energoekspert sp. z oo

Transkrypt

EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
40-105 Katowice , ul. Węglowa 7
tel.+48/32/351-36-70,
fax+48/32/351-36-75
tel.fax +048 / 32 / 250-37-33,
250-46-62
e-mail: [email protected]
www.energoekspert.com.pl
Załacznik do Uchwały Nr XXVIII/273/2012
Rady Miasta Gorzowa Wlkp.
z dnia 28 marca 2012r.
Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia
w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
na obszarze miasta Gorzowa Wielkopolskiego
marzec 2012 r.
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Zespół projektantów
dr inż. Adam Jankowski – dyrektor do spraw produkcji
mgr inż. Anna Szembak – kierownik projektu
mgr inż. Marta Szawracka
mgr Krzysztof Kupczyk
inż. Alicja Plebankiewicz
mgr Sabina Sierzyńska
mgr inż. Zbigniew Przedpełski
mgr inż. Andrzej Mizera
mgr inż. Marian Surowiec
mgr Marcin Całka
Sprawdzający:
mgr inż. Józef Bogalecki
Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
2
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Spis treści
I. WPROWADZENIE .......................................................................................................... 7
1. Podstawa opracowania, charakter i zakres dokumentu .................................................. 7
2. Planowanie energetyczne na szczeblu gminnym – zasady kształtowania gospodarki
energetycznej w mieście ............................................................................................... 11
3. Charakterystyka miasta ................................................................................................. 13
3.1 Położenie geograficzne, główne formy zagospodarowania .................................. 13
3.2 Warunki klimatyczne ............................................................................................. 13
3.3 Ludność i zasoby mieszkaniowe........................................................................... 15
3.4 Sektor usługowo-wytwórczy.................................................................................. 17
3.5 Podział na jednostki bilansowe ............................................................................. 17
3.6 Utrudnienia terenowe w rozwoju systemów energetycznych ................................ 22
3.7 Lokalne dokumenty strategiczne i planistyczne .................................................... 24
II. CHARAKTERYSTYKA STANU ISTNIEJĄCEGO ZAOPATRZENIA GMINY W NOŚNIKI
ENERGII – BILANS ZAPOTRZEBOWANIA CIEPŁA, ENERGII ELEKTRYCZNEJ
I PALIWA GAZOWEGO, ŹRÓDŁA I DYSTRYBUCJA................................................... 34
4. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów–
charakterystyka ............................................................................................................. 34
5. Zaopatrzenie Miasta w ciepło ........................................................................................ 44
5.1 Źródła ciepła na terenie Miasta............................................................................. 44
5.1.1 Źródła systemowe ........................................................................................ 44
5.1.2 Kotłownie lokalne.......................................................................................... 44
5.1.3 Źródła indywidualne – niska emisja .............................................................. 45
5.2 Charakterystyka systemu ciepłowniczego ............................................................ 46
5.3 Zapotrzebowanie ciepła i sposób pokrycia - bilans stanu istniejącego ................. 49
5.4 Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych.................................................... 52
5.5 Ocena stanu istniejącego systemu zaopatrzenia w ciepło .................................... 53
6. System elektroenergetyczny ......................................................................................... 55
6.1 Wprowadzenie – charakterystyka przedsiębiorstw – zmiany formalne ................. 55
6.1.1 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii
elektrycznej .................................................................................................. 55
6.1.2 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem energii
elektrycznej .................................................................................................. 55
6.1.3 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dystrybucją energii
elektrycznej .................................................................................................. 56
6.1.4 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną57
6.2 System zasilania miasta ....................................................................................... 59
6.2.1 Źródła, GPZ-ty i linie NN i WN..................................................................... 59
6.2.2 Linie SN i stacje transformatorowe ............................................................... 62
6.2.3 Linie nN ........................................................................................................ 62
6.3 Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej ................................................................. 63
6.4 Sieci oświetlenia drogowego................................................................................. 65
6.5 Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych.................................................... 66
3
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
6.6 Ocena stanu zaopatrzenia w energię elektryczną................................................. 68
7. System zaopatrzenia w gaz ziemny .............................................................................. 72
7.1 Wprowadzenie – charakterystyka przedsiębiorstw – zmiany formalne ................. 72
7.2 Charakterystyka systemu gazowniczego .............................................................. 75
7.2.1 System źródłowy .......................................................................................... 75
7.2.2 Systemy dystrybucyjne gazu ........................................................................ 77
7.3 Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu ........................................................... 79
7.4 Plany inwestycyjno-modernizacyjne – plany rozwoju przedsiębiorstw.................. 80
7.5 Ocena stanu systemu gazowniczego.................................................................... 82
8. Koncesje i taryfy na nośniki energii ............................................................................... 83
8.1 Ciepło.................................................................................................................... 83
8.2 Gaz ....................................................................................................................... 87
8.3 Energia elektryczna .............................................................................................. 92
III. ANALIZY, PROGNOZY, PROPOZYCJE DO 2030 R.................................................... 95
9. Analiza rozwoju - przewidywane zmiany zapotrzebowania na nośniki energii .............. 95
9.1 Wprowadzenie, metodyka prognozowania zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe ................................................................................. 95
9.2 Uwarunkowania do określenia wielkości zmian zapotrzebowania na nośniki energii100
9.2.1 Prognoza demograficzna............................................................................ 100
9.2.2 Rozwój zabudowy mieszkaniowej .............................................................. 102
9.2.3 Rozwój zabudowy strefy usług i wytwórczości ........................................... 105
9.3 Potrzeby energetyczne dla nowych obszarów rozwoju....................................... 108
9.4 Zakres przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło................................ 111
9.4.1 Bilans przyszłościowy zapotrzebowania na ciepło ..................................... 111
9.4.2 Prognoza zmian w strukturze zapotrzebowania na ciepło .......................... 114
9.4.3 Możliwości pokrycia przyszłego zapotrzebowania na ciepło z systemu
ciepłowniczego ........................................................................................... 115
9.5 Prognoza zmian zapotrzebowania na gaz ziemny .............................................. 117
9.6 Prognoza zmian zapotrzebowania na energię elektryczną ................................. 118
9.7 Mapy prognoz energetycznych ........................................................................... 121
10. Sformułowanie scenariuszy zaopatrzenia obszaru Miasta w nośniki energii............. 124
10.1 Analiza porównawcza rozwiązań zaopatrzenia wybranych obszarów w ciepło .. 125
10.2 Scenariusze zaopatrzenia nowych odbiorców w nośniki energii (ciepło, gaz
sieciowy) ............................................................................................................. 129
10.3 Scenariusze zaopatrzenia nowych odbiorców w energię elektryczną................. 138
10.4 Rozwój i modernizacja systemów energetycznych w odniesieniu do planów
rozwoju przedsiębiorstw energetycznych............................................................ 140
10.5 Likwidacja „niskiej emisji”.................................................................................... 144
10.6 Analiza i ocena możliwości zastosowania energetycznej gospodarki skojarzonej w
Mieście, w źródłach rozproszonych .................................................................... 146
11. Ocena bezpieczeństwa energetycznego zaopatrzenia Miasta w nośniki energii ...... 149
11.1 Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców Miasta w ciepło............................. 153
11.2 Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców Miasta w energię elektryczną ....... 154
11.3 Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców Miasta w gaz ziemny .................... 157
11.4 Wpływ liberalizacji ryku energii (zasada TPA) na gospodarkę energetyczną gminy160
4
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
12. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw
gazowych - racjonalizacja zużycia energii w mieście .................................................. 163
