docMadonny koronowane.indd
download 
Reklamacja Transkrypt
Madonny koronowane.indd
KONRAD KAZIMIERZ CZAPLISKI KORONOWANE MADONNY POLSKIE DZIEDZICTWO NARODOWE KORONOWANE MADONNY POLSKIE KONRAD KAZIMIERZ CZAPLIŃSKI KORONOWANE MADONNY POLSKIE VIDEOGRAF II Katowice Autorzy tekstów KATARZYNA CHEŁMIŃSKA JUSTYNA CZAPLIŃSKA KONRAD CZAPLIŃSKI Ks. MICHAŁ MACIOŁKA Redakcja i korekta ZESPÓŁ Projekt okładki KONRAD K. CZAPLIŃSKI BOGUSŁAW TRYBUS Opracowanie graficzne, skład i łamanie BOGUSŁAW TRYBUS Redakcja techniczna DAMIAN WALASEK Wydanie I, l ipiec 2007 Videograf II Sp. z o.o., 41-500 Chorzów, Al. Harcerska 3 C tel.: 0-32-348-31-33, 0-32-348-31-35 fax: 0-32-348-31-25 [email protected] www.videograf.pl © Copyright by Videograf II Sp. z o.o., Chorzów 2007 © Zdjęcia by Konrad Kazimierz Czapliński tel. 0-68-320-40-40 65-958 Zielona Góra – 8, box 19 ISBN 978-83-7183-500-1 Słowo wstępne K oronacje słynących łaskami i otoczonych szczególnym kultem obrazów Matki Bożej są potwierdzeniem powszechnego w chrześcijaństwie przekonania o królewskiej godności Maryi.Zwyczaj malowania postaci Najświętszej Maryi Panny uwieńczonej koroną zaczął się szerzyć tak na Wschodzie i na Zachodzie już od czasów Soboru Efeskiego w 431 roku, który uzasadnił słuszność nadawania Maryi tytułu Bogarodzicy. Od początku historii chrześcijaństwa uznanie Maryi za Królową było powszechne. Widać to wyraźnie w pismach Doktorów Kościoła. Święty Efrem (zm. 373 r.) pisze o Niej „Dziewico czcigodna, Królowo i Pani”. „Królową ludzkości” nazywa Ją święty Andrzej z Krety (VII w.). Święty German (VI w.) pisze: „Zasiądź na tronie wśród królów Królowa”. Podobnie pisał papież Grzegorz II w VIII wieku. W czasach nam bliższych wypowiedzi poprzedników streścił pięknie święty Alfons Liguori (1726-87): „Ponieważ Najświętsza Maryja Panna została podniesiona do tak bardzo wzniosłej godności, że stała się Matką Króla królów, dlatego słusznie uwieńczył ją Kościół tytułem Królowej”. Godność Jej boskiego Macierzyństwa wynosi ją ponad wszystkie stworzenia, czyni Ją Królową aniołów i wszystkich świętych. Takie przedstawienia Matki Boskiej zwane są ikonami. Ikona to obraz sakralny powstały w kregu kultury bizantyjskiej, wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życa, sceny biblijne lub liturgiczno - symboliczne. Oprócz wartości artystycznej ikona ma znacznie większą wartość duchową. Za pomocą charakterystycznych dla niej środków artystycznych przedstawia treści teologiczne. Średniowieczny bizantyjski ruch religijny zwany ikonoklazmem przeciwstawiał się kultowi obrazów i figur religijnych. W tym czasie zakaz oglądania wizerunków Madonny traktowano jako odebranie wiernym samej Matki Boskiej. Powstało wówczas dużo legend o płaczących świętych obrazach, co wyrażało przeświadczenie ludzi o bólu odtrąconej Matki Boga i świadczyło o wierze w Jej fizyczną obecność w wizerunku. Choć w Piśmie Świętym nie ma bezpośredniego określenia Maryi jako Królowej, to wielokrotnie pojawiają się informacje pośrednie, wskazujące na wyjątkowe – również królewskie – Jej wywyższenie. Maryja nazywana jest pierwszą pomiędzy niewiastami – mówi tak zarówno Archanioł Gabriel w chwili Zwiastowania, jak i Elżbieta. W Apokalipsie czytamy o niewieście obleczonej w słońce, z księżycem pod stopami, nad której głową widać „koronę z gwiazd dwunastu” – interpretacja tego fragmentu wskazuje wyraźnie na Maryję. Nazwana Królową Polski przez króla Kazimierza Jagiellończyka 1 kwietnia 1635 roku w katedrze lwowskiej, znalazła w sztuce sakralnej w Polsce poczesne miejsce. W chwilach szczególnie trudnych dla Polski w maryjnych miejscach kultu zadzierzgała się w nich patriotyczna solidarność, następowało duchowe odrodzenie narodu. Być może ma to swoje wytłumaczenie. Polska borykała się z wieloma