Szkolny Program Profilaktyczny - Regionalne Centrum Edukacji
Transkrypt
Szkolny Program Profilaktyczny - Regionalne Centrum Edukacji
REGIONALNE CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ W NISKU PROGRAM PROFILAKTYCZNY NISKO - 2012 rok Spis treści: 1. 2. 3. 4. Strona tytułowa Wstęp Tematy do realizacji Scenariusze zajęć I Wstęp Sytuacja społeczna, gospodarcza, polityczna, „niepewność jutra”, reformy państwa, ciągłe zmiany - wywierają niekorzystny wpływ na społeczeństwo - szczególnie w sytuacji licznych zagranicznych wyjazdów zarobkowych jednego a czasami obojga rodziców. W środowisku młodzieży Regionalnego Centrum Edukacji Zawodowej badania ankietowe oraz liczne inne sygnały wykazały występowanie przemocy, agresji, zażywania środków psychoaktywnych, kradzieże i inne zachowania ryzykowne. Zadaniem programu jest wzbudzenie refleksji, zapoznanie i nabycie umiejętności ważnych w życiu młodego człowieka. Program powinien być integralną częścią programu wychowawczego szkoły. Mając na uwadze skuteczność planowanych działań profilaktycznych, istotne jest znalezienie odpowiedzi na pytanie: dlaczego młody człowiek podejmuje zachowania niosące ryzyko negatywnych konsekwencji zarówno dla zdrowia fizycznego, psychicznego jak i dla jego otoczenia? Przegląd motywów leżących u podłoża różnych zachowań ryzykownych pozwala wysunąć wniosek, że są one podobne lub identyczne. Należą do nich np.: zmniejszanie zahamowań, zwrócenie na siebie uwagi rodziny lub szkoły, ucieczka przed problemami, możliwość odprężenia się, podniesienie poczucia własnej wartości, uległość wobec partnera, prowokowanie dorosłych, ucieczka od samotności i lęku, ucieczka od pustki, nudy i monotonii, ciekawość, nabranie śmiałości w kontaktach z ludźmi, chęć pokazania się bardziej dorosłym.1 Do najważniejszych czynników chroniących młodzież przed wszelkiego rodzaju uzależnieniami należą: - silna więź emocjonalna z rodzicami, - zainteresowanie nauką szkolną, - regularne praktyki religijne, - poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów społecznych, - przynależności do pozytywnej grupy.2 Szkoła pełni ważne miejsce w systemie działań profilaktycznych . Niewątpliwie pierwszym i najważniejszym miejscem uczenia się oraz respektowania ważnych życiowych umiejętności jest jakość więzi i relacji w rodzinie, gdzie dziecko wypracowuje sobie „psychiczne okulary” przez, które będzie interpretowało wszystkie późniejsze informacje i doświadczenia na temat siebie i świata. Więzi te i relacje w dzisiejszym świecie pogoni i często bezdusznej rywalizacji są coraz słabsze - coraz mniej czasu rodzice poświęcają swoim dzieciom - szczególnie w okresie związanym z dojrzewaniem w sferze somatycznej, intelektualnej, emocjonalnej, seksualnej i społecznej. J. Szymańska „Zapobieganie ryzykownym zachowaniom dzieci i młodzieży – elementarz zasad profilaktyki” w Problemach Poradnictwa PP Nr 1(8)/98, str. 88. 1 2 J. Szymańska, Ibidem, str. 17 Nakładająca się na to tendencja do uniezależnienia się od rodziców wpływa niekorzystnie na więzi panujące w rodzinie. Szkoła jest tym miejscem gdzie młody człowiek spędza najwięcej efektywnego czasu „nauki życia”. Działania profilaktyczne powinny być skierowane nie na ochronę przed konkretnym środkiem uzależnienia, ale na odpowiednią postawę wobec życia, przyjęcia, uznania i kierowania się wartościami. W szkole za działalność zarówno profilaktyczną jak i wychowawczą powinni się czuć odpowiedzialni wszyscy jej pracownicy, jednak koordynatorem tych działań powinien być wychowawca danej klasy. II TEMATY