Michał Woźniak Streszczenie rozprawy doktorskiej "Aglomeracja

Michał Woźniak
Streszczenie rozprawy doktorskiej "Aglomeracja warszawska. Przestrzenne
zróżnicowanie strefy podmiejskiej"
Rozprawa podejmuje problematykę różnych aspektów przestrzennego zróżnicowania
warszawskiej strefy podmiejskiej, warunkujących je czynników oraz jego konsekwencji
społecznych. Celem jest pokazanie skali zróżnicowania oraz płaszczyzn, na których ma ono
miejsce, a także charakterystycznych modeli rozwoju przestrzennego i ludnościowego w
strefie podmiejskiej i związanych z nimi specyficznych problemów społecznych.
W rozdziale pierwszym pokazane zostało, jak przebiegała decentralizacja obszarów
metropolitalnych w świecie, jakie czynniki ją warunkowały oraz jakie procesy zachodzą tam
obecnie. Omówione zostały koncepcje i definicje dotyczące podstawowych pojęć związanych
z obszarami metropolitalnymi i ich strefami podmiejskimi. Na tym tle, został pokazany proces
tworzenia i rozwoju warszawskiej strefy podmiejskiej. Zaprezentowane zostały również
wykorzystane metody badawcze.
Rozdział drugi dotyczy delimitacji warszawskiej strefy podmiejskiej i dynamiki jej
rozwoju. Omówiona została przyjęta metoda delimitacji na tle istniejących wcześniej
koncepcji. Wskazane zostało 58 gmin należących do warszawskiej strefy podmiejskiej,
pokazane ich zróżnicowanie, pod względem dynamiki rozwoju ludnościowego oraz
warunkujące ją czynniki.
Rozdział trzeci opisuje wybrane aspekty zróżnicowania przestrzennego gmin
warszawskiej strefy podmiejskiej: typu (jedno-, bądź wielorodzinnej) i standardu zabudowy.
W efekcie wyłonił się obraz strefy podmiejskiej silnie zróżnicowanej na tych dwóch
płaszczyznach, co ma związek z równie silnym zróżnicowaniem społecznym poszczególnych
jej części i pozwala poszukiwać powtarzalnych modeli rozwoju. Badania pozwoliły ustalić, że
zarówno typ zabudowy, jak również w jeszcze większym stopniu jej standard, jest
reprodukowany i w większości gmin nie ulega zmianie, w porównaniu z okresem
poprzedzającym badania. Oprócz kwestii historycznych, jednym z głównych czynników
różnicujących przestrzennie strefę podmiejską jest aspekt geograficzny. Pokazane zostało, że
zróżnicowanie przestrzenne gmin, ma związek ze zróżnicowanym statusem społecznoekonomicznym ich mieszkańców.
Rozdział czwarty, to studia przypadków czterech gmin, z których każda lokuje się na
innej pozycji w zarysowanym układzie dominującego typu i standardu zabudowy,
1
skoncentrowane na opisie czynników kształtujących tę pozycję, a przede wszystkim
specyficznych problemów społecznych. Pokazany został konflikt społeczny w Izabelinie, na
tle prób dopuszczenia w gminie zabudowy wielomieszkaniowej, a także poszerzenia terenów
przeznaczonych pod budownictwo oraz proces, w wyniku którego nowa zabudowa
wielorodzinna pojawiła się w Józefowie, co w konsekwencji wpłynęło na zmianę struktury
przestrzennej miasta. Przypadki obu gmin ilustrują, w jaki sposób na atrakcyjne tereny strefy
podmiejskiej działa presja urbanizacyjna, jakie konsekwencje i jakie reakcje mieszkańców
może nieść za sobą. Pokazane zostały również problemy peryferyjnej gminy Prażmów, w
której niedobór infrastruktury, nierówny dostęp do niej różnych części gminy oraz
ograniczone środki na nowe inwestycje prowadzą do konfliktów społecznych, a pomysłem na
rozwiązanie, jest zwiększanie liczby mieszkańców, generujące dalsze potrzeby inwestycyjne,
na terenach nie przygotowanych do rozwoju budownictwa. Opisane zostały również Marki,
jako jeden z obszarów strefy podmiejskiej, pełniących istotną rolę w aglomeracji, stanowiąc
rezerwuar stosunkowo tanich mieszkań, o niższym standardzie i mniej atrakcyjnej lokalizacji,
gdzie podstawowym problemem mieszkańców, mimo bliskiego położenia, jest komunikacja z
Warszawą.
W rozprawie wskazane zostały trzy modele rozwoju w warszawskiej strefie podmiejskiej.
Pierwszy to atrakcyjne obszary zabudowy jednorodzinnej o wyższym standardzie, przede
wszystkim dawne podwarszawskie letniska, drugi to gminy do tej pory rolnicze, najczęściej
peryferyjne, gdzie powstaje zabudowa jednorodzinna o niższym standardzie. Trzeci model to
tereny stanowiące bazę tanich mieszkań w budynkach wielorodzinnych.
Pokazane zostały także inne charakterystyczne aspekty zróżnicowania przestrzennego
warszawskiej strefy podmiejskiej, jak to, że część obszarów stanowi także miejsce pracy, a
nie wyłącznie zamieszkania. Mimo, że istnieją gminy, w których lokowane są zorganizowane
inwestycje w budownictwie jednorodzinnym, w skali całej aglomeracji, w przeciwieństwie do
obszarów metropolitalnych Europy Zachodniej, czy Ameryki Północnej, zdecydowanie
dominują
inwestycje
indywidualne.
Pokazana
została
trwałość
opisanego
układu
zróżnicowania przestrzennego w latach, które nastąpiły po badaniach oraz że obszar
metropolitalny, mimo dynamicznego rozwoju strefy podmiejskiej, nadal pozostaje typową
aglomeracją monocentryczną, z dominującą rolą Warszawy.
2