawierające rozpuszczalniki
organiczne lub inne substancje niebezpieczne
_____________________________________________________________________________________
106
09
- Odpady z przemysłu fotograficznego i usług fotograficznych.
Są to odpady powstające w zakładach fotograficznych, ale w Tychach
nie ma firm posiadających zgodę na wytwarzanie tego typu odpadów.
10
- Odpady z procesów termicznych.
To odpady powstające w procesie energetycznego spalania paliw w energetyce
i ciepłownictwie, oraz odpady stałe w procesie oczyszczania gazów
odlotowych. Wytworzone odpady to:
10 01 01 - Żużle, popioły paleniskowe i płyty z kotłów (z wyłączeniem pyłów z kotłów
wymienionych w 10 01 04)
10 01 02 - Popiły lotne z węgla
10 01 24 - Piaski ze złóż fluidalnych (z wyłączeniem 10 01 82)
10 01 82 - Mieszaniny popiołów lotnych i odpadów stałych z wapniowych metod odsiarczania
gazów odlotowych (metody suche i półsuche odsiarczania spalin oraz spalanie
w złożu fluidalnym)
10 05 05* - Odpady stałe z oczyszczania gazów odlotowych
10 11 14 - Szlamy z polerowania i szlifowania szkła inne niż wymienione w 10 11 13
10 13 09* - Odpady zwierające azbest z produkcji elementów cementowo-azbestowych
11
- Odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych
materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych.
Są to odpady powstające w przemyśle motoryzacyjnym.
Wytworzone odpady to:
11 01 07* - Alkalia trawiące
11 01 08* - Osady i szlamy z fosforowania
11 01 11* - Wody popłuczne zawierające substancje niebezpieczne
11 01 13* - Odpady z odtłuszczania zawierające substancje niebezpieczne
_____________________________________________________________________________________
107
12
- Odpady z kształtowania, oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni
metali i tworzyw sztucznych.
Są to odpady powstające w procesie przetwórstwa metali, głównie przemysłu
motoryzacyjnego. Wytworzone odpady to:
12 01 01 - Odpady z toczenia i piłowania żelaza
12 01 02 - Cząstki i pyły żelaza oraz jego stopów
12 01 03 - Odpady z toczenia i piłowania metali nieżelaznych
12 01 04 - Cząstki i pyły metali nieżelaznych
12 01 05 - Odpady z toczenia i wygładzania tworzyw sztucznych
12 01 07* - Odpadowe oleje mineralne z obróbki metali zawierające chlorowce (z wyłączeniem
emulsji i roztworów)
12 01 09* - Odpadowe emulsje i roztwory z obróbki metali niezawierające chlorowców
12 01 13 - Odpady spawalnicze
12 01 14* - Szlamy z obróbki metali zawierające substancje niebezpieczne
12 01 17 - Odpady poszlifierskie inne niż wymienione 12 01 16
12 01 21 - Zużyte materiały szlifierskie inne niż wymienione 12 01 20
12 03 01* - Wodne ciecze myjące
13
- Oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych
oraz grup 05, 12 i 19.
Są to przepracowane oleje silnikowe, hydrauliczne, szlamy i emulsje olejowe,
osady z czyszczenia zbiorników i separatorów. Cała ta grupa odpadów należy
do odpadów niebezpiecznych. Wytworzone odpady to;
13 01 04* - Emulsje olejowe zawierające związków chlorowcoorganicznych
13 01 05* - Emulsje olejowe niezawierające związków chlorowcoorganicznych
13 01 09* -
Mineralne
oleje
hydrauliczne
zawierające
związki
chlorowcoorganiczne
13 01 10* -
Mineralne
oleje
hydrauliczne
niezawierające
związków
chlorowoorganicznych
13 01 11* - Syntetyczne oleje hydrauliczne
13 01 12* - Oleje hydrauliczne łatwo ulegające biodegradacji
13 01 13* - Inne oleje hydrauliczne
_____________________________________________________________________________________
108
13 02 04* - Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe zawierające związki
chlorowcoorganiczne
13 02 05* - Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe niezawierające związków
chlorowcoorganicznych
13 02 06* - Syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe
13 02 07* - Syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe łatwo ulegające biodegradacji
13 02 08* - Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe
13 03 10* - Inne oleje i ciecze stosowane jako elektroizolatory oraz nośniki ciepła
13 05 01* - Odpady stałe z piaskowników i z odwadniania olejów w separatorach
13 05 02* - Szlamy z odwadniania olejów w separatorach
13 05 03* - Szlamy z kolektorów
13 05 06* - Olej z odwadniania olejów w separatorach
13 05 07* - Zaolejona woda z odwadniania olejów w separatorach
13 05 08* - Mieszanina odpadów z piaskowników i z odwadniania olejów w separatorach
13 08 99* - Inne niewymienne odpady
14
- Odpady z rozpuszczalników organicznych, chłodziw i propelentów
( z wyłączeniem grup 07 i 08).
Mogą to być odpady freonów i innych rozpuszczalników, oraz mieszaniny
rozpuszczalników. Są to odpady niebezpieczne i w Tychach jest zgoda
na wytwarzanie jednego odpadu:
*
14 06 03 - Inne rozpuszczalniki i mieszaniny rozpuszczalników
_____________________________________________________________________________________
109
15
- Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały
filtracyjne i ubrania ochronne nieujęte w innych grupach.
To większość opakowań odbieranych z placówek handlowych i zakładów
produkcyjnych.
15 01 01 - Opakowania z papieru i tektury
15 01 02 - Opakowania z tworzyw sztucznych
15 01 03 - Opakowania z drewna
15 01 04 - Opakowania z metali
15 01 05 - Opakowania wielomateriałowe
15 01 06 - Zmieszane odpady opakowaniowe
15 01 07 - Opakowania ze szkła
15 01 10* -
Opakowania
zawierające
pozostałości
substancji
niebezpiecznych
lub
nimi
zanieczyszczone ( np. środkami ochrony roślin I i II klasy toksyczności- bardzo toksyczne
i toksyczne)
15 02 02* - Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym oleje nieujęte w innych grupach), tkaniny do
wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami
niebezpiecznymi (np.PCB)
15 02 03 - Sorbenty i materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania
ochronne inne niż wymienione w 15 02 02
16
- Odpady nie ujęte w innych grupach.
Są to odpady pochodzące z demontażu, przeglądu i konserwacji pojazdów,
urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Odpady te pochodzą także
z produktów przeterminowanych i tym samym nieprzydatnych do użytku.
16 01 06 - Zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy niezawierające cieczy i innych
niebezpiecznych elementów
16 01 07* - Filtry olejowe
16 01 10* - Elementy wybuchowe (np. poduszki powietrzne)
16 01 13* - Płyny hamulcowe
16 01 14* - Płyny zapobiegające zamarzaniu zawierające niebezpieczne substancje
16 01 17 - Metale żelazne
16 01 18 - Metale nieżelazne
_____________________________________________________________________________________
110
16 01 19 - Tworzywa sztuczne
16 01 20 - Szkło
16 01 21* - Niebezpieczne elementy inne niż wymienione w 16 01 07
do 16 01 11, 16 01 13 i 16 01 14
16 01 99 - Inne nie wymienione odpady
16 02 12* - Zużyte urządzenia zawierające wolny azbest
16 02 13* - Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy (1) inne
niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 12
16 02 14 - Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13
16 02 16 - Elementy usunięte z użytych urządzeń inne niż wymienione
w 16 02 15
16 03 04 - Nieorganiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 03, 16 03 80
16 03 05* - Organiczne odpady zawierające substancje niebezpieczne
16 03 06 - Organiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 05, 16 03 80
16 03 80 -
Produkty
spożywcze
przeterminowane
lub
nieprzydatne
do spożycia
*
16 05 06 - Chemikalia laboratoryjne i analityczne (np. odczynniki chemiczne)
zawierające
substancje
niebezpieczne,
w
tym
mieszaniny
chemikaliów laboratoryjnych i analitycznych
16 06 01* - Baterie i akumulatory ołowiowe
16 06 02* - Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe
16 06 03* - Baterie zawierające rtęć
16 06 05 - Inne baterie i akumulatory
16 06 06* - Selektywnie gromadzony elektrolit z baterii i akumulatorów
16 07 08* - Odpady zawierające ropę naftową lub jej produkty
16 80 01 - Magnetyczne i optyczne nośniki informacji
(1) Do niebezpiecznych składników z elektrycznych i elektronicznych urządzeń można
zaliczyć akumulatory i baterie wymienione w 16 06 i oznaczone jako niebezpieczne,
przełączniki rtęciowe, szkło z lamp kineskopowych i inne szkło aktywne itp.
_____________________________________________________________________________________
111
17
- Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych
oraz infrastruktury
drogowej
(włączając
glebę
i
ziemię
z
terenów
zanieczyszczonych).
Są to odpady pochodzące z materiałów i elementów budowlanych
oraz infrastruktury drogowej (np. beton, cegły), różnego rodzaju tworzywa
sztuczne, szkło. Różne rodzaju odpady metaliczne oraz stopy metali, materiały
izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawierające azbest, a wykorzystywane
jako materiał budowlany. Wytwarzane odpady to:
17 01 01 - Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów
17 01 03 - Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia
17 01 06* - Zmieszane lub wysegregowane odpady z betonu, gruzu ceglanego,
odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia
zawierające substancje niebezpieczne
17 01 07 - Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych
materiałów
ceramicznych
i
elementów
wyposażenia
inne niż wymienione w 17 01 06
17 02 02 - Szkło
17 02 03 - Tworzywa sztuczne
17 02 04* -
Odpady drewna,
lub zanieczyszczone
szkła
i tworzyw
substancjami
sztucznych
zawierające
niebezpiecznymi
(podkłady
kolejowe)
17 04 01 - Miedź, brąz, mosiądz
17 04 02 - Aluminium
17 04 05 - Żelazo i stal
17 04 07 - Mieszaniny metali
17 04 09* - Odpady metali zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi
17 04 11 - Kable inne niż wymienione w 17 04 10
17 05 03* - Gleba i ziemia, w tym kamienie, zawierające substancje
niebezpieczne(np.PCB)
17 06 01* - Materiały izolacyjne zawierające azbest
17 06 03* - Inne materiały izolacyjne zawierające substancje niebezpieczne
_____________________________________________________________________________________
112
17 06 05* - Materiały konstrukcyjne zawierające azbest
17 09 03* - Inne odpady z budowy, remontów i demontażu (w tym odpady
zmieszane) zawierające substancje niebezpieczne
18
- Odpady medyczne i weterynaryjne.
Są to odpady pochodzące ze szpitali znajdujących się na terenie miasta
Tychy, różnego rodzaju części ciał i organów, odpady zawierające żywe
drobnoustroje
chorobotwórcze
zaliczane
są
one
do
odpadów
niebezpiecznych. Wytwarzane odpady to:
18 01 02* - Części ciała i organy oraz pojemniki na krew i konserwanty służące
do jej przechowywania (z wyłączeniem 18 01 03)
18 01 03* - Inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze
lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału
genetycznego, o których wiadomo lub, co, do których istnieją
wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi
i zwierząt (np. zainfekowane pieluchomajtki, podpaski, podkłady),
z wyłączeniem 18 01 80 i 18 01 82
19
18 01 04
- Inne odpady niż wymienione w 18 01 03
18 01 09
- Leki inne niż wymienione w 18 01 08
- Odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów,
z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów
przemysłowych.
Są
to
odpady
powstające
podczas
oczyszczania
gazów
odlotowych,
w oczyszczalniach ścieków (np. szlamy, tłuszcze, oleje). Wytwarzane odpady to:
19 01 10* -Zużyty węgiel aktywny z oczyszczania gazów odlotowych
19 08 02
- Zawartość piaskowników
19 08 10* - Tłuszcze i mieszaniny olejów z separacji olej/woda inne niż wymienione w 19 08 09
19 08 13* - Szlamy zawierające substancje niebezpieczne z innego niż biologiczne oczyszczania
ścieków przemysłowych
19 08 14
- Szlamy z innego niż biologiczne oczyszczania ścieków przemysłowych inne niż
wymienione w 19 08 13
_____________________________________________________________________________________
113
- Nasycone lub zużyte żywice jonowymienne
19 09 05
19 12 06* - Drewno zawierające substancje niebezpieczne
20
- Odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie.
Odpady te pochodzą głownie z lamp lamp fluorescencyjnych.
20 01 21
*
- Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć
Podmioty gospodarcze miasta Tychy uzyskały zgodę na wytwarzanie około 2500 000 Mg/a
odpadów przemysłowych z tego odpadów przemysłowych niebezpiecznych wytwarzanych
jest 40 000 Mg/a, zatem ilość odpadów przemysłowych, innych niż niebezpieczne wynosi:
około 210 000 Mg/a.
_____________________________________________________________________________________
114
3.5. Środowisko przyrodnicze.
Środowisko naturalne, jako otoczenie życia, jest istotnym elementem rozwoju
gospodarczego kraju, regionu i społeczności lokalnej i w związku z tym jest prawnie
chronione, a zagospodarowanie nowych przestrzeni zmierzać musi do poszanowania
istniejących i tworzenia nowych struktur przyrodniczych.
Miasto Tychy w obecnych granicach położone jest w południowo-zachodniej części
Wyżyny Śląskiej i północno-wschodniej części Kotliny Raciborskiej, na obszarze dorzecza
rzeki Wisły i działu wodnego Odry i Wisły.
Obszar miasta wchodzi w skład dwóch jednostek geologicznych – zapadliska podkarpackiego
i antyklinorium śląsko-krakowskiego.
Obszar miasta jest mało zróżnicowany pod względem ukształtowania powierzchni.
Miasto położone jest w Kotlinie Mlecznej (60 % powierzchni miasta), na Równinie Gostyni
(20 % powierzchni miasta) i Zrębie rozciągającym się od Żwakowa po dolny bieg Potoku
Tyskiego (20 % powierzchni miasta).
Miasto wznosi się od 250 m n.p.m. w okolicach dzielnicy Stare Tychy do 280 m n.p.m.
na północnych i południowych krańcach.
Podział obszaru miasta, ze względu na sposób użytkowania, przedstawia się następująco:

tereny pod zabudową, drogi i wody – 34,60 %,

użytki rolne – 38,80 %,

użytki leśne i lasy – 26,60 %.
W granicach administracyjnych miasta powierzchnia lasów i użytków leśnych wynosi
2 171 ha, co daje 26,6 % lesistości (przy 28,3 % lesistości w kraju i 31,7 % lesistości
w województwie śląskim),
Powierzchnia lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa wynosi 101 ha, co stanowi
4,65 % całej powierzchni pod lasami.
W granicach administracyjnych miasta powierzchnia użytków rolnych wynosi 3 167 ha.
Duże skupiska zieleni naturalnej tworzą się wokół ciągów wodnych przepływających
przez miasto oraz wokół Jeziora Paprocańskiego,
_____________________________________________________________________________________
115
3.5.2. Flora i fauna.
Florę miasta Tychy stanowią lasy i użytki leśne oraz zieleń miejska (parki, skwery oraz ciągi
komunikacyjne).
Obszary leśne
Obszary leśne otaczają miasto z północnego, południowego zachodu i południa. W granicach
administracyjnych miasta powierzchnia lasów i użytków leśnych wynosi 2 171 hektarów. W lasach
będących pozostałością Puszczy Pszczyńskiej przeważają bory. Najliczniej dziś reprezentowany jest
bór trzcinnikowy, suboceaniczny bór świeży oraz bór wilgotny.
Na północ od Tychów zachowały się też kompleksy borowe mocno jednak zmienione
przez gospodarczą
działalność
człowieka.
Ocalały
jednak
nieduże
fragmenty
muraw
kserotermicznych.
Na skutek dużego zapotrzebowania przemysłu na węgiel drzewny w XIX i XX wieku
zmniejszył się udział w lasach gatunków liściastych, głównie buka. Wzrost zanieczyszczeń oraz brak
odnowień spowodował również wyeliminowanie jodły. W miejsce tych gatunków, zgodnie
z ówczesnymi tendencjami, wprowadzono sosnę i świerk i te dwa gatunki aktualnie dominują
w istniejącym drzewostanie.
Zmiana podejścia do funkcji lasu, od kilkudziesięciu lat, powoduje, że trwa stopniowa przebudowa
drzewostanów, mająca na celu zwiększenie ich bioróżnorodności. Pozytywnym faktem, zgodnie
z ustawą o lasach z 1991 roku, jest uznanie w 1997 r. naszych lasów jako lasów ochronnych.
Lasy pełnią
funkcje glebochronne,
wodochronne,
zdrowotno-rekreacyjne,
zmniejszają
też
oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza.
Stan zdrowotny lasów oceniany jest na podstawie wyników monitoringu lasów, prowadzonego
od 1989 roku w całym kraju. Jako podstawowe kryterium oceny poziomu uszkodzenia drzew
wykorzystuje się defoliację (ubytek aparatu asymilacyjnego koron drzew) i odbarwienie koron drzew.
Wyniki szacowania defiolacji i odbarwień są grupowane w klasy uszkodzeń drzewostanów –
od 0 do IV. Zgodnie z tą klasyfikacja lasy na obszarze miasta Tychy zostały zaliczone go I i II klasy
uszkodzeń.
Lasy
znajdują
się
pod
presją
różnych
zagrożeń,
zarówno
o
charakterze
naturalnym,
jak i antropogenicznym. Do antropogenicznych czynników zalicza się m. in. zanieczyszczenie
powietrza, wód i gleb, zmiany stosunków wodnych.
Wśród czynników biotycznych, jako najistotniejsze, należy wymienić masowe pojawianie się
szkodliwych owadów oraz zagrożenia chorobami roślin.
_____________________________________________________________________________________
116
W związku z cieszącą się w ostatnich latach turystyka rowerową przez obszar lasów
wytyczone zostały trasy rowerowe.
Zieleń miejska
Na terenie miasta Tychy jest około 150 ha zorganizowanej zieleni miejskiej, nie licząc
zieleni
na
terenach
administrowanych
przez
MZBM
i
kilkadziesiąt
spółdzielni
mieszkaniowych. Parki, których jest siedem, zajmują powierzchnię 42,20 ha, skwery (5)
zajmują powierzchnię 32,5 ha, a pozostałe tereny to tereny przyuliczne. Parki i skwery
to miejsca ogólnie dostępne. Tereny zielone są pielęgnowane – koszone trawy i krzewy
odpowiednio przycinane. Na terenach zieleni miejskiej znajdują rabaty kwiatowe i zajmują
one 1 534 m2. Z ważniejszych osobliwości z drzew rosnących w Miejskim Parku to kilka
platanów. Na skwerze przy ul. Dębowej jest aleja dębów. W pasie drogowym
przy Al. Niepodległości rosną szpalery pachnących lip. W Parku Północnym są trzy stawy,
na których gromadzi się ptactwo wodne – łabędzie nieme, kaczki wodne, a w jednym żyje
żółw błotny. W Parku Św. Franciszka i Klary są dwa oczka wodne. W większym oczku rośnie
grzybień biały – roślina chroniona. W Parku Suble I i II są dwa stawy, w których wędkarze
prowadzą hodowlę narybku i gdzie również gromadzi się ptactwo wodne. Z okresu
lat 70 -tych rośnie kilkadziesiąt topoli, które ze względu na duże pylenie w okresie kwitnienia
są bardzo uciążliwe – rozważa się, więc możliwość wymiany topoli jako gatunku mało
szlachetnego na inne np. klony, kasztany, lipy itp.
Pomniki przyrody.
Na terenie miasta pomnikami przyrody są dwie lipy:

Lipa szerokolistna rosnąca w Paprocanach, na terenach zieleni miejskiej – wiek 300 lat,
obwód 375 cm, wysokość 26 m.

Lipa drobnolistna rosnąca również w Paprocanach – wiek 300 lat, obwód 358 cm,
wysokość 27 m.
W 2002 r. wykonano na tych drzewach zabiegi konserwatorskie polegające na obcięciu
suchych konarów i gałęzi. Ponadto wyczyszczono i zabezpieczono dziuple.
Ważnym obiektem dla flory i fauny jest Jezioro Paprocańskie, znajdujące się na granicy
Miasta Tychy i Gminy Kobiór, wraz z przylegającym do niego zabytkowym obiektem
przyrodniczo-kulturowym, jakim jest Huta Paprocka.
Jezioro Paprocańskie jest sztucznym zbiornikiem wody słodkiej o powierzchni około 110 ha
i średniej głębokości 2,5 m Prawie całe otoczone jest lasami. Są to lasy należące do tzw. Puszczy
Pszczyńskiej. Nad brzegiem jeziora rosną w rzędach kasztanowce białe o obwodach do 2 m.
_____________________________________________________________________________________
117
Wśród
starodrzewia
rosnącego
wokół
jeziora
wyróżniają
się
dęby
szypułkowe
(około 80 sztuk), jesiony wyniosłe o obwodach do 2,4 m, kasztanowce białe (30 sztuk),
wiązy górskie (2 sztuki). Stan zdrowotny drzew jest dobry, jednak niektóre z nich wymagają
zabiegów w zakresie leczenia uszkodzeń pni oraz usunięcia suchych gałęzi.
Na podstawie badań przeprowadzonych przez zespół przyrodników pod kierownictwem
dr Barbary Buszman w 1997 r. na terenie Jeziora Paprocańskiego i jego najbliższej otuliny
stwierdzono 365 gatunków roślin naczyniowych. Najliczniejszą grupę stanowią rodzime
gatunki związane z żyznymi siedliskami, często ruderalnymi oraz antropofity, czuli rośliny
obce naszej florze, a przywleczone na ziemie polskie w różnych okresach. Drugą
pod względem liczebności są rośliny łąkowe (71 gatunków) reprezentowane przez taksony
przywiązane z reguły do łąk świeżych (37 gatunków) i takie, które rosną na użytkach
zielonych wilgotnych lub okresowo zalewanych (34 gatunki). Grupę gatunków leśnych
stanowi 65 taksonów. Wśród nich najwięcej jest roślin związanych z mezofilnymi lasami
liściastymi o charakterze grądów, to jest lasów dębowo-lipowych (43 gatunki).
Udział składników borowych to tylko 12 gatunków. Jeszcze mniejszą grupę stanowią
te taksony leśne, które występują w bagiennych olszynach i zaroślach (10 gatunków).
Zasadniczą grupą w omawianym terenie są rośliny związane ze środowiskiem wodnym
i nawodnym (55 gatunków). Na pierwszym miejscu wśród nich plasują się gatunki
szuwarowe. Mniej jest roślin wodnych (17 gatunków) i torfowiskowych (11 gatunków).
Na analizowanym obszarze występują również rośliny objęte ochrona gatunkową.
Rośliny objęte ścisłą ochroną to: bluszcz pospolity, ciemiężyca zielona, storczyk
szerokolistny, storczyk plamisty, grążel żółty, grzybienie białe, rosiczki i barwinek pospolity.
Rośliny objęte częściową ochrona to: bagno zwyczajne, kosaćce, konwalia majowa, kruszyna
i skrzyp.
Z gatunków umieszczonych na czerwonej liście roślin naczyniowych Górnego Śląska
na terenie miasta, w okolicach Jeziora Paprocańskiego, występują: borówka bagienna,
Centuria nadobna, Gęsiówka Hallera, Grążel żółty, Grzebienie białe, Krwawnik kichawiec,
Nadwodnik sześciopręcikowy, Okrężnica bagienna, Przetacznik błotny,
Siedmiopałecznik błotny, Sit ostrokwiatowy, Szczaw błotny,
Wąkrota zwyczajna,
Włosienicznik skąpopręcikowy, Żabilistek pływający.
Z grzybów objętych ochroną dość pospolity jest sromotnik bezwstydny.
Faunę Jeziora Paprocańskiego i jego otuliny stanowią: pływaki (3 gatunki), raki błotne,
chruściki, skorupiaki, pijawki, małże, wypławki i skąposzczety. W jeziorze występuje też 15
_____________________________________________________________________________________
118
gatunków ryb. Faunę stanowią również gady (5 gatunków), płazy (14 gatunków), ptaki
(90 gatunków i teriofauna (29 gatunków – od jeży po łosie).
Zwierzęta objęte ochroną to: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, żaba moczarowa,
kumak nizinny, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata, puszczyk, sowa płomykówka,
kruk, bocian czarny, żuraw, perkoz dwuczuby, dudek, łabędź niemy, myszołów, jastrząb,
krogulec, dzięcioł, sójka, sroka, kukułka, paź królowej, mieniak tęczowiec.
Na terenie miasta występuje również bocian biały. Na obrzeżach miasta zaobserwowano
8 stanowisk występowania tych ptaków (Zawiść, Cielmice, Jaroszowice, Czułów, Żwaków)
z niezagrożonymi gniazdami.
Huta Paprocka (zał. fot.10) posiada równocześnie wartości przyrodnicze i kulturowe.
Jej otoczenie stanowi zwarty i wyizolowany obszar rozciągający się pomiędzy korytem
Gostynki a kanałem spustowym wód z jeziora Paprocanskiego. Od strony zachodniej zamyka
ją wał zapory czołowej zbiornika wodnego. Powierzchnia tego obszaru wynosi około 1,8 ha.
Ma ona kształt prostokąta o bokach 100 × 180 m. Na tym obszarze stwierdzono
występowanie 180 gatunków roślin naczyniowych, z czego 14 % przypadało na antropofity –
taksony obce dla flory krajowej. Na terenie Huty Paprockiej przeważają zbiorowiska leśne.
Największą powierzchnię zajmuje tu łęg olszowy Circaeo-Alnetum porastający przede
wszystkim wilgotne obniżenie między Gostynką a zaporą czołową jeziora. Dominuje
w nim drzewostan w średniej klasie wieku. Podstawowym gatunkiem jest olcha czarna
(136 sztuk). Z krzewów znaczny udział osiąga dziki bez czarny. Kolejnym zbiorowiskiem
leśnym jest las grądowy, którego drzewostan jest dorodny i tworzony przez dęby szypułkowe
oraz lipy drobnolistne, z domieszka lip szerokolistnych i wiązów górskich. Poza tymi dwoma
dominującymi zbiorowiskami leśnymi, niewielkie powierzchnie stanowią lasy brzozowe,
oraz lasek z robinią akacjową. Obserwowana liczba gatunków kręgowców jest jednak
mniejsza niż w otoczeniu jeziora (53 gatunki).
Przewiduje się zagospodarowanie rekreacyjne całego otoczenia Huty Paprockiej.
Na terenie Miasta Tychy projektowane są również dwa użytki ekologiczne:

W
lasach
na
terenie
gminy,
administrowanych
przez
nadleśnictwo
Kobiór,
w wydzieleniach 51f, m, 62b, c, 63a projektuje się objecie ochrona bagna i mokradła
jako użytek ekologiczny. Powierzchnia projektowanego użytku wynosi 19,0637 ha,

Na zachodnim krańcu Jeziora Paprocańskiego rozległe szuwary wraz z przylegającym
małym stawkiem o powierzchni 13,8531 ha projektuje się objąć ochroną w drodze uznania
za użytek ekologiczny.
_____________________________________________________________________________________
119
Fot. 10. Huta Paprocka.
Zbiorowiska te zasługują na ochronę ze względu na to, że rośnie tam wiele gatunków roślin
szuwarowych, ale również, dlatego, iż stanowią obszar sprzyjający gniazdowaniu ptactwa
wodno-błotnego. Jest tam też żerowisko wydry i tarlisko ryb. Ponadto rosną tam też masowo
gatunki chronione jak grzybienie białe oraz grążel żółty.
_____________________________________________________________________________________
120
Rys.3.22.
Obszary o szczególnym znaczeniu przyrodniczym.
Obszar
mokradeł
kobiórskich
Huta
Paprocka
Jezioro
Paprocańskie
3.5.3. Gleby.
Ważnym czynnikiem środowiska jest jakość gleb. W Tychach użytki rolne obejmują
3167 ha, co stanowi 38,80 % terenów miasta. Podział użytków rolnych przedstawia się
następująco: grunty orne – 1882 ha (59,4 %), sady – 22 ha (0,7 %), łąki – 1090 ha (34,4 %),
pastwiska 173 ha (5,5 %). Z przeglądu map glebowo-rolniczych wynika, że na terenie miasta
Tychy przeważają gleby bielicowe i pseudobielicowe. Powstały one na piaskach gliniastych
lekkich oraz słabych, glinach lekkich i pyłach zwykłych. Odczyn tych gleb mieści się
w granicach pH od 3,9 do 7,2. Drugą istotną grupą gleb są gleby brunatne.
Gleby brunatne wyługowane wytworzone zostały na piaskach słabo gliniastych,
piaskach gliniastych lekkich oraz glinach lekkich. Odczyn wierzchnich warstw jest kwaśny
i lekko kwaśny o pH od 3,9 do 7,2. Na terenie miasta przeważają gleby lekkie – ponad 50 %
i gleby średnie – około 30 %.
_____________________________________________________________________________________
121
Ekologiczno-produkcyjne właściwości gleb ornych zależą głównie od związłości (składu
mechanicznego) skały glebotwórczej. Gleby dzielimy na 6 klas bonitacyjnych. Gleby
zaliczane do klas I, II, III są najlepszymi gruntami ornymi. Są to gleby średnio zwięzłe,
zasobne w próchnicę (lessowe, pyłowe i gliniaste). Klasę IV stanowią gleby średniej jakości.
Do klas V i VI zaliczane są grunty piaskowe, najmniej przydatne do uprawy roślin. Uważa
się, że grunty orne klasy VI kwalifikują się przede wszystkim do zalesienia, zaś grunty klasy
V znajdujące się na pograniczu klasy VI powinny być zalesiane ze względu na małą
produktywność i dużą podatność na degradację. W Tychach przeważają gleby klasy IV i V.
Stopień zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi w Polsce, również w mieście Tychy,
jest nadal jeszcze niewielki. Dlatego też, ze względu na konieczność ich ochrony
przed zanieczyszczeniem, opracowano rygorystyczne kryteria oceny w tym zakresie (tabela).
Kryteria te zostały opracowane przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa
w Puławach.
Badanie stopnia skażenia gleb w mieście na zawartość metali ciężkich (ołów, kadm
i cynk) przeprowadziła w 1996 roku Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach. Ocenę
uzyskanych wyników przedstawiono poniżej.
Ołów – dla 57,5 % przebadanych próbek zawartość ołowiu mieściła się w przedziale
naturalnej zawartości (20 – 60 mg/kg), podwyższone ilości ołowiu stwierdzono
w 40 % prób (70 – 150 mg/kg), a w 2,5 % prób stwierdzono słabe zanieczyszczenie
ołowiem (mapa – ołów).
Kadm – naturalną zawartość kadmu (0,3 – 1 mg/kg) stwierdzono w 3,7 % prób, podwyższoną
zawartość (1 – 3 mg/kg) stwierdzono w 70 % prób, natomiast w 26,3 % prób
stwierdzono słabe zanieczyszczenie kadmem (mapa – kadm).
Cynk – naturalną zawartość cynku (50 – 100 mg/kg) stwierdzono w 15 % badanych próbek,
natomiast podwyższoną zawartość (100 – 200 mg/kg) stwierdzono w 65 % prób,
a w 20 % badanych prób stwierdzono słabe zanieczyszczenie gleb cynkiem (mapa –
cynk).
Podwyższone stężenia ołowiu, kadmu i cynku wykazują gleby w ogrodach
działkowych.
Z przedstawionych wyników badań gleb użytkowanych rolniczo wynika, że generalnie
nie występują przekroczenia dopuszczalnych standardów zanieczyszczenia gleb metalami
ciężkimi. Jedynie w kilkunastu badanych próbach wykazano koncentrację metali ciężkich
na poziomie 2-go stopnia zanieczyszczenia gleb, dla których zalecany jest stosunkowo
łagodny reżim produkcji roślinnej.
_____________________________________________________________________________________
122
Wyniki
badań pozwalają stwierdzić,
że gleby są w
niewielkim stopniu
zanieczyszczone metalami ciężkimi, co pozwala je zakwalifikować do gleb o dużej wartości
rolniczej.
Rys.3.23.
Terytorialny zasięg stopnia skażenia gleby w rejonie miasta Tychy.
gleba niezanieczyszczona
gleba słabo zanieczyszcona
drogi kolejowe
gleba średnio zanieczyszczona
gleba znacznie zanieczyszcona
gleba silnie zanieczyszczona
3.5.4. Ochrona gruntów rolnych i leśnych.
Ochrona gruntów rolnych i leśnych w myśl przepisów prawa polega na:

Ograniczaniu ich przeznaczania na cele nierolnicze i nieleśne,

Zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i leśnych oraz szkodom
w produkcji rolnej lub leśnej oraz w drzewostanach, powstających wskutek działalności
nierolniczej lub nieleśnej,

Rekultywacji i zagospodarowaniu terenów na cele rolnicze,

Zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych,
_____________________________________________________________________________________
123

Przywracaniu i poprawianiu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter
gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej, a także zapobieganiu obniżania
produktywności gruntów leśnych.
W Programie Ochrony Środowiska Miasta Tychy najważniejszym celem w zakresie
ochrony ziemi i gleb jest dostosowanie planowanych rozwiązań do wymogów i standardów
unijnych. Dyrektywy Unii Europejskiej jasno określają wymagania dotyczące ochrony
środowiska, co znalazło w Polsce swoje odzwierciedlenie w aktualnie obowiązujących
przepisach prawa.
Najważniejszym zadaniem wynikającym z Dyrektyw Unii Europejskiej jest stałe
ograniczanie i kontrolowanie ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do gleby. Niestety
poziom rozwiązań, zarówno tych organizacyjno-prawnych jak i technicznych w Polsce,
w dziedzinie ochrony ziemi i gleb wciąż jeszcze odbiega od poziomu europejskiego.
_____________________________________________________________________________________
124
3.6.
Hałas.
Hałas uważany jest za czynnik zanieczyszczający środowisko. Hałasem nazywa się wszystkie
niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne
ośrodka sprężystego oddziaływujące na organizm ludzki.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627,
z późn. zm.) definiuje podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem jak:
-
emisja, przez którą rozumie się wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku
działalności człowieka, do powietrza, wody, lub ziemi energie, takie jak hałas
czy wibracje,
-
hałas, przez który rozumie się dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz,
-
poziom hałasu, przez który rozumie się równoważny poziom dźwięku A wyrażony
w decybelach (dB).
Obiekty przemysłowe, ruch drogowy, kolejowy i lotniczy stanowią główne źródła
emisji hałasu do środowiska, a tym samym kształtują klimat akustyczny w rejonie ich
oddziaływania.
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego
środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego
lub, co najmniej na tym poziomie jak i na zmniejszaniu poziomu hałasu, co najmniej
do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.
Wskaźnikiem oceny hałasu w środowisku jest poziom równoważny dla przedziału czasu
odniesienia. Równoważny poziom dźwięku „A” określa się w decybelach (dB). Dopuszczalne
wartości równoważnego poziomu dźwięku podano w załączniku do rozporządzenia Ministra
Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436), które zgodnie
z ustawą z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych
ustaw Dz. U. Nr 7, poz. 78) obowiązują do 30.06.2004 r.
Poziomy dopuszczalne dotyczą hałasu przenikającego na dany teren. Na terenach
nie wyszczególnionych w załączniku do w/w rozporządzenia, dopuszczalny poziom hałasu
określa się, przyjmując wartości dopuszczalne dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu.
_____________________________________________________________________________________
125
Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na terenie podlegającym zaliczeniu do dwóch lub
więcej rodzajów terenów wyszczególnionych w załączniku do rozporządzenia określa się,
przyjmując
wartości
dopuszczalne
poziomów
dźwięku
odpowiadające
najniższym
dopuszczalnym poziomom dźwięku dla tych terenów.
W rozporządzeniu, określono także standardy emisyjne dla takich obiektów jak drogi lub linie
kolejowe (wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk
tramwajowych poza pasem drogowym) jak i poziomy hałasu w środowisku powodowanego
przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych.
Na podstawie art. 118 ust. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska,
wydane zostało rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie
wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81). Rozporządzenie to określa
wartości progowe poziomów hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje
zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny do kategorii
terenu zagrożonego hałasem. Oznacza to, że dla obszarów, na których poziom hałasu
przekracza poziom dopuszczalny, wojewoda lub rada powiatu (w zależności od kompetencji)
tworzy program działań, którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego.
W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych
Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego
rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych
zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio:
- mała uciążliwość
LAeq < 52dB,
- średnia uciążliwość 52dB < LAeq < 62dB,
- duża uciążliwość
63dB < LAeq < 70dB,
- bardzo duża uciążliwość
LAeq > 70dB.
3.6.2. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu.
3.6.2.1.Hałas drogowy.
Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu
poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi w tym
po torach tramwajowych. Jest to hałas typu liniowego.
_____________________________________________________________________________________
126
Bardzo szybki rozwój motoryzacji w latach 90-tych spowodował zmiany klimatu
akustycznego przy niewielkiej zmianie stanu dróg. Wprowadzone do
niezbędnego minimum ograniczenia wjazdu do miasta ciężarówek i tirów
spowodowało ograniczenie hałasu drogowego. Największy hałas drogowy
występuje na dużych skrzyżowaniach. Wybudowanie w mieście kilku rond na
skrzyżowaniach poprawiło płynność ruchu, a tym samym zmniejszyło hałas.
Przez miasto Tychy prowadzą dwa ważne szlaki komunikacyjne, to jest droga krajowa
z Mikołowa do Oświęcimia i druga droga krajowa Bielsko – Katowice. W ramach badań
stopnia uciążliwości hałasu drogowego prowadzono badanie klimatu akustycznego w różnych
miejscach na w/w drogach krajowych, w celu zidentyfikowania miejsc szczególnej
uciążliwości hałasowej. Na podstawie „Analizy stanu akustycznego środowiska obszaru
sąsiedztwa drogi krajowej nr 44 (Mikołów – Oświęcim) na odcinku przebiegu przez miasta”,
przeprowadzonej przez Biuro Konsultingowe Ochrony Środowiska EKOSYSTEM ŚLĄSK
w Mysłowicach i badaniach przeprowadzonych w 2002 i 2003 roku należy stwierdzić,
że na hałas drogowy ma wpływ natężenie i struktura ruchu.
Tabela 3.32. Natężenie ruchu w przekroju skrzyżowania ulic: Beskidzka – Oświęcimska
Pojazdy
pojazdy ogółem
samochody osobowe
samochody dostawcze
autobusy
samochody ciężarowe
sam. ciężar. ciężkie, TIR-y
pojazdy umowne
pojazdy ogółem
samochody osobowe
samochody dostawcze
autobusy
pojazdy umowne
pojazdy ogółem
samochody osobowe
samochody dostawcze
autobusy
pojazdy umowne
Wlot
Wylot
Okres pomiarowy 06:00 – 06:00 (24 h)
12171
9227
8604
6590
1842
999
89
78
788
608
848
952
14061
11135
Godzina szczytu 08:55 – 09:55
1066
721
759
540
194
82
5
5
58
41
50
53
1185
833
815
685
661
485
67
106
29
18
25
34
33
42
902
784
Suma
21398
15194
2841
167
1396
1800
25196
1787
1299
276
10
99
103
2018
1500
1146
173
47
59
75
1686
_____________________________________________________________________________________
127
Tabela 3.33.
Natężenie ruchu w przekroju skrzyżowania ulic: Mikołowska – Dołowa –
Burschego.
Pojazdy
pojazdy ogółem
samochody osobowe
samochody dostawcze
autobusy
pojazdy umowne
pojazdy ogółem
samochody osobowe
samochody dostawcze
autobusy
pojazdy umowne
pojazdy ogółem
samochody osobowe
samochody dostawcze
autobusy
pojazdy umowne
Tabela3.34.
Wlot
Wylot
12795
12511
8946
8916
1945
1850
84
59
766
644
1054
1042
14974
14569
982
880
707
668
173
119
3
5
45
38
54
50
1097
985
1164
1123
895
822
153
171
16
12
32
50
68
68
1300
1268
Suma
25306
17862
3795
143
1410
2096
29542
1862
1375
292
8
83
104
2092
2287
1717
324
28
82
136
2568
Natężenie ruchu w przekroju skrzyżowania ulic: Katowicka – Mikołowska –
Oświęcimska.
Pojazdy
Wlot
Wylot
Suma
Pojazdy ogółem
10176
9452
19628
samochody osobowe
7112
6392
13504
samochody dostawcze
1243
1254
2497
autobusy
66
81
147
654
705
1359
1101
1020
2121
pojazdy umowne
12836
11533
23869
pojazdy ogółem
710
637
1347
samochody osobowe
506
409
915
samochody dostawcze
96
85
181
autobusy
6
5
11
38
62
100
64
76
140
pojazdy umowne
837
798
1695
_____________________________________________________________________________________
128
Badania przeprowadzono w porze nocnej i dziennej, przy pogodzie bezwietrznej
lub przy wietrze 1 m/s, przy temperaturze 12 – 16
0
C w porze dziennej, oraz 9 – 11
0
C
w porze nocnej.
Na podstawie przeprowadzonych pomiarów hałasu w środowisku, w otoczeniu
istniejącego ciągu komunikacyjnego DK 44 w Tychach stwierdzono, że:

na krawędzi jezdni równoważny poziom hałasu emitowanego przez ruch pojazdów
samochodowych poruszających się po drodze krajowej nr 44 kształtuje się na poziomie:


pora dzienna: 69,8 dB – 75,3 dB (dopuszczalny poziom: 60 dB),

pora nocna: 62,4 dB – 70,4 dB (dopuszczalny poziom: 50 dB),
w środowisku w pobliżu obiektów mieszkalnych (na poziomie 1,2 m) poziom hałasu
emitowanego przez ruch pojazdów samochodowych poruszających się po drodze
krajowej nr 44 kształtuje się na poziomach:

pora dzienna: 51,4 dB – 74,0 dB (przekroczenie dopuszczalnego
poziomu hałasu kształtuje się w zakresie 0,5 dB – 14,0 dB),

pora nocna: 44,2 dB – 66,8 dB (przekroczenie dopuszczalnego
poziomu hałasu kształtuje się w zakresie 0,5 dB – 16,8 dB, a
przekroczenie wartości progowych poziomu hałasu wynosi 0,1 dB),