DO REALIZACJI. Lp Temat 1 2 3 4 Sposób realizacji Odpowiedzialni Kl. Uwagi Integracja zespołu klasowego Poznanie Integracja klasy warsztat warsztat wychowawca j. w. I I Normy grupowe Wartości Życie człowieka jako wartość Hierarchia wartości a życie człowieka Psychologia zdrowia Walka ze stresem /stres, sytuacja trudna/ zmiany zachowań Zdrowy styl życia warsztat j. w. I warsztat j. w. I warsztat / dyskusja j. w. I warsztat j. w. I /II dyskusja /mini j. w. , wykład / nauczyciele W.F. warsztat psycholog / Konflikty i sposoby warsztat pedagog ich rozwiązywania psycholog / Techniki relaksacyjne warsztat pedagog Psychologiczne i społeczne funkcjonowanie jednostki i grupy Realizacja wg przygotowanych scenariuszy. Wskazane połączenie /2x45min/ IIV I- Zależy od klasy IV I 5 6 6 7 8 Asertywność Tolerancja Poczucie własnej wartości Uzależnienia Droga do nikąd. Rodzaje i obiekty uzależnień Ustawa o wych. w trzeźwości i zapobieganiu alkoholizmowi. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii Agresja i przemoc Sprawca i ofiara Profilaktyka HIV / AIDS i WZW Co wiem , a co powinienem wiedzieć. Spotkania z rodzicami. Uzależnienia j. w. j. w. warsztat j. w. j. w. j. w. dyskusja / warsztat j. w. j. w. wykład / ćwiczenia II II I IIV j. w. I- 2x45 min. IV pedagog szkolny I j. w. pedagog szkolny I j. w. wychowawca wykład / warsztat higienistka pogadanka policjant Inne tematy wybrane pogadanka przez wychowawcę Dyżur pedagoga szkolnego popołudniu. II I- Należy zgłosić do IV pedagoga pedagog szkolny I- szkolnego / psycholog IV Większość proponowanych tematów powinna być realizowana metodami aktywnymi. Z powyższej listy należy wybrać te tematy, które według wychowawcy klasy są niezbędne w procesie wychowania młodego człowieka. Uczenie się przez doświadczenie. Chodzi o stwarzanie sytuacji, w której uczniowie aktywnie uczestniczą w ćwiczeniach, dzielą się swoimi odczuciami na temat samego ćwiczenia i jego zastosowania w kontaktach między ludźmi. 1. Wprowadzenie. Obejmuje przygotowanie ćwiczenia oraz przedstawienie jego celu. Cel powinien być podany na wstępie, co pozwoli uczniom lepiej zrozumieć jego sens. Po pewnym czasie, jeśli praca układa się dobrze, cele mogą być podane w trakcie ćwiczenia. 2. Rozgrzewka. Krótkie, fizyczne lub umysłowe, pisemne lub ustne ćwiczenie, które pozwala uczestnikom skoncentrować się na zadaniu i służy wytworzeniu więzi grupowej i budowaniu empatii w grupie. Ich zastosowanie należy dokładnie przemyśleć. /Kilka przykładów rozgrzewek zamieszczam w pierwszym rozdziale – Integracja zespołu./ 3. Wykonanie ćwiczenia. Pozwala zdobyć doświadczenie, z którego można korzystać w innych sytuacjach życiowych. 4. Podsumowanie. To najważniejszy element uczenia się przez doświadczenie. Umożliwia uczestnikom przemyślenie i nazwanie tego, czego się nauczyli i doświadczyli w czasie zajęć. Kilka zwrotów użytecznych na etapie podsumowania. Oczywiście można dodać inne. Dowiedziałem się, że... Poczułem się ... Ucieszyło mnie... Zdziwiło mnie... Co było łatwe w tym ćwiczeniu? Co było trudne w tym ćwiczeniu? Na koniec przypomnienie kilku zasad sprzyjających efektywnej pracy z młodzieżą: Zwracaj się do każdego ucznia po imieniu. Nie zmuszaj uczniów do mówienia. Nie komentuj i nie oceniaj ich wypowiedzi. Zajęcia prowadź tak aby różniły się od normalnych lekcji, tzn. pozwól usiąść uczniom tam gdzie chcą /zachęcam do siedzenia w kręgu/. Jeśli prowadzisz zajęcia w pewnym cyklu pamiętaj o tych, których nie było na poprzednich zajęciach. Bądź uważny na wszystkich uczniów szczególnie tych „wycofanych”. Ciebie też obowiązują reguły ustalone na początku. Jeżeli mimo stosowania w/w zasad coś „nie idzie” poproś uczniów aby napisali na kartkach /anonimowo/: Co mnie denerwuje w klasie? Dlaczego źle się czuję w szkole? Co bym zmienił w szkole? Jeśli ktoś nie chce brać udziału w ćwiczeniach to powiedz, że może włączyć się kiedy zechce, ale nie pozwól aby Ci przeszkadzał w prowadzeniu zajęć. III SCENARIUSZE 1. Integracja zespołu klasowego. Poniżej przedstawiam kilka scenariuszy zajęć, które można wykorzystać na pierwszych godzinach wychowawczych integrujących klasę /do wyboru/. Innym elementem integrującym klasę są różnego rodzaju wycieczki czy ogniska /szczególnie polecane we wrześniu/. Przy doborze ćwiczeń należy zastanowić się, jakie są główne cele danego ćwiczenia i w jakim stopniu pasuje ono do potrzeb konkretnej klasy. Rozgrzewki. 1. Grupki. Uczniowie chodzą po sali. Kiedy nauczyciel mówi jakąś liczbę, uczniowie tworzą grupy składające się z odpowiedniej liczby osób. Ci, którym się nie uda nie odpadają z gry, lecz dalej biorą w niej udział. 2. Krzesełka. Uczniowie siadają na rozstawionych w koło krzesłach. Nauczyciel, stojąc pośrodku, nie ma krzesła. Nauczyciel mówi: „Wszyscy, którzy...” i wówczas wszyscy, którzy spełniają zadane kryterium muszą wstać i usiąść w innym miejscu. Nie może to być miejsce bezpośrednio obok. Osoba, dla której zabraknie miejsca prowadzi dalej zabawę. Np. wszyscy, którzy ...mają na sobie dżinsy ...mają blond włosy ... urodzili się we wrześniu ... lubią lody 3. Punkt oparcia. Ćwiczenie to najlepiej wykonać w parach, ale można też indywidualnie lub w małych grupkach. Wymieniamy pewną liczbę. Każda para musi oprzeć się o podłogę w tylu punktach, ile wskazuje liczba. Jeśli mówimy np. „trzy”, pary mogą oprzeć się na dwóch nogach i jednej ręce. 4. Znajdź właściwa dłoń. Uczniowie dobierają się parami i stają naprzeciwko siebie na długość wyciągniętej ręki. Chwytają się za ręce i zamykają oczy. Z zamkniętymi oczami opuszczają ręce i obracają się dwa razy wokół własnej osi. Następnie w milczeniu i nie otwierając oczu próbują odnaleźć dłonie partnera. 5. Kto daje sygnał? Uczniowie siadają w kole. Jedna osoba wychodzi z sali. W tym czasie jedna z osób siedzących w kręgu zaczyna wykonywać jakieś dowolne ruchy. Pozostali naśladują jej ruchy, starają się patrzeć nie na nią, lecz na kogoś naprzeciwko siebie. Wprowadzamy wtedy osobę, która wyszła z sali i stawiamy ją pośrodku koła. Ma ona odgadnąć, kogo naśladuje cała grupa. Oczywiście osoba prowadząca co pewien czas zmienia ruchy. Ćwiczenie można powtarzać kilka razy. POZNAJMY SIĘ Cele: „Przełamanie lodów.” Budowanie wzajemnego zaufania. Zachęcenie do swobodnego wypowiadania opinii i sądów. Przebieg zajęć. 1. Podanie uczniom tematu i celu zajęć. 2. Czy znacie swoje imiona? Zadaniem uczniów jest zajęcie miejsc zgodnie z alfabetem /wg imion/. Można dla utrudnienia poprosić aby uczniowie wykonali to zadanie bez porozumiewania się, wtedy należy zapytać komu się nie udało i dlaczego? Siedząc w kręgu każdy po kolei mówi swoje imię, klasa może głośno powtarzać. 3. Grupa dzieli się na pary. 4. Jedna osoba z każdej pary opowiada drugiej przez trzy min. coś o sobie, np. co lubi robić, jakie ma hobby. Jeśli liczba uczniów jest nieparzysta to nauczyciel rozmawia z uczniem bez pary. 5. Następuje zmiana ról. 6. Gdy wszyscy skończą po kolei przedstawiają swoich partnerów, mówiąc czego się o nich dowiedzieli. 7. Omówienie spotkania. Można zapytać, czy lepiej było mówić o koledze, czy słuchać o sobie. DOŁÓŻ SWOJĄ CEGIEŁKĘ Przebieg zajęć: 1. Podanie uczniom tematu i celu zajęć. 