12.1 Uwarunkowania i narzędzia prawne racjonalizacji .............................................. 163
12.2 Kierunki działań racjonalizacyjnych..................................................................... 170
12.3 Audyt energetyczny, charakterystyka energetyczna budynków, stymulowanie
rozwoju budownictwa energooszczędnego......................................................... 174
12.4 Racjonalizacja użytkowania energii w systemie ciepłowniczym.......................... 177
12.4.1 Systemowe źródła ciepła - działania producentów ................................... 178
12.4.2 System dystrybucyjny - działania dystrybutorów ..................................... 178
12.4.3 Racjonalizacja użytkowania energii w poza-systemowych źródłach ciepła179
12.4.4 Racjonalizacja użytkowania ciepła u odbiorców – działania
termomodernizacyjne ................................................................................. 182
12.5 Racjonalizacja użytkowania paliw gazowych ...................................................... 187
12.6 Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej ................................................ 190
12.6.1 Źródła energii elektrycznej - działania producentów................................. 191
12.6.2 Ograniczenie strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym działania dystrybutorów .............................................................................. 191
12.6.3 Poprawienie efektywności wykorzystania energii elektrycznej – inteligentne
opomiarowanie ........................................................................................... 191
12.6.4 Analiza i ocena możliwości wykorzystania energii elektrycznej na potrzeby
ogrzewania ................................................................................................. 193
12.6.5 Racjonalizacja zużycia energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia
ulicznego .................................................................................................... 195
12.7 Propozycja działań (rozwiązań) organizacyjnych w Urzędzie Miasta – energetyk
miejski................................................................................................................. 197
12.8 Założenia miejskiego programu zmniejszenia kosztów energii w obiektach
gminnych – zasady i metody budowy programu zmniejszenia kosztów energii .. 202
13. Ocena możliwości i planowane wykorzystanie lokalnych źródeł energii.................... 212
13.1 Ocena możliwości wykorzystania nadwyżek energii cieplnej oraz energii
odpadowej ze źródeł przemysłowych istniejących na terenie Miasta.................. 212
13.2 Ocena możliwości wykorzystania odpadów komunalnych jako alternatywnego
źródła energii dla Gorzowa Wlkp. z podaniem czystych technologii ................... 216
13.3 Ocena możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Mieście.......... 225
13.3.1 Rola władz lokalnych i samorządowych w rozwoju energetyki odnawialnej225
13.3.2 Analiza potencjału energetycznego energii odnawialnej na obszarze miasta228
13.4 Podsumowanie – analiza w okresach pięcioletnich ............................................ 241
14. Analiza formalno-prawna proponowanych scenariuszy rozwojowych ....................... 245
14.1 Charakterystyka dokumentów i aktów prawnych w dziedzinie planowania i rozwoju
energetyki. Powiązania założeń energetycznych dla Gorzowa Wlkp. z
zagadnieniami zawartymi w tych dokumentach .................................................. 245
14.1.1 Planowanie energetyczne w Unii Europejskiej ......................................... 245
14.1.2 Krajowe dokumenty strategiczne i planistyczne ....................................... 248
14.1.3 Podsumowanie......................................................................................... 258
14.2 Analiza możliwości realizacji polityki UE w aspekcie wykorzystania OZE,
zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz oszczędności zużycia energii... 259
5
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
14.3 Analiza funkcjonowania rynku energii i jej nośników w układzie do 2015, z
perspektywą do 2030.......................................................................................... 263
15. Zakres współpracy z gminami sąsiednimi ................................................................. 266
15.1 Zakres współpracy - stan istniejący .................................................................... 266
15.2 Możliwe przyszłe kierunki współpracy................................................................. 267
15.3 Rezerwowanie systemu elektroenergetycznego ................................................. 268
15.4 Energetyczne wykorzystanie biomasy ................................................................ 271
16. Wnioski i zalecenia.................................................................................................... 273
ZAŁĄCZNIKI:
Załącznik nr 1: Zestawienie kotłowni
Załącznik nr 2: Tablice bilansowe – stan istniejący
Załącznik nr 3: Potrzeby energetyczne nowych obszarów rozwoju
Załącznik nr 4: Korespondencja z przedsiębiorstwami energetycznymi ws. zaopatrzenia
w energię terenów rozwoju miasta
Załącznik nr 5: Korespondencja ws. współpracy pomiędzy gminami w zakresie zaopatrzenia w energię
CZĘŚĆ GRAFICZNA:
System ciepłowniczy
System gazowniczy
System elektroenergetyczny
6
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
I. WPROWADZENIE
1. Podstawa opracowania, charakter i zakres dokumentu
Podstawę „Aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wielkopolskiego” stanowią ustalenia określone
w umowie z dnia 7 czerwca 2011 r. zawartej pomiędzy:
Miastem Gorzów Wielkopolski z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim przy ul. Sikorskiego 3-4,
a firmą Energoekspert sp. z o.o. z siedzibą w Katowicach przy ul. Węglowej 7.
Zgodnie z zapisami umownymi opracowanie to powinno być wykonane zgodnie z:
ustawą o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. (tekst jednolity Dz.U.
z 2001 r., nr 142, poz. 1591 z późn.zm.);
ustawą o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 1998 r. (tekst jednolity Dz.U.
z 2001 r., nr 89, poz. 971 z późn. zm);
ustawą Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r.
nr 89 poz. 625 z późniejszymi zmianami);
przepisami wykonawczymi do ww. ustawy;
ustawą Prawo ochrony środowiska z dnia 10 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity Dz.U.
z 2008 r. nr 25 poz. 150 z późniejszymi zmianami);
ustawą o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dnia
3 października 2008 r. (Dz.U. z 2008 r., nr 199, poz. 1227 z późn.zm.);
ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r.
(Dz.U. z 2003 r., nr 80, poz. 717 z późn.zm.);
ustawą Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., nr 156,
poz. 1118 z późn.zm.);
ustawą o wspieraniu termomodernizacji i remontów z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz.U.
z 2008 r., nr 223, poz. 1459 z późn.zm.);
ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 15 grudnia 2000 r. (Dz.U.
z 2005 r., nr 244, poz. 2080 z późn.zm.);
innymi obowiązującymi przepisami szczegółowymi;
oraz z uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z obecnego i planowanego zagospodarowania przestrzennego.
Miasto Gorzów Wielkopolski posiada „Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną, paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wielkopolskiego”, przyjęte przez
Radę Miasta w Gorzowie Wielkopolskim uchwałą nr IX/84/2003 z dn. 26 marca 2003 r.
Dokument ten określał potrzeby energetyczne miasta do roku 2020.
W związku z tym, że w minionym okresie (2003 ÷ 2010) nastąpiły znaczące zmiany zarówno bezpośrednio w sferze gospodarki energetycznej Miasta, w tym zmiany formalnoAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
7
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
prawne, własnościowe, organizacyjne przedsiębiorstw energetycznych, jak i w zapisach
dotyczących kierunków rozwoju i zagospodarowania przestrzennego Miasta, niezbędnym
okazało się ponowne przeprowadzenie analizy stanu zaopatrzenia Miasta Gorzowa Wlkp.
w nośniki energii oraz wskazanie niezbędnych kierunków działania dla zapewnienia szeroko rozumianego bezpieczeństwa energetycznego Miasta.
Dodatkowo wystąpiły nowe uwarunkowania wynikające z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, co z jednej strony związane jest z koniecznością spełniania podwyższonych
wymagań, w szczególności np. tych związanych z ochroną środowiska, z drugiej daje
szansę na pozyskanie środków na wsparcie finansowe niezbędnych inwestycji.
Przyjęcie niniejszego projektu „Aktualizacji założeń...” uchwałą Rady Miasta stanowić będzie spełnienie wymagań stawianych ustawą 'o zmianie ustawy - Prawo energetyczne
oraz o zmianie niektórych innych ustaw' z dn. 08.01.2010 r. (Dz.U. z 2010 r., nr 21, poz.
104) art. 17, że „uchwalenie przez gminę pierwszych założeń..., lub ich aktualizacja powinna nastąpić w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie ww. ustawy”, tj. do marca 2012 r.
Zadaniem niniejszego opracowania jest:
ocena stanu aktualnego zaopatrzenia Miasta Gorzowa Wielkopolskiego w ciepło,
energię elektryczną i paliwa gazowe;
identyfikacja przewidywanych możliwości rozwoju przestrzennego Miasta;
identyfikacja potrzeb energetycznych istniejącej i planowanej zabudowy;
określenie niezbędnych działań dla zapewnienia pokrycia zapotrzebowania;
wytyczenie kierunków działań Miasta dla osiągnięcia optymalnego wyniku przy realizacji założeń do planu zaopatrzenia dla Miasta.
Dokumentami planistycznymi, których założenia i ustalenia uwzględniono w niniejszym
opracowaniu, są:
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gorzowa Wielkopolskiego przyjęte uchwałą nr XII/131/2003 Rady Miasta Gorzowa Wlkp.
z dnia 18 czerwca 2003 r. oraz zmienione uchwałą nr LXXIV/903/2006 Rady Miasta
Gorzowa Wlkp. z dnia 30 sierpnia 2006 r. i uchwałą nr LXV/1046/2009 Rady Miasta
Gorzowa Wlkp. z dnia 25 listopada 2009 r.;
Ocena aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Gorzów Wielkopolski i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, przyjęte uchwałą nr LXXXIII/1282/2010 Rady Miasta Gorzowa Wlkp.
z dnia 27 października 2010 r.;
obowiązujące Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego.
