- Zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa

- Zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa

Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (1) 2007
DRUGI ROK WYSTĘPOWANIA DIABROTICA VIRGIFERA
LE CONTE W POLSCE – STAN AKTUALNY
I NOWE DOŚWIADCZENIA W ZWALCZANIU SZKODNIKA
TOMASZ KONEFAŁ1, DOROTA BUZON2, PAWEŁ K. BEREŚ3
1
Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa
Centralne Laboratorium
Żwirki i Wigury 73, 87-100 Toruń
[email protected]
2
Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa
Wspólna 30, 00-930 Warszawa
[email protected]
3
Instytut Ochrony Roślin
Terenowa Stacja Doświadczalna
Langiewicza 28, 35-101 Rzeszów
[email protected]
Nowym zagrożeniem dla upraw kukurydzy w Polsce jest zachodnia kukurydziana
stonka korzeniowa (Diabrotica virgifera Le Conte) – organizm kwarantannowy w Unii
Europejskiej, w tym również w Polsce podlegający ustawowemu obowiązkowi zwalczania.
Stonka kukurydziana jest jednym z najgroźniejszych szkodników kukurydzy na
świecie, a jej zasięg występowania stale rozszerza się. Największe szkody gatunek powoduje na kontynencie amerykańskim. W USA straty w plonach, łącznie z nakładami
finansowymi ponoszonymi na zwalczanie (głównie chemiczne), szacuje się na 1 miliard
dolarów rocznie (Metcalf 1986).
Pierwsze okazy D. virgifera zostały stwierdzone na obszarze naszego kraju w sierpniu i we wrześniu 2005 roku w województwie podkarpackim. Od tego czasu Polska
znajduje się w gronie siedemnastu państw europejskich, w których szkodnik ten wystąpił (Sahajdak i wsp. 2006a, b).
Wystąpienie na terytorium Polski w 2005 roku stonki kukurydzianej – nowego
szkodnika kwarantannowego, spowodowało konieczność podjęcia szeregu natychmiastowych działań. Były one i są nadal ukierunkowane przede wszystkim na zapewnienie
właściwego stanu fitosanitarnego upraw w naszym kraju, a co się z tym wiąże – ochronę interesów ekonomicznych producentów rolnych. Za najpilniejsze zadania uznano:
ustalenie skutecznych metod monitorowania obecności tego nieznanego dotychczas
w Polsce szkodnika, wykrycie nowych ognisk i określenie zasięgu jego występowania,
pozyskanie szczegółowych danych na temat jego biologii w warunkach naszego kraju
oraz opracowanie najlepszych metod ograniczania jego rozprzestrzenienia i wyrządzanych szkód w uprawach. W związku z tym, iż stonka kukurydziana jest gatunkiem kwa-
Drugi rok występowania Diabrotica virgifera w Polsce
257
rantannowym bardzo ważne jest wprowadzenie odpowiednich przepisów, które będą
pozwalały na skuteczną walkę z tym groźnym organizmem, a muszą one uwzględniać
regulacje oraz zalecenia Komisji Europejskiej. Powinny również łączyć dotychczasową
wiedzę na temat skutecznych metod zwalczania, brać pod uwagę zmieniającą się sytuację związaną z postępującą ekspansją gatunku oraz uwzględniać interes producentów
kukurydzy.
Realizacją tych zadań zajmuje się Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) oraz Instytut Ochrony Roślin (IOR).
Działania PIORiN skupiają się w głównej mierze na monitoringu występowania
stonki kukurydzianej w Polsce oraz pełnieniu nadzoru nad zwalczaniem szkodnika
w myśl obowiązujących przepisów.
W 2006 roku PIORiN prowadziła bardzo intensywny monitoring występowania
stonki kukurydzianej. Opierał się on głównie na zastosowaniu pułapek wabiących: feromonowych (do odłowu samców) i pokarmowych (odławiających osobniki obu płci).
W całym kraju w 1 526 lokalizacjach zastosowano łącznie 3 206 pułapek obu typów.