2. Ćwiczenie – poszukiwanie preferencji osobistych. Każdy z uczniów dostaje jedną cegiełkę (4 kolory cegiełek-kolorowe karteczki). Jego zadaniem jest wypisanie (hasłowo) w pustych polach na cegiełce swoich cech, zainteresowań, hobby, osiągnięć, ulubionych zajęć, czynności, potraw itp. (np. jeżeli ktoś lubi pizzę pisze pizza). 3. Ćwiczenie – poszukiwanie cech wspólnych. Uczestnicy łączą się w kilkuosobowe zespoły wg koloru cegiełek. Zadaniem uczniów jest zbudowanie domu z cegiełek i przykrycie go dachem, który otrzymali od prowadzącego zajęcia. Uczniowie odczytują z cegiełek wypisane na nich cechy każdego z członków grupy. W trakcie dyskusji każda grupa stara się znaleźć cechy charakteryzujące wszystkich jej członków, po czym zapisuje je na dachu wspólnego domu (nie należy wpisywać takich cech, które nie są charakterystycznie dla chociażby jednego członka grupy). 4. Ćwiczenie – tworzenie nazwy grupy. Członkowie poszczególnych zespołów wymyślają nazwę ich grupy, która jednocześnie będzie ją charakteryzować (na podstawie wypisanych wcześniej cech). 5. Miniprezentacje efektów pracy grup. 6. Praktyczne działanie – tworzenie wspólnego domu. Uczniowie przy wykorzystaniu wszystkich cegiełek i dachów próbują stworzyć jeden wspólny dom. Poszczególne elementy konstrukcji domu zostają przyklejone na duży arkusz papieru. Na plakacie każda grupa wypisuje swoją nazwę kolorem jej przypisanym. 7. Pogadanka podsumowująca – podkreślenie wkładu każdego ucznia w budowie więzi grupowej i poczucia bezpieczeństwa w klasie. USTANAWIANIE REGUŁ GRUPOWYCH Wersje do wyboru. Cele: Zapoznanie z problemami pojawiającymi się w grupie Odpowiedź na pytanie, dlaczego bywają grupy nieudane. Osiągnąć porozumienie co do podstawowych reguł obowiązujących w klasie. Wersja I Przebieg zajęć: 1. Podanie tematu i celu zajęć. 2. „ Burza mózgów” na temat cech nieudanej grupy. Jedna osoba wypisuje te cechy na papierze pakowym. Należy podkreślić, że chodzi o cechy, a więc oznaki i objawy, a nie o przyczyny. 3. Podział klasy na 3-4 osobowe zespoły. Posługując się kartą ćwiczeń /zał. Nr 2/ każdy zespół zastanawia się nad kilkoma z wymienionych cech, podaje ich przyczyny oraz sposoby przeciwdziałania i zwalczania. 4. Zespoły przedstawiają wyniki swoich prac, wymieniając wszystkie podstawowe reguły, które mają przeciwdziałać powstawaniu nieudanej grupy, a jedna osoba wypisuje je na tablicy. 5. Dyskusja na temat wypisanych reguł. Czy można je zastosować w odniesieniu do naszej klasy? 6. Lista podstawowych reguł powinna być zaakceptowana przez wszystkich uczniów i zapisana. Czasami trzeba je będzie przypominać, niektóre w razie potrzeby zmieniać lub dopisywać nowe. Wersja II Przebieg zajęć 1. Temat: Tworzenie normy grupowych. 2. W grupach 3 osobowych uczniowie wypisują cechy nieudanej grupy – Co przeszkadza w poprawnym funkcjonowaniu grupy? 3. Poszczególne grupy prezentują wyniki swojej pracy, które zapisujemy na tablicy (arkuszu). 4. W zależności od ilości wypisanych cech dzielimy klasę na grupy (3 – 5 osobowe) przydzielając każdej grupie jakąś cechę (należy wyczerpać wszystkie wcześniej zapisane) do opracowania Co należy zrobić aby nie doszło do takich zachowań? 5. Dyskusja na temat wypisanych norm. A) Poprzez negocjacje ustalamy normy obowiązujące w naszej klasie i zapisujemy je na arkuszach papieru – można je zawiesić na ścianie.* - Wersja III Przebieg zajęć: 1. Podanie uczniom tematu i celu zajęć. 2. Ćwiczenie „Kto w mojej klasie ...”