Dziecko w swiecie literatury i iyciu wspolczesnym

Dziecko w swiecie literatury
i iyciu wspolczesnym
I Bronislawa Dymara I
Ewa Ogrodzka-Mazur
Dziecko w swiecie literatury
i zyciu wspolczesnym
XXII tom serii
N auczyciele - N auczycielom
Cieszyn- Bielsko-Biala- Krakow 2013
©Copyright by Oficyna Wydawnicza ,Impuls", Krakow 2013
Recenzcnci:
pr(J/ zw. dr hab. Tadeusz Lewowicki
prof zw. dr hab. Boguslmv S/iwerski
Redakcja i korekta:
A leksandra Adamczyk
Opracowanie typograficzne:
Amw Bugnj-]nncz rmkn
Projekt oldadki:
Ewa Benink-Hnremskn
Publikacja dofi nansowana przez Uniwersytet SIC)sk i w Katowicach
oraz WyzszC) Szkoly Admini stracji ·w Bielsku-Bialej
ISBN 978-83-7308-000-3
ISBN 978-83-7850-452-8
Oficyna Wydawnicza , Impuls"
30-619 Krakow, ul. Turniejowa 59/5
tel./fax: (12) 422 41 80,422 59 47, 506 624 220
www. impulsoficyna.com .pl, e-mail: [email protected]. pl
Wydanie I, Krakow 2013
Spis tresci
Przedmowa .. ..... .... ....... .... .... ..... .... ..... .... .......... .. ..... .. ... ...... ... ... ... .. .... .... .. 15
Wprowadzenie ............ ...... .................................. ... .. ... ..................... .... .. 19
Cz<rsc pierwsza
Ewa Ogrodzka-Mazur
D ziecko w literatw·ze naukowej, czyli szkic do teorii dziecifcofci
Wst<rp .. ... .......... .................................................. ... ...................... .. ...... ... 25
Rozdzial I. Dziecko w rodzinie ,przy doroslych", czyli o dawnych
koncepcjach wychowania i ich odniesieniach do wsp6lczesnosci .... .....
1. Relacja Matka i dziecko jako najwainiejsze
doswiadczenie domu rodzicielskiego poczqtku XIX wieku .... ... ... ... .
2. Matczyne piefni i kolysanki jako wprowadzenie
do zabawowej i samodzielnej aktywnosci dzieci<rcej .... .... ... .... .. ..... .. .
3. Milosc duszy dziecka i jak nie moina si<r nauczyc
pedagogiki, czyli 0 duszy nauczycielstwa jako
istocie milosci i poczucia duchowej wsp6lnoty z innymi .... .... ... ..... .
Rozdzial II. Relacje dziecka z dzieckiem i doroslymi
w wybranych koncepcjach pedagogiki XX wieku ....... ............ .. .... .. ..... .
l.]ak kochaf dziecko i kochanie dziecka, czyli mqdre sluienie mu,
jak dalece to moiliwe ......... ...... ... ......... ....... .......... .. ...................... ...
2. Szkola twdrcza, czyli wychowanie jako doswiadczanie
swiata przez dziecko .................. .. .. ....... ........ .. ................... ... ..... .... ..
3. Listy do mlodego nauczyciela,
czyli pedagog w sluibie dziecku .... .. ....... ............ .... ...... .... .... ... .. .... ...
31
32
35
39
45
47
53
61
Rozdzial III. Bogactwo i zloionosc swiat6w spolecznych
wsp6lczesnego dziecka ... .... .... .... .... ... ..... ... .... ......... ....... .... ... ..... .. .... ... .. 6 7
1. Wzbogacanie doswiadczet1 spolecznych0 pomyslny start szkolny dziecka .. .... ..... .. .... ... ....... ...... ..... ... .... .. .... ... .. 70
8
Spis trcsci
Spis trcsci
2. Wspolbycie interpersonalne dzieci i doroslychEdukacja z wyobrainiq, czyli jak podrdiowac bez map
3. Kreowanie toisamofci dziecka- ku wychowaniu
i ksztakeniu miydzykulturowemu oooo
00
00
00000000
000000
0000
00
00
00 00 00
00
00 00 00
00
00 00
77
Rozdzia_l.V. -~worcy o dziecku i dziecko jako tworca
137
1. M~sh ro~nych a~torow o dziecku i dzieciycosci
137
2. Dz1ecko pko tworca spontaniczny
3. Kiedyw~zystko moze bye sztulqoo. (~~~~.~~~;~·;;,;oooooooooooooooooooooooooo·oo· 141
0000000000
0000 000000000000
0000
•
000000000000000000000000000000
00
0000000000000000
00
000000
80
tworzemem, tw6rczosci£l) oooo·oo ·oo ···oo· ·•oooo oo···oooo,,oo:oooooo .oo,oooo oo oooo...
