MIĘDZYPOPULACYJNE ZRÓ NICOWANIE OWOCÓW I NASION

S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 2 • 2005
Mariola Truchan
Pomorska Akademia Pedagogiczna, Słupsk
MIĘDZYPOPULACYJNE ZRÓŻNICOWANIE OWOCÓW
I NASION PLANTAGO LANCEOLATA L.
Słowa kluczowe: Plantago lanceolata, owoce, nasiona, zmienność
Key words: Plantago lanceolata, fruits, seeds, variability
WSTĘP
Plantago lanceolata L. występuje w Europie, Azji i Afryce Północnej, zadomowiona jest także na innych obszarach (Hulten, Fries 1986). W Polsce babka lancetowata jest gatunkiem pospolitym na całym obszarze (Zając, Zając 2001).
P. lanceolata L. znajduje się w wielu zbiorowiskach na różnych typach siedlisk.
Zasadniczo jest rośliną łąkową, występującą przede wszystkim w zbiorowiskach
z klasy Molinio-Arrhenatheretea R.Tx. 1937 i Festuco-Brometea Br. Bl. et R.Tx.
1943 (Matuszkiewicz 2001).
P. lanceolata L. rośnie na różnych rodzajach gleb, żyznych i średnio żyznych,
piaszczystych lub gliniastych, niezbyt wilgotnych z niewielką zawartością azotu
(Rutkowska 1984; Mowszowicz 1987). Występuje na piaskach i przydrożach,
śmietniskach, nasypach kolejowych, nieużytkach, polanach, wilgotnych łąkach, pastwiskach oraz na polach uprawach jako chwast (Lampeter 1967; Tymrakiewicz
1976; Rutkowska 1984; Mowszowicz 1986, 1987; Szafer i in. 1988; Rutkowski
1998; Szwedler, Sobkowiak 1998).
P. lanceolata L. to wieloletnia roślina wytwarzająca przyziemne liście i bezlistne
szypuły kwiatostanowe. Liście ułożone są w bardziej lub mniej wyprostowaną różyczkę, lancetowate lub równowąsko lancetowate, lekko ząbkowane, o 5 lub 6 nerwach, nagie lub szorstko owłosione, ku nasadzie przechodzące stopniowo w długie
pochwiaste ogonki liściowe. Szczyty liści są ostre lub zaostrzone; szypuły kwiatostanowe są zwykle dłuższe od liści, głęboko i nierówno bruzdowane, z (4) 5 (8) niejednakowo grubymi żebrami głównymi. Kłosy są gęste, zbite, podługowato-cylindryczne, walcowate lub jajowate, rzadko prawie kuliste, przed rozkwitnięciem
stożkowate lub jajowate, długości 1-3 cm. Korona jest suchobłoniasta, promienista,
4-krotna, brunatna, długości 2-3 cm. Przysadki są jajowato-trójkątne, zaostrzone lub
(często) wyciągnięte w błoniasty kończyk, niekiedy są dłuższe od działek (Lampeter
1967; Tacik 1967; Tymrakiewicz 1976; Mowszowicz 1987).
135
Owoce P. lanceolata L to wydłużone torebki, jajowato – elipsoidalne, barwy żółtawoszarej z odcieniem brunatnym, pękające poprzecznie poniżej połowy swej długości, 2-komorowe, z 1 lub 2 nasionami (Tacik 1967; Rymkiewicz 1979).
Nasiona są podłużnie jajowate lub eliptyczne, na obu końcach zaokrąglone. Są
barwy żółto- do ciemnobrunatnej, lekko błyszczące. Strona grzbietowa nasion jest
silnie wypukła, z żółtawym podłużnym pasem. Strona brzuszna jest wklęsła, matowa, z silnie do środka odgiętymi brzegami tworzącymi głęboką, podłużną bruzdę,
z owalnym czarnym znaczkiem na środku. Nasiona mają białawo przeświecającą
smugę zarodka na środku. Biegnie on niemal przez całą długość nasienia, zwęża się
stopniowo od liścieni do korzonka (Kulpa 1974; Rymkiewicz 1979). Znaczek owalny w centrum strony brzusznej otoczony jest przez pas komórek lekko falistych,
wznoszących się, delikatnie brodawkowatych, stąd skulptura szorstka. Skulptura
powierzchni górnej i dolnej do krawędzi znaczka w postaci regularnej siateczki
utworzonej z wydłużonych sześciokątnych komórek, o ścianach prostych, wewnątrz
z drobną ornamentacją (Klimko i in. 2004a).