najbardziej narażona na hałas drogowy jest pierwsza linia zabudowy, następna linia
zabudowy
poprzez
istnienie
elementów
ekranujących
(istniejących
budynków
mieszkalnych i gospodarczych) w mniejszym stopniu odczuwa wpływ hałasu drogowego.
Na podstawie przeprowadzonych pomiarów hałasu w środowisku w otoczeniu istniejącej
DK 44 w Tychach stwierdzono, że:
1. klimat akustyczny otoczenia odcinka drogowego kształtuje ruch pojazdów
samochodowych poruszających się po drodze krajowej nr 44,
2. zasięg
oddziaływania
hałasu
emitowanego
przez
ruch
pojazdów
samochodowych powoduje ponadnormatywne oddziaływanie i zaburzenia
klimatu akustycznego środowiska na terenach chronionych przed hałasem,
a także ponadnormatywne oddziaływanie na obiekty chronione przed hałasem
(budynki mieszkalne), usytuowane w pobliżu DK 44,
3. budynki
usytuowane
w
pierwszej
linii
zabudowy
narażone
są
na ponadnormatywny poziom hałasu, a wartości progowe były przekroczone
w porze nocnej przy budynku Mikołowska 148 o 0,1 dB (wartości progowe
w porze dziennej – 75 dB, a w porze nocnej – 67 dB).
_____________________________________________________________________________________
129
W 2002 roku Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Badawcze „INTEREKO” Sp. z o.o.
w Katowicach, na zlecenie Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Tychach, przeprowadziła
badania skuteczności ekranowania przed negatywnym oddziaływaniem hałasu, emitowanego
z ulicy Beskidzkiej do zabudowy mieszkalnej przy ul. Beskidzkiej i Dzwonkowej w Tychach.
Analizowany teren
znajduje
się
po
południowo-wschodniej
stronie
skrzyżowania
ul. Beskidzkiej (dwupasmowa droga krajowa relacji Katowice – Bielsko Biała) z ulicą
Goździków (droga lokalna). Od północy zlokalizowane są zabudowania związane z usługami
motoryzacyjnymi, od wschodu zabudowania mieszkalne jednorodzinne, od południa tereny
zieleni
miejskiej.
Podczas
wykonywania
pomiarów
panowały
korzystne
warunki
atmosferyczne. Nie występowały opady atmosferyczne, prędkość wiatru nie przekraczała
2 m/s.
Źródłem hałasu objętym badaniem była ulica Beskidzka po południowej i północnej stronie
skrzyżowania z ulicą Oświęcimską. Przedmiotowa ulica przeszła modernizację, mającą
na celu usprawnienie ruchu samochodowego, polegającą na zamontowaniu sygnalizacji
świetlnej. Sygnalizację zamontowano na skrzyżowaniu ulic: Beskidzkiej z Dzwonkową
i Goździków. Ponadto ustawiono ekrany akustyczne, mające ograniczyć negatywny wpływ
oddziaływania hałasu na zabudowę mieszkaniową.
Punkty pomiaru poziomu dźwięku zostały zlokalizowane po obu stronach
skrzyżowania ulic Beskidzkiej i Oświęcimskiej przy najbliższych, a zarazem najbardziej
narażonych na oddziaływanie drogi zabudowań mieszkalnych. Pomiary wykonano w 46
punktach, na wysokości 1,2 m przy ogrodzeniach działek, na których znajdują się budynki
i na budynkach mieszkalnych.
Wyniki pomiarów przedstawiono w poniższych tabelach.
_____________________________________________________________________________________
130
Tabela 3.35.
Zestawienie wyników pomiarów poziomów dźwięku (część północna
od skrzyżowania z ulicą Oświęcimską).
Nr punktu
Obserwacji
Ograniczenia emisji hałasu w punktach obserwacji
Pora dzienna
Pora nocna
dB
Pomiary w
terenie
dB
Dopuszcz. poziomy w
punkcie obserw.
dB
Obliczenia
komputerowe
dB
Pomiary w
terenie
dB
Dopuszcz.
poziomy w
punkcie
obserw.
dB
4.
56,0
66,8
60,0
51,0
57,2
50,0
5.
57,0
66,8
60,0
52,0
56,1
50,0
8.
54,0
64,9
60,0
48,0
50,0
50,0
9.
48,0
64,0
60,0
43,0
52,4
50,0
10.
55,0
64,8
60,0
49,0
50,8
50,0
11.
55,0
69,9
60,0
50,0
51,1
50,0
12.
50,0
50,0
60,0
45,0
45,0
50,0
13.
52,0
52,0
60,0
47,0
47,0
50,0
14.
54,0
54,0
60,0
49,0
49,0
50,0
15.
49,0
49,0
60,0
44,0
44,0
50,0
16.
56,0
56,0
60,0
50,0
48,9
50,0
17.
52,0
52,0
60,0
47,0
47,0
50,0
18.
56,0
56,0
60,0
50,0
50,0
50,0
19.
53,0
53,0
60,0
48,0
48,0
50,0
20.
56,0
56,0
60,0
50,0
50,0
50,0
Obliczenia
komputerowe
_____________________________________________________________________________________
131
Tabela 3.36.
Zestawienie wyników pomiarów poziomów dźwięku (część południowa
od skrzyżowania z ulicą Oświęcimską).
obserwacji
Nr punktu
Ograniczenia emisji hałasu w punktach obserwacji
Pora dzienna
Pora nocna
Obliczenia
komputerowe
Pomiary w
Pomiary
Dopuszcz. poziomy w
dB
w terenie
punkcie obserw.
dB
dB
dB
1.
52,0
52,0
60,0
47,0
47,0
50,0
2.
55,0
54,3
60,0
49,0
49,0
50,0
3.
56,0
54,7
60,0
50,0
49,2
50,0
4.
57,0
52,8
60,0
51,0
47,7
50,0
5.
51,0
51,0
60,0
46,0
46,0
50,0
6.
49,0
49,0
60,0
44,0
44,0
50,0
7.
51,0
51,0
60,0
45,0
45,0
50,0
8.
58,0
53,7
60,0
53,0
49,9
50,0
9.
59,0
59,0
60,0
54,0
48,4
50,0
10.
60,0
59,1
60,0
55,0
49,9
50,0
11.
60,0
55,1
60,0
55,0
49,4
50,0
12.
59,0
54,8
60,0
53,0
49,0
50,0
13.
57,0
54,9
60,0
51,0
49,1
50,0
14.
57,0
57,0
60,0
52,0
49,4
50,0
15.
61,0
56,5
60,0
55,0
48,9
50,0
16.
55,0
55,0
60,0
50,0
50,0
50,0
17.
56,0
55,4
60,0
51,0
50,3
50,0
18.
53,0
53,0
60,0
48,0
48,0
50,0
19.
56,0
56,0
60,0
51,0
50,0
50,0
20.
55,0
52,6
60,0
50,0
48,8
50,0
terenie
Dopuszcz. poziomy Obliczenia
w punkcie obserw. komputerowe
dB
dB
Realizacja ekranów akustycznych przyniosła zamierzony efekt, jednak odnotowano
w kilku punktach występowanie różnic między wynikami zawartymi w „Ocenie skuteczności
projektowanego ekranowania zachodniej strony ulicy Beskidzkiej w Tychach”, a pomiarami
w terenie po wykonaniu inwestycji.
Przekroczenia spowodowane są brakiem ekranów na odcinku około 200 m
po zachodniej stronie ulicy Beskidzkiej do skrzyżowania z ulicą Dzwonkową i około 90 m
po zachodniej stronie ulicy Beskidzkiej od granicy zabudowań przy ulicy Dzwonkowej nr 49
w kierunku Katowic.
_____________________________________________________________________________________
132
Brak ekranów w wymienionych miejscach spowodowany jest zgodą Urzędu
Marszałkowskiego w Katowicach, na wniosek osób, które prowadzą działalność gospodarczą
w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy Beskidzkiej.
W punktach pomiarowych, gdzie ekrany zostały zamontowane, w ślad za „Oceną
skuteczności projektowanego ekranowania zachodniej strony ulicy Beskidzkiej w Tychach”,
wykonanej przez PPB „INTEREKO” Sp. z o.o. w Katowicach, zostały dotrzymane wartości
normatywne hałasu.
3.6.2.2.Hałas przemysłowy.
Na hałas przemysłowy składają się wszelkie źródła dźwięku znajdujące się na terenie
zakładu, zarówno na otwartej przestrzeni (punktowe źródła hałasu), jak i w budynkach
(wtórne źródła hałasu). Punktowymi źródłami hałasu są np. wentylatory, czerpnie powietrza
wentylatorów i sprężarek itp. usytuowane na zewnątrz budynków. Źródłem hałasu wtórnego
są obiekty budowlane, w tym produkcyjne, w których hałas pochodzący od pracy maszyn
i urządzeń emitowany jest do środowiska przez ściany, strop, okna i drzwi. Ponadto prace
dorywcze
wykonywane
poza
budynkami
produkcyjnymi
jak
np.
cięcie,
kucie,
a także transport kołowy stanowią dodatkowe źródło hałasu.
Uciążliwość hałasu emitowanego przez zakłady jest zróżnicowana i zależy od ilości
źródeł i czasu ich pracy. Szczególnie uciążliwe są stacjonarne źródła hałasu (obiekty
przemysłowe i usługowe), położone w pobliżu budynków mieszkalnych.
W mieście Tychy są wydzielone 2 strefy: tzw. tereny przemysłowe, na których jest
zlokalizowana znaczna
część przemysłu.
Niektóre źródła
hałasu
postrzegane są
przez mieszkańców jako uciążliwe nawet w przypadkach, gdy nie powodują formalnych
przekroczeń. Dotyczy to zwłaszcza obiektów emitujących hałas w porze nocnej.
Szeroki dostęp do przodujących na świecie technologii i wyrobów powoduje, że w przypadku
budowy lub modernizacji zakładu przemysłowego stosowane są coraz sprawniejsze
urządzenia, charakteryzujące się obniżoną emisją hałasu, o czym świadczą zakłady
przemysłowe zlokalizowane w Tyskiej Strefie Ekonomicznej.
W ostatnich latach zaczął narastać problem będący pochodną restrukturyzacji gospodarki, to
jest
powstawanie
obiektów
o
relatywnie
niskiej
uciążliwości
akustycznej,
ale zlokalizowanych coraz bliżej zabudowy mieszkaniowej lub w samej zabudowie
na parterach. Do obiektów tego typu należy zaliczyć wszelkiego rodzaju zabudowę handlową
(z jej systemami chłodniczymi, wentylacją, klimatyzacją oraz transportem dostawczym).
_____________________________________________________________________________________
133
Małe hurtownie i sklepy powstają wśród zabudowy mieszkaniowej. Należy liczyć się
z faktem, że problemy hałasu pochodzącego od tych obiektów będą w następnych latach
narastać.
3.6.2.3. Hałas kolejowy.
Pod pojęciem hałasu kolejowego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji
linii kolejowych.
Zasięg negatywnego oddziaływania hałasu kolejowego w środowisku uzależniony jest
od warunków technicznych ruchu. W mieście najbardziej narażeni na hałas kolejowy są
mieszkańcy dzielnicy Stare Tychy, w pobliżu Dworca PKP i mieszkańcy sąsiadujący z linią
kolejową Tychy – Tychy Żwaków.
Zasięg hałasu kolejowego w głąb terenu sąsiadującego z koleją może dochodzić do 200
metrów. Zasięg ten w obszarze zabudowanym, w okolicach przystacyjnych, zawęża się do
linii pierwszej zabudowy, to jest około 40 – 50 metrów od torów. Z roku na rok hałas ten jest
mniejszy, ze względu na zmniejszenie przeciętnej ilości przejeżdżających pociągów.
Przez centrum miasta przebiega linia kolejowa, zlokalizowana w wykopie, biegnąca
od Dworca PKP Tychy w kierunku Bierunia. Linią tą sporadycznie przejeżdżają pociągi
towarowe do Fiat Auto Poland i ERG w Bieruniu. Ruch pasażerski na tej linii został
zlikwidowany i ten odcinek trasy nie powoduje ponadnormatywnych przekroczeń hałasu.
Generalnie w porze nocnej hałas pochodzący od linii kolejowej może przekraczać poziom
50 dB w odległości do około 80 m od osi torów. Lokalnie mogą wystąpić niekorzystne
zmiany ze względu na stan infrastruktury (torowiska), prędkości przejazdu, rodzaju i stan
taboru kolejowego, położenia torowiska (nasyp, wąwóz, teren płaski).
_____________________________________________________________________________________
134
3.7.
Promieniowanie niejonizujące.
Promieniowaniem niejonizującym nazywamy takie promieniowanie, którego energia
oddziałująca na każde ciało materialne (w tym także na ciało człowieka) nie powoduje w nim
procesu jonizacji. Promieniowanie niejonizujące jest ściśle związane ze zmianami pola
elektrycznego
i
pola
magnetycznego
(pole
elektromagnetyczne).
Powyższe
pola
charakteryzowane są poprzez:
-
składową elektryczną i magnetyczną dla pól elektromagnetycznych stałych oraz pól
o częstotliwości od 50 Hz do 10 MHz,
-
składową elektryczną dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości powyżej 10 MHz
do 300 MHz,
-
średnią gęstość mocy dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości powyżej
300 MHz.
Ryzyko związane z narażeniem na oddziaływanie pól elektromagnetycznych występuje
wyłącznie podczas eksploatacji źródeł (urządzeń) je wytwarzających. Promieniowanie
niejonizujące może występować wszędzie, w domu, w pracy, a nawet w miejscu
wypoczynku.
W świetle rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
z dnia
11
sierpnia
1998
roku.
w
sprawie
szczegółowych
zasad
ochrony
przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów
promieniowania, jakie mogą występować w środowisku, oraz wymagań obowiązujących
przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania (Dz.U. nr 107, poz. 676) źródłami
promieniowania niejonizującego są urządzenia wytwarzające:
- pole elektryczne i magnetyczne stałe,
- pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, takie jak: stacje i linie
elektro-energetyczne wysokiego napięcia,
- pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1kHz do 300000 MHz, są to:
urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne.
_____________________________________________________________________________________
135
Wymienione
rozporządzenie
oprócz
szczegółowych
zasad
ochrony
przed
promieniowaniem niejonizującym szkodliwym dla ludzi i środowiska określa również:
-
dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego
w środowisku,
-
wymagania dotyczące wykonywania pomiarów kontrolnych promieniowania
niejonizującego wykonywanych dla celów ochrony środowiska.
Ustala ponadto dla obszarów zabudowy mieszkaniowej oraz obszarów, na których znajdują
się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły odrębną wartość składowej
elektrycznej tego pola w wysokości 1 kV/m.
Dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludności jest dozwolone bez ograniczeń,
rozporządzenie ustala wysokość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego
o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10 kV/m, natomiast składowej magnetycznej
w wysokości 80 A/m.
Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól
elektromagnetycznych, oprócz prawa ochrony środowiska, są również regulowane przepisami
bezpieczeństwa
i
higieny
pracy,
prawa
budowlanego,
prawa
zagospodarowania
przestrzennego i przepisami sanitarnymi.
Ogólne zasady ochrony środowiska i ludzi przed promieniowaniem niejonizującym
stanowią, że źródła emisji promieniowania mogą być używane wyłącznie pod warunkiem
zapewnienia całkowitej ochrony przed ich niekorzystnym oddziaływaniem na ludzi
i środowisko.
3.7.2. Charakterystyka i ocena aktualnego stanu.
Z informacji uzyskanych w Urzędzie Miejskim w Tychach wynika, że na terenie
miasta
są
zlokalizowane
następujące
źródła
niejonizującego
promieniowania
elektromagnetycznego:
a/. częstotliwość przemysłowa 50 Hz:
- napowietrzne linie elektroenergetyczne,
- stacje transformatorowe zlokalizowane na terenie Głównych Punktów Zasilania
(GPZ).
_____________________________________________________________________________________
136
b/. częstotliwości radiowe:
- urządzenia radiokomunikacyjne, w tym głównie stacje bazowe telefonii komórkowej.
Zgodnie z §3, ust.1, pkt.2, lit.b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 roku
w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać
na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć
do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. nr 179, poz. 1490 z 2002
roku), sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko wymagają stacje i linie elektroenergetyczne o napięciu
znamionowym nie niższym niż 110 kV.
Zasilanie Miasta Tychy odbywa się za pośrednictwem stacji transformatorowych,
zlokalizowanych na terenie tzw. Głównych Punktach Zasilania (GPZ). Na obszarze miasta
Tychy zlokalizowane są następujące GPZ:
-
GPZ Tychy Miasto
– napięcie: 110/SN kV,
-
GPZ Żwaków
-
GPZ Paprocany
-
GPZ EC Tychy
-
GPZ Urbanowice
-
Fiat Auto Poland
– napięcie: 110/SN kV.
Projektowana jest ponadto budowa GPZ Tychy Północ – napięcie: 110/SN kV.
Właścicielem wymienionych napowietrznych linii elektroenergetycznych oraz Głównych
Punktów Zasilania jest Górnośląski Zakład Elektroenergetyczny S.A. w Gliwicach.
Lokalizację
wymienionych
napowietrznych
linii
elektroenergetycznych
o
napięciu
znamionowym 110 kV oraz stacji transformatorowych 110/SN kV na terenie miasta Tychy
przedstawiono na rysunku zamieszczonym poniżej.
_____________________________________________________________________________________
137
Rys.3.24.
Linie wysokiego napięcia na terenie Tychów.
Linie wysokiego napięcia
GPZ Tychy
Północ
GPZ Tychy
Miasto
GPZ
Urbanowice
GPZ Żwaków
GPZ EC Tychy
GPZ Fiat
GPZ Paprocany
drogi kolejowe
Główny Punkt Zasilający (GPZ) 110/SN
Główny Punkt Zasilający (GPZ) - projekt
Oprócz wymienionych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego
o częstotliwości 50 Hz, na terenie miasta Tychy zlokalizowanych jest szereg obiektów
radiokomunikacyjnych, w tym głównie stacje bazowe telefonii komórkowej.
Stacje te pracują wyłącznie w paśmie mikrofalowym, tzn. na częstotliwościach
powyżej 300 MHz. Na terenie miasta Tychy zlokalizowane są stacje bazowe telefonii
komórkowej należące do 3 operatorów:
a/. Polskiej Telefonii Cyfrowej „Era-GSM”:

Przy ul. Elfów 32,

przy ul. Zaręby 18,

przy ul. Przemysłowej 47.
_____________________________________________________________________________________
138
b/. Spółki Akcyjnej POLKOMTEL „Plus-GSM”:

przy ul. Fabrycznej.
c/. Polskiej Telefonii Komórkowej „Centertel”:

przy ul. Dojazdowej 9,

przy al. Niepodległości 23,

przy ul. Darwina 2-8,

przy ul. Burschego-ZEG,

przy ul. Towarowej 23-Urbanowice,

przy ul. Sadowa 4-Browar,

przy ul. Piłsudskiego 10-Allkauf,

przy ul. Paprocańskiej 160,

przy ul. Katowickiej 182-OTOR,

przy ul. Reymonta 60,

Cyganerii 1.
Ponadto na terenie miasta zlokalizowane są inne obiekty radiokomunikacyjne,
pracujące zarówno w paśmie mikrofalowym, jak również w zakresie częstotliwości
radiowych. Są to urządzenia małej mocy, nie wymagające uzyskania pozwolenia
na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska.
Lokalizację stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie miasta Tychy przedstawiono
na rysunku zamieszczonym poniżej.
_____________________________________________________________________________________
139
Rys.3.25.
Lokalizacja stacji komórkowych na terenie Tychów.
Lokalizacji stacji komórkowych
drogi kolejowe
IDEA
ERA
PLUS
_____________________________________________________________________________________
140
3.8.
Zasoby surowców mineralnych.
Występujące w środowisku zasoby naturalne dzieli się, biorąc pod uwagę możliwość
ich odtwarzania.
Zasoby naturalne
Zasoby odnawialne
-
-
powietrze – wiatr
gleba
uprawy roślinne
lasy
fauna
krajobraz o wysokich
walorach naturalnych
Zasoby nieodnawialne
-
-
zasoby energetyczne
kopalne
surowce mineralne – skały,
minerały, piasek, gliny
Naturalnymi zasobami nieodnawialnymi są przede wszystkim zasoby energetyczne
(paliwa kopalne) oraz surowce. Eksploatacja produkcyjna tych surowców niezbędna
dla funkcjonowania gospodarki krajowej, w jej obecnym stanie, poza doraźnymi korzyściami
ekonomicznymi, powoduje wiele problemów środowiskowych. Dewastacja i konieczność
rekultywacji terenów, powodowane przez przemysłowe wydobycie kopalin szkody górnicze,
zanieczyszczenie wód, powietrza i gleb, hałas, nieodwracalne szkody w florze i faunie,
to koszty, jakie ponosimy wszyscy, ponosi całe środowisko naturalne.
Do zasobów nieodnawialnych występujących w mieście zalicza się:
-
paliwo energetyczne:

węgiel kamienny,

gaz ziemny,
-
pokłady torfowisk,
-
surowce skalne,
-
piasek,
-
gliny.
_____________________________________________________________________________________
141

Węgiel kamienny
W Tychach udokumentowane złoża węgla kamiennego zalegają na znacznej głębokości,
dlatego ich eksploatacja jest nieopłacalna ekonomicznie. Dzięki temu nie występują na terenie
miasta deformacje terenu, uszkodzenia budynków i sieci infrastruktury technicznej,
negatywne zjawiska charakterystyczne dla terenów, na których prowadzona jest eksploatacja
górnicza. Praktycznie górotwór pod miastem stanowi filar ochronny dla Tychów.
Nie oznacza to jednak, że zabudowa miasta nie jest narażona na ruchy górotworów
z tytułu eksploatacji górniczej. Prowadzona jest, bowiem eksploatacja górnicza, na około
miasta, w kopalniach: „Piast” – Bieruń, „Ziemowit” – Lędziny, „Czeczot” – Wola, „Murcki”
– Katowice, „Wesoła” – Mysłowice, w kopalniach odległych do kilkunastu kilometrów jest
odczuwalna w Tychach.

Gaz ziemny
Prowadzone rozpoznanie zasobów gazu ziemnego wskazują na niewielką ilość złóż
tego surowca. Odwierty próbne prowadzono na terenie dzielnic Żwaków i Wartogłowiec
od roku 1995. Na głębokościach dostępnych dla używanego sprzętu wiertniczego wykryto
obecność gazu (Żwaków), lecz w niewielkich ilościach, które nie pozwalają na eksploatację
przemysłową. Badania związane z odwiertami na większe głębokości zostały przełożone
na czas późniejszy.

Surowce pospolite
Część złóż surowców pospolitych takich jak glina i piaski została częściowo
zinwentaryzowana przy okazji odwiertów budowlanych przy realizacji zabudowy miasta.
Obecność tych surowców stwierdzono w obecnie zagospodarowanych terenach. Na obrzeżu
miasta, gdzie możliwe jest ewentualna eksploatacja, nowe złoża nie zostały dotychczas
udokumentowane.
_____________________________________________________________________________________
142
4.
Przyszłościowy rozwój miasta, a ochrona środowiska.
4.1.
Tendencje rozwojowe miasta Tychy.
Przyszłościowy
rozwój
miasta
Tychy
będzie
uwarunkowany
zewnętrznymi
tendencjami jakie występują na różnych poziomach. Generalnie można mówić o tendencjach
rozwoju
zarówno
w
rozumieniu
lokalnym,
regionalnym
i
ogólnokrajowym,
międzynarodowym oraz globalnym. Tendencje rozumiane w skali ogólnokrajowej
i międzynarodowej są trudne do modyfikowania przez władze miasta, jednakże wpływają
one na rozwój miasta i muszą być wzięte pod uwagę podczas formułowania polityki ochrony
środowiska.
Wśród najważniejszych tendencji rozwojowych należy wymienić:

Poziom międzynarodowy: wpływ globalizacji gospodarki światowej na rozwój miasta,
wprowadzanie nowych technologii przemysłowych, możliwości lokalizacji zakładów
nie związanych z istniejącymi zasobami naturalnymi, wzrost transportu samochodowego

Poziom krajowy i regionalny: restrukturyzacja przemysłu, koncentracja zatrudnienia,
tworzenie parków przemysłowych, likwidacja zakładów szczególnie uciążliwych
dla środowiska i nie rentownych oraz rozwój innych nowych gałęzi przemysłu o nowych
uciążliwościach dla środowiska. Zjawiskiem stanie się gromadzenie pomniejszych gałęzi
przemysłu wokół jednego bardzo znaczącego zakładu,

Poziom lokalny: rozwój sektora usług i drobnej wytwórczości decydujących o mniejszym
zanieczyszczeniu środowiska, rozwój lokalnej infrastruktury komunalnej, wzrost ruchu
komunikacyjnego oraz rozwój organizacji pozarządowych.
Tendencje rozwojowe przedstawiono w dokumencie: Strategia Rozwoju Miasta Tychy:
„TYCHY 2013”, który został opracowany na przełomie 2002/2003 roku, a następnie
opublikowany
w
sierpniu
2003
r.
jako
dokument
wewnętrzny
Urzędu
Miasta
przez Prezydenta Miasta Tychy.
Budowę strategii rozwoju miasta oparto na przesłankach wynikających z :

istniejących barier w realizacji dotychczasowej strategii globalnej i funkcjonalnej,

dezaktualizacji dotychczasowych działań strategicznych,

kumulacyjnymi
procesami
kształtowania
się
kreatywności,
zachodzącymi
wśród uczestników rozwoju miasta.
_____________________________________________________________________________________
143
Strategia rozwoju miasta uwzględnia zmiany o wymiarze globalnym i regionalnym,
gdzie redukcji ulegną tradycyjne funkcje Tychów, jako „miasta sypialni” i rezerwy taniej siły
roboczej na rzecz kształtowania wyrazistego i indywidualnego profilu jego aktywności
Aktualne hasło brzmi: PRZESIĘBIORCZOŚĆ – WIEDZA - ŚRODOWISKO
Materialną podstawę egzystencji miasta stanowić będzie przebudowana baza ekonomiczna,
w skład, której wchodzić będą obok dotychczasowych, utożsamionych z miastem produktów
markowych, nowe kierunki działalności związane ze stosowaniem innowacyjnych technologii
wytwórczych i rozwojem społeczeństwa informacyjnego.
Wzrośnie znaczenie miasta jako ośrodka wymiany dóbr, ludzi, informacji i kapitału
z otoczeniem Nastąpi rozwój kultury przemysłowej i powstaną nowe formy wymiany
handlowej, a tym samym nastąpi wzrost zatrudnienia, zbliżający miasto do standardów
europejskich. Miasto stwarza dogodny klimat dla rozwoju przedsiębiorczości w lokalnych
i globalnych sektorach przemysłowych.
4.2.
Główne dziedziny rozwoju miasta.
Jako priorytety przyjęto 3 główne dziedziny rozwoju miasta Tychy:
A.
rozwój przedsiębiorczości i konkurencyjności miasta,
B.
rozwój społeczeństwa informacyjnego i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu,
C.
rozwój infrastruktury ochrony środowiska naturalnego.
Celem jest stworzenie wizerunku miasta otwartego na przyszłość, w którym warto żyć.
Priorytet A - zakładający rozwój przedsiębiorczości i konkurencyjności miasta, a w tym:

budowę tyskiego środowiska przedsiębiorczości,

rozbudowę instytucji i poprawę jakości świadczenia usług przez bezpośrednie otoczenie
przedsiębiorstw, w tym wzmocnienia siły kapitałowej tyskiego rynku nieruchomości,

zmianę profili kształcenia realizowanego w ramach miejskiego systemu edukacyjnego,
zorientowanego na rozwój innowacji i usług,

wykorzystanie potencjału infrastruktury transportowo-komunikacyjnej modernizację
zewnętrznego drogowego układu komunikacyjnego i równoważenia różnych form
transportu oraz wzmocnienie logistycznej obsługi miasta,

proekologiczną integrację wewnątrzmiejskiego systemu komunikacyjnego

wykorzystanie potencjału infrastrukturalnego wyposażenia terenów przemysłowych
i usługowych w mieście.
_____________________________________________________________________________________
144
Powinno to doprowadzić do:

zwiększenia poziomu inwestycji i przyrostu miejsc pracy,

poprawy produktywności (konkurencyjność),

zwiększenia
kooperacji
międzynarodowej,
co
przyczyni
się
do
pomnożenia
technologicznego potencjału miasta,

osiągania standardów międzynarodowych w zakresie eksploatacji środowiska i jego
zasobów.
Priorytet B -zakładający rozwój społeczeństwa informacyjnego i przeciwdziałanie
wykluczeniu społecznemu:
Podstawą społeczeństwa informacyjnego w perspektywie lokalnej jest rozwiązanie problemu
włączenia każdego gospodarstwa domowego do sieci informatycznej oraz wpisanie miasta
w Globalną Infrastrukturę Informatyczną. Doprowadzić do tego może:

edukacja informacyjna,

właściwa infrastruktura informatyczna i telekomunikacyjna,

prowadzenie działalności z wykorzystaniem sieci informatycznych, czerpiących
z potencjału technologii informacyjnych,

przeciwdziałanie marginalizacji i izolacji społecznej.
Priorytet C – zakładający rozwój infrastruktury środowiska miejskiego poprzez:

dostarczanie mieszkańcom wody pitnej o odpowiednich standardach fizyko-chemicznych,

ograniczenie
ilości
nieoczyszczonych
ścieków
komunalnych
i
przemysłowych
odprowadzanych do wód powierzchniowych,

wzrost niezawodności systemu ciepłowniczego,

dywersyfikacja usług świadczonych przez miejski system infrastruktury ochrony
środowiska umożliwiająca deregulację rynku i wprowadzenie nowych rozwiązań
kapitałowych, zwiększanie zdolności inwestycyjnych miasta oraz przyczyniających się
do upowszechniania
nowych
technologii
stosowanych
w
gospodarce
wodnej
i ciepłowniczej
Poprzez koncentrację środków publicznych, zmiany kapitałowe i wykorzystanie finansowego
wsparcia ze źródeł pomocowych inwestorzy miejscy uzyskają możliwość:

odtworzenia wartości majątku infrastruktury komunalnej,

wzrostu wartości nieruchomości,

osiągnięcia standardów międzynarodowych w zakresie ochrony środowiska.
_____________________________________________________________________________________
145
4.3.
Długoterminowe cele ochrony środowiska dla głównych dziedzin rozwoju miasta.
Długoterminowe cele ochrony środowiska dla głównych dziedzin rozwoju miasta
Tychy powstały na wskutek stwierdzonych niedociągnięć miejskiego systemu w zakresie
ochrony środowiska, czyli:

postępującej dekapitalizacji systemu ciepłowniczego miasta,

nieuporządkowania gospodarki wodno-ściekowej w dzielnicach podmiejskich,

utrzymywania się konfliktów własnościowych w gospodarce wodno-ściekowej,

niskiego poziomu integracji kapitałowej w systemie ochrony środowiska,

niskiej podatności systemu na mechanizmy regulacji rynkowej,

barierze ograniczonych środków publicznych
Konsekwencją była niezadowalająca jakość wody pitnej, duży poziom zanieczyszczenia wód
powierzchniowych, deficyt terenów mieszkaniowych i przemysłowych wyposażonych
w infrastrukturę ochrony środowiska, wzrastające koszty utrzymania systemu infrastruktury
miejskiej.
Celem, zatem jest osiągnięcie zmiany tego stanu rzeczy poprzez naprawę i rozwój systemu,
co w miarę posiadanych możliwości jest realizowane.
Osiąganie europejskich standardów ochrony środowiska przyczyniać się będzie do zmiany
życia w przestrzeniach osiedleńczych oraz powstrzymywania decyzji migracyjnych
spowodowanych względami ekologicznymi.
W wymiarze ekonomicznym, dla podtrzymania inwestycyjnej atrakcyjności miasta, należy
dążyć do likwidacji negatywnych efektów zewnętrznych funkcjonowania sfery produkcyjnej
i sfery osiedleńczej, poprzez ograniczenie zasady „trujący płaci” jako naruszającej obecnie
zasadę konkurencyjności przedsiębiorstw) i stosowanie zasady subsydiarności. Tak, więc
koncentracja nakładów na przebudowę miejskiego systemu infrastruktury ochrony
środowiska z wykorzystaniem środków pomocowych.
W wymiarze terytorialnym osiąganie europejskich standardów ochrony środowiska sprzyjać
będzie wyrównywaniu jakości życia na całym terytorium miasta oraz wzrostowi rynkowej
wartości nieruchomości.
_____________________________________________________________________________________
146
Długoterminowe cele programu ochrony środowiska dla głównych dziedzin rozwoju miasta:
1.
Poprawa
stanu
technicznego
urządzeń
wodociągowych,
kanalizacyjnych
i oczyszczania ścieków.
2.
Podniesienie efektywności działania systemu ciepłowniczego miasta.
3.
Modernizacja
sieci
elektroenergetycznych
umożliwiających
większe
wykorzystanie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych.
4.
Tworzenie mechanizmów rynkowych dla odbiorców przemysłowych i miejskich,
dla korzystania z miejskiego systemu ciepłowniczego.
5.
Podniesienie
standardu
obsługi
mieszkańców
i
nowych
inwestorów,
poprzez opracowanie spójnej informacji o możliwości korzystania z miejskiej
infrastruktury, warunków realizacji przyłączy i kosztów korzystania z mediów.
6.
Promocja źródeł energii opartych o energię odnawialną.
_____________________________________________________________________________________
147
5. Długoterminowa polityka ochrony środowiska.
Podstawowym założeniem programu ochrony środowiska jest stymulowanie dalszego
rozwoju gospodarczego miasta, przy równoczesnym zmniejszaniu poziomu zanieczyszczenia
środowiska w mieście, tak aby możliwe było osiągnięcie jak najlepszej jakości środowiska.
5.1.
Zasady polityki ekologicznej.
Zasady polityki ekologicznej miasta to ustanowione kierunki działań na rzecz ochrony
środowiska
dla
podmiotów
gospodarczych
korzystających
ze
środowiska,
jak i dla jego mieszkańców.
Zasada oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych.
Oszczędne korzystanie z zasobów naturalnych to przede wszystkim oszczędność
wody, paliw i energii w źródłach ich wytwarzania, zarówno przez indywidualnych
jak i przemysłowych odbiorców. Racjonalne zużycie energii i wody daje największe korzyści
w szczędzaniu zasobów naturalnych. Każda eksploatowana w mieście instalacja winna
być oceniana pod kątem zużycia wody, ciepła, elektryczności i paliw.
Termomodernizacja zasobów mieszkaniowych to jedno z najważniejszych zadań dających
możliwość oszczędności w zużyciu paliw przy produkcji ciepła.
Zasada likwidacji przyczyn nadmiernego zanieczyszczania środowiska.
Identyfikacja źródeł wysokiego zanieczyszczania środowiska i negocjowanie
warunków ich zmniejszenia. Możliwość pomocy finansowej ze środków publicznych
dla realizacji zadań wpływających na ograniczenie ilości wprowadzanych zanieczyszczeń
do środowiska.
Zasada spójności polityki ekologicznej miasta z programami sektorowymi ochrony
środowiska.
Wdrażane lub opracowywane programy poprawy poszczególnych elementów ochrony
środowiska muszą być uwzględnione również w niniejszym programie, aby realizowane
działania na rzecz ochrony środowiska były spójne z wszystkimi przyjętymi założeniami
poprawy poszczególnych elementów ochrony środowiska w mieście.
_____________________________________________________________________________________
148
Zasada odpowiedzialności.
Wszystkie projektowane działania muszą być podporządkowane odpowiednim
instytucjom, odpowiedzialnym za ich realizację oraz posiadać wyszczególnione jednostki
nadzorujące i kontrolujące ich realizację.
Zasada oceny skuteczności realizowanych zadań.
Każde projektowane zadanie inwestycyjne z udziałem środków publicznych winno
być poddane ocenie, pod katem przynoszącego efektu ekologicznego i konieczności
poniesienia nakładów finansowych.
Zasada udziału społecznego.
Stworzenie warunków do udziału grup społecznych i organizacji poza rządowych
w procesie wdrażania programu, daje możliwość jego bieżącej modyfikacji oraz podnosi
świadomość ekologiczną mieszkańców miasta co wpływa na rzecz ochrony środowiska.
5.2.
Cele długoterminowe ochrony środowiska i ich realizacja.
Długoterminowe
cele
ochrony
środowiska
mające
zagwarantować
poprawę
środowiska jako całości, w mieście Tychy ustalone zostaną dla następujących elementów
środowiska :

poprawa stanu czystości zasobów wodnych,

poprawa stanu czystości powietrza,

możliwości zmniejszenia poziomu hałasu,

promieniowanie elektromagnetyczne,

gospodarka odpadami,

kształtowanie systemów obszarów chronionych.
_____________________________________________________________________________________
149
5.2.1. Poprawa stanu czystości zasobów wodnych.
Ochrona wód polega na zapewnieniu jej jak najlepszej jakości, umożliwiającej
ochronę równowagi biologicznej.
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym zasad gospodarowania zasobami
wodnymi, korzystania z wód i zarządzania zasobami wodnymi jest ustawa Prawo Wodne
z dnia 18 lipca 2001
r.
Ustawa
w tym kształtowanie,
ochronę
reguluje
zasobów
gospodarowanie
wodnych,
warunki
zasobami
wodnymi,
korzystania
z
wód
oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Najważniejsze przepisy wykonawcze do tej ustawy to:
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31.01.2003 r. w sprawie
dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach
przemysłowych, (Dz. U. nr 35 poz. 309 z dnia 28.02.2003r.),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 29.11.2002 r. w sprawie
warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód
lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska
wodnego, (Dz.U. nr 212 poz. 1799 z dnia 16.12.2002 r.),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie
wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane
do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, (Dz.U. nr 204
poz. 1728 z dnia 9.12.2002 r.).
Warunki, jakie mają spełniać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi podaje załącznik nr 3
rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków,
jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie
substancji szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego.
Najważniejsze akty Unii Europejskiej regulujące zagadnienia gospodarki wodnej to:

Dyrektywa Rady 91/271/EEC z maja 1991 r. w sprawie oczyszczania ścieków
komunalnych. Celem tej dyrektywy jest harmonizacja przepisów w sprawie
oczyszczania ścieków miejskich na terenie całej Unii Europejskiej oraz ochrona
środowiska przed wypływem ścieków komunalnych. W dyrektywie ustalony został
harmonogram czasowy dostosowywania sieci kanalizacji miejskich do określonych
kryteriów. Państwa członkowskie obowiązane są do:
-
sporządzenia wykazów możliwych obszarów do których wprowadzane są
oczyszczone ścieki,
_____________________________________________________________________________________
150
-
monitorowania jakości odprowadzanych ścieków do wód powierzchniowych,
-
monitorowania wód powierzchniowych do których odprowadzane są oczyszczone
ścieki,
-
publikowania raportów dotyczących oczyszczanych ścieków i stanu czystości wód
powierzchniowych raz na dwa lata,
-

opracowania krajowych programów wdrażania dyrektyw.
Dyrektywa Rady 80/68/EEC z 17 grudnia 1980 roku w sprawie ochrony wód
podziemnych
przed
zanieczyszczeniami
spowodowanymi
przez
niektóre
substancje szkodliwe.
Celem tej dyrektywy jest zapobieganie wpuszczaniu grupy substancji niebezpiecznych
i toksycznych do wód gruntowych i monitoringu wód gruntowych. Dyrektywa podaje
wykaz substancji całkowicie zabronionych do wprowadzania do wód gruntowych
i wykaz substancji, których wprowadzanie musi być ograniczone. Wprowadzanie
powyższych
substancji do
wód gruntowych wymaga uzyskania zezwoleń,
po przeprowadzeniu postępowań wyjaśniających w zakresie:
-
zbadania środowiska do którego są odprowadzane substancje,
-
możliwości odprowadzania substancji.
Pozwolenie wydawane
jest
na określany
czas
i wymaga
monitorowania
przez kompetentne organy. W dyrektywie określone zostały warunki sztucznego
uzupełniania wód gruntowych.
Państwa członkowskie opracowują co trzy lata sprawozdania z wdrażania dyrektywy.

Dyrektywa Rady 78/659/EEC z 18 lipca 1978 r. w sprawie jakości wody
wymagającej ochrony lub poprawy celem podtrzymania życia.
Celem tej dyrektywy jest ochrona wód powierzchniowych i stojących, dla utrzymania
życia ryb. Dyrektywa ta określa minimalne kryteria jakościowe jakie muszą spełniać
wody
powierzchniowe
pod
względem
parametrów
fizyko-chemicznych
i mikrobiologicznych.

Dyrektywa Rady 76/464/EEC z maja 1976 r. w sprawie zanieczyszczeń
spowodowanych przez substancje niebezpieczne wprowadzane do środowiska
wodnego. Celem tej dyrektywy jest ujednolicenie sposobu monitorowania jakości
wód powierzchniowych i gruntowych,
_____________________________________________________________________________________
151

Dyrektywa Rady 91/676/EEC z grudnia 1991 r. w sprawie ochrony wód
przed zanieczyszczeniami azotanami pochodzącymi z rolnictwa.
-
Celem tej dyrektywy jest zmniejszenie lub wyeliminowanie zanieczyszczeń wód
gruntowych azotanami powstałymi w wyniku działalności rolniczej. Państwa
członkowskie
muszą
zidentyfikować
zanieczyszczone
lub
potencjalnie
zanieczyszczone wody powierzchniowe i gruntowe, zgodnie z procedurą
oraz kryteriami określonymi w dyrektywie i opracować programy działań
w strefie określonej jako wrażliwa.
Wszystkie zalecenia występujące w dyrektywach zostały już wdrożone w przepisach
Prawo Wodne. Wody powierzchniowe w Tychach są zanieczyszczone, a większość badanych
substancji jest przekroczona. Wody te nie nadają się do wykorzystania ich do zaopatrzenia
w wodę i nie spełniają funkcji rekreacyjnych. Celem długotrwałym ochrony wód
powierzchniowych jest przywrócenie zasobom wodnym jakości pozwalającej na ich
wykorzystanie do celów rekreacyjnych, nawodnień i poprawy warunków estetycznych
krajobrazu. Wymaga to skoordynowanego działania w całym dorzeczu rzeki Gostynki.
Dotychczasowe długofalowe działania w zakresie poprawy stanu czystości wód
powierzchniowych skierowane były na poprawę działania istniejących oczyszczalni ścieków.
Jest to działanie słuszne, ale pod warunkiem sprawnego i dobrze funkcjonującego systemu
zbierania ścieków na terenie miasta. W sytuacji występowania nieprawidłowości w systemie
zbierania ścieków, a zwłaszcza jego złym stanie technicznym lub wprowadzeniu
samowolnych zmian przeznaczenia kanalizacji deszczowej i sanitarnej, przeprowadzenie
modernizacji samej tylko oczyszczalni ścieków nie przynosi zadawalających efektów
w poprawie stanu otaczających wód powierzchniowych. Najczęściej bezpośrednią przyczyną
nie osiągnięcia zakładanych efektów oczyszczania ścieków są wadliwie funkcjonujące
systemy
kanalizacji.
Nie
dotyczy
to
tylko
miasta
Tychy.
Generalnie
budowy,
czy modernizacje oczyszczalni nie są spójnie realizowane z rozbudową i modernizacją sieci
kanalizacyjnych. Brak rozwiązań systemowych po uruchomieniu oczyszczalni widoczny jest
brakiem zadawalającej ilości ścieków i uzyskiwanych efektów. Według Studium
wykonalności gospodarki wodno ściekowej miasta Tychy opracowanym przez Citec S.A.
rozważano różne warianty naprawy rozbudowy gospodarki wodno ściekowej, polegających
na budowie dodatkowych oczyszczalni ścieków, skierowania większej ilości ścieków z miasta
do oczyszczalni Czułów. Analiza ekonomiczna zdecydowała o wyborze najtańszego
wariantu II, który zakłada, że większość ścieków powstających w mieście skierowanych
zostanie do oczyszczania w oczyszczalni ścieków Urbanowice.
_____________________________________________________________________________________
152
Istniejąca kanalizacja rozbudowana zostanie o tereny dzielnic: Wilkowyje, Mąkołowiec,
Czułów, Zwierzyniec, Wartogłowie, Wygorzele, Jaroszowice, Zawiść, oraz Cielmice.
Zwiększy się ilość doprowadzanych ścieków o 2540 m³/dobę. Projektowany układ tworzy
kilka mniejszych zlewni, z których ścieki kierowane będą do różnych punktów kolektora
Północnego. Łączna długość projektowanej kanalizacji wynosi 93,5 km o średnicy ф 250
do ф400 oraz retencyjny zbiornik rurowy o średnicy ф1000 i długości 63 m zlokalizowany
przed pompownią ścieków w Czułowie. W systemie przewidziano 22 pompownie sieciowe
oraz 11,4 km rurociągów tłocznych. W oczyszczalni ścieków Czułów oczyszczane będą dalej
ścieki przemysłowe oraz ścieki bytowo gospodarcze z osiedla mieszkaniowego Osada około
30 m³/dobę ścieków. Długość projektowanej kanalizacji wynosi 324 m Kompleksowego
średnicy ф250. Dla takiego rozwiązania działania długoterminowe przewidziane do realizacji
to:

wykonaniu pełnej inwentaryzacji stanu technicznego funkcjonujących
w mieście sieci kanalizacyjnych,

bezwzględnym rozdzielenie systemów kanalizacji deszczowej i sanitarnej,

przeprowadzeniu
modernizacji
zniszczonych
i
wadliwych
odcinków
kanalizacji sanitarnej,

przeprowadzeniu modernizacji istniejących sieci kanalizacji deszczowych
wraz z likwidacją możliwości podłączeń kanalizacji sanitarnej,

rozbudowaniu sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej na terenach obecnie
nie posiadających takich sieci,

budowaniu nowych przepompowni ścieków umożliwiających równomierny
dopływ ścieków do oczyszczalni,

regulacji istniejących rowów odwadniających,

uporządkowaniu systemu kanalizacji miasta i jego rozbudowie w dzielnicach
północnych i południowych,

poprawie skuteczności
oczyszczania ścieków w oczyszczalni
ścieków
w Urbanowicach i Czułowie, aby docelowo spełniały one wymagania
przepisów Unii Europejskiej.
Ujęcie tych zadań w bieżących i długofalowych programach działania daje gwarancje,
że już wdrożone, i dalej realizowane programy poprawy skuteczności działania oczyszczalni
ścieków w Urbanowicach, będą w stanie oczyścić większość powstających ścieków,
i spowodować poprawę stanu czystości wód powierzchniowych w dorzeczu rzeki Gostynki.
_____________________________________________________________________________________
153
Długofalowe działania władz miasta w zakresie zapewnienia zaopatrzenia w wodę związane
są z zapewnieniem właściwej dystrybucji wody pozyskiwanej z Górnośląskiego
Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach, czyli:

modernizacja istniejących sieci wodociągowych wykonanych z przestarzałych
technicznie materiałów,

rozbudowa sieci wodociągowych i tworzenie sieci pierścieniowych,

wyposażenie sieci w system monitorowania przepływu,

wdrożenie technik stabilizacji ciśnienia wody w kanałach reduktorów,

zapewnienie wymaganego ciśnienia wody, zgodnie z przepisami Polskiej Normy,

zapewnienie odpowiedniej jakości wody, pod względem bakteriologicznym,
fizykochemicznym i organoleptycznym.
5.2.2. Poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza.
Ochrona
powietrza
polega
na
zapewnieniu
jak
najlepszej
jego
jakości
przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu na poziomie niższym od dopuszczalnych.
Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia ochrony powietrza
jest ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Ustawa ta wytycza
kierunki, w celu zapewnienia jego jak najlepszej jakości. Najważniejsze przepisy
wykonawcze z zakresu ochrony powietrza to:
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości
odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. nr 1, poz.12),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny
poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych
poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji
dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. nr 87, poz. 796),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie
standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. nr 163, poz. 1584),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie
wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów emisji (Dz. U. nr 110, poz. 1057).
_____________________________________________________________________________________
154
Powyższe przepisy powstały w wyniku przeniesienia dyrektyw Unii Europejskiej w zakresie
ochrony powietrza.
Poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza to cel strategiczny rozwoju województwa
śląskiego, który realizowany ma być poprzez:

Zmniejszenie emisji z niskich źródeł emisji,

Rozbudowę i modernizację systemu ciepłowniczego,

Promocję wykorzystania alternatywnych źródeł energii cieplnej.
Poziom zanieczyszczenia powietrza w mieście Tychy należy do wyjątkowo dobrych,
jak na warunki województwa śląskiego. Większość substancji nie przekracza dopuszczalnych
poziomów zanieczyszczenia powietrza, z wyjątkiem stężeń zanieczyszczeń pyłowych
i substancji powstających w procesach niepełnego spalania węgla. Dlatego działania
długofalowe winny być kontynuowane w kierunku:

konsekwentnej realizacji programu ograniczenia emisji z niskich źródeł,

rozbudowę i modernizację istniejącego systemu ciepłowniczego ,

ograniczenie wielkości emisji zanieczyszczeń pyłowych ze źródeł przemysłowych,

wprowadzenie nowatorskich rozwiązań alternatywnych źródeł energii.
Przyczyn wysokiego poziomu zanieczyszczenia powietrza drobnymi frakcjami pyłu
zawieszonego w województwie śląskim jest bardzo wiele, ale do największych zaliczyć
należy liberalne w ostatnich latach przepisy określające dopuszczalne wielkości emisji
zanieczyszczeń pyłu nietoksycznego.
Dopiero obecne zaostrzenie dopuszczalnych standardów emisji zanieczyszczeń pyłowych
powinno być uwidocznione w systematycznym spadku poziomu stężeń zanieczyszczeń
pyłowych.
Działania długofalowe dla poprawy stanu zanieczyszczenia powietrza w mieście Tychy, to;

długofalowa realizacja programu ograniczenia emisji z niskich źródeł,

rozbudowa i modernizacja istniejącego sytemu ciepłowniczego,

hermetyzacja procesów przemysłowych,

ograniczenia emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych,

eliminacja niezorganizowanej emisji zanieczyszczeń do powietrza,

wnikliwa ocena nowo budowanych
obiektów przemysłowych,
pod
kątem
doposażenia w urządzenia ochrony powietrza.
_____________________________________________________________________________________
155
5.2.3. Zmniejszenie uciążliwości w zakresie hałasu.
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego
środowiska, poprzez utrzymanie poziomu hałasu, co najmniej na poziomie dopuszczalnym.
Na terenie miasta Tychy mamy do czynienia z obszarami na których hałas
przenikający do środowiska kształtuje klimat akustyczny terenu, z drugiej zaś strony
występują miejsca, które nie są narażone na jakąkolwiek formę oddziaływania akustycznego,
związanego z działalnością człowieka. Niskie poziomu hałasu na części terenów wynikają
z dobrze prowadzonej polityki przestrzennej miasta i oddzielenia terenów przemysłowych
od miejskich.
Ochrona środowiska przed hałasem i wibracjami realizowana jest w oparciu o ustawę Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U.2001, nr 62,
poz.627,z późn. zm.)
Przepisy wykonawcze to:
§
Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
z 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
(Dz.U. 1998, nr 66, poz. 436),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 09.01.2002 r. w sprawie wartości progowych
poziomu hałasu (Dz. U. 2002, nr 8, poz. 81),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 14.10.2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań
jakim powinien odpowiadać Program Ochrony Środowiska (Dz. U. 2002, nr 179,
poz. 1498),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 17.01.2003 r. w sprawie rodzajów pomiarów
prowadzonych w związku z eksploatacja dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych,
lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym organom ochrony
środowiska oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. 2003, nr 18, poz. 164).
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 23.01.2003 r. w sprawie wymagań w zakresie
prowadzenia
pomiarów
poziomów
w
środowisku
substancji
lub
energii
przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem
(Dz. U. 2003, nr 35, poz. 308),
_____________________________________________________________________________________
156
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 27.02.2003 r w sprawie rodzajów wyników
pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacje instalacji lub urządzenia,
przekazywanym właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu
ich prezentacji (Dz. U. 2003, nr 59, poz. 529),
§
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 13.06.2003 r. w sprawie wymagań w zakresie
prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. 2003, nr 110, poz. 1057),
§
Obwieszczenie Ministra Środowiska z 28.10.2002 r. w sprawie jednostkowych stawek kar
za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2003-11-14 (M.P. nr 54,
poz. 743),
§
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 02.03.1999 r. w sprawie
warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie
(Dz. U. 1999, nr 43, poz. 430),
§
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 20.05.2000 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie określania odległości i warunków dopuszczających
usytuowanie drzew lub krzewów, elementów ochrony akustycznej, wykonywania robót
ziemnych, budynków lub budowli w sąsiedztwie linii kolejowych oraz sposobu
urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych i pasów przeciw pożarowych
(Dz. U. 2000, nr 52, poz. 627),
§
Rozporządzenie Rady Ministrów z 26.03.2002 r. w sprawie wymagań zasadniczych
dla urządzeń używanych
na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu
do środowiska (Dz. U. 2002, nr 60, poz. 546),
§
Rozporządzenie Rady Ministrów z 20.12.2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń, w zakresie
emisji hałasu do środowiska (Dz. U. 2002 nr 231, poz. 1942),
§
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z 16.06.2003 r. w sprawie
szczególnych dla zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego poziomów hałasu
emitowanego przez ten sprzęt (Dz. U. 2003, nr 132, poz. 1228).
Powyższe akty prawne zawierają przepisy określające zobowiązania użytkowników
środowiska oraz administracji na rzecz ochrony środowiska przed hałasem oraz właściwego
kształtowania klimatu akustycznego środowiska.
Polski system ochrony przed hałasem bazuje na systemie standardów imisyjnych
(dopuszczalne poziomu hałasu w środowisku). Polityka Unii Europejskiej i jej Dyrektywy
(w tym zakresie) polegają na tworzeniu aktów prawnych, ustanawiających wymagania
akustyczne dla maszyn i urządzeń. Są to działania oparte na standardach emisyjnych.
_____________________________________________________________________________________
157
W zakresie ochrony środowiska przed hałasem, zarówno standardy emisyjne (obowiązujące
w UE, do których Polska musi się dostosować), jak i imisyjne (które UE ma zamiar
wprowadzić), mają służyć poprawie klimatu akustycznego.
Obecnie w państwach UE obowiązują następujące akty prawne, związane z ochroną
przed hałasem:
1. Dyrektywa
Rady
z
przez zmechanizowany
01.12.1986
sprzęt
r.
w
gospodarstwa
sprawie
hałasu
domowego
(nr
emitowanego
aktu
prawnego
86/594/EWG; miejsce opublikowania OJ 334, 06.12.1986),
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z 08.05.2000 r. w sprawie zbliżenia
przepisów prawnych państw członkowskich, dotyczących hałasu emitowanego przez
urządzenia stosowane na zewnątrz pomieszczeń (nr aktu prawnego 2000/14/WE;
miejsce opublikowania OJ L 162, 03.07.2000),
3. Wspólne stanowisko Rady z lipca 2001 r. w sprawie przyjęcia Dyrektywy
COM(2000)468 final, dotyczącej oceny i zarządzania hałasem środowiskowym.
Długoterminowe działania niezbędne do realizacji, aby nie dopuścić do długofalowego
pogorszenia klimatu akustycznego w mieście Tychy:

Przebudowa dróg krajowych i wojewódzkich przebiegających przez miasto,

Modernizacja wewnątrzmiejskiego układu drogowego,

Opracowanie bazy danych o obiektach przemysłowych będących źródłami hałasu,

Przeprowadzenie oceny stanu akustycznego środowiska w mieście i obserwacja
zmian, na podstawie opracowanej mapy akustycznej,

Tworzenie stref buforowych pomiędzy nowo powstałymi obiektami, a terenami
zabudowy mieszkaniowej.
_____________________________________________________________________________________
158
5.2.4. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym.
Ochrona przed niekorzystnym działaniem pól elektromagnetycznych polega
na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska naturalnego poprzez:
- utrzymanie poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego
poniżej dopuszczalnego lub co najwyżej na poziomie dopuszczalnym,
- zmniejszenie
poziomu
elektromagnetycznego
promieniowania
niejonizującego, co najmniej do dopuszczalnego, wówczas gdy nie jest ono
dotrzymane.
Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym będzie polegała głównie na przestrzeganiu
przepisów określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska, Zasobów Naturalnych
i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 roku.
Szczególną uwagę należy skupić na przestrzeganiu dopuszczalnych wartości
promieniowania na obszarach zabudowy mieszkaniowej oraz na obszarach, na których
znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły, pochodzącego od linii i stacji
elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, dla których wartość
graniczna
natężenia
pola
elektrycznego
została
ustalona
w
wysokości
1kV/m,
a pola magnetycznego w wysokości 80A/m.
Aby możliwe było przestrzeganie powyższych przepisów, konieczne jest wdrożenie systemu
monitoringu środowiska pod względem oddziaływania pól elektromagnetycznych.
Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku na obszarze
Miasta, będą prowadzone przez administrację rządową, która przewiduje kontrolowanie
poziomu
promieniowania,
szczególnie
na
obszarach
zabudowy
mieszkalnej
oraz na obszarach, na których znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły,
dla których wartość graniczna natężenia pola elektrycznego została ustalona w wysokości
1kV/m, a pola magnetycznego 80A/m. Pozwoli to na uniknięcie w przyszłości lokalizacji
obiektów podlegających ochronie w miejscach, w których występują przekroczenia
dopuszczalnych poziomów promieniowania.
Unia Europejska nie sformułowała jeszcze odpowiednich dyrektyw dotyczących
ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym.
_____________________________________________________________________________________
159
W poniżej tabeli przedstawiono porównanie obowiązujących w Polsce dopuszczalnych
natężeń pola elektrycznego z wartościami granicznymi obowiązującymi w innych krajach
Europy. Analizując poniższe dane, można stwierdzić, że polskie przepisy dotyczące ochrony
przed oddziaływaniem pola elektrycznego należą do najbardziej rygorystycznych w Europie.
Tabela 5.1.
Porównanie wartości dopuszczalnych natężenia pola elektrycznego w Polsce
i niektórych krajach Europy.
Kraj lub organizacja
międzynarodowa
Wartość dopuszczalna
natężenia pola
Komentarz
elektrycznego E [kV/m]
5,0
Przebywanie w polu bez ograniczeń czasowych
10,0
Przebywanie w polu krótkotrwałe
5,0
10,0
5,0
10,0
Przebywanie w polu do 2 godzin dziennie
Austria
Belgia
Niemcy
obszary zabudowy mieszkaniowej oraz obszary,
Polska
Wielka Brytania
1,0
na których znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki,
internaty oraz szkoły
10,0
W pozostałych miejscach dostępnych dla ludności
12,3
5,0
10,0
5,0
Włochy
Propozycja dla krajów
Unii Europejskiej
_____________________________________________________________________________________
160
Ochrona środowiska przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym w Polsce
realizowana jest w oparciu o ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo Ochrony Środowiska
(Dz. U. nr 62, poz. 627 z późn. zm). oraz rozporządzenia wykonawcze takie jak:
§
Rozporządzenie
Ministra
z dnia 11 sierpnia
1998
Środowiska,
r.
w
Zasobów
sprawie
Naturalnych
szczegółowych
i
zasad
Leśnictwa
ochrony
przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych
poziomów promieniowania, jakie mogą występować w środowisku oraz wymagań
obowiązujących
przy wykonywaniu
pomiarów
kontrolnych
promieniowania
(Dz. U. nr 107, poz. 676 z 20 sierpnia 1998r.) - obowiązujące do 30 czerwca
2003 roku.
§
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz.U. nr 75, poz .690).
Jednym z wymogów realizujących program ochrony środowiska na terenie Miasta Tychy
jest ochrona
środowiska
i
ludności
przed
negatywnym
oddziaływaniem
elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego.
Powinna ona być prowadzona zgodnie z założeniami polityki ekologicznej państwa,
w zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych.
Głównym celem długoterminowym jaki przyjęto dla Miasta Tychy to kontrola i ograniczenie
emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska poprzez:
- stworzenie systemu monitoringu środowiska Miasta Tychy ze względu
na szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych,
- ograniczenie emisji promieniowania niejonizującego do środowiska
do niezbędnego minimum.
_____________________________________________________________________________________
161
5.2.5. Ochrona powierzchni i gospodarka odpadami.
Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości poprzez:

racjonalne gospodarowanie,

zachowanie wartości przyrodniczych,

zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania terenów już przeznaczonych
na działalność przemysłową,

ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania,

utrzymanie jakości gleb i ziemi na poziomie wymaganych standardów.
Przepisy regulujące zagadnienia ochrony powierzchni ziemi to ustawa Prawo ochrony
Środowiska
z
27.04.2001
r.
oraz
rozporządzenie
Ministra
Ochrony Środowiska
z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi.
Miasto Tychy posiada czyste i mało zanieczyszczone tereny, dlatego w swojej
długofalowej polityce ochrony środowiska nie może dopuścić do spowodowania
ich degradacji i występowania zanieczyszczenia gleby i ziemi. Największy wpływ
na degradację gleb ma przeznaczenie terenu pod miejsca składowania, gromadzenia odpadów
oraz miejsca gromadzenia substancji niebezpiecznych. Wszystkie miejsca przeznaczone
do gromadzenia odpadów lub substancji niebezpiecznych muszą posiadać szczelną izolację
zabezpieczającą podłoże przed
możliwością
migracji zanieczyszczeń
i odcieków.
Przeznaczenie terenu pod miejsce składowania odpadów wyklucza teren z możliwości
wykorzystania gospodarczego na wiele lat. Długofalowa polityka ochrony powierzchni ziemi
jest bezpośrednio związana z gospodarką odpadami w mieście.
Postępowanie z odpadami reguluje:

ustawa o odpadach z 27.04.2001 r. (Dz.U. nr 62 poz. 628),

ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 r. (Dz.U.
nr 63, poz. 638),

ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz opłacie produktowej i depozytowej z dnia 11 maja 2001 r. (Dz.U.
nr 63, poz. 639),

ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z 13 września 1996 r. (Dz.U.
nr 132, poz. 622) oraz cały szereg przepisów wykonawczych,

rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu
odpadów (Dz.U. nr 112, poz. 1206),
_____________________________________________________________________________________
162

rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie niezbędnego
zakresu informacji objętych obowiązkiem zbierania i przetwarzania oraz sposobu
prowadzenia centralnej i wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania
i gospodarowania odpadami (Dz.U. nr 152 poz. 1740),

rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie
szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia,
jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz.U. nr 61,
poz. 549),

rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 maja 2002 r. w sprawie listy rodzajów
odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym
lub jednostkom organizacyjnym, niebędącym przedsiębiorcami, do wykorzystania
na ich własne potrzeby (Dz.U. nr 74, poz. 686),

rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie
rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny
(Dz.U. nr 191, poz. 1595),

rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych
osadów ściekowych (Dz.U. nr 134, poz. 1140),

rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie rodzajów
odpadów medycznych i weterynaryjnych, których poddawanie odzyskowi jest
zakazane (Dz.U. z 2003 r., nr 8, poz. 103),

rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalnych
sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych
(Dz.U. z 2003 r., nr 8, poz.104),

rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie rodzaju
odpadów innych niż niebezpieczne oraz rodzaju instalacji i urządzeń w których
dopuszcza się ich termiczne przekształcanie (Dz.U. nr 18, poz. 176),

rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań
dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów Dz.U. nr 37,
poz. 339).
_____________________________________________________________________________________
163
Zadaniem
podstawowym
jest
ograniczenie
ilości
składowanych
odpadów
poprzez wzrost ich wykorzystanie i przeznaczenie do składowania tylko tych odpadów
dla których nie ma możliwości technicznych wtórnego wykorzystania. Największa grupa
odpadów wytwarzanych w mieście to odpady komunalne, dla których długofalowa polityka
opiera się na:

uporządkowaniu systemu zbierania i transportu odpadów oraz prowadzeniu systemu
selektywnej zbiórki pewnych grup odpadów,

rozbudowie infrastruktury dla prawidłowej gospodarki odpadami komunalnymi,
umożliwiającej:

segregację odpadów,

bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów nie nadających się
do zagospodarowania,

wdrożeniu nowych metod i rozwiązań unieszkodliwiania różnych grup odpadów,

prowadzeniu ciągłej edukacji ekologicznej mieszkańców Tych w zakresie możliwości
zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów, jak i selektywnej zbiórki odpadów,

optymalnym gospodarowaniu przestrzenią przeznaczoną pod składowiska odpadów.
Długofalowa polityka w stosunku do podmiotów gospodarczych wytwarzających
odpady przemysłowe skierowana powinna być na tworzenie informacji i świadomości
o możliwościach wykorzystania różnych grup odpadów, aby ograniczyć do niezbędnego
minimum ilości odpadów kierowanych na składowisko odpadów przemysłowych.
Obowiązkiem podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady jest:

selektywna zbiórka odpadów w miejscu ich wytwarzania,

wyznaczenie i przystosowanie, zgodnie z obowiązującym systemem prawnym
ochrony środowiska, miejsc czasowego gromadzenia odpadów,

prowadzenie ewidencji odpadów,

zapewnienie odbiorców odpadów posiadających zgodę na odbiór danego typu odpadu.
_____________________________________________________________________________________
164
5.2.5. Ochrona przyrody.
Ochrona przyrody, w tym zwierząt i roślin polega przede wszystkim na zachowaniu
cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i utrzymania równowagi przyrodniczej.
Na obrzeżach miasta Tychy znajduje się wiele cennych przyrodniczo ekosystemów,
przeznaczonych do docelowej ochrony.
Regulacje prawne ujęte są w:
- Ustawie o ochronie przyrody, z dnia 16 października 1991 r. (Dz.U. nr 99, poz. 1079);
- Ustawie o lasach, z dnia 28 września 1991 r. (Dz.U. nr 56 poz. 675);
- Ustawie Prawo Łowieckie z 13 października 1995 r. (Dz.U. nr 42 poz. 372).
Podstawowym celem programu jest stworzenie warunków dla właściwego funkcjonowania
środowiska przyrodniczego i ochrony naturalnych procesów przyrodniczych, opartych
na rodzimych gatunkach flory i fauny oraz zmniejszenie negatywnego oddziaływania
infrastruktury miejskiej i przemysłowej na biocenozy w dolinach rzek.
Obszary cenne przyrodniczo, znajdujące się w południowej części miasta Tychy,
wykorzystywane są do celów rekreacyjnych i edukacyjnych. Aby nie dopuścić
do ich degradacji przyrodniczej tworzone są warunki do zapewnienia na tym terenie
możliwości wypoczynku i rekreacji mieszkańcom, przy jednoczesnym zapewnieniu
warunków
dla właściwej
ochrony
walorów
przyrodniczych
i
krajobrazowych,
przez utworzenie obszarów chronionych w formie użytków ekologicznych.
Dla odciążenia tej części terenów tworzone będą nowe obszary rekreacyjno wypoczynkowe,
przylegające do atrakcyjnych obszarów leśnych.
W długofalowej polityce miasta uwzględniona zostanie:
◘ Ochrona i denaturalizacja ekosystemów wzdłuż dolin rzecznych i Jeziora
Paprocańskiego,
◘ Przebudowa drzewostanu leśnego w kierunku dostosowania do składu gatunkowego,
w zgodności z siedliskiem,
◘ Zwiększenie ilości terenów przeznaczonych do zagospodarowania w kierunku
leśno-parkowym,
◘ Budowa
zintegrowanego
obszaru
rekreacyjno-turystycznego
Paprocany
–
_____________________________________________________________________________________
165
Goczałkowice.
5.3.
Prognoza stanu środowiska w mieście 2015 r.
Kształtowanie polityki ochrony środowiska opartej o nowy system prawa ochrony
środowiska i wytyczone długofalowe działania Programu ochrony środowiska mają dużą
szansę realizacji celu poprawy warunków życia mieszkańców i podniesienia atrakcyjności
terenów miasta.
Dobry układ zagospodarowania przestrzennego miasta, oddzielający tereny przemysłowe
od części miejskiej, spowodował że już w chwili obecnej wpływ istniejącego przemysłu
na środowisko jest mało odczuwalny dla mieszkańców, a docelowo należy się spodziewać,
że zostanie on zminimalizowany. Nowe obiekty przemysłowe będą musiały spełnić
rygorystyczne wymagania a
ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska
będą już niewielkie. Wprowadzane technologie podlegać będą ocenie pod kątem spełnienia
wymagań najlepszej techniki BAT.
Nowoczesny przemysł wymaga dobrej, nowoczesnej i sprawnej infrastruktury miejskiej.
Zgodnie z obowiązującym systemem prawnym każdy podmiot korzystający ze środowiska
przekazując realizację swoich obowiązków drugiemu podmiotowi ma obowiązek sprawdzenia
rzetelności realizowanych zadań i gwarancji dotrzymania obowiązujących standardów emisji
zanieczyszczeń.
Program zakłada, że gospodarka wodno-ściekowa miasta zostanie uporządkowana
a oczyszczalnia ścieków zmodernizowana. To kompleksowe podejście do gospodarki wodno
ściekowej daje szansę przywrócenia życia biologicznego w przepływających przez Tychy
rzekach i przyczyni się do wykorzystania walorów płynących wód powierzchniowych
dla uczynienia okalających
je
terenów atrakcyjnymi rekreacyjnie
i
krajobrazowo.
Możliwe stanie się dotrzymanie obowiązujących poziomów zanieczyszczeń w wodach
powierzchniowych. Projektowane rozwiązania gospodarowania odpadami stwarzają dużą
szansę zmniejszenia ilości odpadów lokowanych na składowisku odpadów. Wprowadzany
system
prawny
w
gospodarce
odpadami
już uruchomił
mechanizmy
zbierania
i wykorzystywania odpadów do celów gospodarczych. Nastąpi dalsza zmiana struktury
powstających odpadów. Więcej będzie odpadów zawierających substancje niebezpieczne,
które będą możliwe do odzyskania tylko dzięki pracy dobrych stacji segregacji odpadów.
Miasto Tychy posiada dobrze rozbudowany system ciepłowniczy, który wymaga jedynie
podniesienia efektywności działania, a nie budowy od podstaw.
Poziom zanieczyszczenia nie powinien przekraczać dopuszczalnych wartości.
_____________________________________________________________________________________
166
Opracowywany i wdrażany w mieście Tychy program redukcji emisji z niskich źródeł
posiada coraz więcej zwolenników i wysoki odbiór społeczny, co umożliwia zastosowanie
w mieście wielu nowoczesnych rozwiązań wytwarzania ciepła.
Realizacja programu niskiej emisji daje możliwości poprawy zanieczyszczenia
powietrza na obrzeżu miasta i zapewnienia jednakowego poziomu zanieczyszczeń, niższych
od poziomów dopuszczalnych na całym terenie.
Nie prognozuje się obniżenia poziomu hałasu na obszarach bezpośrednio graniczących
z ciągami
komunikacyjnymi.
Sukcesem
będzie
utrzymanie
poziomu
hałasu
na dotychczasowym poziomie.
W południowej części miasta utworzone zostaną nowe obszary chronione. Miasto posiadać
będzie nowe obszary rekreacyjno-wypoczynkowe, zlokalizowane wzdłuż oczyszczonych
cieków wodnych łączących się z obszarami leśno-parkowymi.
Największy wpływ na poziom zanieczyszczenia środowiska w mieście w roku 2015,
będzie miał transport i komunikacja. Prognozowany wzrost ilości samochodów osobowych
i wykorzystanie
do
transportu
towarów
ciężkiego
taboru
samochodowego
może
być przyszłościowym problemem ekologicznym miasta Tychy.
_____________________________________________________________________________________
167
6.
Cele krótkoterminowe od 2004 r. do 2007 r.
Cele krótkoterminowe przewidywane do realizacji wynikają z realizacji zadań
długofalowych. Są one zgodnymi z przyjętymi i realizowanymi programami cząstkowymi.
Są to zadania najlepiej przygotowane do realizacji, dla których dokumentacje są już
wykonane lub są w trakcie opracowywania.
6.1.
Kryteria wybory priorytetów ekologicznych.
Przy ustalaniu zadań długofalowych, niezbędnych do realizacji, kierowano się
potrzebą poprawy stanu zanieczyszczenia środowiska oraz poprawą warunków życia
mieszkańców.
Realizacja zadań krótkoterminowych, projektowanych do ujęcia do realizacji w latach 2003
2007, uzależniona jest od realizacji następujących przesłanek:

likwidacji bezpośrednich zagrożeń dla środowiska,

harmonogramów
realizacji
zadań
i
konieczności
wykonania
zadań
przygotowujących zakres inwestycji pod dalsze zadania,

przygotowania dokumentacji na realizację zadania,

potrzeb realizacji zadań dla dobra ogólnego miasta,

wielkości uzyskanego efektu ekologicznego.
Trudno jest ustalić hierarchię ważności zadań i ujęcia dziedziny ochrony środowiska
jako priorytetu. Każda dziedzina ochrony środowiska jest ważna i może być określonym
priorytetem dla danej grupy mieszkańców.
Realnie największe potrzeby występują w uregulowaniu gospodarki wodno-ściekowej, gdzie
niezbędna jest kompleksowa przebudowa systemu wraz z dokończeniem modernizacji
oczyszczalni ścieków. Najwyższe przekroczenia dopuszczalnych standardów zanieczyszczeń
występują w wodach powierzchniowych. Modernizacja oczyszczalni ścieków nie przyniesie
zadawalających efektów, jeżeli nie zostanie uporządkowana gospodarka ściekami w mieście.
Dlatego można ustalić priorytet dla realizacji zadań z zakresu poprawy gospodarki wodnościekowej i oczyszczania ścieków. Wszystkie pozostałe zadania są równie ważne,
ale nie wymagają tak dużego zaangażowania finansowego i organizacyjnego.
_____________________________________________________________________________________
168
6.2. Ochrona zasobów wodnych.
Działania na rzecz ochrony zasobów wodnych obejmują działania:


Nie inwestycyjne, takie jak:
-
Zarządzanie zasobami,
-
Działania organizacyjne,
-
Działania planistyczne,
-
Działania badawcze.
Inwestycyjne, takie jak:
-
Budowa kanalizacji,
-
Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków,
-
Modernizacja cieków wodnych.
Cele krótkoterminowe wynikają z założonych celów długoterminowych. Długoterminowa
polityka ochrony środowiska dla miasta Tychy, przedstawiona w poprzednim 5 rozdziale, jest
bazą dla sformułowania celów krótkoterminowych do 2007 roku.
Działania określone na wstępie realizowane są częstokroć łącznie, w zależności od powagi
problemu
lub
zadania,
którego
realizację
podjęły
władze
samorządowe
miasta.
Ponadto podejmowane zagadnienia w dziedzinie ochrony wody mają charakter ponad lokalny
– regionalny.
6.2.1. Ochrona wód powierzchniowych.
Podstawowym celem długoterminowym odnoszącym się do wód powierzchniowych
jest poprawa ich jakości, przynajmniej do najniższej rejestrowanej klasy czystości.
W programach regionalnych krótkoterminowym zadaniem jest „rewitalizacja dorzecza
rzeki Gostynki na rzecz terenów rekreacyjno edukacyjnych.
Związane z tym zadaniem jest również kolejne zadanie pod nazwą „budowa zintegrowanego
obszaru rekreacyjno turystycznego Paprocany – Goczałkowice”, realizowane w ramach zadań
ochrony przyrody.
Zadania krótkoterminowe projektowane do realizacji w najbliższych latach muszą być
spójne z programami regionalnymi. Poprawa jakości wód rzeki Gostynki wymaga przede
wszystkim uporządkowania i modernizacji systemów kanalizacji, budowę nowych odcinków
sieci kanalizacji w miejsce nieprawidłowo eksploatowanych odcinków ogólnospławnych lub
deszczowych.
_____________________________________________________________________________________
169
Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Urbanowicach jest bardzo ważnym
zadaniem, ale spełni swoją funkcje, jeżeli będzie realizowana wspólnie z modernizacją sieci
kanalizacyjnej.
W tabeli nr 6.1. zestawione zostały najważniejsze zadania inwestycyjne planowane
do realizacji w latach 20042007.
Tabela 6.1.
Zadania inwestycyjne w zakresie ochrony wód, zaplanowane do realizacji
w latach 20042007.
Lp.
Nazwa zakładu
Nazwa inwestycji
Projektowany
termin
inwestycji
Projektowane
koszty
w tys. zł
Sposób
finansowania
1.
Sertop Sp. z o.o.
ul. Przemysłowa 56
43-100 Tychy
Rozbudowa wewnętrznej kanalizacji sanitarnej,
neutralizator kwasów i separator tłuszczów
2004
1 000
środki własne
Modernizacja piaskowników oczyszczalni ścieków.
2004
2 000
środki własne
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Fenice Poland Sp. z o.o.
ul. Komornicka 79 A
Bielsko-Biała
Regionalne Centrum
Gospodarki
Wodno-Ściekowej
Kampania Piwowarska
Regionalne Przedsiębiorstwo
Wodociągów i Kanalizacji
Sp. z o.o.
Oczyszczalnia ścieków
Czułów Sp. z o.o.
Śląski Zakład Melioracji i
Urządzeń Wodnych
w Katowicach
Budowa misy olejowej pod transformatorem
T-2 110/15 kV.
Modernizacja
kanalizacji
przemysłowej
i sanitarnej na zakładzie FAP .
Modernizacja zagęszczaczy osadów w oczyszczalni
COS.
2004
1 000
środki własne
20062007
4 000
środki własne
20062007
3 000
środki własne
Modernizacja
oczyszczalni
ścieków
Tychy
Urbanowice etap III:

część biologiczna budowa technologii GTECH,
2004
80 000
WFOŚ,NFOŚ
środki własne
część
biologiczna
kaskadowych KNAP,
2005
70 000
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
węzeł odwadniania osadów,
2006
20 000
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
budowa instalacji wzbogacenia osadów
2006
12 000
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
Instalacja zagospodarowania osadów
2007
50 000
Automatyka i instalacje towarzyszące
2007
500
Dokończenie budowy oczyszczalni ścieków
Modernizacja i rozbudowa kanalizacji sanitarnej
zgodnie ze Studium wykonalności gospodarki
wodno ściekowej
Budowa przepompowni ścieków 2 szt. zgodnie
ze Studium wykonalności gospodarki wodno
ściekowej
Rozbudowa i modernizacja kanalizacji deszczowej
zgodnie ze Studium wykonalności gospodarki
wodno ściekowej
Modernizacja rowów odwadniających zgodnie ze
Studium
wykonalności
gospodarki
wodno
ściekowej
2004
3 500
20042007
178 000
20042007
22 000
20042007
152 000
20042007
16 000
Modernizacja oczyszczalni
20052007
14 000
Modernizacja doprowadzenia kanalizacji
20052007
8 000
20042007
1 500
Razem
638 500
Budowa, modernizacja
przeciw powodziowych
budowa
i
reaktorów
utrzymanie
wałów
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
środki własne
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
gminy
WFOŚ
środki własne
gminy
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
gminy
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
gminy
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
WFOŚ, NFOŚ
środki własne
_____________________________________________________________________________________
WFOŚ
170
6.2.2.
Zaopatrzenie w wodę.
Jednym z celów długoterminowych jest realizacja zadania pod nazwą „poprawa
jakości i efektywności w dostawie wody pitnej dla mieszkańców”. Stan istniejący w ramach
tego zagadnienia został częściowo przedstawiony w rozdziale 3 „Programu Ochrony
Środowiska”.
Poniżej przedstawiono przewidywany zakres prac określonych jako cele krótkoterminowe.
Tabela 6.2.
Cele krótkoterminowe zadań związanych z zaopatrzeniem w wodę w latach
2004 - 2007
Lp.
1
2
3
4
5
6
Nazwa celu krótkoterminowego
Utrzymanie systemu zaopatrzenia w wodę z ujęć w Goczałkowicach
i Kobiernicach z wodociągów magistralnych GOCZA I i II
oraz Czaniec; oraz systemu lokalnego, z dopuszczeniem remontów,
modernizacji, rozbudowy i korekt przebiegu tras wodociągów –
stosownie do szczegółowych rozwiązań technicznych.
Utrzymanie istniejących ujęć wód głębinowych wraz ze strefami ich
ochrony. Jest to również szczególnie ważne zagadnienie dla przemysłu
browarniczego.
Sukcesywna
wymiana
istniejących,
zużytych
przewodów
wodociągowych a zwłaszcza przewodów azbestowych i żeliwnych
oraz awaryjnych odcinków stalowych z tendencją zwiększania średnic
przewodów w przypadku zamiany na rury polietylenowe.
Z uwagi na przepisy p-poż. przy wymianie lub projektowaniu nowych
sieci wodociągowych rozprowadzającej (rozgałęźnej) stosować
najmniejszą średnicę przewodu PER Dn 160, a na końcówkach
PE Dn 110.
W związku z przeciążeniem sieci wodociągowej należy:
- zakończyćbudowę pierścienia spinającego Dn 300
na terenie Tyskiej Podstrefy Ekonomicznej w ulicach:
Serdeczna, Strefowa, Cielmicka.
- Wybudowaćnowe włączenie do magistrali Czaniec Dn 1400
oraz komorę reduktorów nr 4 w dzielnicy Mąkołowiec
wraz z rozbudową i wymianą sieci wodociągowej dla „jednostki
urbanistycznej Mąkołowiec Czułów”.
- Wybudowaćnowe włączenie do magistrali Czaniec Dn 1400
lub GOCZA Dn 1600 oraz komorę reduktorów nr 2
wraz z rozbudową i wymianą sieci wodociągowej w dzielnicy
Czułów, Wartogłowiec i Jaroszowice.
- Wykonaćmodernizację
sieci
wodociągowej
w Żwakowie,
Cielmicach
i
Urbanowicach
zgodnie
z opracowaniami branżowymi.
Opracowanie przez właścicieli sieci szczegółowej inwentaryzacji sieci
wodociągowej niskiego i podwyższonego ciśnienia.
Projektowany
termin
realizacji
Projektowane
koszty
w tys. zł.
20042007
7 000
2005
1 000
20042007
5 000
2005
2 000
20042007
1 800
20042005
500
Razem
17 300
_____________________________________________________________________________________
171
6.2.3. Ochrona wód podziemnych
Miasto Tychy usytuowane jest na zbiorniku wód podziemnych, które podlegają szczególnej
ochronie. Zadania krótko terminowe przewidywane do realizacji w latach 2004-2007 to:

Zabezpieczenie składowiska odpadów komunalnych przed możliwością penetracji
zanieczyszczeń.

Likwidacja małych zbiorników do gromadzenia ścieków, w miejscach gdzie nie ma
kanalizacji.