Najwięcej stanowisk monitoringowych znajdowało się w województwach południowych. Przeprowadzono także lustracje upraw kukurydzy pod kątem występowania
szkodnika i obecności uszkodzeń jakie powoduje. Łącznie skontrolowano 11 356 plantacji na powierzchni około 120 tys. ha.
W trakcie prowadzenia monitoringu wykryto nieco ponad 200 nowych ognisk
szkodnika na terenie Polski. Stonka kukurydziana w 2006 roku wystąpiła na obszarze
ośmiu województw: podkarpackiego, małopolskiego, lubelskiego, świętokrzyskiego,
Tabela. 1. Wyniki monitoringu występowania D. virgifera w Polsce w 2006 r.
Table 1. Results of monitoring of D. virgifera in Poland in 2006
Województwo
Voivodeship
Ilość odłowionych
dorosłych chrząszczy
Number of collected beetles
Ilość zlokalizowanych ognisk
Number of foci
Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa
State Plant Health and Seed Inspection Service
Podkarpackie
14 516
112
Małopolskie
1 213
37
Lubelskie
693
17
Śląskie
315
21
Świętokrzyskie
304
14
Opolskie
128
12
Dolnośląskie
3
1
Mazowieckie
1
1
17 173
215
Razem – Total
Instytut Ochrony Roślin – Institute of Plant Protection
Podkarpackie
Śląskie
Razem – Total
244
1
4
1
248
2
258
Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (1) 2007
Rys. 1. Występowanie D. virgifera w Polsce w 2006 r.: czarne punkty oznaczają wykryte ogniska
szkodnika, szarym kolorem oznaczono hipotetyczny zasięg występowania
Fig. 1. Occurrence of D. virgifera in Poland in 2006: black points – foci of the pest, grey area –
hypothetical geographical range of the species
mazowieckiego, śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego (rys. 1). Odłowiono około
17 100 dorosłych chrząszczy, przy czym zdecydowana większość wykryć dotyczyła
województwa podkarpackiego (tab. 1).
IOR realizuje wieloletni program badawczy pt.: „Opracowanie programów zwalczania stonki kukurydzianej (Diabrotica virgifera Le Conte) w Rzeczypospolitej Polskiej”.
Głównym jego celem jest poznanie biologii szkodnika w warunkach glebowoklimatycznych Polski i co się z tym wiąże, wskazanie sposobów jego zwalczania ze
szczególnym uwzględnieniem terminów, w których zastosowane metody będą najskuteczniejsze w ograniczaniu liczebności i szkodliwości tego gatunku. Ponadto będą prowadzone prace nad wytypowaniem najodpowiedniejszych preparatów do zwalczania
szkodnika. W ramach programu badawczego był prowadzony również monitoring,
głównie w celu obserwacji polowych nad przebiegiem rozwoju populacji stonki kukurydzianej na kukurydzy.
Wyniki monitoringu zdają się potwierdzać teorię tłumaczącą pojaw stonki kukurydzianej w Polsce, jako wynik naturalnego przesuwania się zasięgu występowania tego
Drugi rok występowania Diabrotica virgifera w Polsce
259
szkodnika z rejonu Półwyspu Bałkańskiego oraz Europy Środkowowschodniej w kierunku północnym. Obserwacje terenowe prowadzone przez IOR w 2006 roku wskazują
na bardzo wysokie prawdopodobieństwo rozwinięcia się już rodzimego pokolenia
szkodnika w uprawach kukurydzy na terenie województwa podkarpackiego. Wykrycia
stonki kukurydzianej w Polsce nie są więc pojedynczymi przypadkami o ograniczonym
zasięgu terytorialnym (jak to miało miejsce jeszcze w 2005 r.), lecz stanowią przejaw
postępującej i nieodwracalnej ekspansji, której skutkiem będzie trwałe zasiedlenie się
szkodnika w kraju. W Polsce, podobnie jak w innych państwach europejskich, w których obecność stonki kukurydzianej nie jest incydentalnym zawleczeniem, nie będzie
możliwe całkowite wyeliminowanie tego gatunku. Populacja występująca w kraju będzie stale zasilana osobnikami migrującymi z obszarów, na których owad ten występuje
masowo, głównie z terenu państw sąsiadujących z Polską na południu: Czech, Słowacji
i Ukrainy.