Łupina nasienna zbudowana z dwóch warstw. Zewnętrzną stanowią duże, cienkościenne i bezbarwne komórki śluzowe, wewnętrzną (pigmentową) budują komórki wydłużone. Endosperma zbudowana z komórek o bardzo silnie zgrubiałych ścianach, w których występują duże i liczne jamki rurkowate (Rymkiewicz 1979).
Nasiona (podobnie jak liście) mają wartość leczniczą i są wykorzystywane już od
starożytności (Lampeter 1967; Suchorska 1990).
Badania nad P. lanceolata L. dotyczyły różnorodnej problematyki badawczej, tj.
taksonomii, chemotaksonomii, morfologii, anatomii, karpologii, palinologii, farmakologii (Borkowski 1957; Tacik 1967; Reszeja, Gill 1973; Chater, Cartier 1976;
Rymkiewicz 1979; Stachurska i in. 1981; Andrzejewska-Golec, Świątek 1984; Kulpa 1974; Handjieva i in.1991; Klimko i in. 2004a, b).
Badania nad zróżnicowaniem morfologicznym owoców i nasion P. lanceolata L.
nie były do tej pory przedmiotem szczegółowych opracowań.
Celem niniejszej pracy jest prześledzenie międzypopulacyjnego zróżnicowania
cech morfologicznych owoców i nasion P. lanceolata L., określenie skali zmienności badanych cech, wykazanie różnic i podobieństw między badanymi próbami.
MATERIAŁ I METODY
Materiał do badań zebrano z siedlisk ruderalnych w latach 2002-2003, z następujących stanowisk: 1 – Karsibór, 2 – Gryfice, 3 – Kołobrzeg, 4 – Barwice, 5 – Sławno, 6 –
Tychowo, 7 – Biały Bór, 8 – Rowy, 9 – Słupsk, 10 – Lubuń, 11 – Człuchów, 12 –
Bytów, 13 – Pogorzelice, 14 – Maszewo, 15 – Żarnowiec, 16 – Gdańsk, 17 – Gniew.
Lokalizację stanowisk przedstawiono na rycinie 1.
Do pomiarów pobierano losowo z każdej próby po 50 owoców i nasion. Ogółem
zmierzono 850 owoców i 850 nasion. Pomiary biometryczne owoców i nasion wykonano przy użyciu mikroskopu Brinella z dokładnością do 0,05 mm.
Analizę zmienności prześledzono opierając się na następujących cechach morfologicznych owoców i nasion:
136
Ryc. 1. Rozmieszczenie badanych prób Plantago lanceolata L.
Fig. 1. Distribution of the studied samples of Plantago lanceolata L.
1. długość torebki
2. szerokość torebki
3. stosunek szerokości torebki do jej długości
4. długość nasion
5. szerokość nasion
6. stosunek szerokości nasion do ich długości
Sposób pomiaru cech przedstawiono na rycinie 2.
Ryc. 2. Sposób pomiaru cech owoców ( I ) i nasion ( II ) Plantago lanceolata L.
Fig. 2. The technique of the measurement of fruits ( I ) and seeds ( II ) Plantago lanceolata L.
137
Tabela 1
Liczby charakterystyczne badanych cech prób 1-17 Plantago lanceolata L.
Table 1
Statistical characteristic numbers studied features of samples 1-17 of Plantago lanceolata L.