Natomiast dokumentami strategicznymi, których zapisy poddano analizie na cele przedmiotowego opracowania, są:
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na lata
2010 ÷ 2020 przyjęta uchwałą Rady Miasta Gorzowa Wlkp. nr LXVIII/1073/2010 z dn.
3 lutego 2010 r.;
Strategia Mieszkalnictwa miasta Gorzowa Wlkp. – Gorzów Wielkopolski 2001+, przyjęta uchwałą Rady Miasta Gorzowa Wlkp. nr L/491/2001 z dn. 21 lutego 2001 r.;
8
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na lata 2007-2013 przyjęty
uchwałą Rady Miasta Gorzowa Wlkp. nr VIII/96/2007 z dn. 21 marca 2007 r.;
Program ochrony środowiska i Plan gospodarki odpadami wraz z programem usuwania wyrobów zawierających azbest dla Miasta Gorzowa Wielkopolskiego - Aktualizacja, przyjęty uchwałą Rady Miasta Gorzowa Wlkp. nr LII/849/2009 z dn. 29 kwietnia
2009 r.
Dodatkowo w projekcie założeń uwzględniono zapisy ujęte w dokumentach planistycznych
i strategicznych na poziomie województwa:
Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 r.
przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Lubuskiego nr XV/91/2000 z dn. 6 marca
2000 r. wraz z aktualizacją z 2005 r. ;
Program ochrony powietrza dla Gorzowa Wielkopolskiego - miasta na prawach powiatu wprowadzony Rozporządzeniem nr 5 Wojewody Lubuskiego z dn. 27 grudnia
2007 r. - Dz. Urzędowy Woj. Lubuskiego nr 1 z dn. 2 stycznia 2008 r.) – ze względu na
PM10;
Projekt Programu ochrony powietrza dla strefy miasto Gorzów Wielkopolski z grudnia
2011 r. – ze względu na benzo(α)piren;
Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubuskiego przyjęty uchwałą
Sejmiku Województwa Lubuskiego nr XXXVII/272/2002 z dn. 2 października 2002 r.
wraz z projektem zmiany (uchwała Sejmiku Województwa Lubuskiego nr 18/221/11
z dn. 1 marca 2011 r.);
Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku 2025
ze szczególnym uwzględnieniem perspektyw rozwoju energetyki odnawialnej.
Projekt „Aktualizacji założeń…” wykonany został w oparciu o informacje i uzgodnienia
uzyskane w trakcie przeprowadzonej akcji ankietowej oraz spotkań konsultacyjnych
z przedstawicielami przedsiębiorstw energetycznych, instytucji działających na rzecz rozwoju Miasta, dużymi podmiotami gospodarczymi, których działalność w sposób pośredni
lub bezpośredni związana jest z wytwarzaniem i/lub dystrybucją nośników energii zarówno
dla potrzeb własnych, jak i odbiorców zewnętrznych. Dotyczy to również dużych odbiorców
nośników energii.
Instytucje, podmioty objęte akcją ankietową na potrzeby niniejszego opracowania:
Urząd Miasta Gorzowa Wielkopolskiego,
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna Oddział Elektrociepłownia Gorzów, ul. Energetyków 6, 66-400 Gorzów Wlkp.,
PSE Operator S.A. ul. Warszawska 165, 05-520 Konstancin-Jeziorna,
ENEA Operator Sp. z o.o., Oddział Dystrybucji Gorzów Wlkp., ul. Gen. Sikorskiego 37,
66-400 Gorzów Wlkp.,
ENEA S.A., Biuro Sprzedaży w Gorzowie Wlkp., ul. Gen. Sikorskiego 37, 66-400 Gorzów Wlkp.,
PKP Energetyka S.A., Pomorski Rejon Dystrybucji, ul. Czarnieckiego 8, 70-221
Szczecin,
9
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Zakład Energoelektryczny ENERGO-STIL Sp. z o.o., ul. Walczaka 25, 66-407 Gorzów
Wlkp.,
OGP GAZ-SYSTEM S.A., ul. Mszczonowska 4, Warszawa,
Wielkopolska Spółka Gazownictwa sp. z o.o, ul. Grobla 15, 61-859 Poznań,
PGNiG S.A. Wielkopolski Oddział Obrotu Gazem Gazownia Poznańska, ul. Grobla 15,
61-859 Poznań,
PGNiG S.A. oddział w Zielonej Górze, ul. Boh. Westerplatte 15, 65-034 Zielona Góra,
EWE Energia Sp. z o.o., ul. 30 Stycznia 67, 66-300 Międzyrzecz,
obiekty użyteczności publicznej będące własnością Miasta;
spółdzielnie mieszkaniowe i inni administratorzy budynków;
duże zakłady przemysłowe działające na terenie Miasta Gorzów Wielkopolski.
Dane i informacje zawarte w niniejszym opracowaniu, przedstawiają stan na 31 grudnia
2010 r.
10
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
2. Planowanie energetyczne na szczeblu gminnym – zasady
kształtowania gospodarki energetycznej w mieście
Szczególną rolę w planowaniu energetycznym prawo przypisuje samorządom gminnym
poprzez zobowiązanie ich do planowania i organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na swoim terenie. Zgodnie z art. 7 Ustawy o samorządzie gminnym, obowiązkiem gminy jest zapewnienie zaspokojenia zbiorowych potrzeb jej mieszkańców. Wśród zadań własnych gminy wymienia się w szczególności sprawy: wodociągów
i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz.
Prawo energetyczne w art. 18 wskazuje na sposób wywiązywania się gminy z obowiązków
nałożonych na nią przez Ustawę o samorządzie gminnym. Do zadań własnych gminy
w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy planowanie
i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze
gminy, planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg, znajdujących się na terenie gminy.
Polskie Prawo energetyczne przewiduje dwa rodzaje dokumentów planistycznych:
Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe,
Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.
Dokumenty te powinny być zgodne z założeniami polityki energetycznej państwa, miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz ustaleniami zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, a także spełniać wymogi ochrony środowiska.
Zgodnie z art. 19 Prawa energetycznego projekt założeń do planu zaopatrzenia jest opracowywany przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a następnie podlega opiniowaniu
przez samorząd województwa w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz
w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa. Projekt założeń przed uchwaleniem przez Radę Gminy winien podlegać wyłożeniu do publicznego wglądu.
Projekt założeń jest opracowywany we współpracy z lokalnymi przedsiębiorstwami energetycznymi, które są zobowiązane (zgodnie z art. 16 i 19 Prawa energetycznego) do bezpłatnego udostępnienia zarządom gmin swoich planów rozwoju w zakresie zaspokojenia
aktualnego i przyszłego zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.
Plan zaopatrzenia opracowuje wójt (burmistrz, prezydent miasta) w sytuacji, gdy okaże
się, że plan rozwoju opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne nie zapewnia realizacji założeń do planu zaopatrzenia. Plan zaopatrzenia uchwalany jest przez Radę Gminy,
po uprzednim badaniu przez samorząd województwa pod kątem zgodności z polityką
energetyczną państwa.
Poglądowy schemat procedur tworzenia dokumentów lokalnego planowania wynikający
z Prawa energetycznego przedstawia poniższy rysunek.
11
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Rysunek 2-1. Proces planowania energetycznego na szczeblu lokalnym
Wójt, (Burm istrz,
Prezydent)
opracowuje
(art.19 ust.1)
Przedsiębiorstwo
energetyczne
opracowuje
(art.16 ust.1)
Projekt założeń do planu
zaopatrzenia Gminy
w energię
(art.19 ust.3)
Samorząd wojewódzki
(art.19 ust.5)
opiniuje w zakresie
współpracy z innymi
gminami oraz
zgodności z polityką
energetyczną państwa
Procedura SOOS
(ustawa
o udostępnianiu…
Dział IV)
Opiniowanie
RDOŚ
Opiniow anie
PWIS
Art.7 ust.4 i ust 5
Przedsiębiorstwa energetyczne ...
są zobowiązane zapewnić realizację
i finansowanie budowy i rozbudowy sieci,
w tym na potrzeby przyłączeń podmiotów
ubiegających się o przyłączenie na
warunkach określonych
w art. 9 i 46, oraz w Założeniach...
Wyłożenie do
publicznego
wglądu
(art.19 ust.6)
Plan rozw oju
przedsiębiorstw a
energetycznego
– na min. 3 lata
(art.16 ust.2)
Rada Gminy
uchwala
Prezes Urzędu
Regulacji Energetyki
(art.16 ust.6)
uzgadnia w zakresie
przed. elektro. i gaz
ZAŁOŻENIA DO PLANU
(art.19 ust.8)
NIE
Wójt, (Burmistrz,
Prezydent)
opracowuje
Projekt Planu zaopatrzenia
(art.20 ust.1)
Rada Gm iny
uchwala
Wójt , (Burmistrz,
Prezydent)
bada czy Plany
Rozwojowe
Przedsiębiorstwa
zapewniają realizację
Założeń ...
