Listy uwierzytelniające

Listy uwierzytelniające
Do objęcia przez szefa misji jego stanowiska w państwie przyjmującym nie wystarcza tylko
uprzednie uzyskanie agrement, chociaż jest to warunek sine qua non. Musi on ponadto przejść
przez drugą fazę procedury akredytacyjnej, tj. dokonać wręczenia
listów uwierzytelniających
głowie państwa przyjmującego. Przyjęcie tych listów przez głowę państwa przyjmującego jest
również warunkiem sine qua non objęcia stanowiska ambasadora lub posła w państwie
przyjmującym.
Instytucja listów uwierzytelniających wywodzi się z prawa zwyczajowego, znajdując traktatowe
potwierdzenie w Konwencji Wiedeńskiej z 1961 r. Mimo tradycyjnego określenia "listów
uwierzytelniających" w liczbie mnogiej w rzeczywistości chodzi o jeden krótki dokument, który
stanowi zasadniczy, formalny dowód oficjalnego mianowania przez głowę państwa
wysyłającego określonej osoby szefem misji dyplomatycznej w państwie przyjmującym w
randze ambasadora lub posła.
We współczesnym prawie dyplomatycznym znaczenie listów uwierzytelniających jeszcze
bardziej wzrosło, gdyż czas ich wręczenia stanowi jednocześnie początek urzędowej
działalności szefa misji i podstawę do określenia jego miejsca w porządku precedencji wśród tej
samej klasy szefów misji. Od tego też momentu korzysta on z pełnego oficjalnego statusu. Listy
uwierzytelniające wystawiane są w formie uroczystej, podpisywane przez głowę państwa
wysyłającego i zazwyczaj kontrasygnowane przez ministra spraw zagranicznych. Adresowane
są one bezpośrednio do głowy państwa przyjmującego, a przekazywane - państwu
przyjmującemu w dwóch egzemplarzach. Są to: egzemplarz zapieczętowany, który nowo
mianowany szef misji wręcza głowie państwa podczas uroczystej audiencji składania listów
uwierzytelniających, oraz niezapieczętowany, zawierający kopię listów uwierzytelniających,
który nowo mianowany szef misji przekazuje wcześniej ministrowi spraw zagranicznych lub jego
zastępcy podczas tzw. wstępnej wizyty lub wyjątkowo może mu go przesłać.
Jeśli chodzi o formę i treść listów uwierzytelniających, to obecnie, w odróżnieniu od czasów
dawniejszych, formułowane są w zasadzie w sposób raczej zwięzły i stereotypowy. Zawierają
one pełny oficjalny tytuł (pleno titulo) głowy państwa przyjmującego, określają cel misji
akredytowanego ambasadora lub posła, pragnienie rozwijania stosunków przyjaźni "szczęśliwie
istniejących" między obu krajami oraz informację o decyzji głowy państwa wysyłającego o
akredytowaniu danej osoby w charakterze szefa misji przy głowie państwa przyjmującego.
Podkreślają one także jego zalety osobiste oraz zawierają prośbę o okazanie całkowitej wiary i
ufności wszelkim jego oświadczeniom, jakie będzie składał w imieniu głowy państwa
wysyłającego. Listy uwierzytelniające stanowią jednocześnie rodzaj generalnego
pełnomocnictwa dla szefa misji. Przekazywanie kopii listów uwierzytelniających najpierw
1/4
Listy uwierzytelniające
ministrowi spraw zagranicznych nie jest zwykłą formalnością i fakt ten niekiedy nabiera
merytorycznego znaczenia. Zdarzały się sytuacje, że minister spraw zagranicznych dopatrzył
się w sformułowaniu listów uchybień natury politycznej. Nierzadkie są przypadki niewłaściwego
określenia tytułu głowy państwa przyjmującego. Tak np. po okupowaniu
Etiopii
przez Włochy te ostatnie domagały się adresowania listów uwierzytelniających do "Króla Włoch
i Cesarza Abisynii". Zastosowanie się do tego wymogu było faktycznie równoznaczne z
uznaniem przez dane państwo aneksji Etiopii przez
Włochy
.
Listy uwierzytelniające powinny być w zasadzie przekazane głowie państwa w niezbyt długim
terminie po przybyciu nowo mianowanego szefa misji, a szczególnie po jego wizycie wstępnej u
ministra spraw zagranicznych lub jego zastępcy. Zbytnie odkładanie ustalenia terminu
wręczenia listów uwierzytelniających może być potraktowane przez państwo wysyłające jako
gest niechęci wobec niego. W praktyce dyplomatycznej znane są przypadki udzielenia
agrement desygnowanemu szefowi misji, a następnie na skutek różnych okoliczności odmowy
przyjęcia listów uwierzytelniających. Forma odmowy może być złagodzona np. przez zwlekanie
z ustaleniem daty wręczenia listów uwierzytelniających. W takim przypadku nowo mianowany
ambasador lub poseł powinien w porę "domyśleć się", iż jest traktowany jako persona non grata
i opuścić terytorium państwa przyjmującego, nie czekając na oficjalne zakomunikowanie mu
tego faktu. Na przykład w czerwcu 1987 r. Prezydent Francji F. Mitterrand, pomimo udzielenia
uprzednio
agrement , odmówił przyjęcia listów uwierzytelniających od
kandydata na ambasadora
RPA .
