Elem Srodowiska - ekonomik.edu.pl

Rozdział 5. Elementy środowiska
poziom podstawowy
Polecenie 1. Rysunek przedstawia schemat obiegu wody w przyrodzie. Nazwy poszczególnych elementów obiegu wody
wpisz w odpowiednim miejscu na rysunku. Jak inaczej nazywa się ten obieg?............................................
1. Parowanie:
- ewaporacja,
- transpiracja,
- parowanie z gruntu,
2. Skraplanie i przemieszczanie
się pary wodnej.
3. Opad.
4. Spływ (odpływ) powierzchniowy.
5. Infiltracja (.........................)
6. Odpływ podziemny.
Wyjaśnij termin retencja:..................
Polecenie 2. Wyjaśnij termin bilans hydrologiczny.
Zaznacz na mapie obok obszary o dodatnim i ujemnym bilansie.
Bilans hydrologiczny.............
Dodatni:............
Ujemny:...........
Polecenie 3. Rozpoznaj terminy zamieszczone na przekroju: skała nieprzepuszczalna, strefa aeracji, strefa saturacji,
zwierciadło wód gruntowych, skała przepuszczalna, lej depresyjny.
Polecenie 4. Wyjaśnij, kiedy powstaje lej depresyjny. Podaj przykład obszarów, na których takie zjawisko występuje.
Polecenie 5. Na podstawie opisu i rysunku podaj nazwy wód podziemnych.
...................................- wody podziemne, które poruszają się w skorupie
ziemskiej pod wpływem siły ciężkości i gromadzą nad warstwami
nieprzepuszczalnymi (w warstwach wodonośnych).
..................................- wody podziemne występujące głęboko pod powierzchnią
Ziemi, izolowane od niej wieloma kompleksami skał nieprzepuszczalnych,
nie są one zasilane ani odnawiane, zwykle są silnie zmineralizowane.
..................................- wody gruntowe występujące b. płytko pod powierzchnią
ziemi lub prawie do niej dochodzące (na bagnach, torfowiskach, mokradłach);
..................................- wody podziemne znajdujące się w warstwach wodonośnych
przykrytych warstwami nieprzepuszczalnymi.
Polecenie 6. Które z wymienionych typów wód są najlepsze do celów
spożywczych a które kategorycznie nie powinny być przeznaczone do picia.
Odpowiedź uzasadnij.
1
Polecenie 7. Jakie zastosowanie gospodarcze mają wody termalne?
Polecenie 8. Na podstawie poniższego rysunku wyjaśnij dlaczego ze studni artezyjskie woda samoczynnie wypływa na
powierzchnię?
Polecenie 9. Uzupełnij definicje:
 ....................................– rzeka, która uchodzi do morza lub jeziora, nie jest dopływem innej rzeki,
 ................................– obszar, z którego wody powierzchniowe spływają do rzeki,
 ................................– oddziela dwa dorzecza, jest to linia rozdzielająca kierunki odpływu wód do różnych rzek,
 ................................– obszar, z którego wody powierzchniowe spływają do jednego morza, oceanu,
Polecenie 10. Na powyższej mapie zaznacz następujące rzeki, a następnie określ do jakiego zlewiska należą?
1. Amazonka –
11. Rz. Św. Wawrzyńca21. Lena2. Nil –
12. Eufrat22. Jenisej3. Kongo13. Tygrys23. Ob4. Niger14. Indus24. Łaba5. Zambezi15. Ganges25. Ren6. Orinoko –
16. Brahmaputra26. Dunaj7. Parana17. Mekong27. Dniepr8. Missisipi18. Jangcy28. Wołga9. Mackenzie19. Huang-he29. Amu-daria, Syr – daria10. Jukon20. Murray30. Loara-
2
Polecenie 11.
a) Podziel rzeki ze względu na rodzaj zasilania:
-mieszane (złożone):
b) Ze względu na ciągłość zasilania rzeki dzieli się na:
.........................- prowadzące wodę przez cały rok, związane z obszarami, na których opady przewyższają parowanie;
...........................- prowadzące wodę okresowo, ale regularnie, związane z obszarami, gdzie występują pory — sucha
i deszczowa;
........................-prowadzące wodę sporadycznie i nieregularnie, występujące na obszarach suchych, gdzie opady są
niewielkie, a woda w korycie płynie rzadko i bardzo krótko.
Polecenie 12. Wykresy przedstawiają przepływy w czterech rzekach. Dopasuj rzekę oraz typ ustroju rzecznego do
poniższych wykresów.
Rzeki: Amazonka, Ren, Jenisej, Wołga.
Typy ustroju rzecznego (reżim rzeki) - śnieżny; - deszczowo-śnieżny; - deszczowy-równikowy; - lodowcowy.