wojnami, była podbijana, zdobywana, grabiona, dzielona... a polska ludność nieraz zagubiona, zalękniona, źle traktowana. Poszukiwała zatem wsparcia, pomocy – i otrzymywała je od Matki Bożej. Wszak jest Ona matką nas wszystkich, a gdzie indziej, jak nie w ramionach Matki można czuć się bezpiecznie? W całej Polsce znajduje się około 300 koronowanych i kilkakrotnie więcej niekoronowanych wizerunków Matki Bożej w licznych sanktuariach maryjnych. Każdy z tych wizerunków zasługuje na naszą uwagę, z każdym związana jest bogata historia, niezwykłe wydarzenia, liczne cuda doznawane przez wiernych. Każdy z tych wizerunków to także dzieło sztuki – piękne, pozwalające na chwilę zadumy, refleksji... zachwycające nie tylko oczy, ale i duszę, i serce! Skarby te znajdują się zarówno w większych miastach, jak i w malutkich, zapomnianych wioskach. Żywy kult maryjny istnieje i w jednych, i w drugich. Niech ten album będzie zachętą dla czytelników do odwiedzenia zarówno Madonn przedstawionych przeze mnie, jak i tych, które nie znalazły miejsca w tej księdze z powodu ograniczonej objętości, a na pewno są nie mniej wspaniałe. Znajdując się przed wizerunkami, nie oceniałem ich jedynie pod kątem wartości artystycznej, ponieważ świątynie to nie muzea (choć wielokrotnie odnosiłem takie wrażenie), ale miejsca szczególne, mające duchowy i religijny charakter. Mam nadzieję, że niniejszy album stanie się naszą wspólną radością. Konrad Kazimierz Czapliński BRDÓW Kościół pw. św. Wojciecha i Matki Bożej Pośredniczki Łask Matka Bo¿a Zwyciêska 19 czerwca 1983 koronacji dokonał papież Jan Paweł II Diecezja Włoc³awska Przy trójkątnym rynku w Brdowie mieści się zespół klasztorny oo. Paulinów, a w nim sanktuarium Matki Bożej Zwycięskiej w kościele pw. św. Wojciecha. N ajcenniejszym zabytkiem brdowskiego kościoła i największą świętością dla wiernych tej okolicy jest obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, zwanej Matką Bożą Zwycięską. Jak głosi tradycja, obraz został podarowany tutejszemu kościołowi przez króla Władysława Warneńczyka z okazji fundacji klasztoru. Badania datują ten obraz na koniec XV lub początek XVI wieku, jednak podczas konserwacji przeprowadzonej po pożarze w 1983 roku odkryto, że ma on wcześniejsze pochodzenie, a później został przemalowany. Tak więc prawdopodobna jest wersja, iż był on darem Władysława Warneńczyka. Tradycja łączy też cudowny obraz z bitwą pod Grunwaldem: miał się znajdować w namiocie króla Jagiełły i przed bitwą proszono Matkę Boską o zwycięstwo. Obraz przechodził różne koleje losu. W 1616 roku po pożarze miasta przeniesiono go do kościoła parafialnego w Mąkoszynie. W 1635 roku wrócił na dawne miejsce i został poddany konserwacji. Później dobudowano dla niego specjalną kaplicę. Podczas pożaru w 1748 roku, który zrujnował kościół i kaplicę, obraz zdołano uratować. Po remoncie wrócił do kaplicy, jednak wciąż rozszerzający się kult wymagał lepszego miejsca dla obrazu i 8 grudnia 1784 roku przeniesiono go do ołtarza głównego kościoła. W latach osiemdziesiątych XX wieku wizerunek umieszczono w ogniotrwałym pancerzu, dzięki któremu podczas kolejnego pożaru świątyni w 1983 roku ocalał, choć został bardzo poważnie uszkodzony. Powrócił na swoje miejsce 6 lipca 1986 roku, w 550-lecie ufundowania klasztoru oo. Paulinów w Brdowie oraz 850-lecie istnienia osady. 