267 Teodor Szymanowski, Jerzy Migdał Prawo karne

5–6/2014
Recenzje i noty recenzyjne
Teodor Szymanowski, Jerzy Migdał
Prawo karne wykonawcze i polityka penitencjarna
Warszawa, Wolters Kluwer 2014, ss. 470.
Na rynku księgarskim pojawił się nowy, aktualny, dawno wyczekiwany podręcznik
dla studentów prawa i dziedzin pokrewnych, ale i publikacja bazowa dla pracowników
więziennictwa, kuratorów sądowych i sędziów, którego autorami są prof. dr hab. Teodor
Szymanowski oraz dr hab. Jerzy Migdał. Inicjatorem podjęcia prac nad recenzowaną
publikacją jest prof. Teodor Szymanowski. Jest on jednym z twórców Kodeksu karnego
wykonawczego z 1997 roku. Swoje poglądy, oceny, postulaty formułował w licznych
publikacjach naukowych, a w szczególności w publikacjach książkowych takich jak:
Polityka karna i penitencjarna w Polsce w okresie przemian prawa karnego (2004) oraz Przestępczość i polityka karna w Polsce w świetle faktów i opinii społeczeństwa w okresie transformacji
(2012). Drugi z autorów recenzowanej publikacji, prof. Jerzy Migdał, jest znawcą historii
polskiego więziennictwa. Opublikował cztery monografie dotyczące polskiego systemu
penitencjarnego w różnych okresach historii politycznej Polski oraz wiele publikacji
z zakresu prawa karnego wykonawczego.
Tak zatem czytelnik otrzymuje do rąk książkę ze wszech miar kompetentnych autorów o dużej wiedzy, doświadczeniu i autorytecie na niwie naukowej, na potrzeby
której opracowali niniejszy podręcznik. Jest on dziełem oryginalnym poprzez szeroki
kontekst, w którym omawiane są przepisy prawa regulującego wykonywanie kar, środków karnych, środków zabezpieczających i tymczasowego aresztowania. Ten kontekst
stanowią dane statystyczne, wyniki badań empirycznych, które obrazują sposób realizacji unormowań prawnych. Również ważnym kontekstem są rozwiązania dotyczące
międzynarodowych standardów wykonywania kar, a w szczególności realizacja Europejskich Reguł Więziennych w Polsce oraz tło historyczne wykonywania kary pozbawienia wolności. Recenzowana publikacja składa się z czterech części i dwudziestu
pięciu rozdziałów. Każdy rozdział zakończony jest wykazem literatury. Pierwsza część
poświęcona została zagadnieniom ogólnym, tj. przedmiotowi i zakresowi prawa karnego wykonawczego, podstawowym pojęciom wiążącym się z prawem karnym wykonawczym, związkom prawa karnego wykonawczego z innymi dyscyplinami wiedzy,
źródłom prawa karnego wykonawczego, co ważne – międzynarodowym standardom
wykonywania kar, postępowaniu i organom postępowania wykonawczego, nadzorowi
i kontroli nad wykonywaniem kar i środków stosowanych wobec sprawców przestępstw
oraz uczestnictwu społeczeństwa w wykonywaniu kar.
Część druga w całości odnosi się do problematyki wykonywania kar grzywny, kary
ograniczenia wolności, ale i wykonywania środków związanych z poddaniem sprawcy
próbie i środków karnych.
Część trzecia omawia zagadnienia związane z wykonywaniem kary pozbawienia
wolności, w tym początki więziennictwa na świecie, historyczną ewolucję systemów
wykonywania kary i historię więziennictwa w Polsce.
Część czwarta poświęcona jest systemowi penitencjarnemu w Polsce, gdzie wychodząc od celów, zasad, funkcji i istoty kary pozbawienia wolności, przez klasyfikację
skazanych, typologię i rodzaje zakładów karnych, systemy wykonywania kary, środki oddziaływania, prawa i obowiązki skazanych, nagrody i ulgi oraz warunki bytowe
267
Recenzje i noty recenzyjne
PALESTRA
i świadczenia zdrowotne omówiono również instytucje odroczenia, przerwy w wykonywaniu kary i warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary. W części tej
odnajdziemy również rozdział poświęcony pomocy postpenitencjarnej i przygotowaniu
skazanego do zwolnienia. Osobny rozdział poświęcony został wykonywaniu środków
zabezpieczających oraz wykonywaniu tymczasowego aresztowania. Ostatni rozdział
traktuje o efektywności wykonywania kar i środków karnych.