Działania zwalczające i ograniczające rozprzestrzenianie stonki kukurydzianej
w 2006 roku były prowadzone w myśl zasad określonych w rozporządzeniu Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzenianiu się zachodniej
kukurydzianej stonki korzeniowej (Rozporządzenie 2004).
W 2005 roku przepisy te zastosowano na obszarze pierwszych wykryć stonki kukurydzianej w województwie podkarpackim. Z uwagi na trudności organizacyjno-techniczne i finansowe przy wydawaniu decyzji administracyjnych (duża liczba i rozdrobnienie gospodarstw) postanowiono, iż szczegółowe zasady zwalczania organizmu,
w tym zasięg stref ochronnych: porażenia i bezpieczeństwa oraz obowiązujące w nich
postępowanie, zostaną określone w drodze szczegółowego rozporządzenia. Zasady te
zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 maja
2006 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa podkarpackiego nakazów
i zakazów w związku ze szczególnym zagrożeniem roślin przez zachodnią kukurydzianą stonkę korzeniową (Rozporządzenie 2006).
W związku z szybko postępującym przesuwaniem się zasięgu występowania stonki
kukurydzianej w Polsce oraz brakiem możliwości jej całkowitego zwalczenia stało się
konieczne wypracowanie skutecznych metod walki ze szkodnikiem w tej sytuacji. Dalsza realizacja obowiązujących przepisów dotyczących zwalczania stała się bardzo trudna z przyczyn organizacyjno-technicznych. Również rozwiązania dotyczące zwalczania
zawarte w tych aktach prawnych stały się mało efektywne wobec dynamicznie zmieniającej się sytuacji związanej z coraz liczniejszymi wystąpieniami szkodnika. W grudniu
2006 roku Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) powołało zespół, który
zajmował się przygotowaniem nowej koncepcji postępowania w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się stonki kukurydzianej i jej zwalczania w Polsce. W skład zespołu weszli
pracownicy MRiRW, PIORiN, IOR oraz przedstawiciele producentów kukurydzy.
W 2006 roku Komisja Europejska wprowadziła zmiany do obowiązujących przepisów unijnych dotyczących zwalczania stonki kukurydzianej w postaci Decyzji Komisji
z dnia 11 sierpnia 2006 r. zmieniającej decyzję 2003/766/WE w sprawie środków nadzwyczajnych zapobiegających rozprzestrzenieniu się we Wspólnocie D. virgifera
(Decyzja 2006). Również wydany został inny dokument: Zalecenia Komisji z dnia
11 sierpnia 2006 r. w sprawie programów zapobiegania dalszemu rozprzestrzenianiu się
D. virgifera w rejonach Wspólnoty, w których stwierdzono jego obecność (Zalecenie
2006). Zapisy tych aktów prawnych stwarzają możliwość odstąpienia od prowadzenia
260
Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (1) 2007
działań zwalczających w myśl dotychczas obowiązujących przepisów. Warunkiem
zastosowania nowych rozwiązań jest jednakże udowodnienie, iż szkodnik zasiedla już
dany obszar i jest niemożliwe jego wyeliminowanie.
Polska postanowiła skorzystać z tych rozwiązań i w następstwie tego przygotować
oraz wprowadzić w życie program zwalczania stonki kukurydzianej.
Strategia działania zakłada podzielenie obszaru Polski na strefy, w których obowiązywały będą określone środki zwalczania szkodnika. Strefa zasiedlenia to obszar, na
którym stwierdzono występowanie stonki kukurydzianej. Strefa ryzyka jest pasem terenu oddzielającym strefę zasiedlenia od reszty kraju, na której nie odnotowano obecności
stonki kukurydzianej.