Numery badanych cech
Numer
próby
Stanowisko
Wskaźnik
1
2
3
4
5
6
1
Karsibór
X
3,38
1,82
0,54
2,49
1,06
0,43
s
0,05
0,05
0,01
0,12
0,07
0,02
V%
1,59
2,95
2,48
4,73
6,78
4,30
X
3,66
1,67
0,45
2,23
1,14
0,51
s
0,28
0,23
0,05
0,19
0,19
0,10
V%
7,53
13,87
10,55
8,30
16,58
19,33
X
3,64
1,62
0,45
2,45
1,04
0,43
s
0,34
0,20
0,05
0,15
0,08
0,03
V%
9,45
12,62
11,62
6,23
7,78
7,11
X
3,63
1,46
0,40
2,50
1,01
0,40
2
3
4
5
6
7
8
9
10
138
Gryfice
Kołobrzeg
Barwice
Sławno
Tychowo
Biały Bór
Rowy
Słupsk
Lubuń
Owoce
Nasiona
s
0,29
0,12
0,03
0,15
0,09
0,03
V%
8,01
8,20
7,51
5,97
8,80
8,54
X
3,59
1,59
0,44
2,45
1,13
0,46
s
0,10
0,07
0,02
0,17
0,07
0,03
V%
2,77
4,64
5,43
7,04
6,12
5,72
X
2,63
1,66
0,63
1,79
0,91
0,51
s
0,30
0,09
0,04
0,09
0,06
0,02
V%
11,38
5,39
7,04
4,81
6,72
3,44
X
3,91
1,78
0,46
2,79
1,26
0,45
s
0,31
0,10
0,03
0,14
0,10
0,03
V%
7,86
5,35
6,65
5,13
7,80
6,31
X
4,18
1,83
0,44
2,82
1,35
0,48
s
0,39
0,27
0,06
0,22
0,14
0,04
V%
9,33
14,80
13,15
7,68
10,14
9,10
X
3,84
1,70
0,45
2,65
1,34
0,51
s
0,33
0,14
0,06
0,19
0,21
0,07
V%
8,61
8,51
12,81
7,07
15,81
13,81
X
3,35
1,68
0,51
2,34
1,07
0,46
s
0,48
0,17
0,06
0,13
0,10
0,04
V%
14,44
10,27
12,14
5,66
9,06
7,99
Numery badanych cech
Numer
próby
11
12
13
14
15
16
17
Stanowisko
Człuchów
Bytów
Pogorzelice
Maszewo
Żarnowiec
Gdańsk
Gniew
Wskaźnik
X
Owoce
Nasiona
1
2
3
4
5
6
3,79
1,82
0,48
2,66
1,33
0,50
s
0,33
0,08
0,04
0,20
0,15
0,04
V%
8,66
4,51
8,63
7,57
11,24
7,61
X
3,39
1,62
0,48
2,38
1,14
0,48
s
0,11
0,05
0,02
0,10
0,06
0,03
V%
3,25
3,32
3,65
4,11
5,44
5,34
X
3,67
1,93
0,53
2,05
1,04
0,51
s
0,07
0,09
0,02
0,10
0,05
0,02
V%
2,04
4,62
3,16
4,65
5,11
4,65
X
3,62
1,77
0,49
2,53
1,17
0,46
s
0,39
0,16
0,03
0,27
0,13
0,04
V%
10,87
9,26
6,94
10,64
11,16
9,29
X
3,51
1,78
0,51
2,18
1,04
0,48
s
0,13
0,14
0,02
0,11
0,05
0,02
V%
3,65
7,88
4,62
4,92
5,10
4,07
X
3,86
1,60
0,41
2,32
1,07
0,46
s
0,20
0,14
0,03
0,14
0,09
0,04
V%
5,06
8,55
6,35
6,24
8,64
9,02
X
3,31
1,61
0,49
2,45
1,14
0,47
s
0,13
0,09
0,01
0,11
0,05
0,01
V%
3,80
5,63
2,43
4,31
4,32
2,52
Dla każdej analizowanej cechy wszystkich badanych prób obliczono: średnie
arytmetyczne (X), odchylenia standardowe (s) i współczynniki zmienności (V%).
Podstawowe wskaźniki statystyczne przedstawiono w tabeli 1.
Charakterystykę zmienności morfologicznej owoców i nasion przeprowadzono
wykorzystując metodę porównywania wielkości i kształtów roślinnych JentysSzaferowej (1959) oraz zastosowano jedną z form analizy skupień, tj. grupowania
obiektów wielowymiarowych metodą najbliższego sąsiedztwa (wiązań pojedynczych) (Sneath, Sokal 1973). Analizę statystyczną wykonano przy użyciu programu
komputerowego Statistica Stat Soft 1997.