A
B
C
D
Polecenie 13. Kiedy mamy do czynienia z wezbraniem rzeki i jakie są najczęstsze przyczyny wezbrań?:
a) latem:
b) wiosną:
c) wiosną lub zimą:
d) w ujściach rzek:
e) inne:
Polecenie 14.
a) wymień cztery funkcje jezior:
b) Podane poniżej nazwy jezior przyporządkuj do odpowiadającego im typu genetycznego.
c) Na podstawie planu batygraficznego podaj minimum po dwie cechy przedstawionych jezior.
d) Podpisz każde jezioro odpowiednią nazwą oraz typem genetycznym.
Śniardwy,
Bajkał,
Gopło,
Ładoga,
Kaspijskie,
Czarny Staw n. Morskim Okiem,
Polodowcowe rynnowe
Polodowcowe morenowe
Wulkaniczne
Cyrkowe
Tektoniczne
Tektoniczno – polodowcowe
Reliktowe
Kraterowe
3
Polecenie 15. Na profilach glebowych przedstawiono pięć typów gleb występujących w Polsce. Rozpoznaj te gleby a
następnie oceń ich rolniczą przydatność.
Polecenie 16. Przyporządkuj główne typy gleb Polski do obszarów ich występowania. Do niektórych gleb należy
przyporządkować dwa obszary. Które gleby należą do astrefowych? Podkreśl je.
Gleby
1) czarnoziemy;
2) gleby górskie;
Obszary występowania
3) mady rzeczne;
a) Niecka Nidziańska;
b) Pojezierze Kujawskie;
4) rędziny;
c) Wyżyna Krakowsko- Częstochowska; d) Jarosław i Przemyśl;
5) czarne ziemie;
e) Bory Tucholskie;
f) Żuławy Wiślane;
6) bielicowe
g) Proszowice i Miechów;
h) Puszcza Kampinowska;
i) Nizina Szczecińska;
j) Tatry i Sudety
Polecenie 17. Uzupełnij brakujące elementy tabeli ilustrującej współzależność (strefowość) elementów środowiska.
Typ gleby
Klimat
Roślinność
Skała macierzysta
Arktyczne
polarny
grunty poligonalne
Tundrowe
tundra
wieloletnia zmarzlina
Bielicowe
umiarkowany chłodny i przejściowy
piaski
Brunatne
umiarkowany chłodny wilgotny
gliny, piaski gliniaste
Czarnoziemy
umiarkowany kontynentalny ciepły
Podzwrotnikowy śródziemnomorski
wapienie , łupki
Gleby pustynne zwrotnikowy
uboga, słonolubna,
różna, głównie piasek
równikowy
las równikowy
gnejsy, granity, bazalty
4
Polecenie 18. Rysunek przedstawia piętra roślinne w Tatrach. Opisz rysunek, wpisując odpowiednie piętra a następnie
dokonaj ich charakterystyki.
Polecenie 19. Uzupełnij poniższą tabelę, charakteryzującą poszczególne formacje (biomy ) roślinne
Formacja roślinna
Charakterystyka, skład gatunkowy
Występowanie.
Wilgotne lasy równikowe
Lasy strefy umiarkowanej
Bory
Grądy
Łęgi
Olsy
Dąbrowy
Tajga
Tundra
Makia
Sawanna
Step
Preria
Pampa
Polecenie 20.
a) zaznacz prądy ciepłe (na czerwono) i prądy zimne (na niebiesko);
b) wpisz nazwy prądów morskich we właściwe miejsce: peruwiański, brazylijski, benguelski, zachodnioaustralijski,
północnoatlantycki , dryf wiatrów zachodnich.
d) wyjaśnij, jaki wpływ mają prądy ciepłe i zimne na klimat wybrzeży, które opływają;
5
e) wymień dwa prądy morskie, które przyczyniają się do powstawania pustyń na wybrzeżach. Wymień nazwy pustyń
oraz wyjaśnij ich genezę.
Polecenie 21. Mapa przedstawia z rozkład zasolenia Wszechoceanu.
a) Sformułuj wniosek dotyczący
wielkości tego zjawiska:
b) co wpływa na wielkość
zasolenia mórz i oceanów?
Polecenie 22. Średnie zasolenie wód Bałtyku wynosi 7 promili a Morza Czerwonego aż 40 prom. Podaj trzy czynniki
wpływające na zróżnicowanie zasolenia w tych morzach
Polecenie 23. Na podstawie rysunku wyjaśnij:
a) wyjaśnij mechanizm powstawania przypływów
i odpływów morskich;
b) podaj różnicę między pływem syzygijnym
a kwadraturowym;
c ) jaki wpływ na życie i gospodarkę człowieka
mają pływy morskie?
Polecenie 24. Wymień kilka źródeł zanieczyszczenia Bałtyku i odpowiednio sposoby na ich ograniczenie.
6