9 CZĘSTOCHOWA Bazylika jasnogórska pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny Matka Bo¿a Czêstochowska Archidiecezja Czêstochowska 8 września 1717 koronacji dokonał Stefan kardynał Wyszyński 22 maja 1910 powtórnej koronacji dokonał biskup Stanisław Zdzitowiecki Początki istnienia Jasnej Góry sięgają roku 1382, kiedy to książę Władysław Opolczyk sprowadził z Węgier paulinów oraz dokonał fundacji klasztoru. To właśnie węgierscy zakonnicy nadali klasztorowi tę nazwę na pamiątkę macierzystego klasztoru św. Wawrzyńca na Jasnej Górze w Budzie. Budowle klasztoru i kościoła powstawały w różnym okresie czasu. Najstarsze – bazylika, prezbiterium Kaplicy Cudownego Obrazu i zakrystia – w wieku XV, zaś najmłodsze – w XX. L egenda przypisuje namalowanie obrazu św. Łukaszowi Ewangeliście. W rzeczywistości ten wizerunek Madonny powstał na Wschodzie jako swobodna kopia obrazu Matki Boskiej znajdującego się kiedyś w kościele niedaleko Konstantynopola. Najbardziej znaną i udokumentowaną jego reprodukcją jest obraz Matki Bożej Salus Populi Romani z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Podobno kopie wizerunku rzymskiej Madonny, rozwiezione po całym świecie, trafiły nawet na Daleki Wschód, do Chin. Być może wizerunek jasnogórski powstał już w VII wieku, jednak większość historyków przesuwa datę namalowania tego obrazu na późniejszy czas, na wiek XI, XII, a nawet XIII. Obraz jasnogórski jest namalowany techniką temperową na desce lipowej o wymiarach 120,2 × 81,6 cm. Oblicze Matki Bożej emanuje macierzyńską dobrocią i czułością. Wśród podobnych obrazów wizerunek Jasnogórskiej Pani wyróżnia się słynnymi czterema cięciami, które zaznaczono po profanacji obrazu w roku 1430. Podczas napadu rabunkowego na Jasną Górę 16 kwietnia 1430 roku obraz został poważnie uszkodzony. Pod patronatem króla Władysława Jagiełły naprawiono go i pod koniec roku 1434 uroczyście przeniesiono z Krakowa do Częstochowy. W okresie potopu szwedzkiego, w roku 1655 dzielna obrona załogi klasztoru przed oblegającymi wojskami wroga spowodowała niemal ogólnonarodowe powstanie przeciw najeźdźcom. Szczególne znaczenie to miejsce posiada dla Polaków od 1 kwietnia 1656 roku, gdy król Jan Kazimierz złożył przed obrazem Jasnogórskiej Pani Śluby Lwowskie, powtórzone 26 sierpnia 1956 roku w Jasnogórskich Ślubach Narodu Polskiego. Jan Paweł II pielgrzymował sześć razy do Częstochowy. 20 maja 2006 roku Jasną Górę odwiedził jego następca – Benedykt XVI. 14 Szczególnym wyrazem kultu Matki Bożej Częstochowskiej w naszych czasach stały się liczne piesze pielgrzymki do Częstochowy nawet z odległych zakątków kraju. GIETRZWAŁD Bazylika pw. śś. Piotra i Pawła i Narodzenia Najświętszej Marii Panny Matka Bo¿a – Pani Ziemi Warmiñskiej 10 września 1967 koronacji dokonał Stefan kardynał Wyszyński Archidiecezja Warmiñska Gietrzwałd to wieś w województwie warmińsko-mazurskim, 17 km na południowy zachód od Olsztyna. Założona została przez kapitułę warmińską w 1352 roku. Zniszczona w czasie wojen krzyżackich w XV wieku. W okresie zaborów, znajdując się pod panowaniem pruskim, była ważnym ośrodkiem polskości. W 1878 roku otwarto tu pierwszą na Warmii polską księgarnię. M iejscowość Gietrzwałd znana jest w Polsce z obrazu Maryi z Dzieciątkiem, pochodzącego z wieku XVI, oraz dzięki objawieniom, jakie miały tutaj miejsce w roku 1877. Obraz typu Hodegetria z ogromnym urokiem przedstawia Maryję, wskazującą na Jezusa, który w lewej ręce trzyma księgę. Wizerunek jest okryty srebrnymi sukienkami, na których dominują ornamenty kwietne. Sukienki ufundowali parafianie gietrzwałdzcy z okazji koronacji diecezjalnej w roku 1717. W rzeczywistości na obrazie postać Maryi okrywa narzucony na głowę płaszcz koloru ciemnoniebieskiego, obszyty na brzegach wąską bordiurą w kolorze żółtym, przyozdobioną namalowanymi klejnotami. Dzieciątko ubrane jest w czerwoną sukienkę. Przepiękne jest tło obrazu, świadczące o wysokim kunszcie artysty pochodzącego prawdopodobnie z Wielkopolski. Nad obrazem aniołowie unoszą wstęgę z napisem: „Ave Regina caelorum, Domina Angelorum”, co oznacza: „Witaj Królowo niebios, Pani aniołów”. 