······ 148
Czysc druga
Bronislawa Dymara
Dziecko w litemturze, przestrzeniach fwiata,
innowacyjnej pedagogice i edukacji
Czysc trzecia
Bronislawa Dymara, Ewa Ogrodzka-Mazur
Czytamy dobre ksiqi ki o dz iecku, nauczycielu, sz kole
Wstyp ..................................................................................................... 91
Wstyp oooooooooooooo·oo·oo···•oooo .. oooo.oooooooooooo
Rozdzial I. Dziecko w przestrzeniach swiata i serii ksi£liek
,Nauczyciele- Nauczycielom"
1. Dziecko a jego bliskie i dalekie przestrzenie oooooooooooooooooooooooooooooooooooo
2. Bogactwo przestrzeni i swiatow dziecka w serii ksi£liek
,Nauczyciele- Nauczycielom" oraz innowacyjnej edukacji
3. Idee i dzialania integruj£lCe swiaty dzieckajego interpersonalne przestrzenie oooooooooooooooooooooooooooooooooooooo oooooooooo ooooo
0000000000
000000 00000000 000000 00
00000000000000000000000000000000
00 000000000000
Rozdzial II. Pedagogika wspolbycia jako wynik innowacyjnej edukacji
i znak nadziei ..
1. Konteksty i irodla pedagogiki wspolbycia
2. Najwainiejsze idee i trdci pedagogiki wspolbycia
3. Bliiej pedagogiki wspolbycia w szkole i iyciu spolecznym
Znaki nadziei oooooooooooooooo•oo•oooooooo•••oo••oooooooooooooooooo•••oooooooooooooooooooooooooo•
00
00 00
00.
00.
00
00 00
••
00
00
00 00
00
••
00 00
00.
00
••
00 00
••
00 • •
00 • • •
00 00
00 00
00
00 00
•••
00 00 00 • • • •
000000000000000000000000000000000000000
0000000000000000 00000000000
Rozdzial III. Kategorialny charakter wiedzy
Wartosc wiedzy personalnej
1. Organizacyjne formy uczenia siy
Wartosc dzialan zespolowych ..........................................................
2. Wspoldzialanie uczniow podstaw'l rozpoznawania
kategorialnego charakteru wiedzy oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo
3. Znaczenie wiedzy personalnej w procesie samoksztakenia
i samowychowania .
0000
00.00.
00
00000000
00
0 0 . 0 0 00 0 0 . 0 0
0000
00 • •
000000
00 00 00
000000
00 00 • •
00000000
00
00 • •
000000
00 • • •
0000
0 0 . 0 0 00
00
0000
•••
00
00
••
000000
00 • • •
00
0000
00.00 00.
Rozdzial IV. Zycie, nauka i sztuka irodlem wiedzy
o czlowieku trojskrzydlym ...................................................................
1. Trzy irodla wiedzy i trzy skrzydla wyobraini
2. Edukacja szkolna: odtwarzanie i tworzenie
3. Sztuka w serii ,Nauczyciele- Nauczycielom" oraz w iyciu dziecka
oo .....
oo•oo·
i nauczyciela
00
00
00
00
00
00 00 00 00
00
00 00
00
00 00 00
00
00000000000000000000000000000000000000
000.00
000
000
00.0000
00 0
00
0000000
000
.0000.00000
000.0000
9
000
00
000
000
0000.00.
95
95
······· ·· ·· ·········· ·································
Rozdzial I. Propozycje Bronislawy Dymary
•
00000000 00
00
000000000000000000000000000000
Rozdzial II. Propozycje Ewy Ogrodzkiej-Mazur oooooooooo oooo oooooooooooooooooooo,
153
55
1
18 7
98
101
1OS
105
107
Ewa Ogrodzka-Mazur
Literatura o dziecku w wyborze
··························································· 231
Aneks
Spis ksi£liek serii ,Nauczyciele- Nauczycielom" oooooooooooooooooooooooooooooooooo 255
109
Pi erw.szaBkon.cepcja XXII tomu serii ,Nauczyciele- Nauczycielom" _
1
<apls romslawy Dymary
oooo oooo
oooooooooooo oooo oooo oooo
fl(
0000
0000
0000
0000
0000
0000
00
00
00
00
257
115
115
Bronislawa Dymara, Ewa Ogrodzka-Mazur
Summary
118
····························································································· 261
122
Bronislawa Dymara, Ewa Ogrodzka-Mazur
Zusammenfassung
········ ······ ······ ····· ·· ················· ····· ······ ···· ·· ······· ···· ······· 265
125
125
127
132
Contents
Preface .... .... ................ .... ... ....... ........................................................ ...... 15
Introduction ..... .. ... ... .... .... .... .... ..... .. .... ... .. ...... ......... .... .... ... .... .. .... ... .. .. .. . 19
Part one
Ewa Ogrodzka-Mazur
Child in scientific literature - a sketch to the the my of childlikeness
Foreword ...... ....... .. .... .. .... ... ... .... .... ... .. .. ........ ... .. ........ .. ...... ... .. ... .. .. .. .. ... .. 25
Chapter I. Child in the family 'with adults'- on former concepts
of education and their references to modern times .............. ... .. .......... .