W strefach: zasiedlenia i ryzyka będzie nakazane postępowanie oparte na stosowaniu zmianowania w uprawie kukurydzy i wykorzystaniu zwalczenia chemicznego,
a także na innych metod agrotechnicznych.
Na gruntach położonych w strefie zasiedlenia, na których uprawiana jest kukurydza,
do dnia 31 grudnia 2009 roku nakazuje się:
a) stosowanie zmianowania dopuszczającego uprawę kukurydzy:
– tylko raz w okresie trzech kolejnych lat albo
– tylko dwa razy w okresie trzech kolejnych lat, jeżeli w trakcie co najmniej jednego sezonu uprawy kukurydzy zostaną wykonane zabiegi przy użyciu środków
ochrony roślin, zwalczające owady dorosłe zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej, albo jeżeli w każdym sezonie uprawy kukurydzy, kukurydza zostanie wysiana po dniu 1 lipca,
b) wykonanie głębokiej orki jesiennej po zakończeniu każdego sezonu uprawy kukurydzy, po uprzednim dokładnym rozdrobnieniu resztek pożniwnych,
c) czyszczenie maszyn używanych na tych gruntach z ziemi i resztek roślinnych,
przed przemieszczeniem ich poza obszar strefy zasiedlenia.
Do dnia 31 grudnia 2009 roku zakazuje się przemieszczania poza obszar strefy
zasiedlenia:
a) świeżych roślin kukurydzy oraz ich części – przed dniem 15 października w każdym roku uprawy kukurydzy,
b) gleby lub innego podłoża uprawowego pochodzącego z tych gruntów.
Na gruntach położonych w strefie ryzyka, na których uprawiana jest kukurydza, do
dnia 31 grudnia 2009 roku nakazuje się:
a) stosowanie zmianowania dopuszczającego uprawę kukurydzy tylko raz w okresie
dwóch kolejnych lat albo, jeżeli kukurydza uprawiana jest w monokulturze, wykonanie w każdym roku uprawy kukurydzy zabiegów przy użyciu środków ochrony
roślin, zwalczających owady dorosłe zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej,
b) wykonanie głębokiej orki jesiennej po zakończeniu każdego sezonu uprawy kukurydzy, po uprzednim dokładnym rozdrobnieniu resztek pożniwnych,
c) czyszczenie maszyn używanych na tych gruntach z ziemi i resztek roślinnych,
przed przemieszczeniem ich poza obszar strefy zasiedlenia.
Do dnia 31 grudnia 2009 roku zakazuje się przemieszczania poza obszar strefy ryzyka:
a) świeżych roślin kukurydzy oraz ich części, przed dniem 15 października,
b) gleby lub innego podłoża uprawowego pochodzącego z tych gruntów.
Drugi rok występowania Diabrotica virgifera w Polsce
261
Na gruntach położonych w strefach: zasiedlenia i ryzyka, do dnia 31 grudnia 2009 roku nakazuje się niszczenie samosiewów kukurydzy.
Projekt nowych przepisów (rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi)
znajduje się w chwili obecnej w fazie konsultacji i oceny.
Z dniem wejścia w życie nowego rozporządzenia, na obszarze stref: zasiedlenia i ryzyka stracą moc obowiązujące do tej pory rozporządzenia dotyczące stonki kukurydzianej.
W walce ze stonką kukurydzianą szczególne znaczenie ma wskazanie chemicznych
środków zwalczania szkodnika. Aktualnie trwają prace nad czasowym dopuszczeniem do
obrotu i stosowania trzech preparatów: zaprawy nasiennej Poncho Pro 600 FS (do użycia
przeciwko larwom stonki kukurydzianej) oraz dwóch insektycydów nalistnych: Karate
Zeon 050 CS oraz Calypso 480 SC (przeciwko postaciom dorosłym). Do zwalczania larw
można wykorzystać również granulat Furadan 5 GR zarejestrowany do zwalczania szkodników glebowych w uprawie kukurydzy (w tym larw stonki kukurydzianej).