WYNIKI I WNIOSKI
Analiza biometryczna badanych cech owoców i nasion 17 prób P. lanceolata L.
wykazała, że zakres zmienności dla poszczególnych cech przedstawia się następują139
140
Ryc. 3. Porównanie wielkości i kształtu owoców i nasion prób lokalnych 1-17 (linie łamane)
do próby ogólnej Plantago lanceolata L. (linie pionowe)
Fig. 3. Comparison of the size and shape of fruits and seeds of local samples 1-17 (broken
lines) with the general sample of Plantago lanceolata L. (vertical lines)
141
co: cecha 1 – długość torebki waha się od 2,35 mm do 4,85 mm; cecha 2 – szerokość
torebki mieści się od 1,30 mm do 2,25 mm; cecha 3 – stosunek szerokości torebki
do jej długości osiąga wartości od 0,36 do 0,68 ; cecha 4 – długość nasion waha się
od 1,65 mm do 3,15 mm; cecha 5 – szerokość nasion osiąga wartości od 0,80 mm do
2,25 mm; cecha 6 – stosunek szerokości nasion do ich długości mieści się od 0,35
do 0,80. Średnie wartości analizowanych cech przedstawiono w tabeli 2.
Tabela 2
Średnie arytmetyczne cech owoców i nasion 17 prób (próba ogólna) Plantago lanceolata L.
Table 2
Arithmetic means of the fruits and seeds 17 samples (general sample) Plantago lanceolata L.
Owoce
Numer cechy
1
Średnie wartości
2
3,59 mm 1,70 mm
Nasiona
3
0,48
4
5
2,42 mm 1,13 mm
6
0,47
Porównania badanych prób dokonano na podstawie graficznej metody porównywania linii wielkości i kształtów roślinnych Jentys-Szaferowej (ryc. 3). Za jednostkę
porównawczą posłużyła próba ogólna utworzona ze średnich arytmetycznych analizowanych cech owoców i nasion wszystkich analizowanych prób (tab. 2) (linie pionowe), do których porównano analizowane populacje lokalne (linie łamane).
Linie wielkości dla cechy 1 – długość torebki dla prób: 13, 15, 4, 3, 2, 14 oscylują wokół jednostki porównawczej, dla prób: 1, 17, 10 nieznacznie odbiegają od jednostki porównawczej, przyjmując wartości mniejsze. Próby: 8, 7 ,9, 11, 16 mają
wartości nieznacznie większe od wartości próby ogólnej. Wartość próby 5 pokrywa
się z jednostką porównawczą. Próba 6 najbardziej odbiega od próby ogólnej, owoce
tej próby są najmniejsze spośród wszystkich analizowanych populacji.
Wartości cechy 2 – szerokość torebki dla prób: 4, 13, 8 w wyraźny sposób odbiegają od próby ogólnej osiągając w stosunku do niej wartości mniejsze lub większe.
Pozostałe próby oscylują wokół jednostki porównawczej lub w niewielkim stopniu
linie wielkości odchylają się od niej, przyjmując wartości mniejsze lub większe.
Próby 9 i 10 mają wartości tej cechy zgodne z próbą ogólną.
Linie kształtu dla cechy 3 – stosunek szerokości do długości torebki dla prób: 4,
16, 1, 13 wyraźnie odbiegają od jednostki porównawczej i przyjmują wartości niższe
lub wyższe od próby ogólnej. Próba 6 w sposób bardzo wyraźny odbiega od jednostki porównawczej, mając wyraźnie wyższą wartość tej cechy. Dla większości pozostałych cech wartości tej cechy w nieznacznym stopniu odbiegają od próby ogólnej, a próby 11 i 12 mają wartości równe jednostce porównawczej.
Wartości cechy 4 – długość nasion dla większości analizowanych prób oscylują
wokół próby ogólnej. Próby: 13, 15, 2 wyraźniej odbiegają od jednostki porównawczej w stronę wartości niższych, a zdecydowanie najbardziej próba 6, której nasiona
są najmniejsze wśród wszystkich analizowanych prób. Wyraźnie największe wartości tej cechy stwierdzono dla prób: 8, 7, 9, 11.
Linie wielkości dla cechy 5 – szerokości nasion dla większości analizowanych
142
cech przyjmują wartości niższe od jednostki porównawczej, poza próbami: 8, 7, 9,
11, 17, 14, 12, gdzie nasiona są wyraźnie lub nieznacznie szersze od próby ogólnej.
Wartości tej cechy dla prób: 2 i 5 są równe jednostce porównawczej.
Wartości cechy 6 – stosunek szerokości nasion do ich długości dla większości
analizowanych prób (15, 8, 7, 5, 16, 12, 10, 14) w nieznacznym stopniu odbiegają
od próby ogólnej. Wyraźnie niższą wartość tej cechy stwierdzono dla prób: 4, 1 i 3,
a wyższą dla prób: 13, 9, 11, 6, 2. Wartość próby 17 dla tej cechy jest równa próbie
ogólnej.