22 Bazylika pw. śś. Piotra i Pawła i Narodzenia NMP jest budowlą późnogotycką, powstałą w XV wieku jako jednonawowa świątynia na podmurówce z kamienia. Ołtarz główny pochodzi z XVI stulecia. Kościół był wielokrotnie przebudowywany. Początkowo oparty na planie prostokąta, po przebudowach uzyskał kształt krzyża rzymskiego. Po roku 1877 został rozbudowany. Sanktuarium gietrzwałdzkie stało się słynne na całym świecie z powodu objawień Matki Bożej w dniach od 27 czerwca do 16 września 1877 roku. Wprawdzie objawienia miały miejsce poza kościołem, ale przyczyniły się one do ożywienia kultu maryjnego w samym sanktuarium. Maryja objawiła się dwóm dziewczynkom. Miejscem objawień było drzewo klonowe, stojące niedaleko świątyni. Matka Boża, przedstawiw szy się jako Najświętsza Maryja Panna Niepokalanie Poczęta, wezwała do odmawiania różańca i nawrócenia. Objawienia odbiły się głośnym echem w społeczeństwie zarówno polskim, jak i niemieckim. Był to bowiem okres Kulturkampfu, czyli wzmożonych działań władz pruskich, zmierzających do ograniczenia działalności kościoła katolickiego i wpływu kultury polskiej na ludność pod zaborem pruskim. Kult maryjny w sanktuarium rozwinął się zwłaszcza w wieku XVIII. Może właśnie to miało wpływ na pozostanie Warmii w kręgu religii katolickiej, w przeciwieństwie do Prus Wschodnich, gdzie szerzył się protestantyzm. Warto jednak zaznaczyć, że jeszcze w wieku XVII do Gietrzwałdu pielgrzymowali katolicy i protestanci, Polacy i Niemcy. Prawdziwy kult maryjny ma zawsze siłę jednoczącą. 23 KIELCE Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny 3 czerwca 1991 koronacji dokonał papież Jan Paweł II Matka Bo¿a £askawa Kielecka Diecezja Kielecka Początki Kielc nie są dokładnie znane. Pierwsza osada znajdowała się w okolicach dzisiejszego kościoła św. Wojciecha. W 1086 roku wybudowano w tym miejscu drewniany kościółek, nadając mu imię świętego, a w 1171 roku biskup krakowski Gedeon postawił na wzgórzu, zwanym dziś Zamkowym lub Katedralnym, kolegiatę w stylu romańskim pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Kielce wówczas miały już dwa kościoły, przez co stały się ważnym ośrodkiem nie tylko kościelnym, ale i handlowym. Prawa miejskie otrzymały prawdopodobnie w latach 1359–64. Do 1912 roku obraz Matki Bożej Łaskawej był zasłaniany drewnianą zasuwą z wizerunkiem Madonny z Dzieciątkiem w towarzystwie śś. Dominika i Katarzyny. Biskup Augustyn Łosiński sprowadził do katedry obraz Matki Bożej Częstochowskiej i umieścił w tym samym ołtarzu, co obraz Matki Bożej Łaskawej, który był odtąd na zasuwie. Do rozwoju kultu Matki Bożej Łaskawej przyczyniło się głównie Arcybractwo Różańcowe, założone w początkach XVII wieku przy kolegiacie kieleckiej. Od początku umieszczano przy ołtarzu liczne wota, składane przez wiernych, świadczące o uzyskiwaniu łask za pośrednictwem Maryi. Rozwinął się też później ruch pielgrzymkowy. Wiadomo, że w XIX wieku uroczystość odpustowa gromadziła liczne rzesze pielgrzymów, nawet z odległych miejscowości. Obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, mający na starej ramie napis: „Matka Boska Łaskawa Kielecka XVII w.”, pochodzi z początku XVII wieku i jest dziełem nieznanego artysty. Namalowany na płótnie, w 1636 roku został ozdobiony srebrną, pozłacaną sukienką zdobną w kwiaty. Na głowach Dzieciątka i Maryi zawieszono srebrne pozłacane korony. W 1730 roku obraz umieszczono w ołtarzu ufundowanym przez biskupa Szaniawskiego. Kiedy w 1824 roku z obrazu skradziono korony, a w 1831 – suknię, kielczanie ufundowali nowe. 37 KODEŃ Kościół pw. św. Anny Matka Bo¿a Kodeñska 15 sierpnia 1723 koronacji dokonał biskup Stefan Rupniewski Diecezja Siedlecka Wieś Kodeń położona jest na Podlasiu, 20 km na południe od Terespola. Parafia została erygowana w 1518 roku. Od 3 października 1927 roku prowadzona jest przez