LITERATURA
Metcalf R.L. 1986. Forward. s. 7–15. W: “Methods for the Study of Pest Diabrotica” (J.L. Krysan, T.A. Miller, red.). Springer-Verlag, New York.
Decyzja Komisji z dnia 11 sierpnia 2006 r. zmieniająca decyzję 2003/766/WE w sprawie środków nadzwyczajnych zapobiegających rozprzestrzenieniu się we Wspólnocie Diabrotica virgifera Le Conte (notyfikowana jako dok. nr C(2006)3582) (2006/564/WE), Dz. U. Unii Europejskiej L 225 z 17.08.2006: 28–29.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzenianiu się zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej, Dz. U. z 2004 r. Nr 82, poz. 763.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 maja 2006 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa podkarpackiego nakazów i zakazów w związku ze szczególnym zagrożeniem roślin przez zachodnią kukurydzianą stonkę korzeniową, Dz. U. z 2006
r. Nr 99, poz. 669.
Sahajdak A., Bereś K.P., Konefał T. 2006a. Diabrotica virgifera Le Conte – a new threat to maize
crops in Poland and measures taken against the pest. J. Plant Protection Res. 46: 157–161.
Sahajdak A., Bereś P., Uznańska B., Konefał T. 2006b. Zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa – nowe zagrożenie dla upraw kukurydzy w Polsce. Prog. Plant Protection/Post. Ochr.
Roślin 46 (1): 256–261.
Zalecenie Komisji z dnia 11 sierpnia 2006 r. w sprawie programów zapobiegania dalszemu rozprzestrzenianiu się Diabrotica virgifera Le Conte w rejonach Wspólnoty, w których stwierdzono jego obecność (2006/565/WE), Dz. U. Unii Europejskiej L 225 z 17.08.2006: 30–31.
TOMASZ KONEFAŁ, DOROTA BUZON, PAWEŁ K. BEREŚ
THE SECOND YEAR OF PRESENCE OF DIABROTICA VIRGIFERA
LE CONTE IN POLAND – ACTUAL SITUATION AND NEW EXPERIENCES
IN CONTROL OF THE PEST
SUMMARY
As a result of monitoring of the occurrence of Western corn rootworm beetle (Diabrotica virgifera Le Conte) conducted by the State Plant Health and Seed Inspection Service and Institute of
262
Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (1) 2007
Plant Protection in 2006, the pest was discovered in further spots in Poland. The Western corn
rootworm beetle was spotted in 8 provinces: Podkarpackie, Małopolskie, Lubelskie, Świętokrzyskie, Mazowieckie, Śląskie, Opolskie and Dolnośląskie. Over 17 100 adult beetles were caught in
about 250 locations, with the firm majority of them found in Podkarpackie voivodeship.
The Plant Protection Institute in Poznan realizes a research program on the western maize root
beetle, as well as is engaged in authorization of plant protection agents used against that pest.
The pest control activities to restrict spreading of D. virgifera beetle are currently conducted
according to the principles defined in the Decree of the Minister of Agriculture and Rural Development from 13th April 2004 on detailed procedures to be followed in control and preventing the
spread of Western corn rootworm beetle (Official Gazette Dz. U. 2004 No. 82, item 763).
In connection with the rapidly enlarging area of the beetle occurrence in Poland and the inability to eliminate that pest completely, it became necessary to develop effective methods of
controlling that pest in existing conditions. The Ministry of Agriculture and Rural Development
appointed a team for preparing a new concept of measures to be taken in order to restrict
the spreading of Western corn rootworm beetle and its control in areas where occurs already it.
The work of this team found its reflection in the project of new regulations for controlling that
pest in Poland.
Key words: WCR, Diabrotica virgifera, occurrence in Poland, maize, quarantine pest