Podręcznik zaopatrzony jest również w wykaz literatury podstawowej.
Całość zamyka 31 kolorowych zdjęć o tematyce więziennej. Do publikacji dołączono
w okładce mapę okręgowych inspektoratów służby więziennej w Polsce.
Należy z dużą wdzięcznością odnieść się do podjęcia przez autorów trudu przygotowania podręcznika akademickiego służącego przybliżeniu zagadnień z zakresu prawa
karnego wykonawczego i polityki penitencjarnej. Bardzo brakowało w ciągu ostatnich
dwudziestu lat takiego właśnie podręcznika. Wprawdzie pojawiały się publikacje dotyczące tej dyscypliny naukowej, ale były one raczej skryptami niźli podręcznikami.
Niewątpliwą wartością publikacji jest obszerne, kompleksowe omówienie każdego
podjętego tematu w sposób zwięzły, ale ze wskazaniem źródeł, dającym możliwość
poszerzenia wiedzy oraz poszukiwań dla bardziej dociekliwych, których ciekawość
właśnie została wzbudzona lekturą podręcznika. Wiele zjawisk zobrazowane zostało
za pomocą zestawień statystycznych.
Struktura podręcznika jest logiczna, a kolejne rozdziały są ze sobą powiązane tematycznie, co ułatwia systematyczne, skrupulatne i gradacyjne rozbudowywanie wiedzy.
Interesującym zamysłem autorów są kolorowe zdjęcia, których zadaniem jest zwizualizowanie niektórych omówionych w książce zagadnień, cenne zwłaszcza dla
studentów.
Język podręcznika jest jasny, precyzyjny i najważniejsze – zrozumiały.
Recenzowany podręcznik jest godny polecenia nie tylko ze względu na tworzących
go autorów, będących autorytetami dziedziny, której podręcznik dotyczy, ale również
ze względu na prezentację trudnych zagadnień w sposób wyczerpujący, ciekawy i kompleksowy za pomocą różnych instrumentów. W pełni zasługuje na miano wartościowego podręcznika akademickiego, który powinien zadowolić zarówno studentów, jak
i osoby, które wykonują zawody związane z prawem karnym wykonawczym i polityką
penitencjarną.
Aldona Nawój-Śleszyński
Stanisław Grodziski 1889–1946.
Dziennik krakowskiego adwokata
Kraków 2013, ss. 288.
Nakładem rodziny – prof. Stanisława Grodziskiego, nestora polskich historyków prawa
oraz jego córki dr Karoliny Grodziskiej, dyrektor Biblioteki Naukowej Polskiej Akademii
Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie – ukazały się dzienniki protoplasty
rodu Grodziskich, krakowskiego adwokata i działacza społeczno-politycznego Stanisława
Grodziskiego. Użycie słowa protoplasta nie jest przypadkowe, gdyż Stanisław (senior)
przyjął w 1934 r. od nazwy rodzinnej miejscowości nazwisko „Grodziski”.