TAK
Samorząd Wojew.
(art.17)
bada zgodność
z polityką energetyczną
państwa
PLAN ZAOPATRZENIA
(art.20 ust.4)
Zarząd
w ojewództwa
(art.23 ust.3 i 4)
opiniuje
PLAN ROZWOJU PE
(art.16 ust.3)
Realizacja inwestycji ujętych
w Planach Rozwoju
działania ujęte w uzgodnionym Planie
rozwoju stanowią podstawę do ujęcia
ich kosztów w taryfie przedsiębiorstwa
Realizacja inwestycji ujętych
w Planie zaopatrzenia
inwestycje i działania ujęte w Planie
zaopatrzenia stanowią podstawę do
ujęcia ich kosztów (części kosztów)
w budżecie Gminy
12
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
3. Charakterystyka miasta
3.1 Położenie geograficzne, główne formy zagospodarowania
Gorzów Wielkopolski jest gminą miejską położoną w północnej części województwa lubuskiego, nad rzeką Wartą. Jako jedna z dwóch stolic województwa jest administracyjnym
i gospodarczym centrum regionu. Położony jest w obrębie dwóch zróżnicowanych krain
geograficznych. Północna część miasta należy do mezoregionu Równina Gorzowska
(z licznymi wzgórzami morenowymi wysokości 50-80 m n.p.m.), a południowa do mezoregionu Kotlina Gorzowska (15-20 m n.p.m.).
Gorzów Wielkopolski graniczy:
od północy z gminą wiejską Kłodawa;
od północnego zachodu z gminą wiejską Lubiszyn;
od południowego zachodu z gminą wiejską Bogdaniec;
od południowego wschodu z gminą wiejską Deszczno;
od wschodu z gminą wiejską Santok.
Powierzchnia Gorzowa Wielkopolskiego wynosi 85,7 km2.
Struktura użytkowania gruntów przedstawia się następująco:
użytki rolne: 4 612 ha, w tym:
grunty orne: 3 790 ha,
sady: 71 ha,
łąki: 482 ha,
pastwiska: 269 ha,
lasy i grunty leśne: 415 ha,
pozostałe grunty i nieużytki: 3 576 ha.
Źródło: GUS Bank Danych Lokalnych
3.2 Warunki klimatyczne
Miasto Gorzów Wielkopolski leży w obrębie strefy klimatu umiarkowanego (przejściowego), na pograniczu dwóch dzielnic: pomorskiej i lubuskiej. Łączy on cechy klimatu oceanicznego oraz kontynentalnego. Charakteryzuje się on nieco chłodniejszymi, obfitującymi
w opady okresami lata i łagodnymi zimami z częstymi odwilżami.
Rejon ten zaliczany jest do najcieplejszych w Polsce.
Opady w mieście Gorzowie wahają się pomiędzy 550-600 mm. Maksimum przypada na
miesiące letnie, minimum na okres zimowy. Długość zalegania pokrywy śnieżnej wynosi
59 dni w ciągu roku. Rocznie odnotowuje się także średnio 19 dni z burzami i 2 dni z gradem.
Wilgotność względna na terenie miasta charakteryzuje się statycznym przebiegiem
w ciągu roku. Maksymalne wartości, rzędu 71%, występują w listopadzie i grudniu, minimalne natomiast w czerwcu, sięgając około 50%.
13
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Zgodnie z Polską Normą PN-76/B-02403 teren Polski jest podzielony na pięć stref klimatycznych. Dla każdej z nich określono obliczeniową temperaturę powietrza na zewnątrz
budynków, która jest równa także temperaturze obliczeniowej powierzchni gruntu. Wielkość ta jest wykorzystywana do obliczenia szczytowego zapotrzebowania mocy cieplnej
ogrzewanego obiektu.
Gorzów Wielkopolski leży w II strefie klimatycznej, dla której temperatura obliczeniowa
powietrza na zewnątrz budynku wynosi (-)18ºC.
Dane klimatyczne dotyczące średnich wieloletnich temperatur powietrza, podane wg polskiej normy PN-B-02025, dla stacji meteorologicznej „Gorzów Wielkopolski”, przedstawiono w tabeli poniżej.
Tabela 3-1 Średnie wieloletnie temperatury miesiąca i liczba dni ogrzewania dla Gorzowa Wielkopolskiego
Miesiąc
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Temperatura
-1,8
-1,0
2,5
7,4
12,6 16,6 17,7 17,2 13,5
8,6
3,7
0,3
[°C]
Ilość dni ogrze31
28
31
30
10
0
0
0
5
31
30
31
wania
Liczba
676
588
543
378
74
0
0
0
33
353
489
611
*
stopniodni
* Wskaźnik liczby stopniodni jest jednym z wielu wśród parametrów opisujących warunki pogodowe dla
uproszczonego bilansowania potrzeb cieplnych. Liczba stopniodni jest iloczynem liczby dni ogrzewania
i różnicy pomiędzy średnią temperaturą zewnętrzną a średnią temperaturą ogrzewanego pomieszczenia.
Średnia roczna temperatura dla Gorzowa wynosi 8,1°C, a roczna amplituda średnich miesięcznych temperatur wynosi 9,60C. Natomiast średnioroczna liczba stopniodni (dla temperatury wewnętrznej 20°C) wynosi 3 745.
Na podstawie powyższych danych przyjęto następujące założenia:
-18°C obliczeniowa najni ższa temperatura zewnętrzna dla II strefy klimatycznej;
+12°C graniczna temperatura zewn ętrzna, przy której zaczyna się ogrzewanie;
+5,1°C średnia temperatura zewnętrzna w sezonie grzewczym;
+20°C obliczeniowa temperatura pomieszcze ń ogrzewanych;
5 448 h czas trwania okresu grzewczego;
3% udział zysków ciepła od nasłonecznienia.
Dla tak przyjętych wielkości sporządzono wykres uporządkowany zapotrzebowania mocy
cieplnej dla potrzeb ogrzewania w sezonie grzewczym dla miasta Gorzowa i okolicy. Posłużył on w dalszej kolejności do wyliczenia wielkości zużycia ciepła w standardowym sezonie grzewczym.
14
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Wykres 3-1 Wykres uporządkowany zapotrzebowania mocy cieplnej
1,000
zapotrzebowanie mocy cieplnej [MW]
0,900
0,800
0,700
0,600
0,500
0,400
0,300
0,200
0,100
0,000
0
500
1 000
1 500
2 000
2 500
3 000
godziny
3 500
4 000
4 500
5 000
5 500
Dla średnich wieloletnich warunków klimatycznych panujących w rejonie Gorzowa otrzymano, że dla 1 MW mocy cieplnej na potrzeby grzewcze w roku standardowym zużywa się
6 998 GJ, co daje wykorzystanie mocy szczytowej w czasie 1 944 h/rok.
Do dalszych analiz zaprezentowanych w niniejszym opracowaniu przyjęto, że przy zapotrzebowaniu 1 MW mocy cieplnej roczne zużycie ciepła wynosi 7 000 GJ.
3.3 Ludność i zasoby mieszkaniowe
Według danych Urzędu Statystycznego stan ludności w Gorzowie Wielkopolskim na dzień
31.12.2010 r. wyniósł 125 394 osób, w tym 65 850 kobiet i 59 544 mężczyzn. W tabeli poniżej przedstawiono dane dotyczące stanu ludności na terenie Gorzowa Wielkopolskiego
w latach 2001 i 2005-2010.
Tabela 3-2 Stan ludności i ruch naturalny w Gorzowie Wielkopolskim w latach 2001 i 2005-2010 [liczba osób]
Wyszczególnienie
2001
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Ludność ogółem,
w tym:
125 818
125 416
125 504
125 411
125 157
125 383
125 394
Kobiety
65 733
65 695
65 727
65 709
65 620
65 849
65 850
Mężczyźni
60 085
59 721
59 777
59 702
59 537
59 534
59 544
27 092
23 047
22 521
21 982
21 589
21 445
21 189
82 593
84 863
84 890
84 674
84 113
83 815
83 339
16 133
17 506
18 093
18 755
19 455
20 123
20 866
108
119
191
171
233
217
178
Ludność w wieku
przedprodukcyjnym
Ludność w wieku produkcyjnym
Ludność w wieku poprodukcyjnym
Przyrost naturalny
15
energoekspert
EE
energia
sp. z o. o.
i ekologia
W tabelach poniżej przedstawiono charakterystykę zasobów mieszkaniowych i budynków
na terenie Gorzowa Wielkopolskiego w latach 2001 i 2005-2010.