Budowa szczelnych podłoży pod miejscami gromadzenia substancji niebezpiecznych.
Koszt realizacji powyższych zadań ujęty został w zadaniach gospodarki odpadami,
a likwidacja szamb przy modernizacji kanalizacji.
6.2.4. Przeciwdziałanie powodzi.
Ochrona przed powodzią realizowana być może poprzez tworzenie różnego typu
systemów retencji wód i polderów przeciw powodziowych oraz ewentualnego kształtowania
zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych i terenów zalewowych.
W sytuacji miasta Tychy zapobieganie przed zalaniem może być realizowane tylko przez
kształtowanie terenu.
Zadania w planie ochrony środowiska niezbędne do realizacji to:

Utrzymanie w należytym stanie technicznym wałów przeciw powodziowych,

Budowa nowych wałów przeciw powodziowych,

Udrażnianie istniejących cieków wodnych i rowów.
6.2.5. Zarządzanie zasobami wodnymi.
Zarządzanie zasobami wodnymi wynika z zadań ujętych w przepisach Prawa Wodnego.
Należy do nich:

Zapewnienie odpowiedniej jakości i ilości wody dla ludności,

Ochrona zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem,

Poprawa stanu ekosystemów wodnych,

Ochrona przed powodzią,

Zaspakajanie potrzeb związanych z turystyką i rekreacją.
_____________________________________________________________________________________
172
Instrumentami zarządzania zasobami wodnymi są:

Plany gospodarki wodnej dorzecza,

Pozwolenia wodnoprawne,

Opłaty i należności w gospodarce wodnej,

Kataster wodny,

Kontrola gospodarowania wodami.
Plan gospodarki wodnej dorzecza opracowywany jest przez Regionalne Zarządy Gospodarki
Wodnej i stanowi podstawę do opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego,
w których określane są:

Warunki pobierania wód,

Warunki wprowadzenia ścieków do wód,

Warunki wprowadzania substancji do wód,

Lokalizowanie nowych urządzeń wodnych.
Pozwolenie wodnoprawne to podstawowa decyzja administracyjna określająca warunki
korzystania z wód, możliwości wprowadzania ścieków do wód, możliwości poboru wód oraz
warunki techniczne, jakie należy spełnić korzystając z wód. Organem wydającym pozwolenia
wodnoprawne w dla podmiotów umiejscowionych w Tychach są:

Wojewoda,

Starosta, czyli odpowiednio Prezydent Miasta Tychy.
Określanie warunków wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych daje możliwość
wpływu na jakość wód powierzchniowych i kształtowanie polityki jakości środowiska.
Opłaty i należności w gospodarce wodnej są instrumentem ekonomicznym umożliwiającym
wpływ na gospodarowanie jakością wody.
Kataster wodny to system informacyjny gromadzący wszelkie informacje o zasobach
wodnych, wielkościach przepływu, stanie środowiska wodnego, użytkownikach wód,
wydanych
pozwoleniach
wodnoprawnych,
funkcjonujących
urządzeniach
wodnych,
własności gruntów itd.
Kontrolę gospodarowania wodami wykonuje Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej
i Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska.
_____________________________________________________________________________________
173
6.3.
Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem.
Zgodnie
z
długofalowym
programem
działania
władz
miasta,
działania
krótkoterminowe z zakresu ochrony powietrza, projektowane do realizacji w latach 20042007, związane są z szerokim zakresem modernizacji systemów grzewczych od modernizacji
podstawowego źródła ciepła w Elektrociepłowni Tychy S.A. przez modernizacje sieci
ciepłowniczej do wprowadzania działań energooszczędnych u indywidualnych odbiorców.
Kolejna grupa zadań to modernizacja urządzeń oczyszczających odprowadzane gazy do
powietrza.
6.3.1. Ochrona powietrza ze źródeł przemysłowych
Największe źródło emisji zanieczyszczeń do powietrza Elektrociepłownia Tychy S.A.
podjęła decyzje o budowie nowego bloku ciepłowniczego o mniejszej mocy, który
produkować będzie ciepło i energię elektryczną w skojarzeniu, wykorzystując do opalania
biomasę. Kocioł ten eksploatowany będzie w sezonie letnim do produkcji ciepłej wody
i w okresie szczytu grzewczego, jako instalacja zwiększająca moc cieplną źródła. Budowa
tego kotła spowoduje ograniczenie emisji zanieczyszczeń i znacznie podniesie efektywność
wytwarzania.
Kolejną grupą zadań planowanych do realizacji to modernizacje urządzeń
oczyszczających gazy z instalacji technologicznych i energetycznych. Realizacja tych zadań
wynika z konieczności wywiązania się podmiotów gospodarczych z realizacji nowego
rozporządzenia o standardach emisji zanieczyszczeń do powietrza. Konieczność modernizacji
urządzeń odpylających realizowana jest obecnie przez duże podmioty gospodarcze,
które zobowiązane są do ograniczenia emisji zanieczyszczeń pyłowych już od 2008 roku.
W długofalowym programie więcej obiektów przemysłowych przystąpi do modernizacji
swoich urządzeń odpylających i hermetyzacji procesów technologicznych. Wiele obiektów
przemysłowych przygotowuje się do zastosowania urządzeń do redukcji zanieczyszczeń
gazowych z procesów malowania farbami zawierającymi substancje organiczne.
_____________________________________________________________________________________
174
6.3.2. Likwidacja emisji z niskich źródeł
Miasto Tychy wdrożyło w 2002 roku program likwidacji emisji z tak zwanych niskich
źródeł, polegający na modernizacji małych i nisko sprawnych kotłowni oraz instalowaniu
nowoczesnych jednostek kotłowych lub źródeł energii odnawialnej. Program przynosi duże
korzyści dla środowiska i mieszkańców podmiejskich dzielnic i wymaga kontynuowania.
W latach 2004-2007 planowana jest modernizacja około 3000 małych kotłowni u prywatnych
użytkowników i budowa kilku prototypowych instalacji wytwarzających ciepło w oparciu
o zadania związane z oszczędnością energii. Termorenowacja budynków mieszkalnych
i likwidacja niskich źródeł to szeroki zakres zadań, który jest kontynuowany od kilku lat
Zadania te będą kontynuowane przez cały okres realizacji programu.
Miasto Tychy jest pionierem we wdrażaniu nowych rozwiązań oszczędzających energię
i wykorzystujących źródła energii odnawialnej. W programie likwidacji niskiej emisji
wykorzystywane mogą być wszelkie możliwe nowe rozwiązania techniczne wytwarzające
ciepło, ale pod warunkiem, że uzyskają wysoka sprawność wytwarzania.
Dużym źródłem emisji niezorganizowanej w mieście jest transport samochodowy. Tychy są
jedynym miastem województwa śląskiego, które posiada wewnętrzną komunikacje miejską
opartą o trolejbusy. Rozwiązanie to wpłynęło na znaczne zmniejszenie wielkości emisji
zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, bezpośrednio w strefę przebywania ludzi.
W planach jest dalsza rozbudowa sieci trolejbusów i zmniejszenie ilości linii obsługiwanej
przez autobusy.
Przebiegające przez miasto dwie drogi krajowe są dużym źródłem zanieczyszczenia
powietrza. Jedyna możliwością ograniczenia ich uciążliwości jest budowa w długofalowym
okresie obwodnic. Budowanie kolejnych sygnalizacji świetlnych powoduje dalszy wzrost
zanieczyszczenia powietrza. Chcąc zmniejszyć wielkość emisji do powietrza należy dążyć do
upłynnienia ruchu samochodowego, czyli stosować rozwiązania bezkolizyjnych przejazdów.
W tabeli nr 6.3. zestawione zostały zadania przewidywane do realizacji w okresie 20042007,
które wpłyną na ograniczenie wielkości odprowadzanych zanieczyszczeń do powietrza
w mieście Tychy.
_____________________________________________________________________________________
175
Tabela 6.3.
Zadania inwestycyjne w zakresie ochrony powietrza zaplanowane do realizacji
w latach 2004 2007.
Lp.
1.
Nazwa zakładu
Nazwa inwestycji
Projektowany
termin realizacji
inwestycji
Projektowane
koszty w tys. Zł
Sposób
finansowania
Budowa układu regulacyjnego BU 30/6 przystosowanego
do spalania masy drzewnej
2006 – 2007
28 000
NFOŚ
Środki własne
2005-2007
20 000
WFOŚ
Środki własne
2004-2007
20 000
WFOŚ
Środki własne
2004-2007
40 000
2005-2007
40 000
2004-2005
2 500
2004-2007
1 000
WFOŚ
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
2004 – 2015
22 800
EC TYCHY
Modernizacja układu odpylania kotłów wodnych
1. Modernizacja węzłów cieplnych
2. Wykorzystanie źródeł geotermalnych
2.
PEC TYCHY
3. Modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych
4. Modernizacja kotłowni lokalnej lub budowa źródeł
rozproszonych
5. Odnawialne źródła ciepła
3.
PKM TYCHY
WFOŚ
Zakupy nowych autobusów
Środki własne
4.
5.
Fiat Auto Poland
Tyskie Linie
Trolejbusowe
Inwestycje związane z ograniczeniem emisji pyłów
i gazów
2004 – 2006
17 000
WFOŚ
Środki własne
1.Budowa sieci trakcji trolejbusowej Paprocany-Oś Z-1Sikorskiego
2004
1 000
WFOŚ
Środki własne
2. Zakup nowych trolejbusów
2004
1 000
WFOŚ
Środki własne
2004
120
WFOŚ
Środki własne
koniec 2003 r.
200
Środki własne
2004 – 2005
3 000
Środki własne
2006
2008
10 000
6 000
6.
MOSiR TYCHY
Zmiana systemu chłodzenia lodowiska (zmniejszenie
ilości amoniaku)
7.
RPWiK TYCHY
Modernizacja kotłowni z węglowej na olejową
8.
OTOR SILESIA
Wymiana kotłów na gazowe
9.
Fenice Poland
10
Urząd Miasta Tychy
Modernizacja węzłów ciepłowniczych wraz z zabudową
zaworów termoregulacyjnych
2002-2004
6400
WFOŚ
Środki własne
11
Urząd Miasta Tychy
Pilotażowy program wykorzystania odnawialnych źródeł
energii w budynkach mieszkalnych i usługowych
2003-2004
3 000
WFOŚ
Środki własne
12
Urząd Miasta Tychy
Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii
w obiektach użyteczności publicznej
2003-2005
1 000
WFOŚ
Środki własne
13
Urząd Miasta Tychy
Program likwidacji emisji z niskich źródeł
2004-2007
30 000
WFOŚ
Środki mieszk
Urząd Miasta Tychy
Zarządzanie energia i środowiskiem w budynkach
użyteczności publicznej w województwie śląskim
2003-2007
3 000
Razem
256 020
14
1. Modernizacja kotła K-2
2. Modernizacja układu odpylania spalin na ciepłowni
WFOŚ
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
Środki
europejskie
_____________________________________________________________________________________
176
6.3.3. Plany zaopatrzenia w energię.
Działania miasta w zakresie zaopatrzenia w energię realizowane są na podstawie
opracowanego planu energetycznego miasta. Podstawowym dostawcą ciepła dla miasta jest
i będzie w latach 2004-2007 Elektrociepłownia Tychy S.A. Wszelkie próby dostawy ciepła
z innych źródeł wytwarzania mogą być ujęte w działaniach długo falowych w celu
zapewnienia bezpieczeństwa systemu dostawy ciepła.
Dostawa
energii
elektrycznej
prowadzona
jest
sieciami
Górnośląskiego
Rejonu
Energetycznego w Gliwicach. W planie działania na lata 2004- 2007 przewiduje się ujęcie
zadań związanych z modernizacją wewnętrznych sieci elektrycznych umożliwiających
większe wykorzystanie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych dla potrzeb
bytowych mieszkańców. Planowany koszt modernizacji sieci elektrycznych w najstarszych
budynkach
administrowanych
przez
Miejski
Zarząd
Budynków
Mieszkalnych
i przeprowadzenie remontu stacji transformatorowych kosztem
W tabeli 6.4. zestawiono projektowane zadania wynikające z planu zaopatrzenia w energię.
Tabela 6.4. Zadania z zakresu zaopatrzenia w energię w mieście Tychy w latach 2004- 2007
Lp.
1
2
Nazwa zakładu
Projektowany termin
realizacji inwestycji
Projektowane
koszty w tys. zł
2006-2007
100 000
Modernizacja stacji transformatorowych
2004-2007
16 000
Modernizacja sieci elektrycznych
2004-2007
8 000
Modernizacja sieci elektrycznych
2004-2007
8 000
Razem
132 000
Nazwa inwestycji
Przedsiębiorstwo
Modernizacja magistrali ciepłowniczej i ciepłej wody
Energetyki Cieplnej
użytkowej
Górnośląski Rejon
Energetyczny
Sposób
finansowania
WFOŚ
środki własne
środki własne
Miejski Zarząd
3
Budynków
Mieszkalnych
4
Spółdzielnie
Mieszkaniowe
WFOŚ
środki własne
WFOŚ
środki własne
_____________________________________________________________________________________
177
6.3.4. Termomodernizacja budynków.
Oszczędność energii to jedno z podstawowych zadań dających możliwość
zmniejszenia wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza przez ograniczenie ilości
zużywanych surowców do produkcji ciepła. Miasto Tychy posiada opracowany program
ocieplenia obiektów użyteczności publicznej jak szkoły, szpitale czy biurowce. Właściciele
budynków mieszkalnych jak Spółdzielnie Mieszkaniowe i MZBM realizują na szeroką skalę
program ocieplania substancji mieszkaniowej. Zadania te będą realizowane w latach
następnych przynosząc duże oszczędności energii.
W tabeli 6.5. zestawione zostały projektowane zadania związane z termorenowacją obiektów.
_____________________________________________________________________________________
178
Tabela 6.5.
Zadania w zakresie termorenowacji obiektów planowane do realizacji w latach
2004 – 2007.
Lp.
Nazwa podmiotu
Całkowity koszt
2004 -2007
1
2
3
4
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16
17.
18.
S.M. Komunalna
S.M. Glinka
S.M. Karolina
MZBM
Tyski TBS
Z.W.M. Częstochowa
S.M. Fundament
Nadleśnictwo Katowice
Zakład U-H Honorata
S.M. Honorata
S.M. Cora
T.S.M Zuzanna
S.M. Ryneczek
S.M. Wesoła
S.M. Teresa
S.M. Razem
S.M. Stella
T.S.M. Oskard
I L.O. im. L. Kruczkowskiego
ul. Korczaka 6
Gimnazjum nr 5,
ul. Młodzieżowa 1
Gimnazjum nr 12,
ul. Elfów 9
Szkoła Podstawowa nr 19,
al. Niepodległości 190
Zespół Szkół nr 5 (Technikum
Budowlane, Zasadnicza
Szkoła Zawodowa, Internat),
ul Edukacji 11
Przedszkole Miejskie nr 5,
ul. Armii Krajowej 2
Przedszkole Miejskie nr 15,
ul. Elfów 7
Zespół Szkół Zawodowych
nr 1, ul. Nowokościelna 11
150
2 830
4 320
26 402
835
605
150
32
200
52
40
1 008
200
2 675
3 430
276
45
28 416
150
1 544
1 432
10 927
275
415
32
200
52
40
800
200
435
2 458
186
45
8 511
1 405
1 405
1 133
1 133
730
731
1 250
1 250
2 850
2 850
800
735
540
440
940
840
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
Razem
81 314
37 350
_____________________________________________________________________________________
179
6.3.5. Zarządzanie zagadnieniami ochrony powietrza.
Zarządzanie zagadnieniami ochrony powietrza w mieście regulowane są przez przepisy prawa
ochrony środowiska i ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Instrumenty pomocne
w kształtowaniu polityki ochrony powietrza w mieście to:

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego,

Plan gospodarki energetycznej miasta,

Program ochrony środowiska,

Wyniki badań monitoringu zanieczyszczenia powietrza.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wyznacza tereny, na których mogą być
lokalizowane instalacje korzystające ze środowiska, czyli bezpośrednio wprowadzające
zanieczyszczenia do powietrza. W mieście Tychy tereny przemysłowe, na których można
lokalizować obiekty przemysłowe są oddalone od kompleksów zabudowy mieszkaniowej, co
unika występowania sytuacji konfliktowych i jest korzystne dla warunków rozprzestrzeniania
się zanieczyszczeń w powietrzu.
Plan gospodarki energetycznej ustala rozwiązania dostawy i dystrybucji energii w mieście.
Wyniki badań zanieczyszczenia powietrza w mieście wpływają na kształtowanie polityki
ochrony powietrza. Gdy występują przekroczenia jakieś substancji w powietrzu to lokalizacja
nowych źródeł emisji tej substancji musi być poprzedzone przeprowadzeniem postępowania
kompensacyjnego, czyli inne źródło emisji musi ograniczyć emisję tej substancji. W Tychach
występują przekroczenia stężeń zanieczyszczeń pyłowych. Lokalizacja nowego obiektu
odprowadzającego zanieczyszczenia do powietrza wymaga uzyskania zgody jakiegoś
podmiotu na redukcję emisji pyłu do powietrza.
Największy wpływ na kształtowanie warunków ochrony powietrza mają decyzje
o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń odprowadzanych do powietrza.
Organami upoważnionymi do ich wydawania są:

Wojewoda dla obiektów znacząco oddziaływujących na środowisko wymagających
sporządzenia raportu,

Starosta w Tychach Prezydent Miasta dla pozostałych obiektów.
W decyzji o dopuszczalnej emisji ustalane są:

Dopuszczalne wielkości emisji zanieczyszczeń,

Warunki wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza,

Typy źródeł emisji,
_____________________________________________________________________________________
180

Typy urządzeń ochrony powietrza,

Sposób monitorowania wielkości emisji.
6.4.
Gospodarka odpadami.
Program gospodarki odpadami miasta Tychy przewiduje szczegółową realizacje zadań
wynikającą z systemowych założeń przyjętych w programie. Trudno jednak ominąć
w programie ochrony środowiska zadania związane z gospodarka odpadami.
Najważniejsze zadania dla miasta związane są z infrastrukturą gospodarki odpadami
komunalnymi.
Tablica 6.6.
Zadania inwestycyjne w zakresie gospodarki odpadami zaplanowane
do realizacji w latach 2004 – 2007.
Lp.
Nazwa zakładu
Nazwa inwestycji
Projektowany termin
Projektowane
Sposób
koszty w tys. zł
finansowania
2003-2005
1000
Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów
1
MPGO MASTER
na terenie Gminy i objęcie nim wszystkich
WFOŚ
mieszkańców
Środki własne
MPGO MASTER
Zorganizowanie na terenie Gminy punktów
odbioru odpadów niebezpiecznych
wydzielonych ze strumienia odpadów
komunalnych
2003-2004
321
3
MPGO MASTER
Wdrożenie systemu monitoringu gospodarki
odpadami na terenie Tychów polegającego na
systematycznej aktualizacji bazy danych
dotyczących: ilości i rodzajów wytwarzanych
odpadów, instalacji prowadzących odzysk lub
unieszkodliwianie odpadów,
2003-2004
100
4
MPGO MASTER
Wybudowanie zakładu segregacji
zmieszanych odpadów komunalnych
2004-2009
20000
5
MPGO MASTER
Prowadzenie edukacji ekologicznej z zakresu
gospodarki odpadami
2003-2015
250
Środki własne
6
MPGO MASTER
Wprowadzenie na terenie Gminy systemu
odbioru odpadów biodegradowalnych
wydzielonych ze strumienia odpadów
komunalnych
2003-2005
250
Środki własne
7
MPGO MASTER
Budowa instalacji do kompostowania
odpadów biodegradowalnych
2004-2007
3000
2
WFOŚ
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
_____________________________________________________________________________________
181
Lp.
Projektowany termin
Projektowane
koszty w tys. zł
Budowa instalacji do energetycznego
wykorzystania biogazu
2008-2012
500
Budowa instalacji do przetwarzania odpadów
w celu ich energetycznego wykorzystania
2010-2015
24 000
2004
1 200
2004 – 2007
10 000
Nazwa zakładu
Nazwa inwestycji
8
MPGO MASTER
9
MPGO MASTER
Zamknięcie
składowiska
Sposób
finansowania
NFOŚ, WFOŚ
odpadów
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
Środki własne
10
OTOR SILESIA
11
Fenice Poland
12.
Fiat Auto Poland
Modernizacja składowiska odpadów
2004 – 2006
5 000
13
EKO-ZAG
Magazyn odpadów niebezpiecznych
2004 - 2005
200
Środki własne
14
Regionalne Centrum
Gospodarki Wodnościekowej S.A.
Zwiększenie wykorzystywania osadów
ściekowych do rekultywacji terenów
zdegradowanych oraz do celów rolniczych
2003-2015
250
Środki własne
15
Urząd Miasta
Prowadzenie edukacji ekologicznej
mieszkańców
2003-2015
100
Środki własne
15
Regionalne Centrum
Gospodarki Wodnościekowej S.A.
Przekazanie części osadów ściekowych do
kompostowania
2007-2015
500
Urząd Miasta
Przeprowadzenie kampani informacyjnoedukacyjnej dla małych i średnich
przedsiębiorstw działających na terenie
Tychów
2004-2007
150
Razem
66 821
16
poprodukcyjnych
Wymiana
magistrali
cieplnej
z izolacja
zawierającą azbest na bezazbestową
Inne środki
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
WFOŚ
Środki własne
_____________________________________________________________________________________
182
6.5.
Ochrona przed hałasem.
6.5.1. Ochrona przed hałasem drogowym.
Układ komunikacyjny miasta, wzrost zatłoczenia miejskiego systemu drogowego,
nakładanie się ruchu tranzytowego na ruch wewnątrzmiejski przy braku systemu obwodnic
usuwających ruch tranzytowy z centrum miasta jest przyczyną emisji hałasu do środowiska.
Obciążenie dróg na terenie miasta należy zaliczyć do średnio wysokich.
Strategicznym celem na najbliższe lata w zakresie ochrony środowiska przed hałasem
komunikacyjnym jest zmniejszenie skali narażenia mieszkańców na ponadnormatywny
poziom hałasu. Poprawę sytuacji można osiągnąć poprzez modyfikację systemu
transportowego w mieście realizowaną przez modernizację lub przebudowę tras
komunikacyjnych, właściwą dbałość o stan nawierzchni dróg, budowę obwodnic,
jak i modernizację systemów transportu zbiorowego. Realizując ten cel należy jednocześnie
podejmować działania w celu niedopuszczenia do pogarszania się klimatu akustycznego
na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna. Eksploatacja dróg nie może
powodować przekroczenia standardów jakości środowiska. Hałas, powstający w związku
z eksploatacją drogi nie może spowodować przekroczenia standardów jakości środowiska
poza terenem, do którego zarządzający drogą ma tytuł prawny. Jeżeli w związku
z eksploatacją drogi utworzono obszar ograniczonego użytkowania, eksploatacja nie może
spowodować
przekroczenia
standardów
jakości
środowiska
poza
tym
obszarem.
Na emitowanie hałasu do środowiska, w związku z eksploatacją dróg, nie jest wymagane
pozwolenie. Organ ochrony środowiska (Prezydent Tych), w drodze decyzji może nałożyć
na zarządzającego drogą obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów poziomów
hałasu w środowisku w związku z eksploatacją drogi, jeżeli przeprowadzone kontrole
poziomów hałasu w środowisku, dowodzą przekraczania standardów jakości środowiska.
Zarządzający drogą jest obowiązany od dnia 01.01.2004r. (Dz. U. Nr 35 poz. 308),
do okresowych pomiarów poziomów hałasu w środowisku wprowadzanych w związku z jej
eksploatacją. Wyniki pomiarów, zarządzający drogą przedkłada Prezydentowi Tych, o ile
pomiary te mają szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska
wynikających z eksploatacji tych obiektów. Minister właściwy do spraw środowiska określił,
w drodze rozporządzenia, rodzaje wyników pomiarów prowadzonych w związku
z eksploatacją dróg, które ze względu na szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji
zmian stanu środowiska, wynikających z eksploatacji tych obiektów, powinny być
_____________________________________________________________________________________
183
przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminy i sposób ich
prezentacji (Dz. U. Nr 18 poz. 164).Zarządzający drogą, zaliczoną do obiektów, których
eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach
sporządza, co 5 lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja obiektu może
powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
Opracowanie koncepcji zmian ruchu samochodowego na najbardziej obciążonych
skrzyżowaniach np. poprzez zastosowanie ronda, remonty i modernizacja dróg, wpłynie
na poprawę klimatu akustycznego terenów przyległych.
Przy modernizacji dróg należy zwrócić szczególną uwagę na dobór nawierzchni
właściwej dla rzeczywistej prędkości pojazdów. Asfalty porowate zmniejszają emisję hałasu
dopiero przy prędkościach znacznie większych od 70 km/h, zaś tzw. „ciche asfalty”
(nawierzchnia, która obniża emisję hałasu o około 5 dB przy małej prędkości pojazdów,
v < 70 km/h) mogą być stosowana w obszarze zabudowanym. Zastosowanie cichych
nawierzchni drogowych poprawi warunki akustyczne w środowisku zewnętrznym o około
5 dB. Nie zapewni to jednak warunków komfortu akustycznego w tych punktach, w których
poziom dźwięku przed zastosowaniem działań ochronnych jest większy niż 65 dB w porze
dziennej i 55 dB w porze nocnej. Jedną z dostępnych metod redukcji hałasu komunikacyjnego
jest stosowanie biernych zabezpieczeń akustycznych, tj. ekranów akustycznych. Jednakże
w wielu przypadkach nie ma możliwości ich zastosowania. Względy architektoniczne, zbyt
bliska zabudowa wzdłuż ciągów komunikacyjnych, względy bezpieczeństwa (ograniczenie
widoczności przy skrzyżowaniach) uniemożliwiają ich stosowanie.
Dodatkowym sposobem ograniczenia hałasu drogowego dla ludzi w budynkach jest wymiana
w nich okien na dźwiękoizolacyjne, które zapewniają polepszenie komfortu akustycznego
wewnątrz tych budynków. Nie zmniejsza to jednak poziomu hałasu w środowisku.
Hałas drogowy powinien być uwzględniony przez organy administracji w przypadkach
udzielania pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych w bezpośredniej odległości
od istniejących i planowanych dróg. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt
ludzi powinny być wznoszone poza zasięgiem uciążliwości określonych w przepisach
ochrony środowiska (w tym także przed hałasem i wibracjami), a w przypadku,
gdy ich lokalizacja znajdzie się w zasięgu ich oddziaływania muszą zostać zastosowane
środki ograniczające uciążliwość przynajmniej do poziomu określonego w przepisach
ochrony środowiska.
_____________________________________________________________________________________
184
6.5.2. Ochrona przed hałasem przemysłowym.
Na terenie miasta każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą, kształtuje
klimat akustyczny w swoim bezpośrednim otoczeniu. Z badań kontrolnych hałasu tych
obiektów wynika, iż procedury lokalizacyjne, system ocen oddziaływania na środowisko,
system kontroli i egzekucji daje możliwość oddziaływania na jednostki organizacyjne
nie spełniające wymagań ochrony środowiska przed hałasem.
W drodze decyzji
administracyjnej ustalany jest dopuszczalny poziom hałasu przenikający z terenu danej
jednostki organizacyjnej do środowiska. Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska jest
wymagane, gdy hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy. Pozwolenie na
emitowanie hałasu do środowiska dla obiektów, mogących znacząco oddziaływać na
środowisko, określonych w §2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 września
2002r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do
sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490)
usytuowanych na terenie Tych ustala Wojewoda Śląski w drodze decyzji, w oparciu
o charakter, przeznaczenie i sposób zagospodarowania oraz użytkowania terenu jak
i obowiązujące standardy dla obszarów otaczających obiekt.
Dla pozostałych obiektów, usytuowanych na terenie Tych pozwolenie na emitowanie hałasu
do środowiska ustala, w drodze decyzji Prezydent Miasta.
Kontrolę przestrzegania wymienionych decyzji administracyjnych prowadzi Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. Nie przestrzeganie ustaleń tych decyzji
skutkuje sankcjami finansowymi w postaci kar.
Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska nie jest wymagane, gdy hałas powstaje
w związku działalnością osoby fizycznej nie będącej przedsiębiorcą.
6.5.3 Ochrona przed hałasem kolejowym.
Eksploatacja linii kolejowych nie może powodować przekroczenia standardów jakości
środowiska w zakresie emisji hałasu do środowiska, a tym samym nie może, powodować
przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający linią
kolejową ma tytuł prawny. Jeżeli w związku z eksploatacją linii kolejowej utworzono obszar
ograniczonego użytkowania, eksploatacja nie może spowodować przekroczenia standardów
jakości środowiska poza tym obszarem. Jeżeli jednak eksploatacja linii kolejowych powoduje,
_____________________________________________________________________________________
185
że wzdłuż niej występuje hałas pochodzący od przejeżdżających składów to właściciel linii
kolejowej zobowiązany jest do zastosowania rozwiązań ograniczających hałas.
Zarządzający linią kolejową jest obowiązany od dnia 01.01.2004r. (Dz. U. nr 35 poz. 308),
do okresowych pomiarów poziomów hałasu w środowisku wprowadzanych w związku
z eksploatacją linii kolejowej. Także w przypadku przebudowy linii kolejowej zmieniającej
w istotny sposób warunki jej eksploatacji, zarządzający jest obowiązany do przeprowadzenia
pomiarów poziomów hałasu w środowisku. Nie jest wymagane pozwolenie na emitowanie
hałasu do środowiska, gdy hałas powstaje w związku z eksploatacją linii kolejowych.
Wyniki pomiarów, zarządzający linią kolejową przedkłada Prezydentowi Miasta Tychy, o ile
pomiary te mają szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska
wynikających z eksploatacji linii kolejowej. Minister właściwy do spraw środowiska określił,
w drodze rozporządzenia, rodzaje wyników pomiarów prowadzonych w związku
z eksploatacją linii kolejowych, które ze względu na szczególne znaczenie dla systematycznej
obserwacji zmian stanu środowiska, wynikających z eksploatacji linii kolejowych, powinny
być przekazywane staroście, oraz terminy i sposób ich prezentacji (Dz. U. nr 18 poz. 164).
Ponadto zarządzający linią kolejową, której eksploatacja może powodować negatywne
oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporządza, co 5 lat mapę akustyczną
terenu, na którym eksploatacja może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku.
W nowych planach zagospodarowania należy przewidzieć wydzielenie terenów zieleni
izolacyjnej w obrębie terenów zabudowy mieszkaniowej od strony linii kolejowych.
Do potrzeb związanych z ochroną środowiska na terenie Tych w zakresie zmniejszenia
emisji hałasu należy:
1.
W
planach
zagospodarowania
przestrzennego
stosować
zapisy
eliminujące
lub ograniczające zagrożenia i negatywne oddziaływania na środowisko związane
z emisją hałasu do środowiska.
2.
Rozbudowa i unowocześnienie układu komunikacyjnego wyprowadzającego ruch
tranzytowy z centrum miasta.
3.
Dbałość o stan techniczny nawierzchni dróg celem zwiększenia płynności ruchu
komunikacyjnego, co wpłynie na obniżenie emisji hałasu do środowiska.
4.
Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi lokalizować poza
zasięgiem uciążliwości określonych w przepisach ochrony środowiska, w tym także
przed hałasem, a w przypadku, gdy ich lokalizacja znajdzie się w zasięgu
ich ponadnormatywnego
oddziaływania,
należy
stosować
środki
techniczno-
_____________________________________________________________________________________
186
organizacyjne
zmniejszające
uciążliwość
hałasu
przynajmniej
do
poziomu
określonego w przepisach ochrony środowiska.
Do zadań krótko terminowych przewidywanych do realizacji w latach 2004-2007 zaliczyć
należy:

Inwentaryzację stanu zagrożenia hałasem,

Eliminację zagrożenia hałasem.
Konieczne jest przystąpienie do opracowania wstępnych wytycznych do sporządzenia mapy
akustycznej miasta, aby możliwe było wdrożenie programów naprawczych dla miejsc
szczególnie narażonych na emisje hałasu.
Problemy z ograniczeniem emisji hałasu będą się nasilały zwłaszcza wzdłuż ciągów
komunikacyjnych, dlatego przewiduje się konieczność:

Opracowanie programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony
przed hałasem.