. Uczniowie otrzymują od prowadzącego kartę ćwiczeń (zał. nr 1). Swobodnie spacerują po klasie i wyszukują osoby odpowiadające danej charakterystyce, a następnie zapisują ich imiona na karcie ćwiczeń. W wolnym miejscu zapisują wymyśloną przez siebie charakterystykę i przyporządkowują jej odpowiednie osoby. 3. Pogadanka wprowadzająca Odwołanie się do poprzednich zajęć (budowy domu z cegiełek). Stwierdzenie, iż w każdym domu muszą obowiązywać pewne zasady, aby domownikom dobrze się żyło. „Drugim domem” uczniów jest klasa szkolna, między innymi dlatego, że spędzają w niej dużo czasu. W klasie również powinny obowiązywać normy, których przestrzeganie ułatwia wszystkim członkom grupy dobre samopoczucie. 4. Praca w małych grupach – podział uczniów na 4-5 osobowe grupy. Każda grupa opracowuje plakat. Zachowania utrudniające Zachowania ułatwiające pracę w klasie pracę w klasie 5. Miniprezentacje – przedstawiciel każdej grupy omawia plakat. 6. Dyskusja grupowa – „Tworzymy kodeks klasowy”. W nawiązaniu do poprzedniego ćwiczenia (pkt. 4) uczniowie wybierają te punkty, które chcieliby uwzględnić jako obowiązujące w kontrakcie klasowym. Po spisaniu norm grupowych należy sprawdzić czy wszyscy je akceptują. Jeżeli tak, to mogą to potwierdzić własnoręcznym podpisem umieszczonym pod tekstem. 7. Pogadanka podsumowująca – zachęcanie uczniów do przestrzegania norm klasowych. Uwaga. Normy : Powinny służyć grupie, dawać poczucie bezpieczeństwa. Nie powinny być wymienione „przeciwko”. Powinny być klarowne. Nie powinno się głosować, a negocjować. Nie powinny być w formie zakazu, - np. Nie kradnij – każdy ma prawo do swojej własności. - Nie krytykuj – każdy ma prawo do swobodnych wypowiedzi. PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE. Przebieg zajęć. 1. Podanie uczniom tematu i celu zajęć. 2. Idź do wybranego miejsca. Zadaniem uczniów jest znalezienie sobie jakiegoś określonego miejsca na sali /dokładnie/, nie zdradzając go nikomu, następnie wszyscy biorą się za ręce i tworzą koło. Każdy ma dojścia w milczeniu do wybranego wcześniej miejsca. Prowadzący nie mówi, że ręce powinny zostać złączone, lecz obserwuje, czy łańcuch zostanie przerwany i dlaczego. Zadajemy pytania: Co pomyśleli w pierwszej chwili gdy usłyszeli instrukcję? Kto doszedł do wybranego miejsca? Kto nie – dlaczego? Czy było tak, że miejsce było zajęte? Co wtedy? Komentarz edukacyjny nauczyciela o różnicach między potrzebami jednostki i grupy. 3. Dzielimy klasę na grupy 3-5 osobowe. Techniką „burzy mózgów” uczniowie wypisują na kartkach: Co należy zrobić? Jak się zachowywać, aby wszyscy dobrze czuli się w szkole. 4. Wszystkie wypowiedzi wypisujemy na arkuszu papieru. 5. Dyskusja nad poszczególnymi punktami i tymi, które mają być obowiązujące w klasie. OPISZ CO WIDZIAŁEŚ, POWIEDZ CO USŁYSZAŁEŚ Przebieg zajęć 1. Podanie uczniom tematu i celu zajęć. 2. Miniwykład dotyczący różnych sposobów porozumiewania się ludzi między sobą. / w tym: komunikacja jednokierunkowe, dwukierunkowa, pozawerbalna/ 3. Ćwiczenie -Opisz zachowanie... Uczniowie siedzą w kręgu. Jedna osoba proszona jest o pomoc w przeprowadzeniu ćwiczenia. Otrzymuje ona na kartce instrukcję (opis wykonania pewnych czynności)zał. nr 3 i na chwilę wychodzi z klasy, aby przygotować się do wykonania zadania. Pozostali uczniowie otrzymują następujące polecenie: „Proszę uważnie obserwować zachowanie waszego kolegi (koleżanki) od momentu kiedy wejdzie do klasy aż do chwili kiedy usiądzie na swoim krześle. Następnie precyzyjnie opiszcie jego (jej) zachowanie na kartkach. W opisie uwzględnijcie jedynie to, co zobaczycie, to, co jest konkretnym, obserwowalnym faktem. Każdy, kto ukończy zadanie, wrzuci swoją kartkę do stojącego na stoliku pudełka. Wylosujemy potem 5 kartek, odczytamy je i wybierzemy tę, która będzie zawierała najbardziej precyzyjny opis”. 