268
5–6/2014
Recenzje i noty recenzyjne
Autor Dziennika urodził się w dość dużej wsi Grodzisko Górne 1 listopada 1889 r. jako
syn średniozamożnego włościanina Józefa Kulpy i Barbary z d. Hospod. Był jednym
z wielu dzieci, ale jedynym, które zdobyło wykształcenie – ukończył Gimnazjum w Jarosławiu i Wydział Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, lecz stopień doktora uzyskał po Wielkiej Wojnie (w której, jak też w czasie wojny polsko-bolszewickiej,
walczył jako żołnierz) na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od czasów studenckich związany
był z ruchem ludowym, któremu pozostał wierny przez całe życie, choć od 1927 r. nie
angażował się w działalność partyjną. Po odbyciu „austriackiej” siedmioletniej aplikacji adwokackiej (stażu kandydackiego), zdaniu egzaminu i wpisie na listę adwokacką
uruchomił w Krakowie kancelarię, która znajdowała się przy ul. św. Filipa, a następnie
przy ul. Długiej 18. Szybko stał się cenionym adwokatem, rozpoznawalnym także dzięki
licznym publikacjom w prasie i w broszurach prawniczych – np. Zarys ustroju państwa
polskiego (1921), Poradnik prawniczy (1922–1925), Władze i urzędy w Polsce (1924), O księgach gruntowych czyli hipotece (1924), Testament (1924). Ogromną część klienteli stanowili
chłopi, w tym mieszkańcy rodzinnego Grodziska i okolic. Był też obrońcą w głośnych
procesach o podłożu politycznym, jak procesy uczestników manifestacji racławickiej
w 1937 r., w których występował ze swoim aplikantem (koncypientem) – późniejszym
działaczem politycznym skazanym w procesie moskiewskim przywódców Państwa
Polskiego – Stanisławem Mierzwą (otrzymał wówczas podziękowania od Wincentego
Witosa i Macieja Rataja). W czasie II wojny światowej wykonywał zawód adwokata oraz
angażował się w działalność konspiracyjną, zostając w 1944 r. delegatem rządu londyńskiego na powiat krakowski. Po wojnie – mimo poważnych problemów zdrowotnych
– zaangażował się w działalność PSL Stanisława Mikołajczyka. Zmarł 29 września 1946 r.
w Krakowie. Syn wspomina, że parę dni po pogrzebie pojawili się z nakazem aresztowania funkcjonariusze UB, którzy dowiedziawszy się o śmierci adw. Grodziskiego,
zarekwirowali niemal całą jego dokumentację – dorobek osobisty, zawodowy i literacki.
Dodać należy, że w małżeństwie z Wandą Janiną z Antoszów (nauczycielką) miał Stanisław oprócz dziedziczącego jego imię syna także dwie córki – Zofię i Beatę.
Oprócz obszernego życiorysu oraz Dziennika obejmującego – jak podają Autorzy
opracowania – ok. 3/4 rękopisu w publikacji zamieszczono (w Postscriptum) biografie
niektórych osób pojawiających się w Dzienniku, wybór artykułów prasowych autorstwa
adw. Grodziskiego (porady prawne dla żołnierzy weteranów i włościan oraz publicystykę) oraz fragmenty powieści pt. Na wiejskiej drodze. Całość artystycznie okraszono
rodzinnymi zdjęciami.
Dziennik to w pierwszej części wspomnienia pisane po latach, a obejmujące dzieciństwo i okres aż do początków Polski niepodległej, począwszy zaś od 1922 r. – dziennik
prowadzony na bieżąco, zaopatrzony w daty dzienne kolejnych wpisów. Ostatni wpis
pochodzi z 1 sierpnia 1946 r. i kończy się zdaniem: „W polityce nic nowego. Okupacja
sowiecka trwa nadal i nie widać żadnych widoków na zmiany. Dziś rozpoczyna się
konferencja pokojowa w Paryżu”.
Publikacja zawiera indeks osobowy, spis ilustracji, wykaz prac adw. Grodziskiego
(pisanych pod własnymi nazwiskami oraz pod pseudonimami), wybraną bibliogra
Wypada dodać, że oryginał Dziennika został w 2007 r. podarowany Bibliotece Naukowej PAU i Pan w Krakowie.
269
Recenzje i noty recenzyjne
PALESTRA
fię oraz drzewa genealogiczne. Książka bez wątpienia stanowić będzie cenną pozycję
w bibliotece adwokata, wyróżniającą się piękną artystycznie szatą graficzną, która jest
dziełem prof. Władysława Pluty.
Janusz Kanimir
Nowe książki
Prawo ochrony środowiska w transakcjach fuzji i przejęć
oraz nabycia nieruchomości
pod red. Dominika Wałkowskiego i Izabeli Zielińskiej-Barłożek
Warszawa 2014, wyd. I, ss. 376.