Opracowanie programu modernizacji Drogi Krajowej DK 1.

Uwzględnienie zapisów dotyczących ochrony przed hałasem w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego.
W tabeli 6.7 zestawione zostały projektowane zadania z zakresu ograniczenia hałasu.
Tabela 6.7. Zadania z zakresu ochrony przed hałasem w Tychach w latach 2004-2007
L.p.
1
2
3
4
Projektowany termin
Projektowane
koszty w tys. zł
Sposób
finansowania
Inwentaryzacja źródeł hałasu
2004
100
PFOŚ
Ocena poziomu hałasu wzdłuż dróg krajowych
2004
100
Środki własne
2005
100
Środki własne
2007
100
WFOŚ
Razem
400
Nazwa zakładu
Urząd Miasta Tychy
Generalna Dyrekcja Dróg
Krajowych i Autostrad
Nazwa inwestycji
Generalna Dyrekcja Dróg
Opracowanie programów zmniejszenia
Krajowych i Autostrad
uciążliwości DK1
Urząd Miasta Tychy
Sporządzenie wytycznych do mapy akustycznej
miasta
_____________________________________________________________________________________
187
6.6.
Ochrona przed promieniowaniem niejonizujacym
W oparciu o przeprowadzone analizy stanu ochrony przed elektromagnetycznym
promieniowaniem niejonizującym na terenie Miasta Tychy dokonano identyfikacji potrzeb
w zakresie dostosowania stanu teraźniejszego do przepisów określających jego wartości
dopuszczalne.
Stwierdzono, że przepisy ochrony środowiska zobowiązują do podjęcia działań mających
na celu ochronę przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na otoczenie.
Ustalono,
że
w
zakresie
ochrony
przed
szkodliwym
oddziaływaniem
pól
elektromagnetycznych należy:
-
przestrzegać przepisów dotyczących dopuszczalnych poziomów promieniowania
niejonizującego na obszarach zabudowy mieszkaniowej oraz na obszarach, na których
znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły, pochodzącego od linii
i stacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, dla
których wartość graniczna natężenia pola elektrycznego została ustalona w wysokości
1kV/m, a pola magnetycznego w wysokości 80A/m.
-
żądać od administratorów obiektów radiokomunikacyjnych przedłożenia wyników
pomiarów kontrolnych pól elektromagnetycznych w środowisku w miejscach
dostępnych
dla
ludności
bezpośrednio
po
ich
oddaniu
do
eksploatacji,
lub w przypadku wprowadzenia zmian technicznych stacji, mających istotny wpływ
na środowisko.
Cel dotyczący ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych
na obszarze Miasta Tychy jest zgodny ze strategią Województwa Śląskiego, ponieważ został
ujęty w programie operacyjnym województwa.
Kontrola i ograniczenie emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do
środowiska.
Cele krótkoterminowe obejmują te działania z zakresu ochrony przed elektromagnetycznym
promieniowaniem niejonizującym, które mogą być zrealizowane do 2007 roku.
-
Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego,
-
Przeprowadzenie okresowych badań pól elektromagnetycznych, w celu rozeznania
aktualnego ich oddziaływania na środowisko,
-
Opracowywanie
przyszłych
planów
zagospodarowania
przestrzennego
z uwzględnieniem zagrożeń promieniowaniem niejonizującym,
_____________________________________________________________________________________
188
Zwracanie szczególnej uwagi na lokalizację obiektów mieszkalnych, żłobków,
-
przedszkoli, szkół, szpitali, itp. w otoczeniu linii i stacji elektroenergetycznych
o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym,
Egzekwowanie od administratorów obiektów radiokomunikacyjnych obowiązku
-
przedłożenia
wyników
pomiarów
kontrolnych
pól
elektromagnetycznych
w środowisku w miejscach dostępnych dla ludności, bezpośrednio po ich oddaniu
do eksploatacji, lub w przypadku wprowadzenia zmian technicznych stacji, mających
wpływ na środowisko.
W najbliższych latach nie przewiduje się możliwości ponoszenia większych kosztów
na realizację
zadań.
Koszty
przeprowadzanie
pomiarów
emisji
promieniowania
niejonizyjacego ujęte są w bieżącej eksploatacji urządzeń.
6.7. Zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska.
Zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska powstałym w wyniku awarii
przemysłowej, klęski żywiołowej lub wypadku to podstawowy obowiązek realizowany przez
Powiatową Straż Pożarną. Zakłady, w których gromadzone są substancje niebezpieczne
w zależności od ilości zgromadzonych substancji należą do zakładów o dużym ryzyku
i zwiększonym ryzyku. Zakłady te zobowiązane są do zgłoszenia zakładu, organowi
Państwowej Straży Pożarnej i opracowania programów zapobiegania poważnym awariom lub
raportu bezpieczeństwa zakładu.
6.8. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo.
Dotychczasowe badania zanieczyszczenia gleby w Tychach nie wykazywały
występowania podwyższonych zanieczyszczeń. Badania prowadzone były w ramach
wojewódzkiego programu oceny stanu zanieczyszczenia gruntów metalami ciężkimi i ich
przydatności do produkcji rolnej.
Przepisy ochrony środowiska zobowiązują Starostę do prowadzenia:

Badań zanieczyszczenia gruntu,

Prowadzenia rejestru zawierającego informacje o terenach gdzie występują
przekroczenia standardów jakości gleby,
_____________________________________________________________________________________
189

Przeprowadzania
rekultywacji
zanieczyszczonych
terenów
zlikwidowanych
podmiotów gospodarczych,

Przeprowadzania rekultywacji zanieczyszczonych terenów, gdy niekorzystne
przekształcenie nastąpiło w wyniku klęski żywiołowej.
Starosta, czyli w sytuacji miasta Tychy, Prezydent Miasta powinien posiadać rozeznanie
o stanie zanieczyszczenia gleby i możliwościach jej zanieczyszczenia przez poszczególne
podmioty gospodarcze. W planach działania miasta powinny zostać ujęte zadania związane
z identyfikacją źródeł zanieczyszczenia gruntów. Podmioty gospodarcze, których działalność
może wpływać na zanieczyszczenie gruntu powinny być zobowiązane do prowadzenia
okresowych pomiarów.
W tabela 6.8. zestawiono zadania niezbędne do realizacji w latach 2004-2007.
Tabela 6.8. Zadania z zakresu ochrony powierzchni terenu w latach 2004-2007.
Lp.
Nazwa zakładu
1
Urząd Miasta Tychy
2
Nazwa inwestycji
Wykonanie pomiarów zanieczyszczenia gruntu
Projektowany termin
Projektowane
Sposób
koszty w tys. zł
finansowania
2004-2005
100
PFOŚ
2004
100
Środki własne
2005
150
PFOŚ
2004
200
PFOŚ
Razem
550
Właściciele składowisk Pomiary zanieczyszczenia gruntu wokół składowisk
odpadów
3
Urząd Miasta Tychy
4
Urząd Miasta Tychy
odpadów
Sporządzenie rejestru zanieczyszczeń terenu miasta
Zobowiązanie
gromadzących
podmiotów
substancje
gospodarczych
niebezpieczne
do
prowadzenia pomiarów zanieczyszczenia gruntów
6.9. Ochrona przyrody.
W zadaniach ochrony przyrody planowane jest zwiększenie ilości obszarów chronionych
w formie utworzenia dwóch nowych użytków i ekologicznych.
Jeden z użytków ekologicznych to bagna i mokradła w lasach administrowanych przez
Nadleśnictwo Kobiór, w wydzieleniach 51f, m, 62b, c, 63a. Powierzchnia projektowanego
użytku wynosi 19,0637 ha.
Drugi z projektowanych użytków znajduje się na zachodnim krańcu Jeziora Paprocańskiego
są to rozległe szuwary wraz z przylegającym małym jeziorkiem o powierzchni 13,8531 ha.
_____________________________________________________________________________________
190
Zbiorowiska te zasługują na ochronę z uwagi na występowanie wielu gatunków chronionych
roślin szuwarowatych oraz grzybieni białych czy masowo rosnących grążeli żółtych. Lokalne
warunki przyrodnicze sprzyjają gniazdowaniu ptactwa wodno-błotnego i są miejscem
żerowania wydry.
Jako obszar chronionego krajobrazu włączony w budowę zintegrowanego obszaru
rekreacyjno turystycznego Paprocany – Goczałkowice powinna być rozważna możliwość
ujęcia terenów dawnej Huty Paprockiej. Na terenie tym największą wartość przyrodniczą
posiadają zbiorowiska leśne. Najwartościowsze ich fragmenty znajdują się w południowowschodniej części tego obszaru, w pobliżu starych zabudowań Huty. Na uwagę zasługuje płat
grądu z drzewostanem przestojowym o bardzo dobrej kondycji zdrowotnej oraz przylegające
do niego zadrzewienie na wałach nad jeziorem, a także fragment łęgu z dorodnym
drzewostanem olchowym wokół starych budynków byłego obiektu i stare drzewa na wałach
w zachodniej części na lewym brzegu Gostynki w tym dwa pomnikowe okazy lip;
drobnolistnej i szerokolistnej, starodrzew olszy czarnej, dwa kasztanowce białe i robinia
akacjowa.
W mieście występuje wiele drzew, które powinny być objęte ochroną w formie pomników
przyrody. W 2004 roku planowane przeprowadzenie inwentaryzacji tych obiektów
i opracowanie dokumentacji umożliwiającej wszczęcie procedury ustanowienia nowych
pomników przyrody.
W tabela 6.9. zestawione zostały zadania z zakresu ochrony przyrody w mieście.
Tabela 6.9 Zadania z zakresu ochrony przyrody realizowane w latach 2004-2007.
Lp.
1
2
3
4
Nazwa inwestycji
Projektowany
termin realizacji
inwestycji
Projektowane
koszty w tys. zł
Sposób
finansowania
Przygotowanie dokumentacji pomników przyrody
2004-2005
50
GFOŚ
2006
100
GFOŚ
2005-2007
1 000
2004
100
Razem
1 250
Nazwa zakładu
Urząd Miasta
Tychy
Urząd Miasta
Tychy
Urząd Miasta
Opracowanie dokumentacji dla ochrony terenów
Huty Paprockiej
Zagospodarowanie korytarzy ekologicznych wokół
Tychy
rzeki Gostynki
Urząd Miasta
Ustanowienie
Tychy
dwóch
użytków
w południowej części miasta
ekologicznych
WFOŚ
PFOŚ
GFOŚ
_____________________________________________________________________________________
191
7. Zarządzanie środowiskiem.
Realizacja
strategii
długoterminowej
i
strategii
krótkoterminowej
wymaga
skoordynowanej współpracy między wszystkimi instytucjami i jednostkami zaangażowanymi
w ochronę środowiska , jak również umiejętności stosowania instrumentów pomocniczych,
Rozdział ten opisuje ogólnie zasady zarządzania środowiskiem na szczeblu gminnym,
z uwzględnieniem kompetencji miasta na prawach powiatu. Wdrożenie niektórych działań
zależy od umiejętnego stosowania instrumentów polityki ekologicznej oraz współpracy władz
miasta z Marszałkiem, sąsiednimi gminami (powiatami), podmiotami gospodarczymi,
instytucjami finansowymi, organizacjami pozarządowymi oraz Wojewodą będącym
przedstawicielem administracji rządowej w województwie.
Poszczególne jednostki mając swobodę działania w ramach posiadanych kompetencji
i zgodnie z obowiązującym prawem powinny uczestniczyć w realizacji programu Ochrony
Środowiska poprzez współpracę i wspólne ponoszenie kosztów wdrażania programu.
Współpraca zakłada i obejmuje również współpracę pomiędzy Wydziałami i Referatami
Urzędu Miasta Tychy. Samo zarządzanie ochroną środowiska w znacznej mierze realizowane
będzie poprzez przyjęty Program Ochrony Środowiska.
7.1.
Instrumenty zarządzania środowiskiem.
Aktualnie wszystkie działania na rzecz ochrony środowiska realizowane są
przy pomocy instrumentów, głównie prawnych i finansowych. Również wdrażanie
i egzekwowanie n/n Programu będzie przebiegało z wykorzystaniem tych instrumentów.
Ponadto duża uwaga będzie zwrócona na instrumenty społeczne i strukturalne.
Preferowane będą również dobrowolne działania podejmowane przez grupy zadaniowe,
przy aktywnej roli władz miasta.
Są cztery zasadnicze instrumenty strukturalne polityki ekologicznej:

instrumenty prawne,

instrumenty finansowe,

instrumenty społeczne,
i znajdują się one w ścisłym związku z kompetencjami jakie posiadają organy miasta:
Rada Miejska – Zarząd Miasta – Prezydent.
_____________________________________________________________________________________
192
Instrumenty prawne:
Rozpoczęta w 1999 r. Reforma Ustrojowa Państwa wprowadziła trójstopniowy system
działania samorządu terytorialnego: województwo – powiat (także grodzki) oraz gmina
(także miejska).
Specyficzną
pozycję
posiadają
miasta
na
prawach
powiatu
(powiaty grodzkie), które wykonują zadania gminy i powiatu, będąc jednak gminami.
Prezydent Tychów wypełnia, zatem również zadania starosty, z zakresu administracji
rządowej (np. zwierzchnictwo nad Policją i Strażą Pożarną, zarządzanie nieruchomościami
Skarbu Państwa). Poniżej przedstawiono kompetencje i zadania Prezydenta/Zarządu Miasta
oraz Rady Miejskiej w odniesieniu do miasta Tychy, wynikające z następujących aktów
prawnych:

ustawy Prawo ochrony środowiska,

ustawy o odpadach,

ustawy – Prawo Wodne,

ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,

ustawy – Prawo Budowlane,

ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach.
Kompetencje Rady Miasta:

opracowywanie programu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska (uchwała),

rozpatrywanie informacji WIOŚ o stanie środowiska na obszarze województwa,

ustanowienie parków na terenie gminy (uchwała),

tworzenie obszaru ograniczonego użytkowania,

uchwalanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,

uchwalanie studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego,

ustanawianie ograniczeń w korzystaniu z urządzeń technicznych oraz środków transportu
i komunikacji uciążliwych dla środowiska w zakresie wibracji i hałasu (uchwała),

zatwierdzanie planu wpływów i wydatków gminnego i powiatowego funduszu ochrony
środowiska i gospodarki wodnej (uchwała),

uchwalanie szczegółowych zasad utrzymania porządku i czystości w gminie,

uzgodnienie projektu korzystania z wód dorzecza.
_____________________________________________________________________________________
193
Kompetencje Prezydenta Miasta:

zezwolenie (decyzja) na usuniecie drzew i krzewów,

kontrola przestrzegania przepisów prawa ochrony środowiska,

decyzje ustalające wymagania w zakresie ochrony środowiska,

wydawanie pozwoleń ekologicznych:
-
zintegrowanych,
-
na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza,
-
wodnoprawnego, na wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi,
-
na wytwarzanie odpadów,
-
na emitowanie hałasu do środowiska,
-
na emitowanie pól elektromagnetycznych,

wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,

zatwierdzanie planów gospodarki wodnej,

wydawanie pozwoleń wodno-prawnych,

opłaty i należności w gospodarce wodnej,

prowadzenie katastru wodnego,

kontrole dotyczące gospodarowania wodami,
Instrumenty finansowe
Do instrumentów finansowych należą:

opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska,

opłaty za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych,

kary ekologiczne,

kredyty i dotacje z funduszu ochrony środowiska,

opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin
Opłaty i kary zasilają fundusze w tym Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej.
Ważny i istotnym zagadnieniem są kredyty i dotacje jako, że pozostają bardzo istotnym
instrumentem stymulującym dążenie do zrównoważonego rozwoju miasta.
Duże znaczenie maja dotacje przeznaczone na stymulowanie edukacji ekologicznej, chodzi
o kampanie informacyjne dotyczące postępowania z odpadami, redukcji zużycia wody
i energii itp.
_____________________________________________________________________________________
194
Instrumenty społeczne
Współpraca jest właściwym elementem wdrażania i powodzenia programu. W ramach
realizacji programu szczególna uwagę należy zwrócić na:

współpracę miasta z władzami administracyjnymi różnych poziomów: Śląskim Urzędem
Wojewódzkim w Katowicach, Samorządem Wojewódzkim, Wojewódzkim Inspektorem
Ochrony
Środowiska
w
Katowicach,
władzami
ziemskiego
powiaty
tyskiego
oraz sąsiadującymi gminami,

współpracę z grupami zadaniowymi (przemysł, usługi, turystyka itd.), w celu wdrażania
polityki zdefiniowanej w programie, a także dostosowania jej do przyszłych wymagań.
Istotna
będzie
współpraca
z
grupami
reprezentującymi
mieszkańców
gminy
(rady osiedlowe, szkoły, pozarządowe organizacje ekologiczne) w celu uzyskania
akceptacji podejmowanych działań oraz zaangażowania w nie mieszkańców np.,
dla selektywnej zbiórki odpadów lub zmiany źródeł ciepła na bardziej ekologiczne,

współpracę z instytucjami finansowymi, w celu zorganizowania funduszy na realizacje
wybranych projektów.
Rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony
oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem są niezbędne dla sukcesu
realizowanej edukacji ekologicznej. Strategia Programu Ochrony Środowiska dotycząca
zagadnienia przekazywania informacji i wzajemnego porozumiewania się będzie realizowana
poprzez wprowadzenie właściwego systemu współpracy z poszczególnymi partnerami.
Mieszkańcy będą informowani przez prasę i specjalne biuletyny lub przez środki pośrednie,
takie jak działalność pozarządowych organizacji ekologicznych.
Edukacja ekologiczna sprzyjać będzie kształtowaniu świadomości ekologicznej mieszkańców
miasta oraz przyjaznych dla środowiska nawyków i codziennych postaw. W społeczeństwie
zaczyna istnieć coraz większa potrzeba posiadania takiej wiedzy. Władze miasta są włączane
do szeregu działań związanych z edukacją ekologiczną: najpiękniejszy ogród/balkon,
dofinansowanie szkołom prenumerat czasopism związanych z tematyką ekologiczną itd..
_____________________________________________________________________________________
195
Instrumenty strukturalne.
Plan strategiczny.
Program Ochrony Środowiska Miasta Tychy jest zarówno planem strategicznym
w zakresie ochrony środowiska, jak i programem działań na najbliższe dwanaście lat. Będzie
wykorzystany przez władze miasta jako dokument zasadniczy przy podejmowaniu decyzji
z zakresu ochrony środowiska oraz pomocniczy przy rozwiązywaniu innych kwestii
jak polityka transportowa.
W strategii Rozwoju Miasta Tychy „Tychy 2013”
zaznaczono, że dla realizacji
przedsięwzięć strategicznych oraz osiągnięcia strategicznych celów rozwoju miasta Tychy
za konieczne uznać należy:

opracowanie programu operacyjnego rozwoju miasta Tychy na lata 2003 – 2006,

opracowanie studiów wykonalności dla kluczowych przedsięwzięć publicznych
na lata 2003 – 2006,

opracowanie budżetów zadaniowych dla priorytetów rozwoju miasta na lata 2004 – 2006,

opracowanie strategii finansowania przedsięwzięć publicznych na lata 2004 – 2006,
co oznacza że program ten będzie aktualizowany w 2006 r. a nowe tendencje rozwoju
miasta i nowe rozwiązania powstające na szczeblu państwa jak i województwa będą
mogły być włączane do strategii miasta.
7.2.
Rola miasta, zarządzanie informacją oraz monitoring ochrony środowiska.
Monitoring ujmuje ilościowe i jakościowe dane o stanie środowiska, dane o polityce
ekologicznej oraz planowanych i podejmowanych działaniach. Monitoring stanu środowiska
stanowi podstawę do formułowania i ewentualnej korekty polityki ochrony środowiska.
Miasto nie ma możliwości monitorowania stanu środowiska ale Rada Miejska ma prawo
żądania informacji o stanie środowiska na terenie województwa od Wojewódzkiego
Inspektora Ochrony Środowiska (nowa kompetencja gminy). Może też wnioskować do WIOŚ
potrzeby w zakresie wykonywania badań z większą częstotliwością lub rozszerzenia zakresu
badań. Musi jednak ponieść koszty tych badań.
Miasto podczas wdrażania Programu może pełnić może następujące funkcje:

regulacyjne: wszelkie decyzje/uchwały (odpady komunalne, planowanie przestrzenne),

koordynacyjne: edukacja ekologiczna, wymiana informacji,
_____________________________________________________________________________________
196

stymulacyjne:
stymulowanie
zakładów
przemysłowych,
usługowych,
właścicieli
nieruchomości do działań proekologicznych,

wspomagające: wprowadzanie udogodnień np. dla przedsiębiorców zajmujących się
recyklingiem odpadów,