Tabela 3-3 Charakterystyka zasobów mieszkaniowych Gorzowa Wielkopolskiego
Wyszczególnienie
2001
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Zasoby mieszkaniowe ogółem
[liczba mieszkań]
41 995
45 888
46 441
47 070
48 089
48 599
49 122*
Izby
149 018
164 001
165 865
167 956
171 293
172 888
b.d.
2 739,2
2 782,6
2 830,9
2 910,8
2 948,6
2 987*
59,7
59,9
60,1
60,5
60,7
60,1*
21,8
22,2
22,6
23,3
23,5
23,8*
649
578
651
1 023
516
523
50 605
45 690
50 784
80 355
38 214
37 869
[ilość]
Powierzchnia użytkowa mieszkań
2 345,8
2
– ogółem
[tys.m ]
Przeciętna powierzchnia użytko55,9
2
wa mieszkania
[m ]
Przeciętna powierzchnia użytko18,6
2
wa mieszkania na 1 os. [m /os]
Mieszkania oddane do użytkowa755
nia
[liczba mieszkań]
Powierzchnia użytkowa mieszkań
46 088
2
oddanych do użytkowania [m ]
Skróty: b.d. – brak danych
* obliczenia własne
Na podstawie danych z 2009 roku, dotyczących ogólnej liczby mieszkań oraz ich powierzchni użytkowej oraz danych z 2010 roku, dotyczących charakterystyki mieszkań oddanych do użytkowania, można oszacować liczbę mieszkań ogółem dla roku 2010 na:
49 122 mieszkań o łącznej pow. użytkowej: 2 987 tys.m2 (pow. użytk. mieszkania na jedną
osobę: 23,8 m2/os.).
Tabela 3-4 Charakterystyka nowej zabudowy w Gorzowie Wielkopolskim
Wyszczególnienie
2001
2005
2006
2007
2008
Budynki nowe oddane do
177
177
136
134
195
użytkowania – ogółem [ilość]
w tym:
2009
2010
85
126
budynki mieszkalne [ilość]
125
159
115
95
147
67
89
budynki niemieszkalne [ilość]
52
18
21
39
48
18
37
305 961
296 737
731 946
773 626
237 996
232 784
256 933
205 420
259 161
333 256
177 322
116 554
Kubatura nowych budynków
oddanych do użytkowania –
b.d.
3
ogółem [m ]
w tym:
kubatura budynków mieszb.d.
3
kalnych [m ]
Na obszarze miasta Gorzowa liczba ludności utrzymuje się praktycznie na stałym poziomie ± 1%.
16
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
3.4 Sektor usługowo-wytwórczy
Według danych Urzędu Statystycznego (stan na koniec 2010 r.) liczba podmiotów gospodarczych na terenie Gorzowa Wielkopolskiego, zarejestrowanych w systemie REGON,
wynosiła 18 228, w tym:
w sektorze publicznym: 738 podmiotów gospodarczych,
w sektorze prywatnym: 17 490 podmiotów gospodarczych (w tym 13 408 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i 491 spółek z udziałem kapitału zagranicznego).
Liczba osób pozostających bez pracy wynosiła: 4 546 (w tym 2 222 mężczyzn); stopa bezrobocia: 7,8%.
Gorzów Wielkopolski jest miastem o charakterze przemysłowym (głównie chemiczny, włókienniczy, maszynowy, drzewny i przetwórstwa rolno–spożywczego). Ta gałąź gospodarki
obejmuje ok. 60% osób pracujących w mieście.
W mieście dominują małe firmy prowadzone przez osoby fizyczne.
Na ekonomiczny rozwój miasta duży wpływ ma funkcjonująca tu podstrefa Kostrzyńsko–
Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, oferująca inwestorom wiele ulg. Całkowity obszar podstrefy Gorzów Wielkopolski zlokalizowany w granicach miasta to 86 ha.
W Gorzowie funkcjonują m.in.: ZWCH STILON S.A., HOLDING – ZREMB Gorzów S.A.,
Fabryka Maszyn do Drewna GOMAD Sp. z o.o., Magnum Spółka Jawna, SE Bordnetze
Polska, TPV Displays Polska, Bama Polska, Faurecia, Vetoquinol Biowet, Yetico, Enka.
Gorzów Wielkopolski jest największym ośrodkiem Euroregionu „Pro Europa Viadrina”,
w ramach którego współpracuje z miastami partnerskimi w Niemczech, Włoszech
i Szwecji.
Gorzów leży na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych, co sprzyja rozwojowi
miasta i zachęca do inwestowania w nim.
3.5 Podział na jednostki bilansowe
Dla prawidłowej i efektywnej oceny stanu zaopatrzenia Gorzowa Wielkopolskiego
w nośniki energii oraz dla potrzeb planowania energetycznego dokonano podziału obszaru
miasta na energetyczne jednostki bilansowe.
Podstawę tak przyjętego podziału stanowiły następujące założenia:
rodzaj jednostki energetycznej, jednorodnej w miarę możliwości pod względem funkcji
użytkowania terenu i charakterystyki budownictwa,
w miarę możliwości jednorodny sposób zaopatrzenia w ciepło.
Cechy charakterystyczne poszczególnych jednostek bilansowych, na które podzielono
obszar Gorzowa Wielkopolskiego, przedstawiono w tabeli 3-5.
17
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Przy określaniu wyposażenia tych jednostek w infrastrukturę techniczną uwzględniono
zaopatrzenie ich w sieć gazową, sieć systemu ciepłowniczego oraz wskazano lokalizację
GPZ-tów. Wszystkie jednostki posiadają rozbudowaną sieć elektroenergetyczną średniego
i niskiego napięcia.
Podział Miasta na jednostki bilansowe przedstawiono na rys. 3-1, a charakterystykę jednostek zawarto w tabeli poniżej.
Rysunek 3-1 Podział miasta Gorzów Wielkopolski na jednostki bilansowe
18
EE
Tabela 3-5 Charakterystyka jednostek bilansowych
Ozna
czeNazwa
Lokalizacja / obręb
nie
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Zagospodarowanie
przestrzenne
Istniejąca infrastruktura
techniczna
Funkcja mieszkaniowo-usługowo-administracyjna.
W północnej części użytki rolne i ogródki działkowe, na pozostałym obszarze zabudowa jedno i wielorodzinna o wysokiej intensywności.
Obiekty użyteczności publicznej (urząd pracy, komenda policji, szpitale,
hale sportowe, szkoły, kościoły) i usług (centra handlowe, hotele, gastronomia, stacje paliw, TVP). Na południowym-wschodzie zakład produkcyjny Prefadom.
Jednostka zasilana z msc. System ciepłowniczy
obejmuje praktycznie całą jednostkę – os. Ustronie,
Chemik, Parkowe, Zacisze, Sady.
Lokalizacja GPZ Jedwabie. Na terenie jednostki
linie: 400 kV (w części północnej), 220 i 110 kV.
W obrębie całej jednostki – linie SN i stacje trafo
SN/nN.
Sieć gazowa s/c i n/c dobrze rozwinięta.
G1
Górczyn
Obejmuje osiedla:
Przylesie, Ustronie,
Chemik, Zacisze,
Parkowe, Sady
G2
Janice,
Wawrów
Obejmuje osiedle
Janice i tereny przemysłowe
Funkcja przemysłowo-usługowa.
Na północy zakłady przemysłowe: Silwana, Interbiowet i Stilon, EC Gorzów, ZE Gorzów powierzchnie magazynowe. W części środkowej zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna oraz usługowa, magazynowa, obiekty
użyteczności publicznej: szkoła, dom opieki, zakład karny, kino, Miejskie
Centrum Sztuki, Urząd Celny, park Czechówek i ogródki działkowe. W
części południowej użytki rolne i dolina rzeki Warty.
Lokalizacja źródła msc – EC Gorzów wraz ze stacją
gazu zaazotowanego.
Również zasilanie z kotłowni indywidualnych.
Sieć gazowa s/c i n/c głównie w części środkowej.
Lokalizacja SE 220/110 kV Gorzów oraz GPZ Stilon
i Wawrów. Linie: 400 kV (w części północnej), 220
i 110 kV. W obrębie całej jednostki – linie SN i stacje
trafo SN/nN.