Na prawniczym rynku wydawniczym ukazała się kolejna monografia z serii Prawo w
praktyce (poprzednie tytuły to: Transakcje fuzji i przejęć, Spory cywilne i gospodarcze, Prawo
konkurencji) opracowana przez zespół prawników i ekspertów z zakresu ochrony środowiska i praktyki transakcyjnej Kancelarii Wardyński i Wspólnicy: Dominika Wałkowskiego,
Izabelę Zielińską-Barłożek, Bartosza Kurasia, Macieja Szewczyka i Jarosława Grykiela,
pod naukową redakcją Dominika Wałkowskiego i Izabeli Zielińskiej-Barłożek. Autorzy
poszczególnych rozdziałów (książka podzielona jest na cztery części tematyczne: Część
I. Prawo ochrony środowiska w transakcjach, Część II. Środowiskowe due diligence, Część III.
Transakcja, Część IV. Czynności „okołotransakcyjne”) w sposób czytelny, przejrzysty, a przede
wszystkim praktyczny (w celu ułatwienia korzystania z książki wprowadzono pogrubienia czcionki podkreślające ważne informacje, a także piktogramy ułatwiające szybkie
odnalezienie istotnych fragmentów) zaprezentowali wpływ rozmaitych struktur transakcyjnych na realizację obowiązków wynikających z prawa ochrony środowiska. Ponadto
omówili przebieg i zakres środowiskowego badania prawnego (Część II), a także czynności
weryfikacyjne i oceny ryzyka wynikające z zanieczyszczenia nieruchomości lub naruszenia warunków pozwoleń oraz ryzyka związanego z odpowiedzialnością karną kadry
zarządzającej i wymierzaniem kar pieniężnych. Praktyczność omawianej monografii przejawia się również w zamieszczonych przykładach oraz wzorach postanowień umownych,
których odpowiednie wykorzystanie może zabezpieczyć interesy stron transakcji.
Niniejsza książka – bez wątpienia – adresowana jest do adwokatów, radców prawnych, aplikantów adwokackich i radcowskich, którzy uczestniczą lub będą uczestniczyć
w transakcjach fuzji i przejęć na rynku nieruchomości. Omawiane opracowanie niewątpliwe wypełnia lukę w omawianym zakresie, bowiem tematyka ochrony środowiska
w projektach transakcyjnych pojawia się sporadycznie. Książkę wydało Wydawnictwo
LexisNexis (opracowanie uwzględnia stan prawny na dzień 28 lutego 2014 r.).
W. Kotowski, B. Kurzępa
Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz
Warszawa 2014, wyd. II, ss. 641.
W serii Komentarze Becka ukazało się drugie wydanie komentarza do Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia z dnia 24 sierpnia 2001 r. Opracowanie zawiera
270
5–6/2014
Recenzje i noty recenzyjne
również omówienie zmian, które wchodzą w życie 1 lipca 2015 r. Publikacja uwzględnia
także ustawę z 14 marca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw, ustawę z 4 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, ustawę z 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Autorzy, którzy są spec­jalistami
w zakresie prawa drogowego, a także autorami wielu publikacji dotyczących tej tematyki, bardzo szczegółowo analizują przepisy ustawy, m.in.: czynności procesowe, dowody,
środki przymusu, nadzwyczajne środki zaskarżenia, postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia, koszty postępowania. Drugie wydanie Komentarza uzupełnione jest
najnowszym orzecznictwem, literaturą przedmiotu, a także wzorami pism procesowych,
np. zaświadczeniem stosowanym we współpracy z państwami członkowskimi Unii Europejskiej w zakresie wzajemnego wykonywania orzeczeń o zatrzymaniu dowodów
i zabezpieczeniu mienia na poczet przepadku. Omawiany Komentarz będzie stanowił
cenną pomoc dla praktyków.
Jarosław Kuropatwiński
Księgi wieczyste.
Komentarz do art. 1–10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece
Bydgoszcz 2013, tom I, wyd. I, ss. 436.