wykonawcze: wykonywanie zadań wynikających z ustawodawstwa,

kontrolne: np. kontrola gospodarki ściekowej w mieście.
Współpraca
Polityka ekologiczna miasta realizowana będzie za pomocą instrumentów prawnych,
co oznacza że władze centralne będą bardzo ważnym czynnikiem sukcesu Programu Ochrony
Środowiska.
Wdrażanie programu powinno być spójne z działaniami w zakresie ochrony środowiska
wynikającymi z programu Wojewódzkiego.
Program n/n wychodzi naprzeciw społeczności lokalnej a z drugiej strony musi uwzględniać
priorytety wojewódzkie i państwowe. Takie podejście jest niezbędne dla pozyskiwania
pomocy finansowej ze strony państwa NFOŚiGW oraz województwa WFOŚiGW, a także
wsparcia przez władze wojewódzkie działań miasta ukierunkowanych na dostęp
do zewnętrznych pomocowych źródeł finansowania.
Zagrożenia środowiskowe mają pochodzenie lokalne, ale mogą oddziaływać także
na znacznie większych obszarach, dlatego niektóre problemy miasto będzie rozwiązywało
we współpracy z sąsiednimi gminami.
7.3.
Źródła finansowania działań ekologicznych.
Zakres
działań
wymaganych
do
realizacji
stwarza
problem
poszukiwania
dodatkowych źródeł finansowania, poza środkami budżetu miasta oraz będących
w dyspozycji miasta środków powiatowego i gminnego funduszu ochrony środowiska,
a beneficjentem środków może być miasto lub inny przyszły inwestor.
_____________________________________________________________________________________
197
Głównymi instytucjami dotującymi i kredytującymi działania proekologiczne są:
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
NFOŚiGW aktualnie jest największym dysponentem środków dofinansowującym
działania
proekologiczne.
Planowanie
i
realizacja
dofinansowania
przedsięwzięć
proekologicznych prowadzona jest zgodnie z kierunkami Polityki Ekologicznej Państwa
na lata 2003 –2006, z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010 oraz z preferencjami
wynikającymi z konieczności realizacji zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej,
w obszarze „środowisko”. Na podstawie Polityki Ekologicznej Państwa, Programu
Wykonawczego
do
Polityki
Ekologicznej,
Narodowego
Programu
Przystosowania
do Członkostwa w Unii Europejskiej, zobowiązań międzynarodowych Polski, a także list
przedsięwzięć priorytetowych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki
wodnej, w roku 2003 lista przedsięwzięć priorytetowych obejmuje:

ochronę wód przed zanieczyszczeniem,

zwiększenie retencji wód, ochronę przeciwpowodziową oraz renaturyzację rzek,

poprawę jakości wody do picia,

ochronę powietrza przed zanieczyszczeniem, poprzez zapobieganie i ograniczanie emisji
zanieczyszczeń oraz oszczędzanie surowców i energii,

zapobieganie i ograniczanie negatywnego oddziaływania hałasu na środowisko,

ochronę powierzchni ziemi i wody poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów,
zagospodarowywaniu odpadów oraz rekultywację terenów zdegradowanych,

ochronę przyrody i krajobrazu,

zwiększenie lesistości kraju oraz ochronę zasobów leśnych,

kształtowanie ekologicznych postaw i zachowań społeczeństwa oraz profilaktyka
zdrowotna dzieci i młodzieży,

zastosowanie
technologii
przyjaznych
środowisku,
zapewniających
czystszą
i energooszczędną produkcję,

wspieranie działalności badawczej i eksperckiej na rzecz ochrony środowiska,

wspieranie działalności pozarządowych organizacji ekologicznych.
Domniemywać należy, że przedstawione priorytety pozostaną również na lata następne,
co powinno być przedmiotem rozważań władz miasta, tym bardziej, że pokrywają się
z priorytetami miasta.
_____________________________________________________________________________________
198
Bank Ochrony Środowiska
BOŚ jest bankiem komercyjnym i posiada bogata ofertę w dziedzinie finansowania
projektów ekologicznych. Bank deklaruje preferencyjne warunki udzielania kredytów.
Współpracuje z NFOŚiGW oraz funduszami wojewódzkimi, które w zamian za uzyskane
efekty
ekologiczne
dopłacają
różnicę
pomiędzy
oprocentowaniem
komercyjnym,
a preferencyjnym. BOŚ prowadzi usługi w zakresie udzielania kredytów na inwestycje
proekologiczne dla samorządów, przedsiębiorców i klientów indywidualnych.
BOŚ oferuje pomoc w postaci kredytów pomostowych na przedsięwzięcia objęte programem
SAPARD. Ponadto oferuje kredyty na uzupełnienie środków przeznaczonych na inwestycje
tym jednostkom samorządu terytorialnego, które nie mogą ubiegać się o dotacje z powodu
braku środków na sfinansowanie inwestycji. Oferta banku obejmuje również inwestycje
z zakresu gospodarki odpadami oraz z zakresu budowy i modernizacji dróg powiatowych
i gminnych. Ponadto przewidywane jest wznowienie kredytów preferencyjnych na zadania
ekologiczne z zakresu odnawialnych źródeł energii. BOŚ przy współpracy z NFOŚiGW
przewiduje uruchomienie linii kredytowych m.in. na budowę przydomowych oczyszczalni
ścieków, budowę kanalizacji sanitarnych, sanitarne zagospodarowanie odpadów.
Bank podpisał umowę z Bankiem Rozwoju Rady Europy, która dotyczy długoterminowego
kredytowania inwestycji gminnych w zakresie ochrony środowiska – uzdatnianie wody,
gleby, kontroli hałasu i produkcji energii ze źródeł odnawialnych.
Ekofundusz
Ekofundusz jako fundacja powstał na zasadzie konwersji polskiego długu na ochronę
środowiska. Wspiera inwestycje proekologiczne mające znaczenie w skali regionu lub kraju
przeznaczone m. in. na ochronę górnych odcinków rzek. Od 2003 r. rozszerzono kryteria
projektów w dziedzinie ochrony wód o aglomerację śląską. W zakresie redukcji emisji gazu
realizowane są zwłaszcza modernizacje kotłowni oraz termomodernizacje budynków.
Dominującą grupę stanowią projekty związane z ochroną bioróżnorodności biologicznej,
w tym
głównie
związanych
z
ochroną
zagrożonych
gatunków
i
ich
siedlisk
oraz z renaturalizacją obszarów cennych przyrodniczo. Do roku 2010 Ekofundusz przeznaczy
na te cele kwotę 250 mln zł, przy założeniu ze dotacja stanowić będzie około 40 % kosztów .
W ramach zaplanowanych działań przewiduje się, że dofinansowane będą projekty
o wysokiej efektywności ekonomicznej i ekologicznej. Na wsparcie Ekofunduszu nie mogą
liczyć inwestycje, które uzyskały lub ubiegają się o środki unijne.
_____________________________________________________________________________________
199
Bank Rozwoju Rady Europy – BRRE
BRRE jest mało znanym w Polsce źródłem pożyczek na sfinansowanie projektów
o znaczeniu społecznym. Bank ma specjalny fundusz, z którego dotowane są stopy
procentowe kredytów udzielanych m.in. na wydatki związane z katastrofami i klęskami
naturalnymi. Pożyczką ze środków BRRE finansowane jest w Polsce m.in. usuwanie skutków
powodzi i budowy obiektów ochrony przeciwpowodziowej.
Zakres działalności pożyczkowej BRRE jest znacznie szerszy i obejmuje również projekty,
których celem jest tworzenie nowych miejsc pracy w słabo rozwiniętych regionach
(zwłaszcza w małych i średnich przedsiębiorstwach), budowa mieszkań dla rodzin o niskich
dochodach oraz rozwój infrastruktury związanej z ochroną zdrowia i środowiska
oraz oświatą. Bank przeznacza też fundusze na cele związane ze spuścizna kulturową
(przykładowo na renowacje zamków w Europie Środkowej i Wschodniej, z przeznaczeniem
na hotele i centra kulturalne). Działalność BRRE charakteryzują względnie proste procedury
pożyczkowe i elastyczne podejście do potrzeb konkretnych pożyczkobiorców. Bank
w porównaniu z innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi, jest tanim źródłem
pożyczek, ze względu na dobry rating. Dzięki temu korzystnie refinansuje się na rynkach
międzynarodowych, naliczając swoją marżę na poziomie 30 punktów bazowych.
Inne projektowane w Polsce przedsięwzięcia, w które mają być zaangażowane fundusze
z BRRE to rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz rozwój infrastruktury w sektorach
ochrony środowiska, szkolnictwa i służby zdrowia.
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju – EBOiR
Bank ten jest międzynarodową organizacją finansową utworzoną na początku
lat 90-tych. Jest odpowiednikiem EBI dla Europy środkowej i wschodniej. Udziela tym
krajom kredytów oraz wspiera przechodzenie na gospodarkę rynkową.
Europejski Bank Inwestycyjny – EBI
EBI dział od 1958 r. Podstawowym jego celem jest równoważenie i stabilizacja
wspólnego rynku. Cel ten realizuje poprzez udzielanie pożyczek i gwarancje kredytów
przyznawanych przez inne banki.
Działania ukierunkowane są na:

wspieranie i współfinansowanie projektów UE, które mają na celu rozwój regonów
gospodarczo opóźnionych,

poprawę infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej,
_____________________________________________________________________________________
200

wspieranie ochrony środowiska,

zmniejszanie zużycia energii,

wzmocnienie międzynarodowej konkurencyjności przemysłu,

sprzyjanie rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw.
Bank współpracuje z Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Fundusz powstał w 1975 r. w celi zmniejszenia dysproporcji w rozwoju
poszczególnych regionów oraz podniesienia stopnia rozwoju regionów najbardziej
zapóźnionych. Poza współpracą z EBI współpracuje z Komitetem Regionów. Szczegółowe
uregulowania
dotyczące
Europejskiego
Funduszu
Rozwoju
Regionalnego
zawiera
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1783/1999 z 12 lipca 1999 r.
W ramach tego istnieje możliwość pozyskania pomocy na inwestycje w infrastrukturę
i inwestycje związane z ochroną środowiska. Przewidywany poziom dofinansowania
projektów może wynosić maksymalnie 75 % kwalifikującego się kosztu inwestycji.
Wnioski należy składać do urzędu Marszałkowskiego.
Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych
FRIK umiejscowiony będzie w Banku Gospodarstwa Krajowego. Przewidywany
termin rozpoczęcia działalności – 01.01.2004 r. Zgodnie z projektem ustawy FRIK będzie
kredytował przygotowanie projektów inwestycyjnych dla gmin. Zadaniem funduszu będzie
pomoc gminom w znalezieniu własnych funduszy na projekty inwestycyjne. Przewidywane
jest udzielanie przez FRIK preferencyjnych kredytów dla gmin.
Programy pomocowe Unii Europejskiej
Polityka strukturalna UE ma na celu pomoc słabiej rozwiniętym regionom i sektorom
gospodarek państw członkowskich i w konsekwencji do prowadzić do zmniejszenia różnic
w poziomie rozwoju i życia między poszczególnymi obszarami. Zasadniczym źródłem
finansowania działań Unii, w zakresie wspólnej polityki strukturalnej są Fundusze
Strukturalne. Uwzględniając poziom PKB na 1 mieszkańca, wszystkie polskie regiony będą
mogły występować o środki w ramach tzw. Celu 1 Polityki Strukturalnej. Cel pierwszy będzie
obejmować wsparcie wsparcie przewidziane dla pozostałych celów.
_____________________________________________________________________________________
201
Należy dodać, że poszczególne typy projektów ujęte w n/n PPOŚ mogą być
współfinansowane ze środków jednego z funduszy strukturalnych tzn. Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego.
W ramach zadań współfinansowanych z tego funduszu znajdują się m.in. inwestycje
w infrastrukturę, która w regionach objętych przez Cel 1 przyczynia się do rozwoju,
zwiększenia
potencjału
gospodarczego,
spójności
strukturalnej
oraz
tworzenia
lub utrzymywania trwałych miejsc pracy. Podobnie jak w innych Funduszach w Europejskim
Funduszu Rozwoju Regionalnego ustanowiono pułapy współfinansowania. Przyjmuje się,
że można uzyskać współfinansowanie w wysokości od 50 do 75 % kwalifikujących się
wydatków
publicznych.
oraz inwestycji
Wprowadzono
strukturalnych
wyjątki
generujących
odnośnie
znaczny
zysk
inwestycji
netto.
w
Należy
firmach
dodać,
że przedsiębiorcy będą mogli korzystać również ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego, który oferuje m.in. dofinansowanie szkolenia kadr, staży, kursów i innych form
rozwijania zasobów ludzkich firmy. Obok czterech funduszy strukturalnych w Unii
funkcjonuje również Fundusz Spójności. Polska spełni kryterium zakwalifikowania się
do pomocy ze środków Funduszy Spójności (PKB na 1 mieszkańca jest niższy od 90 %
średniej unijnej)
Opis działań, które będą finansowane w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu
Spójności jest zawarty w Narodowym Planie Rozwoju oraz w programach operacyjnych.
W NPR w ramach Funduszu Spójności wsparcie uzyskają dwa sektory:

środowisko,

transport.
Fundusz Spójności
Główne kierunki strategii wykorzystania Funduszu Spójności w ochronie środowiska:

poprawa jakości wód powierzchniowych,

poprawa jakości wody do picia,

poprawa jakości powietrza,

racjonalizacja gospodarki odpadami,

ochrona powierzchni ziemi.
_____________________________________________________________________________________
202
Beneficjantami końcowymi będą samorządy terytorialne i przedsiębiorstwa komunalne,
Pomoc z Funduszu na określony projekt nie może przekroczyć 85 % jego całkowitych
kosztów.
Pozostałe,
co
najmniej
15
%
pochodzi
będzie
z
budżetu
państwa,
któremu przyznano środki lub z innego niezależnego źródła. Wybierane duże projekty będą
również
analizowane
z
punktu
widzenia
maksymalnego
efektu
ekologicznego.
Fundusz Spójności finansuje duże projekty z zakresu transportu i ochrony środowiska,
powyżej 10 mln euro.
Kryteria podstawowe i szczegółowe odnośnie tego funduszu zawarte są w Strategii
wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004 – 2006. System wdrażania Funduszu
Spójności będzie zbliżony do systemu obowiązującego dla funduszu ISPA. Ministerstwo
Środowiska pełni funkcje sektorowej instytucji zarządzającej priorytetami środowiskowymi,
a Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej – instytucji zarządzającej.
Schemat przepływu wniosku wstępnego i aplikacji do funduszu Spójności zawiera
rysunek 7.1.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
(przyjmowanie wniosków wstępnych, ocena formalna)
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
(kwalifikacja i ocena formalna zgodnie z kryteriami ministra środowiska)
Ministerstwo Środowiska – Sektorowa jednostka Zarządzająca
(analiza i ocena , tworzenie listy najlepszych projektów)
Komitet Sterujący
(wybór projektów do przygotowania Aplikacji i skorzystania z pomocy
technicznej – rekomendacji dla ministra środowiska)
Minister Środowiska
(decyzja w sprawie projektów do przygotowania Aplikacji na dany rok)
Beneficjent we współpracy z NFOŚiGW
(przygotowanie Aplikacji do Funduszu Spójności)
Ministerstwo Środowiska
(analiza i ocena Aplikacji)
Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
(analiza formalna i przesłanie Aplikacji do KE)
Komisja Europejska
(decyzja o dofinansowaniu projektu)
_____________________________________________________________________________________
203
Zintegrowany System Operacyjny Rozwoju Regionalnego
Jedną z pięciu osi Narodowego Planu Rozwoju 2004 – 2006 jest „Wzmocnienie
potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów”
Cele i priorytety tej osi będą realizowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Rozwoju Regionalnego (ZPORR), współfinansowanego z zasobów Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Zintegrowany system
Operacyjny Rozwoju Regionalnego będzie zarządzany na poziomie krajowym, natomiast jego
programowanie i wdrażanie odbywać się będzie na poziomie regionalnym. Celem ZPORR
jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie
marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi
gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji
z UE. Osiągnięcie w/w celu odbywać się będzie poprzez realizacje poszczególnych
priorytetów i działań programu.
Zadania ujęte w n/n POŚ mogą być realizowane w ramach:

Priorytetu 1 – Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmocnieniu
konkurencyjności regionów

-
działanie 1.1. - modernizacja i rozbudowa regionalnego układu drogowego
-
działanie 1.2. - infrastruktura ochrony środowiska,
-
działanie 1.6. - rozwój transportu miejskiego w aglomeracjach
ewentualnie w ramach Priorytetu 3 – Rozwój lokalny
-
działanie 3.3. – Rewitalizacja obszarów zdegradowanych
Beneficjentami w ramach Priorytetu 1 w/w działań mogą być samorządy powiatowe,
natomiast w zakresie działań podanych przy Priorytecie 3 samorządy powiatowe, a także
działające w porozumieniu z nimi inne podmioty. W przypadku przedsięwzięć objętych
działaniem 3.3. najwyżej będą oceniane kompleksowe projekty rekultywacji środowiska
naturalnego, powiązane z przygotowaniem terenu do ponownego wykorzystania.
Bazę danych potencjalnych projektów prowadzi Urząd Marszałkowski.
_____________________________________________________________________________________
204
7.5.
Aktualna struktura zarządzania środowiskiem
Zadania w zakresie zarządzania środowiskiem w mieście wynikają z ustawy
o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie
wojewódzkim oraz ustawy Prawo Ochrony Środowiska i innych stosownych ustaw
ujmujących zagadnienia związane z szeroko rozumiana ochroną środowiska.
W tym zakresie Prezydent Miasta Tychy realizuje zadania własne gminy oraz zadania
Starosty, przy pomocy Zastępcy Prezydenta ds. Infrastruktury oraz podległego Wydziału
Komunalnego, Ochrony Środowiska i Rolnictwa. Szczegółowy zakres kompetencji wynika
z zapisów ustawowych.
Posiadane kompetencje umożliwiają z zakresie ograniczonym zapisami ustawowymi
oddziaływać na zarządzanie środowiskiem w przedsiębiorstwach i innych jednostkach
organizacyjnych działających na terenie miasta.
Aktualny schemat organizacyjny Urzędu Miasta w Tychach przedstawiony jest poniżej.
_____________________________________________________________________________________
205
7.6.
Propozycje w zakresie zarządzania środowiskiem w mieście Tychy.
Przystąpienie Polski do UE wymaga zarówno od władz samorządowych jak
i od przedsiębiorców, dostosowania się do obowiązujących reguł.. System zarządzania
środowiskowego określają: Rozporządzenie Rady (EWG) 1836/93, w sprawie dobrowolnego
uczestnictwa przedsiębiorstw przemysłowych we wspólnotowym Systemie Ekozarządzania
i Audytowania (EMAS I), z uzupełnieniem Nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady
(EMAS II) oraz seria norm ISO 14000. Normy te opracowane zostały przez Komitet
Techniczny 207 od 1992 r. w dziedzinach: systemu zarządzania środowiskowego, audytów
środowiskowych, oceny wyników środowiskowych i wielu innych aspektów ekologicznych.
Koncepcja systemu zarządzania środowiskowego wg normy ISO 14001 opiera się,
przede wszystkim, na zasadniczych elementach filozofii kompleksowego zarządzania jakością
(TQM).
System
zarządzania
środowiskowego
bazuje
na
cyklicznych
działaniach
zmierzających do ciągłego doskonalenia. Następujące po sobie fazy cyklu wiążą się
z następującymi działaniami:

faza planowania – ustalenie celów i zadań oraz opracowanie metod ich realizacji,
opracowanie ścisłych procedur postępowania,

faza działania – wdrożenie planu i realizacja prac zmierzająca do osiągnięcia założonych
celów,

faza sprawdzania – kontrola skuteczności podjętych działań oraz porównywanie
rezultatów z założonym planem,

faza poprawiania – usuwanie wad i niedoskonałości, adaptacja planu do zmienionych
okoliczności, modyfikacja istniejących struktur postępowania.
Ten ciągły i cykliczny proces, przy odpowiedniej adaptacji, może być realizowany zarówno
w przedsiębiorstwie jak i w Urzędzie Miasta.
Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego wymaga czasu, wiedzy i środków (finanse,
technologie, informacje, środowisko). Czas określany przez specjalistów, niezbędny
dla wdrożenia systemu zarządzania środowiskiem w firmie waha się od 6 miesięcy do 1,5
roku, w zależności od wielkości firmy i motywacji załogi.
Wspólne działanie w przedmiotowej problematyce miasta i przedsiębiorstw może
w przyszłości doprowadzić do zarządzania środowiskiem w sposób spełniający wymogi
unijne.
_____________________________________________________________________________________
206
Powodzenie realizacji programu uzależnione
jest
od możliwości ekonomicznych,
organizacyjnych i zaangażowania jednostek bezpośrednio wykonujących zadania programu
ochrony środowiska. W warunkach miasta Tychy to firmy obsługujące systemy infrastruktury
miasta:

Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji - przedsiębiorstwo państwowe,
zajmujące się zaopatrzeniem w wodę i odbiorem ścieków

Regionalne Centrum Gospodarki Wodno Ściekowej S.A. zajmujące się oczyszczaniem
większości ścieków w mieście na oczyszczalni Urbanowice

Oczyszczalnia Ścieków Czułów spółka z o.o. zajmująca się eksploatacją oczyszczalni
ścieków w Czułowie

Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej spółka z o.o. zajmujące się dystrybucją ciepła w
mieście

Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Master spółka z o.o. zajmujące się
obrotem i składowaniem odpadów komunalnych w mieście.
Dodatkowo w mieście planowane jest powołanie dodatkowego podmiotu gospodarczego
zajmującego się wspólnie z Rejonowym Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji
realizacją zadania inwestycyjnego, modernizacji i rozbudowy systemu kanalizacji.
Oparcie swojej działalności na wspólnym systemie organizacji rozwiązań ochrony środowiska
typu ISO 14001 może być docelowo pomocne w wdrażaniu polityki ochrony środowiska
miasta.
7.7. Struktura zarządzania Programem.
Osobą odpowiedzialna za wdrożenie programu ochrony środowiska jest w warunkach
miasta Tychy Prezydent Miasta, który może powołać kierownika Programu pełniącego
funkcje koordynatora pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi uczestnikami Programu
ochrony środowiska oraz monitorujący wywiązywanie się odpowiedzialnych jednostek
z przebiegu realizacji zadań programu i występujących zmian w jakości środowiska.
Kierownik programu odpowiedzialny będzie za przygotowanie dla Prezydenta i Rady Miasta
rocznych sprawozdań z przebiegu programu, oceny realizowanych zadań, występujących
trudności czy nieprawidłowości.
Raz na dwa lata dokonywana będzie aktualizacja Programu polegająca na przeprowadzeniu
przeglądu realizowanych zadań programu, rozważeniu możliwości wprowadzenia nowych
_____________________________________________________________________________________
207
zadań,
zmianę zadań na inne, które będą korzystniejsze dla miasta. Dostosowywanie
Programu do zmieniających się przepisów prawnych.
7.8.
Monitoring zanieczyszczenia środowiska.
Źródłem informacji o jakości środowiska są jednolicie prowadzone pomiary
zanieczyszczenia środowiska. Ocena jakości środowiska w mieście dokonywana będzie
na podstawie wyników badań państwowego monitoringu środowiska uzupełnianego
okresowymi wynikami badań prowadzonymi przez podmioty gospodarcze korzystające
ze środowiska, które zobowiązane są do prowadzenia pomiarów z mocy prawa lub decyzji
administracyjnej.
Obowiązkiem starosty jest
wykonywanie pomiarów i prowadzenie bazy danych
zanieczyszczenia środowiska i nieodpłatnego udostępniania informacji o środowisku
w zakresie:

Poziomu zanieczyszczenia ziemi i gruntu

Oceny stanu akustycznego miasta
Proponuje się zobowiązać wszystkie podmioty gospodarcze posiadające składowiska
odpadów do prowadzenia wokół składowisk raz w roku pomiarów zanieczyszczenia gruntu.
Podmioty gospodarcze posiadające urządzenia do gromadzenia substancji niebezpiecznych,
do prowadzenia raz na dwa lata pomiarów zanieczyszczenia gruntu i wód gruntowych.
Każdy zakład korzystający ze środowiska, a likwidujący swoją działalność ma obowiązek
przed zakończeniem procesu likwidacji wykonać pomiary zanieczyszczenia gruntu.
Monitoring
pozostałych
elementów
zanieczyszczenia
środowiska
prowadzony
jest
przez służby Wojewody. Obowiązki podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska
w zakresie prowadzenia pomiarów emisji zanieczyszczeń
do powietrza i do wód
powierzchniowych powinny wynikać ze zobowiązań przepisów wykonawczych do Prawa
ochrony środowiska. Nie ma potrzeby zwiększania zakresu i częstotliwości prowadzonych
pomiarów emisji zanieczyszczeń do środowiska.
_____________________________________________________________________________________
208
7.9. Koszty realizacji programu.
Realizacja zadań Programu ochrony środowiska wymaga uzyskania znacznych nakładów
finansowych na realizację projektowanych zadań poprzez stworzenie różnego typu montażów
finansowych opierających się na środkach funduszy ekologicznych, środkach własnych
inwestorów odpowiedzialnych za realizację zadań oraz funduszy strukturalnych Uni
Europejskiej.
W załączonych tablicach zestawiono wszystkie planowane na obecnym etapie zadania
przewidziane do realizacji wysokościami okresie 12 lat z orientacyjnymi wysokościami
nakładów finansowych i propozycją tworzenia systemu finansowania każdego zadań.
Całkowity koszt realizacji wszystkich zadań ujętych w programie ma wynosić:
1 137,64 mln zł z tego:

Poprawa zanieczyszczenia powietrza
256,02 mln zł

Gospodarka ściekowa
628,50 mln zł

Gospodarka wodna
17,30 mln zł

Zaopatrzenie w energię
132,00 mln zł

Gospodarka odpadami
66,82 mln zł

Ochrona przed hałasem
0,40 mln zł

Ochrona powierzchni ziemi
0,55 mln zł

Termomodernizacja
36,05 mln zł
Najwyższe nakłady finansowe przewidywane są na naprawę gospodarki ściekowej miasta.
Opracowana już dokumentacja modernizacji całej gospodarki wodno ściekowej jest bardzo
duży, ale wynika z obowiązku spełniania dyrektyw Unii Europejskiej już wdrożonych
w Polski system prawny.
_____________________________________________________________________________________
209

pokaż - Powrót do strony głównej BIP

Transkrypt

Podobne dokumenty

pobierz

Pobierz - BIP UM Tychy

Zastępca Dyrektora Miejskiego Zarządu Oświaty w Tychach (

zaproszenie na iv grand prix polski

regulamin - LO4 Tychy

INFORMACJA O WYNIKU III NABORU 1. Nazwa i adres jednostki 2

sprawozdanie z działalności w 2015r.

MAREK SZOT