misjonarzy oblatów. Na miejscu pierwszego drewnianego kościoła pw. św. Anny z XVII wieku stanęła w następnym stuleciu murowana świątynia z wieżą. W 1973 roku nadano jej tytuł bazyliki mniejszej. W ołtarzu głównym króluje Matka Boża Kodeńska – Królowa i Matka Podlasia. Obraz ten, zwany gregoriańskim, był umieszczony w kaplicy papieskiej w Watykanie, otoczony czcią i miłością. Tradycja podaje, że słynny z pobożności i zasług dla ojczyzny Mikołaj Sapieha w czasie przedłużającej się choroby w 1630 roku odbył pielgrzymkę do Rzymu. Papież Urban VIII odprawił mszę w jego intencji właśnie przed wizerunkiem Matki Bożej Gregoriańskiej. Widok Madonny wprawił w zachwyt pobożnego pątnika. Na audiencji poprosił papieża o darowanie mu tego obrazu, a kiedy Urban VIII odmówił, przekupił zakrystianina papieskiej kaplicy, wykradł obraz i wrócił do Kodnia. Papież domagał się zwrotu obrazu i groził rzuceniem klątwy na Sapiehę. Usłyszawszy jednak o nadzwyczajnych łaskach i cudach, jakich doświadczali wierni przed obrazem Matki Bożej, a także o dużej czci, jaką ów wizerunek był otoczony, na usilną prośbę Mikołaja ofiarował mu obraz, nakazując przy tym odbycie pokutnej pielgrzymki do Rzymu. Uradowany książę szedł do Rzymu pięć miesięcy, by wreszcie upaść do nóg papieża. Po śmierci Mikołaja Sapiehy jego syn Jan Fryderyk wyjednał u Ojca Świętego pozwolenie na koronację wizerunku. 38 LIMANOWA Kościół pw. Matki Bożej Bolesnej 11 września 1966 koronacji dokonał arcybiskup Karol Wojtyła Limanowska Matka Bo¿a Bolesna 22 czerwca 1983 powtórnej koronacji dokonał papież Jan Paweł II Diecezja Tarnowska Obecny kościół Matki Bożej Bolesnej, secesyjny, murowany, trójnawowy, z dwiema kaplicami i wieżą, pochodzi z 1918 roku. Poza gotycką pietą do cenniejszych elementów wyposażenia należą dwa posągi barokowe z XVIII wieku. W głównym ołtarzu limanowskiego kościoła znajduje się figura Matki Bożej Bolesnej. Gotycka pieta z końca XIV wieku jest rzeźbą ludową nieznanego pochodzenia. Najboleśniejsza z Matek trzyma na kolanach martwe ciało Syna. Głowa Jezusa zwisa bezwładnie, w skroniach tkwią ostre kolce korony cierniowej. Figurę prawdopodobnie przynieśli w okresie reformacji czciciele Matki Bożej z Węgier lub Słowacji. W XVII wieku umieszczona w Mordarce, zasłynęła tam łaskami i stała się obiektem wielkiej czci i kultu. Stanowiła również przedmiot sporu między wiernymi: czy ma przebywać w kaplicy w Mordarce, czy w kościele parafialnym w Limanowej. Dopiero w roku 1774 figura pozostała na dobre w limanowskiej świątyni, gdzie otoczono ją wielką czcią. Masy wiernych przybywały z całego Podhala na odpusty. Składano liczne wota za uproszone tu łaski. Kult pogłębił się w wieku XX, szczególnie w okresie I i II wojny światowej. Księga łask zawiera przeszło 1000 podziękowań. W ciągu całego roku przybywają tu grupy pątnicze i indywidualni pielgrzymi. Odpusty gromadzą wielotysięczne rzesze. W roku 1991, w dwusetną rocznicę Konstytucji 3 Maja papież Jan Paweł II podniósł kościół w Limanowej do godności bazyliki mniejszej. 43 NOWE MIASTO LUBAWSKIE Kościół pw. św. Tomasza Apostoła Matka Bo¿a £¹kowska 4 czerwca 1752 koronacji dokonał biskup Wojciech Stanisław Leski Diecezja Toruñska Najokazalszym budynkiem w Nowym Mieście Lubawskim jest kościół farny pw. św. Tomasza Apostoła. Średniowieczna budowla jest trójnawową bazyliką z podniesioną nawą środkową i z wysoką wieżą w elewacji zachodniej. Na drewnianym sklepieniu i ścianach prezbiterium widnieją barokowe polichromie, jedne z największych w Polsce. W kościele zachowało się wyposażenie z różnych epok, od XIV do XVIII wieku. C udowna figura Matki Boskiej Łąkowskiej znajduje się od 1882 roku w ołtarzu głównym, przeniesiona ze spalonego klasztoru łąkowskiego. Ołtarz główny, późnorenesansowy, wykonany