1. Mother and child relationship as the most important experience
of parental home in the early 19'h century ... .. ............................... ...
2. Motherly songs and lullabies as an introduction to the child's
game-oriented and independent activity ... .......... .. .... . .. .. ... ... .... ... ... ..
3. Love of the child's soul and how pedagogy cannot be learned
or On the soul of teaching as the essence of love and the feeling
of spiritual union with others .. ............ ....... ..... ...... ...... ..... ..... .. ...... ...
Chapter II. Child's relationship with the child and adults
in selected concepts of the 20'h century pedagogy........... .... ... .. ............
1. How to love a child and loving a child or wise supporting him/her
as far as possible ..... .... ..... ... .... ... ... ... .... .. ... ........ ..... ..... .. ..... .... ... .. .. .. ..
2. Creative school or education as experiencing the world
by the child .............. .. ..... .. ...... .. .. ................................. .. ... .... ...........
3. Letten to the young teacher or an educator
on the child's service .... ... .... ... ... ... ... .... .. ... ....... ... ... ..... .. .. ... .. .. .. ... .... ..
31
32
35
39
45
47
53
61
Chapter III. Wealth and complexity of the contemporary child's
social worlds ....... .... ...... .... ... ... .... ... ... ... ...... ... .. ..... .. ... ..... .... .... ... ... .. .... .. 6 7
1. Enriching social experiences -For the child's successful school start . .. . . 70
12
Contents
2. Interpersonal coexistence of children and adults -Education with
imagination or how to travel without maps .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . 77
3. Shaping the child's identity ....! towards intercultural education ............ 80
Contents
13
Chapter V. Artists about the child and the child as an artist ..................
1. Authors' thoughts concerning the child and childlikeness ...............
2. Child as a spontaneous artist ........ .... ...... .... .... .... ...................... .... ...
3. When everything can be art... (creation, creating, creativity) .... .......
137
137
141
148
Part two
Part three
Bronislawa Dymara
Child in literature, world spaces, innovative pedagogy
and education
Bronislawa Dymara, Ewa Ogrodzka-Mazur
Let us read good books on the child, teacha and school
Foreword .. ... ... .. ........ .... ....... ..... ...... ... ..... ........ ..... .... ....... ........ .... .. ..... .. .. . 91
Chapter I. Child in world spaces and in the book series Teachers
joT Teachers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
1. Child and their close and distant spaces ...... .......... ........ .. .... .... .. ...... 95
2 . Wealth of the child's spaces and worlds in the book series
Teachers for Teachers and in innovative education .. .. ...... .... .... .. ...... ... 98
3. Ideas and activities integrating the child's worldshis/her interpersonal spaces ........................................ .. ...... .......... ... 101
Chapter II. Pedagogy of coexistence as a result of innovative
education and a sign of hope .. ...... .. .................................... .................
1. Contexts and sources of pedagogy of coexistence ........................ ....
2. Major ideas and contents of pedagogy of coexistence ......................
3. Closer to pedagogy of coexistence at school and in social life
Signs ofhope ................ ............. ......... ......... .... ........ ...... .... .............
Chapter III. Categorial nature of knowledge. Value
of personal knowledge ...... ............... ...... .......... .................. ........ ..........
1. Organizational forms oflearning. Value of team activities .... ...........
2 . Learners' cooperation as the basis for recognition
of the categorial nature of knowledge .. .. .. ........ ........ ............ ............
3. Significa nce of personal knowledge in the process
of self- education .. ......... .............. ............. .. ........... ........... .... .... .. ......
Chapter IV. L ife, education and art as a source of knowledge
of the three-winged man .....................................................................
1. Three sources of knowledge and three wings of imagination .. ...... ...
2. School education: reproduction and creation .............. .......... ...........
3. Art in the series TeacheTs joT Teachers and in the life
of the child and teacher .......................... .. .... .. .......... .............. .........