W okresie między otrzymaniem agrement a wręczeniem głowie państwa przyjmującego listów
uwierzytelniających kandydat na ambasadora zwany jest ambasadorem desygnowanym (ang.
designate-ambassador, fr. ambassadeur agree lub designe). Do chwili złożenia listów
uwierzytelniających nie może on pełnić żadnych funkcji urzędowych i protokolarnych, poza
przewidzianą wizytą u Ministra Spraw Zagranicznych (lub jego zastępcy), któremu przekazuje
kopie listów uwierzytelniających, oraz ewentualnie wizyty u dziekana korpusu dyplomatycznego.
W tym czasie funkcje urzędowe w imieniu państwa wysyłającego pełni charge d'affaires ad
interim.
Desygnowani szefowie misji dyplomatycznych przyjmowani są przez głowę państwa
przyjmującego w kolejności ich przybycia do stolicy tego państwa. Wręczenie listów
uwierzytelniających głowie państwa przyjmującego odbywa się podczas uroczystej audiencji,
której w zależności od zwyczajów przyjętych w poszczególnych państwach towarzyszy
specjalny ceremoniał służący podkreśleniu wagi międzypaństwowej tego aktu.
2/4
Listy uwierzytelniające
Ceremoniał ten jest bardziej lub mniej rozbudowany. Określany jest w każdym państwie
przeważnie przez ministerstwo spraw zagranicznych, zgodnie z miejscowymi zwyczajami i z
przeważającą praktyką międzynarodową. Z regułami tymi zapoznawany jest desygnowany
ambasador. Stałymi elementami ceremoniału składania listów uwierzytelniających jest
zwłaszcza uroczysty przyjazd i powitanie w siedzibie głowy państwa, honory wojskowe, udział
osobistości państwa przyjmującego, ewentualne przemówienia itd. Miejscem wręczania listów
uwierzytelniających jest zazwyczaj oficjalna siedziba głowy państwa w stolicy lub niekiedy inne
miasto państwa przyjmującego. Zdarzały się w przeszłości przypadki wręczania listów głowie
państwa przyjmującego poza granicami tego państwa. Przyszłego szefa misji dyplomatycznej
wita przeważnie, po przybyciu do stolicy, szef Protokołu Dyplomatycznego lub jego zastępca, a
jeśli przyjedzie samochodem, składa mu wizytę w jego rezydencji. W przeszłości w niektórych
państwach witano przyszłego szefa misji dyplomatycznej także na granicy państwa. Obecnie
takie przypadki należą do rzadkości.
Szef Protokołu Dyplomatycznego przyjmuje następnie desygnowanego ambasadora w celu
zapoznania go z ceremoniałem i ustalenia daty wręczenia listów uwierzytelniających, a także
ewentualnie wstępnej wizyty u ministra spraw zagranicznych lub jego zastępcy, w czasie której
przekazuje kopię swych listów uwierzytelniających. W niektórych państwach, np. Szwajcarii,
przyszły ambasador kopie swych listów uwierzytelniających przekazuje szefowi Protokołu
Dyplomatycznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Zgodnie z zasadą suwerennej równości państw, tak w zakresie ceremoniału składania listów
uwierzytelniających, jak i kolejności ich składania, nie może być stosowana jakakolwiek
dyskryminacja, lecz musi być przestrzegana jednakowa procedura i ceremoniał dla wszystkich
szefów misji danej klasy zgodnie ze zwyczajami obowiązującymi w danej stolicy. Konwencja
Wiedeńska w art. 18 wyraźnie stwierdza, że przy przyjmowaniu szefów misji powinno się
przestrzegać w każdym państwie jednolitego trybu postępowania w odniesieniu do każdej klasy.
Jeśli chodzi o czas, od którego liczy się oficjalne rozpoczęcie funkcji szefa misji, to Konwencja
Wiedeńska poszła w kierunku większej precyzji, aniżeli czynił to Regulamin Wiedeński, który
stwierdzał, że w każdej klasie szefowie misji ("agenci dyplomatyczni") "zajmą między sobą
miejsce według daty urzędowej notyfikacji ich przybycia" (art. 4).
Zgodnie z Konwencją Wiedeńską notyfikacja o przyjeździe przyszłego szefa misji jest mniej
istotnym aspektem aniżeli sam moment wręczenia głowie państwa listów uwierzytelniających
lub w zależności od zwyczaju przyjętego w państwie przyjmującym - czas złożenia kopii tych
listów ministrowi spraw zagranicznych. Konwencja Wiedeńska w ten właśnie sposób ujmuje
sprawę, przewidując, że uważa się, iż szef misji objął swoje funkcje w państwie przyjmującym,
gdy złożył swoje listy uwierzytelniające bądź gdy notyfikował swoje przybycie, a wierna kopia
3/4
Listy uwierzytelniające
jego listów uwierzytelniających została złożona w ministerstwie spraw zagranicznych zgodnie z
praktyką panującą w państwie przyjmującym.
Konwencja zastrzega, że praktyka ta powinna być stosowana w jednolity sposób, a więc że
powinno się stosować liczenie czasu od złożenia listów uwierzytelniających głowie państwa
albo ich kopii ministrowi spraw zagranicznych. Konwencja precyzuje także, iż kolejność
składania listów uwierzytelniających lub ich wiernych kopii jest ustalona według daty i godziny
przybycia szefa misji. Ma to na celu wyeliminowanie możliwości preferowania przez państwo
przyjmujące niektórych szefów misji. Składanie listów uwierzytelniających odbywa się
przeważnie w kolejności przyjmowanych przez Protokół Dyplomatyczny ministerstwa spraw
zagranicznych notyfikacji przez misje dyplomatyczne o przyjeździe nowo mianowanych szefów
misji do stolicy państwa przyjmującego, a nie według czasu faktycznego przybycia do tej stolicy.
Źródło: J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2007.
4/4