G3
Zakanale
Obejmuje dzielnice
Zakanale i część
dzielnicy Nowy Dwór
Funkcja mieszkaniowo-usługowo-przemysłowa.
Przy kilku ulicach w północnej części jednostki stoją stare kamienice
wielorodzinne, przy pozostałych zabudowa jednorodzinna. Zabudowa
usługowo-przemysłowa (m.in. BAMA Polska, liczne sklepy, hurtownie,
salony, Dworzec PKP, szkoły). W części centralnej i południowej jednostki – użytki rolne, tereny zielone.
Lokalizacja Ciepłowni Zakanale, przebieg magistrali
ciepłowniczej. Zasilanie z kotłowni indywidualnych.
Sieć gazowa s/n i n/c poprowadzona na terenach
zabudowanych.
Przez jednostkę przebiegają linie 110 kV. Na terenach zabudowanych - linie SN i stacje trafo SN/nN.
G4
Siedlice
Obejmuje dzielnice
Siedlice
Funkcja mieszkaniowa oraz rolnicza.
Zabudowa jednorodzinna, zlokalizowana w części środkowej jednostki
oraz wzdłuż głównych ulic na południu. Pozostały obszar: użytki rolne,
otwarte. Na północy rzeki Warta i Stara Warta, w części środkowej również inne mniejsze cieki wodne.
Brak msc. Zasilanie z kotłowni indywidualnych.
Występuje sieć gazowa s/c. Brak n/c.
Przez jednostkę przebiegają linie: 110 i 220 kV. Na
terenach zabudowanych - linie SN i stacje trafo
SN/nN.
G5
Karnin,
Zieleniec
Obejmuje dzielnice:
Karnin, Zieleniec, część
os. Nowy Dwór
Funkcja mieszkaniowo-rolnicza.
Zabudowa jednorodzinna o niskiej intensywności, zlokalizowana przede
wszystkim wzdłuż głównych ulic. Pozostałe tereny głównie o funkcji rolniczej, ogródki działkowe, kolej, cieki wodne.
Przez jednostkę przebiega gazociąg s/c DN225
EWE. Sieć s/c i n/c.
G6
Zamoście
Obejmuje: Zamoście,
Zawarcie, osiedle
Ułańskie
Funkcja mieszkaniowo-usługowa.
Jednostka położona na lewym brzegu Warty. Połączona z prawobrzeżną
częścią miasta Mostem Staromiejskim i Lubuskim. Leży pomiędzy rzeką
Wartą a Kanałem Ulgi.
Zabudowa jedno i wielorodzinna z usługami towarzyszącymi o średniej
obejmuje os. Ułańskie i Zamoście.
Sieć gazownicza n/c i s/c we wschodniej części
(osiedla mieszkaniowe).
Lokalizacja GPZ Przemysłowa. Na terenie jednostki
19
EE
Ozna
czenie
Nazwa
Zagospodarowanie
przestrzenne
intensywności, zlokalizowana we wschodniej części jednostki.
Zlokalizowane są tu zakłady przemysłowe: Zremb i Fabryka Maszyn do
Drewna Goma oraz liczne punkty usługowe, szkoły, Dworzec towarowy
PKP, port rzeczny, stadion żużlowy. Nad rzeką Wartą znajduje się przystań kajakowa oraz obiekty sportowo-rekreacyjne. W zachodniej części
jednostki rozległe tereny zielone, użytki rolne, łąki, obszary ogródków
działkowych.
G7
Wieprzyce
Obejmuje osiedla:
Tartaczne, Zielona
Dolina, część osiedla
Słonecznego
G8
Małyszyn
Obejmuje osiedla:
Małyszyn Wielki, Baczynka, Myśliborskie,
Chróścik, Baczyna
Kolonia
G9
G10
Santocko
Chwalęcice
Obejmuje tereny przyłączone do miasta
z gminy Kłodawa
Obejmuje osiedla:
Piaski, Słoneczne
(część), Słowiańskie
i Staszica
Funkcja mieszkaniowo-usługowa oraz tereny zielone.
Rozległe tereny zielone popoligonowe w zachodniej i częściowo w centralnej części jednostki. We wschodniej części zabudowa mieszkaniowa
jedno i wielorodzinna wraz z usługami towarzyszącymi. Na południowymwschodzie granicą jednostki jest rzeka Warta. W południowej części
przebiega kolej ze stacją PKP, użytki rolne, ogródki działkowe, obiekty
usługowo–produkcyjne m.in.: Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska. Na
wschodzie – oczyszczalnia ścieków.
Funkcja przemysłowo-usługowo-mieszkaniowa oraz rolnicza.
Zabudowa mieszkaniowa w poszczególnych dzielnicach. W dzielnicy
Małyszyn zabudowa jednorodzinna, dom kultury, szkoła, obiekty sportowe, Zakład Doświadczalny Hodowli i Aklimatyzacji Roślin „Małyszyn”.
W dzielnicy Baczyna występuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna
oraz podstrefa gorzowska Kostrzyńsko-Słubickiej Strefy Ekonomicznej
wraz z licznie tu działającymi przedsiębiorstwami, hotel, Starostwo Powiatowe. W dzielnicy Chróścik zabudowa jednorodzinna, Zakład Utylizacji
Odpadów ze składowiskiem odpadów, kościół, plac sportowy.
Na obszarze całej jednostki występują rozległe tereny zielone, otwarte.
Rozległe tereny zielone.
Funkcja mieszkaniowo-przemysłowo-usługowa.
Zabudowa mieszkaniowa jedno i wielorodzinna o wysokiej intensywności
we wschodniej i południowej części jednostki na osiedlach: Piaski, Staszica i Słonecznym. Obiekty usługowe oraz użyteczności publicznej:
szkoły, kościoły, centra handlowe, obiekty sportowe, zbiorniki wodne
o funkcji rekreacyjnej, ogródki działkowe, Park Słowiański, liczne zakłady
przemysłowe m.in. Zakład Farmaceutyczny Biowet. W północnej i zachodniej części jednostki rozległe tereny zielone.
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
techniczna
linie 110 kV. Na terenach zabudowanych - linie SN
i stacje trafo SN/nN.
Sieć gazownicza n/c i s/c we wschodniej i środkowej
części jednostki (osiedla mieszkaniowe).
W zachodniej części jednostki przebiega gazociąg
w/c.
Poza granicami miasta w pobliżu Gorzowa GPZ
Lipowo.
Sieć ciepłownicza Dn250 występuje w północnej
części jednostki, biegnie do Kostrzyńsko–Słubickiej
Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Lokalizacja planowanego GPZ Baczyna. Przez
jednostkę przebiegają linie 110 kV oraz sieci SN .
W części zachodniej sieć gazownicza w/c Dn125
Na pozostałym obszarze s/c.
Brak msc.
Przez jednostkę przebiegają linie 110 kV oraz sieci
SN .
W części zachodniej sieć gazownicza w/c Dn125.
obejmuje praktycznie całą jednostkę – os. Piaski,
Staszica, Słoneczne, Słowiańskie. W rejonie Al.
Konstytucji 3 Maja zlokalizowana jest komora ciepłownicza (dawna Ciepłownia Staszica). Na os.
Słonecznym – przepompownia „Olimpijska”.
Sieć gazownicza s/c i n/c bardzo dobrze rozwinięta
na terenach zabudowanych (część południowa
20
EE
Ozna
czenie
Nazwa
Zagospodarowanie
przestrzenne
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
techniczna
i wschodnia) W części północnej sieć s/c EWE.
Lokalizacja GPZ Słoneczna i Słowiańska. Przez
jednostkę przebiegają linie 110 kV. Na terenach
zabudowanych - linie SN i stacje trafo SN/nN.
G11
Śródmieście
Obejmuje osiedla:
Dolinki, Nowe Miasto
i Stare Miasto
Funkcja mieszkaniowo-usługowa.
Gęsta zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna. Obiekty użyteczności
publicznej: szkoły, sądy, obiekty sportowe, Urząd Wojewódzki, Urząd
Miejski, kościoły, szpital, centra handlowe, dworzec PKS i PKP. W części
centralnej tereny zielone – park Zacisze, park im. M. Kopernika, park im.
Siemiradzkiego, park Wiosny Ludów. Wzdłuż południowej granicy – rzeka
Warta.
obejmuje praktycznie całą jednostkę – os. Dolinki,
Śródmieście, Stare i Nowe Miasto. Lokalizacja komory ciepłowniczej przy ul. Kosynierów Gdańskich.