105
105
107
109
115
115
Foreword ...... .............. .............. .. .. .......... ....... .... ... .. .. ....... ..... .................. 153
Chapter I. Reading suggestions by Bronislawa Dymara .. .. ...... .. ........ .. ... 155
Chapter II. Reading suggestions by Ewa O grodzka-Mazur ........ .... ...... . 187
Ewa Ogrodzka-Mazur
Literature on the child- selection ........ .... ........ ...... ...... .... .... .... ........... 231
Appendix
List of books in the series Teachers joT Teachas ........ .............. .... ........... 255
The first concept of Volume XXII of the series Teachers for TeacheTs- Bronislawa Dymara's handwritten script ................................................... 257
Bronislawa Dymara, Ewa Ogrodzka-Mazur
Summary ... .... .... .. ... ...... ... ........ ............ ...... .... ........ ...... .. ...... .... ....... ..... 261
118
122
125
125
127
132
Bronislawa Dymara, Ewa Ogrodzka-Mazur
Zusammenfassung .. .......... ... ....... ..... .. .... .... .... ... ............ ....................... 265
Tom pomyslany jako podsumowanie serii okazat si~t podw6jnym pozegnaniem - zamierzonym pozegnaniem z seri~ oraz, niestety, pozegnaniem z Autork~ . (... ] Przychodzi smutne skojarzenie z m~dr~ mysl~
wyra.Zon~ przez ksi~tdza Jana Twardowskiego - trzeba sit; spieszyc, by dzielic dobro. Pozostaje po Bronistawie Dymarze dobra pami~tc, pami~tc o szlachetnym Cztowieku, zaanga.Zowanej Nauczycielce, Autorce
oryginalnych prac. Si~tgajmy zatem do Jej dziet i przei:ywajmy tt; form~t- taki:e wa.Znego- wsp6tbycia. [... ]
Powstala ksi~a niewielka pod wzgl~tdem obj~ttosci, ale spetniaj~ca wiele funkcji. Jest to podsumowanie serii, ale r6wniez przegl~d pogl~d6w, koncepcji i teorii wychowania, a taki:e praktyk edukacyjnych z XIX i XX wieku. Ponadto jest to oryginalna propozycja teoretycznej refleksji o dziecit;cosci oraz inspiracja do studi6w i badaiJ nad edukacj~ matych dzieci. Publikacja spetnia tez funkcje promocji wartosciowych
lektur i zapewne b~tdzie wykorzystana jako pewnego rodzaju przewodnik po literaturze, a zatem oka.Ze si~t
przydatna nauczycielom, studentom i w og6le osobom zainteresowanym edukacj~ matych dzieci. S~dz~t, ze
przyczyni si~t r6wniez do ksztattowania jeszcze wi~tkszej wra.Zliwosci srodowisk akademickich na sprawy
wsp6tczesnej oswiaty. Moze wreszcie stac si~t irnpulsem do oi:ywienia spotecznych dyskusji o istocie, powinnosciach i praktyce edukacji - szczeg6lnie edukacji matych dzieci. Jak na jedn~ niewielk~ ksi~t; to
bardzo duzo.
Z recenzji prof zw. dr. hab. Tadeusza Lewowickiego
Ten tom jest jeszcze jednym krokiem ku kreowaniu przestrzeni dialogicznego i egzystencjalno-personalnego wsp6tbycia nauczycieli/wychowawc6w z dziecmi/wychowankami. To nie jest ksi~a o kopernikaitskim przewrocie w pedagogice, o inwersji pedagogicznych r61, ale o wsp6hworzeniu przez oba swiaty
(dzieci i dorostych) wsp6lnotowych przestrzeni czy srodowisk i:ycia, w kt6rych ka.Zdy zyskuje moe swojego
rozwoju i odnajduje sens uspotecznienia. [... ] z jednej strony ocala ona od zapomnienia ewolucjft pogl~­
d6w i normatywnych oczekiwaiJ wobec transgresji pedagogiki autorytarnej ku pedagogice humanistycznej ,
a z drugiej strony stanowi propozycjft nowych modeli poznawczych, dzi~tki kt6rym staje si~t mozliwe odczytywanie wielowymiarowosci obu swiat6w: dzieci~tcego i dorostego.
Catosc zostata napisana m~drze, oparta na bogactwie :lr6det
i subtelnej wra.Zliwosci ich ponow(n-)ego odczytania, budzi zainteresowanie i ch~tc do polemik czy konstruowania wtasnych projekt6w badawczych. [... ] Rozprawa pozwala nam dotkn~c stow,
kt6re s~ adresowane do kolejnych pokoleit pedagog6w. [... ] Nie
zamykajmy zatem tej serii, bo- jak pisata ulubiona przez B. Dymar~t laureatka Nagrody Nobla - Wistawa: ,Tego nie robi sit;
dzieciom".
Z recenzji prof zw. dr. hab. Boguslawa Sliwerskiego