Autor Komentarza, dr Jarosław Kuropatwiński, jest radcą prawnym, współpracownikiem Katedry Prawa Cywilnego i Bankowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w
Toruniu, Konsulem Honorowym Republiki Federalnej Niemiec w Bydgoszczy. Ponadto
jest autorem artykułów, glos i monografii z zakresu prawa cywilnego.
Analizę przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece oparto na wykładni
funkcjonalnej. Komentarz zawiera cytaty z wypowiedzi doktryny, judykatury, a także
odwołania do prawa niemieckiego.Wydanie skierowane jest do prawników dobrze zorientowanych w przepisach wieczystoksięgowych, ale jednocześnie do mniej doświadczonych młodych praktyków prawa.
Stan prawny publikacji na dzień 1 marca 2013 r. Komentarz wydano pod patronatem
miesięcznika „Rejent”.
Adwokaci regionu częstochowskiego. Słownik biograficzny
pod red. Adama Kasperkiewicza i Juliusza Sętowskiego
Częstochowa 2014, ss. 274.
Słownik biograficzny adwokatów regionu częstochowskiego powstał przy współpracy Okręgowej Rady Adwokackiej w Częstochowie i Muzeum Częstochowskiego.
Prace nad Słownikiem pod kierunkiem adwokata Adama Kasperkiewicza i Juliusza
Sętowskiego były prowadzone w Ośrodku Dokumentacji Dziejów Częstochowy
Muzeum Częstochowskiego (przy okazji warto wspomnieć, że pierwsze prace nad
stworzeniem historii izby częstochowskiej rozpoczęła Komisja Historyczna już w 1978
roku. Po jedenastu latach, w 1989 roku, Komisja opracowała Księgę pamięci adwokatów
271
Recenzje i noty recenzyjne
PALESTRA
ziemi częstochowskiej i piotrkowskiej, którzy zginęli w czasie drugiej wojny światowej z rąk
hitlerowskich ludobójców.
Słownik zawiera 220 biogramów zmarłych adwokatów (do większości z nich dołączono fotografie portretowe), którzy byli związani z terenami byłego województwa
częstochowskiego (1975–1998) i Izby Adwokackiej w Częstochowie w związku ze swoim
miejscem urodzenia, nauki oraz praktyki zawodowej. Słownik zawiera również biografie adwokatów z pierwszej połowy XIX wieku, adwokatów i aplikantów adwokackich
pochodzenia żydowskiego. Autorami biogramów są: Aleksander Cieślak, Jerzy Górecki,
Zbigniew Grządzielski, Janusz Jadczyk, Ewa Karczewska, Adam Kasperkiewicz, Andrzej
Kuśnierczyk, Lech Mastalski, Agata Nalichowska, Krystian Parkitny, Wiesław Paszkowski, Juliusz Sętowski, Joanna Tomczyńska, Elżbieta Wajnman, Alicja Winnicka-Smolarek,
Mirosław Zwoliński. „Adwokaci zapisali piękną kartę w dziejach inteligencji na ziemiach
polskich. Przynależąc do warstwy, która zaczęła się kształtować jako odrębna grupa
społeczna w XIX wieku, stali się jej widocznymi i ważnymi przedstawicielami. Postrzegali siebie nie tylko jako grupę zawodową, która świadczy pomoc prawną, ale czuli się
w obowiązku uczestniczyć w życiu politycznym, kulturalnym i gospodarczym kraju”
– czytamy we wstępnym szkicu o dziejach Adwokatury Częstochowskiej autorstwa
adwokata Adama Kasperkiewicza. I nieco dalej: „(…) Odwdzięczamy się im, zachowując
ich w swej pamięci i próbując nawiązać do najlepszych wzorów postępowania, jakie
nam pozostawili”.
Słownik posiada bogatą bibliografię (w tym: teksty źródłowe, czasopisma, dokumenty
oraz alfabetyczną listę adwokatów). Recenzentem Słownika był członek Kolegium Redakcyjnego „Palestry” adwokat dr hab. Adam Redzik.
Maciej Kwiek
272