został w 1627 roku. Jest to typowa snycerska architektura o trzech kondygnacjach, o bogatej dekoracji, z licznymi obrazami i rzeźbami. Figura przybrana w barokowe, bogato zdobione sukienki, pochodzi według tradycji z 1402 roku. Została ukoronowana koronami papieskimi w roku 1752, co świadczy o istniejącym już wtedy kulcie. Blacha wypełniająca górną część niszy ołtarzowej przedstawia „widoki z lotu ptaka” klasztoru w Łąkach. Tryptyk późnogotycki z XV wieku zawiera sceny z życia Matki Boskiej. Część centralną wypełnia Matka Boska z Dzieciątkiem stojąca pomiędzy śś. Anną i Martą, na skrzydłach znajdują się figury śś. Barbary i Doroty. 54 ROKITNO Kościół pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski Rokitniañska Matka Bo¿a Cierpliwie S³uchaj¹ca 18 czerwca 1989 koronacji dokonał Józef kardynał Glemp Diecezja Zielonogórsko-Gorzowska Pierwsze drewniane świątynie w Rokitnie uległy zniszczeniu. W 1756 ukończono budowę obecnego kościoła. Późnobarokowa trójnawowa świątynia zbudowana została na planie prostokąta. Nad budowlą górują dwie kwadratowe wieże zwieńczone klasycystycznymi hełmami. O koliczności powstania obrazu Matki Bożej Rokitniańskiej nie są dokładnie znane. Wiadomo, że został namalowany na początku XVI wieku na lipowej desce. Jego autorstwo przypisuje się nieznanemu malarzowi włoskiemu lub rosyjskiemu artyście Andriejowi Rublowowi. Obraz kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W 1665 roku przeszedł w ręce cystersów. W kościele klasztornym w Bledzewie był otaczany wielką czcią. W 1669 wizerunek przeniesiono do Rokitna i rok później został uznany przez władze kościelne za cudowny. Od tego czasu jego kult zaczął się rozszerzać. Gdy król Michał Korybut Wiśniowiecki zabrał go z sobą na wojnę, obraz zyskał tytuły Matki Bożej Rycerskiej i Matki Bożej Obozowej. Z tamtych czasów pochodzi królewskie wotum na obrazie w postaci Orła Białego w koronie. 70 Rokitniański wizerunek Matki Bożej był znany w całym kraju. Przybywali do niego powojenni polscy prymasi, kardynałowie: Augustyn Hlond (w 1947) i Stefan Wyszyński (w 1971). SKRZATUSZ Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny Bolesna Matka Bo¿a Skrzatuska 18 września 1988 koronacji dokonał Józef kardynał Glemp Diecezja Koszaliñsko-Ko³obrzeska Wieś Skrzatusz znajduje się w połowie drogi między Wałczem a Piłą, na południowym obrzeżu Pojezierza Wałeckiego. Pierwsza wzmianka o osadzie Skrzatusz pochodzi z 1400 roku. Pierwszy drewniany kościół konsekrowano tu w 1572 roku. W roku 1600 ustanowiono w Skrzatuszu parafię. W 1680 roku do sanktuarium przybył król Jan III Sobieski, by prosić o zwycięstwo nad Turkami. W 1690, po zwycięstwie, król zrównał dekretem parafię w Skrzatuszu z wielkimi parafiami miejskimi i powiększył jej włości. W ołtarzu głównym tutejszego kościoła umieszczona jest drewniana, polichromowana rzeźba Matki Bożej Bolesnej z ciałem martwego Chrystusa na kolanach. Jest to typ piety, jaki ukształtował się w Europie na początku XV wieku. Początek kultu skrzatuskiej piety związany jest z miejscowością Mielęcin koło Tuczna, gdzie w kościele Matki Bożej Bolesnej znajdowała się cudowna figura. W 1575 roku podczas odpustu w Mielęcinie luteranie ograbili kościół i zamienili go na zbór, a figurę wrzucili do stawu. Jednak mimo obciążenia figura wypłynęła. Luteranie sprzedali ją garncarzowi z Piły, a ten, zatrzymawszy się na nocleg w Skrzatuszu, opowiedział swoim gospodarzom historię rzeźby. Katarzyna Kadujska uprosiła garncarza, żeby odsprzedał jej rzeźbę. W nocy figura zaczęła mocno świecić, a kobieta 78 W latach 1687–1694 zbudowano murowany kościół, wzorowany na włoskich świątyniach odpustowych. Jego fundatorem był starosta nowodworski Wojciech Konstanty Breza. Jest to kościół jednonawowy, bez wieży. Po