Sieć gazownicza s/c i n/c bardzo dobrze rozwinięta.
Lokalizacja linii SN i stacji trafo SN/nN.
21
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
3.6 Utrudnienia terenowe w rozwoju systemów energetycznych
Utrudnienia w rozwoju systemów sieciowych można podzielić na dwie grupy:
czynniki związane z elementami geograficznymi,
czynniki związane z istnieniem obszarów podlegających ochronie.
Przy obecnym stanie techniki niemal wszystkie utrudnienia związane z czynnikami geograficznymi mogą być pokonane. Wiąże się to jednak z dodatkowymi kosztami, które nie
zawsze mają uzasadnienie.
Czynniki geograficzne dotyczą zarówno elementów pochodzenia naturalnego, jak
i powstałych z ręki człowieka. Mają one charakter obszarowy lub liniowy. Do najważniejszych należą:
akweny i cieki wodne;
obszary zagrożone zniszczeniami powodziowymi;
tereny bagienne;
obszary nieustabilizowane geologicznie (np. bagna, składowiska odpadów organicznych itp.);
trasy komunikacyjne (linie kolejowe, zwłaszcza wielotorowe i zelektryfikowane,
główne trasy drogowe, lotniska);
tereny o specyficznej rzeźbie terenu (głębokie wąwozy i jary lub odwrotnie: wały
ziemne lub pasy wzniesień).
W przypadku istnienia tego rodzaju utrudnień należy dokonywać oceny, co jest bardziej
opłacalne: pokonanie przeszkody czy jej obejście. Zależy to również od rodzaju rozpatrywanego systemu sieciowego. Najłatwiej i najtaniej przeszkody pokonują linie elektroenergetyczne, trudniej sieci gazowe, a najtrudniej sieci ciepłownicze.
Utrudnienia związane z terenami chronionymi mają charakter obszarowy. Do najważniejszych należą:
obszary przyrody chronionej: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, pomniki przyrody zabytkowe parki;
kompleksy leśne;
obszary urbanistyczne objęte ochroną konserwatorską oraz zabytki architektury;
obszary objęte ochroną archeologiczną;
cmentarze;
tereny kultu religijnego;
tereny wojskowe.
W niektórych przypadkach prowadzenie elementów systemów zaopatrzenia w ciepło jest
całkowicie niemożliwe, a dla pozostałych jest utrudnione, wymagające dodatkowych zabezpieczeń potwierdzonych odpowiednimi uzgodnieniami i pozwoleniami.
Ponadto w przypadku obszarów objętych ochroną konserwatorską mocno utrudnione może być prowadzenie działań termorenowacyjnych obiektów. W każdym przypadku konieczne jest prowadzenie uzgodnień z konserwatorem zabytków.
22
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Utrudnienia związane z elementami geograficznymi
Akweny i cieki wodne
Obszar miasta znajduje się w dorzeczu rzeki Warty (również za pośrednictwem rzek Kłodawka i Srebrna), która dzieli miasto na część lewo- i prawobrzeżną.
W mieście występują liczne kanały i rozbudowany system melioracyjny.
Wody stojące reprezentowane są przez zbiorniki wodne pochodzenia wytopiskowego.
Największe z nich to jeziorko Leśnik przy ul. Emilii Plater i jezioro Błotne.
Te przeszkody wodne stanowić mogą potencjalne utrudnienie dla dalszej rozbudowy systemu ciepłowniczego i gazowniczego.
Trasy komunikacyjne
Gorzów Wielkopolski pełni funkcję ważnego węzła komunikacyjnego oraz miasta tranzytowego. W mieście krzyżują się drogi łączące kraje Europy zachodniej i wschodniej oraz
Europy południowej ze Skandynawią.
Przez miasto przebiegają drogi krajowe: nr 3 Świnoujście – Jakuszyce (granica z Czechami), nr 22 Grzechotki (granica z Rosją) – Kostrzyn nad Odrą (granica z Niemcami).
Na obszarze miasta znajdują się także liczne drogi wojewódzkie i powiatowe oraz gminne.
Gorzów posiada powiązania kolejowe umożliwiające połączenia z wieloma miejscami
w kraju. Główne linie kolejowe to Krzyż – Kostrzyn i Gorzów – Zbąszynek.
Przez teren miasta przebiegają linie kolejowe o łącznej długości 33 kilometrów.
Trasy komunikacyjne mogą stanowić potencjalne utrudnienia dla rozwoju systemów energetycznych.
Rzeźba terenu
Gorzów Wlkp. położony jest w Kotlinie Gorzowskiej, która jest częścią Równiny Gorzowskiej. Miasto położone na wysokości 19-82 m n.p.m. Północna część miasta (prawobrzeżna) znajduje się na obszarze mezoregionu Równina Gorzowska, mającej charakter wysoczyzny, południowa (lewobrzeżna) położona jest w zachodniej części Pradoliny Toruńsko–
Eberswaldzkiej – w Kotlinie Gorzowskiej. Gorzów Wielkopolski jest naturalnie podzielony
na część lewo i prawobrzeżną. Lewobrzeżna (nizinna) obejmuje płaską terasę zalewową,
wznoszącą się na wysokość do 19 m n.p.m. Natomiast prawobrzeżna część znajduje się
w obszarze silnie pofałdowanej północnej krawędzi Pradoliny Warty o wysokościach bezwzględnych kształtujących się w granicach od 23 do 82 m n.p.m.
Opisane wyżej ukształtowanie terenu może stanowić niewielkie utrudnienie w rozbudowie
sieci energetycznych, zwłaszcza dla przesyłu energii cieplnej.
23
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Utrudnienia związane z istnieniem obszarów podlegających ochronie
Obszary przyrody chronionej
W ramach sieci NATURA 2000 na terenie miasta wyznaczono:
obszary specjalnej ochrony (OSO):
Dolina Dolnej Noteci o powierzchni 22 241,5 ha, z której 311,6 ha znajduje się
w granicach miasta Gorzowa, to szeroka dolina rzeczna poprzecinana kanałami
z licznymi łąkami i pastwiskami,
Ostoja Witnicko–Dębniańska o powierzchni 46 993,1 ha, z której 6,9 ha znajduje się
w granicach miasta, to fragment lasów położonych na północ od doliny Warty.
specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO):
Murawy Gorzowskie – obszar zajmuje teren o powierzchni 79,9 ha i całkowicie
znajduje się w granicach rezerwatu przyrody "Gorzowskie murawy" oraz użytku ekologicznego "Gorzowskie murawy kserotermiczne”. Teren ten należy do najcenniejszych obszarów w Zachodniej Polsce chroniących zanikający już element krajobrazu
roślinnego Polski jakim są murawy kserotermiczne,
Ujście Noteci to obszar ujścia Warty i Noteci charakteryzujący się dużymi obszarami
zalewowymi.
Inne obszary podlegające ochronie w granicach administracyjnych Gorzowa to:
użytek ekologiczny „Gorzowskie murawy kserotermiczne”,
rezerwat przyrody „Gorzowskie murawy”,
obszary chronionego krajobrazu: „Dolina Warty i Dolnej Noteci”,
56 pomników przyrody drzew lub grupy drzew,
korytarz ekologiczny „Dolina Kłodawki” będący częścią głównego korytarza ekologicznego „Dolina Warty – Noteci”, doliną Kłodawki łączy kompleks leśny Puszczy
Gorzowsko-Barlineckiej z doliną Warty.
Zlokalizowane na terenie Gorzowa Wielkopolskiego obszary ochronne nie powinny stanowić większego utrudnienia i możliwe jest ich ominięcie przy planowaniu infrastruktury
technicznej dla obszaru miasta.
3.7 Lokalne dokumenty strategiczne i planistyczne
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta Gorzowa Wielkopolskiego
na lata 2010-2020
”Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta Gorzowa Wlkp. na lata 2010-2020” przyjęta
została uchwałą Rady Miasta Gorzowa Wlkp. nr LXVIII/1073/2010 z dnia 3 lutego 2010 r.
W dokumencie określono wizję miasta, która brzmi: „Umacnianie roli Gorzowa Wlkp. jako
stabilnego ośrodka o charakterze regionalnym – największego miasta środkowego pogranicza polsko-niemieckiego oraz Euroregionu Pro Europa Viadrina”. Powyższa wizja realizowana jest w czterech obszarach strategicznych: Oświacie i nauce, Polityce prospołecznej, Ładzie przestrzennym oraz Ochronie środowiska. Dla każdego obszaru strategiczneAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
24
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
go określono cele strategiczne, a dla prawidłowej realizacji tych celów określono główne
programy strategiczne wraz z ich działaniami.