Analiza linii wielkości i kształtu torebek i nasion Plantago lanceolata L. wykazała, że cechami o najmniejszym zróżnicowaniu są: cecha 4 – długość nasion i cecha
1 – długość torebki. Cecha 3 – stosunek szerokości torebki do jej długości, cecha 6 –
stosunek szerokości nasion do ich długości oraz cecha 2 – szerokość torebki mają
większe odchylenia od jednostki porównawczej. W największym stopniu od jednostki porównawczej odbiega cecha 5 – szerokość nasion.
Zaobserwowane zróżnicowanie potwierdzają obliczone współczynniki zmienności, których średnie wartości dla badanych cech wynoszą: cecha 1 – długość torebki
V% = 6,96; cecha 2 – szerokość torebki V% = 7,67; cecha 3 – stosunek szerokości
torebki do jej długości V% = 7,36; cecha 4 – długość nasion V% = 6,18; cecha 5 –
szerokość nasion V% = 8,62; cecha 6 – stosunek szerokości nasion do ich długości
V% = 7,54 (ryc. 4).
Ryc. 4. Średnie wartości współczynników zmienności Plantago lanceolata L.
Fig. 4. The means of coefficients variability of Plantago lanceolata L.
143
W wyniku analizy dendrogramu (ryc. 5), stwierdzono, że badany materiał stanowi jedną dużą grupę, wewnętrznie zróżnicowaną. Jedna z podgrup tworzą próby: 12,
17, 10, 1, 3, 5, 4, 14, drugą tworzą próby: 2, 15, 16, 13, trzecią podgrupę tworzą
próby: 7, 9, 11. Największe podobieństwo wykazują próby:12 (Bytów) i 17 (Gniew),
Ryc. 5. Dendrogram odległości euklidesowych Plantago lanceolata L.
Fig. 5. Dendrogram of Euclidan distances for Plantago lanceolata L.
Tabela 3
Zakresy wielkości owoców i nasion P. lanceolata L. według autorów
Table 3
Size ranges of fruits and seeds of P. lanceolata L. by authors
Owoce
Autor
Nasiona
Długość (mm) Szerokość (mm)
Długość (mm)
Szerokość (mm)
Lampeter 1967
–
–
1,90 – 3,5o
0,80 – 1,70
Tacik 1967
–
–
2,80 – 3,70
–
Kulpa 1974
–
–
2,30 – 2,80
1,00 – 1,40
3,00 – 4,00
–
2,30 – 2,80
1,00 – 1,40
Rymkiewicz 1979
3,00
1,40 – 1,60
2,00 – 3,10
1,00 – 1,40
Mowszowicz 1986
2,30 – 2,80
–
2,25 – 3,00
1,20 – 1,50
Szafer i in.1988
3,00 – 4,00
–
±2,00
–
Rutkowski 1998
3,00 – 4,00
–
2,00 – 2,70(3,70)
–
Tymrakiewicz 1976
144
3 (Kołobrzeg) i 5 (Sławno) oraz 9 (Słupsk) i 11 (Człuchów), o czym świadczą małe
odległości wiązań. Natomiast próba 6 z Tychowa wykazuje wyraźnie izolowane położenie, które jest zapewne spowodowane tym, że owoce i nasiona tej próby miały
najmniejsze wartości spośród wszystkich badanych populacji.
Reasumując można stwierdzić, że owoce i nasiona P. lanceolata L. pochodzące
z siedlisk ruderalnych odznaczają się stosunkowo małą zmiennością, o czym świadczą niskie wartości uzyskanych współczynników zmienności, ich średnie wartości
dla żadnej z analizowanych cech nie przekroczyły 9,00%.
Niniejsze badania uściśliły zakres zmienności niektórych cech i poszerzyły podawane w literaturze zakresy zmienności (tab. 3).
PIŚMIENNICTWO
Andrzejewska-Golec E., Świątek L., 1984, Badania chemotaksonomiczne rodzaju Plantago
L. Analiza frakcji irydoidów. Herba Polon., 30, 9-16
Borkowski B., 1957, Farmakognozja z uwzględnieniem fitochemii i farmakodynamiki surowców roślinnych. Warszawa
Chater A. O., Cartier D., 1976, Plantago. W: T. Tutin, V. Heywood, N. Burges, D. Moore,
D. Valentine, S. Walters, D. Welb (red.) Flora Europea. Cambridge, 4, 38-44
Handjieva N., Saadi H., Evstatieva L., 1991, Iridoid glucosides from Plantago altissima L.,
Plantago lanceolata L., Plantago atrata Hoppe and Plantago argentea Chaix. Z. Naturforsch, 46, 965-993
Hulten E., Fries M., 1986, Atlas of North European vascular plants, north of the tropic of
cancer. Königstein
Jentys-Szaferowa J., 1959, A graphical method of comparing the shapes of plants. Rev. Pol.