konsekracji w 1701 roku Skrzatusz stał się ośrodkiem katolicyzmu i polskości. miała sen, w którym Matka Boska prosiła ją o godniejsze dla siebie miejsce. Wierząca kobieta oddała figurę księdzu, a ten wprowadził ją na ołtarz kościoła w Skrzatuszu. Od 1605 roku zaczęto spisywać cuda i łaski uzyskane za pośrednictwem Bolesnej Matki Bożej Skrzatuskiej, a w 1660 biskup poznański Wojciech Tolibowski ogłosił figurę cudowną. W rękopisie z 1777 roku spisano 66 przypadków uzdrowień i innych łask uznanych za cudowne, a otrzymanych za wstawiennictwem Matki Bożej. Kult figury potwierdzały spisy wotów dziękczynnych. Prawie wszystkie wota kościół stracił przed 1900 rokiem, przetrwały tylko tablice z XVII wieku na ścianie prezbiterium. 79 ZAMOŚĆ Katedra pw. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Matka Bo¿a Opieki 9 września 2000 koronacji dokonał Józef kardynał Glemp Diecezja Zamojsko-Lubaczowska Po lewej stronie prezbiterium zamojskiej katedry znajduje się najstarszy spośród zdobiących ją obrazów – ikona zwana Matką Bożą Hetmańską, od dawna otoczona kultem. S łynący łaskami obraz Matki Bożej Opieki, zwanej też Matką Bożą Łaskawą lub Odwachowską, powstał w II połowie XVIII wieku. Jest on dziełem osadzonego na odwachu więźnia. W 1803 roku obraz został przeniesiony z odwachu do neobarokowego ołtarza Kolegiaty Zamojskiej. Obraz ma wymiary 75 × 57 cm i przedstawia Matkę Bożą, która ma prawą rękę ułożoną skośnie na wysokości piersi, a lewą podtrzymuje Dzieciątko Jezus. Twarze Madonny i Dzieciątka są śniade, przypominają ormiański typ urody. Ikonografia pozwala zaliczyć wizerunek Matki Bożej Odwachowskiej do typu przedstawień Hodegetrii. 93 Spis treści BIECHOWO Matka Bo¿a Pocieszenia .................................................. 6 HENRYKÓW Matka Jêzyka Polskiego .................................................. 31 BOCHNIA Matka Bo¿a Bocheñska .................................................... 7 JANÓW LUBELSKI Matka Bo¿a Ró¿añcowa £askawa ................................. 32 BOREK WIELKOPOLSKI Matka Bo¿a Pocieszenia .................................................. 8 KALWARIA PACŁAWSKA Matka Bo¿a Kalwaryjska ................................................. 33 BRDÓW Matka Bo¿a Zwyciêska ..................................................... 9 KALWARIA ZEBRZYDOWSKA Matka Bo¿a Kalwaryjska ................................................. 34 BYDGOSZCZ Matka Bo¿a Piêknej Mi³oœci .......................................... 10 KAWNICE Matka Bo¿a Pocieszenia .................................................. 35 BYSZEWO Matka Bo¿a Byszewska ................................................... 11 KAZIMIERZ DOLNY Matka Bo¿a Kazimierska ................................................ 36 CHARŁUPIA MAŁA Matka Bo¿a Char³upska .................................................. 12 KIELCE Matka Bo¿a £askawa Kielecka ....................................... 37 CZERWIŃSK Zwyciêska Matka Pocieszenia ....................................... 13 KODEŃ Matka Bo¿a Kodeñska ..................................................... 38 CZĘSTOCHOWA Matka Bo¿a Czêstochowska ........................................... 14 KRAKÓW Matka Bo¿a Piaskowa ....................................................... 39 DĄBRÓWKA KOŚCIELNA Matka Bo¿a D¹browiecka ............................................... 15 KRZESZÓW Matka Bo¿a £askawa ........................................................ 40 DĘBOWIEC P³acz¹ca Pani z La Salette .............................................. 16 LICHEŃ Bolesna Królowa Polski .................................................. 42 DOMANIEWICE Matka Bo¿a Pocieszycielka Strapionych ....................... 17 LIMANOWA Limanowska Matka Bo¿a Bolesna................................. 