4. Komentarz edukacyjny. Wskazanie na fakt, że zdarza się, iż obserwator (odbiorca) rozumie przekaz (zachowanie) inaczej niż chciał nadawca. Wyjaśnienie przyczyn tego zjawiska. Przekazanie podstawowych informacji o komunikacji niewerbalnej. 5. Ćwiczenie -Dobre słuchanie Uczniowie dobierają się w pary i wyznaczają w parach osoby A i B. W dwójkach będą rozmawiali o swoim ulubionym sposobie spędzania wolnego czasu. Nauczyciel prosi osoby A o chwilowe opuszczenie klasy i poleca osobom B, aby podczas rozmowy bardzo uważnie słuchały tego, co będą mówili ich partnerzy, uśmiechały się, dawały do zrozumienia osobom A, że to co mówią jest ciekawe i interesujące, zadawały dodatkowe pytania związane z tematem rozmowy. Do klasy wracają uczniowie A i przez 3 min. rozmawiają w parach z osobami B. Następnie klasę opuszczają osoby B, natomiast pozostali otrzymują od nauczyciela polecenie, aby przeszkadzali swoim kolegom A, kiedy ci będą mówili (patrzyli w inną stronę, śmiali się, zadawali pytania niezwiązane z tematem). 6. Omówienie ćwiczenia. Uczniowie dzielą się swoimi odczuciami: jak czuli się kiedy mówili, a jak w roli słuchaczy. 7. Komentarz edukacyjny na temat korzyści płynących z „dobrego słuchania”. Zajęcia opisane wyżej należy przeprowadzić w pierwszych miesiącach pracy w klasie pierwszej. Pozostałe powinny być realizowane po uprzednim zapoznaniu się ze stopniem zagrożenia lub na prośbę uczniów. Temu celowi może być pomocna ankieta. Ponieważ zbyt częste ankietowanie nie jest wskazane, można badać jedną ankietą więcej zjawisk. Przykład ankiety /zał. nr 4/, z której można wybrać interesujące nas obszary. 2 Aneks. zał. nr 1 KARTA ĆWICZEŃ KTO W MOJEJ KLASIE ... MA TAKI SAM KOLOR OCZU JAK JA ZAINTERESOWANIA ........................................ ........................................ ........................................ MA TYLE SAMO RODZEŃSTWA CO JA ........................................ ........................................ ........................................ LUBI TAKĄ SAMĄ MUZYKĘ, JAK JA ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ LUBI TAKIE SAME POTRAWY JAK JA ........................................ ........................................ ........................................ UPRAWIA TAKĄ SAMĄ DYSCYPLINĘ SPORTU JAK JA ........................................ ........................................ ........................................ MA TAKIE SAME ZAINTERESOWANIA JAK JA ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ 13 zał. nr 2 Tworzenie udanej grupy. Oznaka / objaw Przyczyny Przeciwdziałanie Reguła podstawowa zał. nr 3 – instrukcja Wejdź do klasy, zamknij dokładnie drzwi, podejdź 4 kroki w kierunku tablicy, zatrzymaj się, zwróć się twarzą do kolegów z klasy, popatrz na nich wszystkich i policz w myślach do pięciu. Następnie podejdź do okna, otwórz je i wyglądnij przez nie (zachowaj ostrożność!). Zamknij okno. Podejdź do biurka nauczyciela, weź leżącą tam białą kartkę papieru, zgnieć ją dwiema rękami tak, aby utworzyła się z niej „biała kula”, podejdź do kosza na śmieci i wyrzuć do niego zgniecioną kartkę papieru. Podejdź do krzesła i usiądź na swoim miejscu. Rada Rodziców uchwaliła Program Profilaktyczny w porozumieniu z Radą Pedagogiczną na posiedzeniu w dniu …. września 2012 roku Przewodniczący Przewodniczący 14