Acad. Sc., 4, 1, 9-38
Klimko M., Idzikowska K., Truchan M., Kreft A., 2004a, Seed sculpture of Polish species of
the genus Plantago L. Acta Societatis Botanicorum Poloniae, 73, 2, 103-111
Klimko M., Idzikowska K., Truchan M., Kreft A., 2004b, Pollen morphology of Plantago
species native to Poland and their taxonomic implications. Acta Societatis Botanicorum
Poloniae, 73, 4, 315-325
Kulpa W., 1974, Nasionoznawstwo chwastów. Warszawa
Lampeter W., 1967, Zwalczanie chwastów w produkcji nasiennej. Warszawa
Matuszkiewicz W., 2001, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa
Mowszowicz J., 1986, Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa
Mowszowicz J.,1987, Flora wiosenna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących wiosennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa
Reszeja W., Gill S., 1973, Zawartość aukubiny w nasionach rodzaju Plantago L. Rozpr.
Wydz. III Nauk Mat. Przyr., 9, 155-199
Rutkowska B., 1984, Atlas roślin łąkowych i pastwiskowych. Warszawa
Rutkowski L., 1998, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa
Rymkiewicz A., 1979, Badania nad gatunkami z rodzaju Plantago L. z uwzględnieniem karpologii i chemotaksonomii. Monographiae Botanicae, LVII, 71-103
Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B., 1988, Rośliny polskie. Warszawa
Stachurska A., Kuszell T., Lorenc K., 1981, Plantago lanceolata L. W: Kartoteka palinologiczna roślin polskich. Zeszyty Przyr. Opol. Tow. Przyj. Nauk. 2, tab. 294
Sneath P., Sokal R. R., 1973, Numerical Taxonomy. San Francisco
145
Szwedler I., Sobkowiak M., 1998, Spotkania z przyrodą. Rośliny. Warszawa
Suchorska K., 1990, Babka lancetowata – Plantago lanceolata L. W: Leksykon roślin leczniczych, red. A. Rumińska, S. Ożarowski. Warszawa, 40-41
Tacik T., 1967, Rodzina Plantaginaceae – Babkowate. W: Flora Polska. Rośliny naczyniowe
Polski i ziem ościennych. B. Pawłowski (red.). Warszawa, Kraków, 11, 238-256
Tymrakiewicz W., 1976, Atlas chwastów. Warszawa
Zając A., Zając M., 2001, Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków
Podlech D., 1994, Rośliny lecznicze. Warszawa
StatSoft, Inc., 1997, Statistica for Windows (Computer program manual). Tulsa
Summary
INTERPOPULATION VARIATION OF FRUITS AND SEEDS
OF PLANTAGO LANCEOLATA L.
The paper presents the results of a biometrical study of Plantago lanceolata L. on the basis of a morphological analysis of six features of fruits and seeds from 17 populations in Nothern Poland. The samples were collected in the years 2002-2003 from the ruderal localities.
From each population samples of 50 fruits and seeds were selected randomly for analysis. For
all parameters of each sample the arithmetic means, standard deviations, and coefficients of
variation were made. The data were analysed using a graphic method of comparison of plant
size and shape (Jentys-Szaferowa 1959) and one of the forms of clump analysis, i.e. grouping
of multidimensional objects using the nearest neighbourhood method on the square Euclidian
distance (Sneath & Sokal 1973), ilustrated by dendrogram. It was found that the most stable
parameter is the seed length (V% = 6.18) and capsule length (V% = 6.96). Seed width
(V% = 8.62) are the most variable. An analysis of the dendrogram showed that the analysed
samples formed a one big intradifferentiated group: one of the subgroup made of samples: 12,
17, 10, 1, 3, 5, 4, 14 and the second made of samples: 2, 15, 16, 13, and the third made of
samples: 7, 9, 11. Sample 6 from Tychowo show highly isolated location.
146