43 GDAŃSK Zwyciêska Matka Bo¿a Ró¿añcowa .............................. 18 LUBACZÓW Matka Bo¿a £askawa ...................................................... 44 GIDLE Matka Bo¿a Gidelska ....................................................... 20 LUBASZ Matka Bo¿a Królowa Rodzin .......................................... 46 GIETRZWAŁD Matka Bo¿a – Pani Ziemi Warmiñskiej ...................... 22 LUTOGNIEW Matka Bo¿a Pocieszenia .................................................. 48 GŁOGOWIEC Matka Bo¿a G³ogowiecka ................................................ 24 LUTYNIA Matka Bo¿a Mi³oœciwa ..................................................... 50 GOLINA Matka Bo¿a Pocieszenia ................................................. 26 ŁASK Matka Bo¿a £aska ............................................................. 51 GOSTYŃ Matka Bo¿a Œwiêtogórska Ró¿a Duchowna ............... 27 MARKOWICE Markowicka Pani Kujaw ................................................. 52 GÓRKA DUCHOWNA Matka Bo¿a Pocieszenia .................................................. 28 NOWE MIASTO LUBAWSKIE Matka Bo¿a £¹kowska ..................................................... 54 GÓRKA KLASZTORNA Górecka Pani Matka Pocieszenia ................................. 30 OBORY Matka Bo¿a Bolesna ......................................................... 55 OPOLE Matka Bo¿a Opolska ........................................................ 56 SKALMIERZYCE Matka Bo¿a Skalmierzycka ............................................. 76 OSIECZNA Bolesna Madonna ............................................................. 58 SKRZATUSZ Bolesna Matka Bo¿a Skrzatuska .................................. 78 PIASECZNO Madonna z Dzieci¹tkiem ................................................. 59 STOCZEK WARMIŃSKI Matka Bo¿a Królowa Pokoju .......................................... 80 PIEKARY ŚLĄSKIE Matka Bo¿a z Dzieci¹tkiem ............................................ 60 PIERANIE Matka Bo¿a £askawa ........................................................ 62 PŁONKA KOŚCIELNA Wniebowziêcie Najœwiêtszej Marii Panny ...................... 64 POWSIN Matka Bo¿a Têskni¹ca ..................................................... 66 POZNAŃ Matka Bo¿a Ró¿añcowa ................................................... 68 PSZÓW Matka Bo¿a Uœmiechniêta .............................................. 69 ROKITNO Rokitniañska Matka Bo¿a Cierpliwie S³uchaj¹ca ....... 70 RÓŻANYSTOK Matka Bo¿a z Dzieci¹tkiem ............................................ 71 RYWAŁD KRÓLEWSKI Matka Bo¿a Rywa³dzka .................................................... 72 SWARZEWO Matka Bo¿a Swarzewska ................................................. 82 SZCZYRZYC Matka Bo¿a Dobrotliwa ................................................... 83 SZYMANÓW Maria Panna Jaz³owiecka ................................................ 84 ŚWIĘTA LIPKA Matka Bo¿a Œwiêtolipska ................................................ 85 TORUŃ Matka Bo¿a Nieustaj¹cej Pomocy ................................ 86 TULCE Matka Bo¿a Tulecka ......................................................... 87 WAMBIERZYCE Wambierzycka Królowa Rodzin ..................................... 88 WIELICZKA Matka Bo¿a £askawa ........................................................ 89 SEJNY Matka Bo¿a Sejneñska ..................................................... 73 WIELUŃ Matka Bo¿a z Dzieci¹tkiem ............................................ 90 SIANOWO Matka Bo¿a Sianowska .................................................... 74 WIŚLICA Madonna £okietkowa ....................................................... 92 SIERPC Matka Bo¿a Ksieni Sierpecka ........................................ 75 ZAMOŚĆ Matka Bo¿a Opieki ............................................................. 93
