NOWA KSIĄŻKA GOŚCIA IX SEJMIKU

NOWA KSIĄŻKA GOŚCIA IX SEJMIKU
Dwa obszerne opowiadania Zbigniewa Domino – „Tamtego lata w Kajenie…” i
„Tajga” – są jakby aneksem do głośnej powieści tegoż autora „Syberiada polska”.
Wszystkie te utwory mają charakter autobiograficzny i opowiadają o dramatycznych losach polskich rodzin, wywiezionych zimą 1940 r. z zajętego przez Armię
Czerwoną Podola w głąb syberyjskiej tajgi. W tym miejscu warto przypomnieć,
że masowe deportacje ludności ziem wschodnich II Rzeczpospolitej odbywały się
falami (luty, kwiecień, czerwiec i lipiec 1940 oraz czerwiec 1941) i objęły – jak szacowano do końca lat 80. – około 1,2 miliona ludzi, wśród nich wielu starców, kobiet
i dzieci, nie wyłączając ludzi chorych. Wedle tych samych szacunków, w czasie
transportów lub na zesłaniu zmarło około 30
procent Polaków. Ale ujawnione po upadku
ZSRR szczegółowe dane NKWD wskazują,
że w głąb Rosji deportowano około 320 tys.
obywateli II RP, a zmarło w wyniku tej operacji co najmniej 15 tys. Tę liczbę ofiar trzeba
uzupełnić o kilkanaście tysięcy zmarłych z
wycieńczenia i chorób już po uwolnieniu na
mocy amnestii z lipca 1941 r. Należy też pamiętać, że do Armii Czerwonej zmobilizowano
około 200 tys. obywateli polskich, do pracy
w głębi ZSRR – 140 tys.
* * *
Problem deportacji z ziem wschodnich
II RP był w piśmiennictwie krajowym do
1989 r. – ze względów cenzuralnych – w zasadzie nieobecny. Jeśli pojawiły się wówczas teksty o losach Polaków zesłanych
w głąb ZSRR, jak np. „Cedrowe orzechy” (1972) przyszłego autora „Syberiady”, to brakowało w nich informacji, dlaczego i w jaki
sposób nasi rodacy znaleźli się na wygnaniu. Obozowe wspomnienia z Rosji stanowiły natomiast jedną z najważniejszych części
piśmiennictwa emigracyjnego. Jednym z tych, którzy zdołali przetworzyć niezatarte jeszcze obozowe wrażenia w dzieło sztuki,
był Gustaw Herling-Grudziński. Jego „Inny świat” (1951) ukazał się najpierw w języku angielskim, ale czytelnicy londyńskich
„Wiadomości” zapoznali się z tekstem przed rokiem 1950. Książka ta ma wyjątkową wartość jako dokument historyczny i wiarygodne świadectwo głębokich przeżyć psychicznych. Więzienie i łagier sowiecki są rzeczywiście innym światem; powszechnie
uznane wartości nie są w nim uznawane, a człowiek sprowadzony do zwierzęcych instynktów.
* * *
Podobne uczucie wobec ofiar masowych przesiedleń budzą „syberyjskie” utwory Zbigniewa Domino. Wolne od demagogii,
urazów i uprzedzeń, ukazują one w przekonujący sposób losy polskich zesłańców , ich postawy, nadzieje i lęki, wreszcie – ich
pozbawiony wrogości stosunek do współtowarzyszy zesłańczej niedoli, którymi byli i rodowici Rosjanie, i przedstawiciele innych
narodów ZSSR, w tym także radzieccy Niemcy. Ci ostatni pojawiają się w opowiadaniu „Tamtego lata w Kajenie…”, i – podobnie
jak Polacy – są uznawani przez radziecką władzę za „element niepewny czasu wojny”.
Dodał jeszcze kilku słów o dalszych losach swoich bohaterów: profesor Brzozowski zmarł na Kołymie, podobnie tragiczny
los miał spotkać starego Fiszera, kilkunastoletnią Niemkę Ritę – pierwszą miłość znanego czytelnikom „Syberiady” Staszka
Doliny – wysłano do jakiegoś sierocińca, natomiast Staszek wraz z ojcem i młodszym bratem został przesiedlony z Kajenu
jeszcze dalej w głąb tajgi, do leśnego sowchozu Borowinka.
I tam nasz bohater ( w którym można rozpoznać kilkunastoZbigniew Domino
letniego Zbigniewa Domino) przeżywał ciekawie opisane w
opowiadaniu „Tajga” przygody dojrzewającego młodzieńca;
„Tajga. Tamtego lata w Kajenie”
tam też, w sowchozie Borowinka, doczekał się końca wojny.
Dopełnienie dylogii „Syberiada polska”
Mógł wreszcie wracać do wytęsknionej Polski. Ale zanim
i „Czas kukułczych gniazd”
zaczął gonić odjeżdżające podwody, Staszek pożegnał się z
256 str., oprawa twarda,
tajgą, która nie zawsze była mu macochą : „Wybacz mi, nie
cena 29 zł
26 zł + koszty pobrania
powiem ci: >>Do zobaczenia…>>”.
Należność płatna przy odbiorze
* * *
„Syberyjska” proza Zbigniewa Domino zrodziła się z głęboImię i Nazwisko...........................................................................................
Ulica i nr
kiej potrzeby opisania życiowych doświadczeń autora. A także
domu.........................................................................................................
z wiernej pamięci, która przez długie lata nie pozwalała mu
Kod i
zapominać o zaznanych w tajdze cierpieniach i towarzyszącej
miejscowość.................................................................................................
im nadziei, pod groźbą utraty własnej tożsamości. Można
Zamawiam .............. egz.
powiedzieć, że Domino własną tożsamość odzyskał w pełni,
Podpis*
Wyślij:
...................................
gdy już mógł napisać całą prawdę o tym, co sam przeżył w
Wydawnictwo Studio EMKA
dzieciństwie, i co było częścią dramatycznego rozdziału
Al. Jerozolimskie 101 lok. 43 tel./fax: 628 08 38, 621 39 07
polskich losów w czasie II wojny światowej.
02-011 Warszawa
e-mail:
Adam BUDZYŃSKI
[email protected]
----------------------*Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w celach handlowych
Zbigniew Domino: „Tajga. Tamtego lata w Kajenie…”. Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 2007, s. 251. Cena 29 zł.