Realizacja wszystkich celów strategicznych powinna odbywać się w oparciu o właściwe
finanse, przy wykorzystaniu dogodnego położenia Miasta, przy odpowiedniej promocji
Miasta oraz dobrej wewnętrznej współpracy międzysektorowej i współpracy z otoczeniem,
a efektem powinien być wpływ na powstanie nowych miejsc pracy, spadek bezrobocia
i rozwój społeczno–ekonomiczny miasta.
Miejska strategia rozwoju, już w opisie stanu obecnego miasta, ujmuje w swoich zapisach
kwestie związane z infrastrukturą energetyczną Gorzowa, takie jak elektroenergetyka, gazownictwo i ciepłownictwo.
Ponadto, z punktu widzenia „Założeń…” i zawartych w nich celów i zadań, znaczące wydają się być przede wszystkim zagadnienia przypisane w Strategii do obszaru „Ochrona
środowiska”. Obszar ten wyznacza siedem programów, którym przypisano konkretne działania. I tak na przykład dla Programu Środ. 3 „Ochrona powietrza”, przypisano następujące
działania o szczególnym znaczeniu dla „Założeń…”:
ograniczenie tzw. niskiej emisji,
termoizolacja budynków.
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta
Gorzowa Wielkopolskiego
„Studium…” zostało przyjęte uchwałą nr XII/131/2003 Rady Miasta Gorzowa Wlkp. z dnia
18 czerwca 2003 r. oraz zmienione uchwałą nr LXXIV/903/2006 Rady Miasta Gorzowa
Wlkp. z dnia 30 sierpnia 2006 r. i uchwałą nr LXV/1046/2009 Rady Miasta Gorzowa Wlkp.
z dnia 25 listopada 2009 r.
W aktualnie obowiązującym Studium zawarto kompleksowy obraz miasta, pokazując dynamikę zmian we wszystkich dziedzinach życia, mogących kształtować przestrzeń publiczną miasta.
Dokument ten stanowi element polityki przestrzennej miasta, określając kierunki kształtowania ładu przestrzenno–funkcjonalnego miasta.
Szczegółowe ustalenia zawierają miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Ich
celem jest takie kształtowanie zagospodarowania przestrzennego miasta, aby zapewnione
zostały niezbędne warunki do zaspokojenia potrzeb bytowych, ekonomicznych, społecznych i kulturowych społeczeństwa, uwzględniając zachowanie równowagi przyrodniczej
i ochrony krajobrazu.
Z punktu widzenia zagadnień stanowiących treść niniejszych „Założeń..” istotne są następujące kierunki działań poruszanych w Studium:
Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów,
Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym
tereny wyłączone spod zabudowy,
Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej,
25
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Wskazania obszarów dla rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni powyżej
2000 m2,
Wskazania i charakterystyka obszarów wymagających przekształceń, rehabilitacji, rekultywacji,
Wskazania i charakterystyka obszarów problemowych.
Na podstawie wykonanej „Oceny aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gorzów Wielkopolski i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego” Rada Miasta Gorzowa Wlkp. podjęła uchwałę nr
LXXXIII/1282/2010 z dn. 27 października 2010 r., która mówi o potrzebie przeprowadzenia
kompleksowej aktualizacji posiadanego „Studium...” w zakresie dostosowania do obowiązujących przepisów, oraz weryfikacji i aktualizacji przyjętych kierunków rozwoju w oparciu
o zaktualizowane uwarunkowania, a w szczególności uwarunkowania demograficznosocjologiczne, środowiskowe i infrastrukturalne.
Strategia Mieszkalnictwa miasta Gorzowa Wielkopolskiego –
Gorzów Wlkp. 2001+
„Strategia Mieszkalnictwa (…)” przyjęta została uchwałą Rady Miasta Gorzowa Wlkp. nr
L/491/2001 z dnia 21 lutego 2001 r.
„Strategia Mieszkalnictwa (…)” jest dokumentem o charakterze sektorowym i zawiera
szczegółową część analityczną oraz kierunki przyszłej polityki mieszkaniowej, zawarte
w celach głównych:
dostępność finansowa mieszkań;
poprawa warunków mieszkaniowych;
podaż mieszkań;
reforma sektora mieszkaniowego.
Wymienionym celom głównym podporządkowane zostały cele operacyjne, w których zawarte są szczegółowe przedsięwzięcia, zakładane efekty, podmioty uczestniczące i źródła
finansowania.
Prawidłowo realizowana polityka wynikająca z niniejszego dokumentu powinna zapewnić
stały przyrost mieszkań i stworzyć potencjalne możliwości poprawy dostępności i warunków mieszkaniowych dla wszystkich grup społecznych.
„Strategia Mieszkalnictwa (…)” została skorelowana z potrzebami mieszkaniowymi mieszkańców, możliwościami finansowymi budżetu gminy, siłą nabywczą gospodarstw domowych oraz procesami rozwoju gminy. I z tego względu stanowi ona cenne źródło informacji
o kierunkach rozwoju i przekształceń w zasobach mieszkaniowych miasta, co z kolei przekłada się na wielkość (wzrost lub spadek) zapotrzebowania ciepła i energii, od tego rodzaju odbiorcy. Potrzeby energetyczne w zabudowie mieszkaniowej miasta, jako jeden
z głównych elementów składowych bilansu energetycznego, generować będą kierunki
rozwoju infrastruktury energetycznej, który jest przedmiotem „Założeń….”.
26
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Na podstawie dokonanej diagnozy sytuacji mieszkaniowej oraz oszacowaniu skali potrzeb
mieszkaniowych w Gorzowie Wlkp., w „Strategii…” wyznaczono cztery strategiczne cele:
Cel 1: Dostępność finansowa mieszkań;
Cel 2: Poprawa warunków mieszkaniowych;
Cel 3: Podaż mieszkań;
Cel 4: Reforma sektora mieszkaniowego.
Z punktu widzenia niniejszych „Założeń…” istotne znaczenie mają następujące zadania
szczegółowe, wymienione dla celu strategicznego nr 2:
Cele operacyjne:
remonty zasobów mieszkaniowych (w efekcie: zmniejszenie kosztów ogrzewania,
zmniejszenie emisji spalin, oszczędność energii cieplnej);
ulepszenia lokali mieszkalnych (poprzez wspieranie inicjatyw najemców i właścicieli
lokali w zakresie: zmiany sposobu ogrzewania, wymiany stolarki okiennej i drzwiowej. W efekcie nastąpi: poprawa izolacyjności pomieszczeń i zmniejszenie strat ciepła oraz oszczędności kosztów energii cieplnej)
„Strategia…” przewiduje , że ww. cele realizowane będą w miarę posiadanych środków
w budżecie gminy oraz możliwości pozostałych podmiotów, tj. spółdzielni mieszkaniowych,
wspólnot mieszkaniowych oraz inwestorów indywidualnych.
W lipcu 2010 r. opracowano informację o realizacji „Strategii…” w latach 2001-2009, która
stwierdza, że kryzys występujący w budownictwie rzutuje na sytuację mieszkaniową
w mieście. Brak środków finansowych dotyka nie tylko ludność ale także przedsiębiorstwa
budowlane i developerów.
W Gorzowie oddaje się do użytku stosunkowo dużo mieszkań (w porównaniu do innych
miast w Polsce), głównie dzięki budownictwu jednorodzinnemu. W sposób odczuwalny
poprawia się infrastruktura techniczna, co skutkuje coraz lepszym dostępem mieszkańców
do wody i kanalizacji. W stosunku do przyrostu liczby mieszkańców Gorzowa na przestrzeni ostatnich lat istniejące rezerwy terenowe pod budownictwo mieszkaniowe wydają
się wystarczające.
Wg informacji o realizacji „Strategii…” w latach 2001-2009 istniejące na terenie Gorzowa
Wlkp. znaczne nadwyżki w możliwościach produkcji wody pitnej, oczyszczania ścieków
oraz utylizacji odpadów stałych pozwalają na pokrycie perspektywicznych potrzeb miasta.
Analogiczna sytuacja panuje w źródłach energetycznych (energia elektryczna, cieplna,
gazownictwo) i telekomunikacji. Obecny stan działań gminy stwarza niedaleką perspektywę szybkiego rozwoju budownictwa mieszkaniowego na nowych terenach miasta. Problemem pozostaje jednak kwestia uzbrojenia nowych obszarów w infrastrukturę techniczną.
27
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami wraz z programem
usuwania wyrobów zawierających azbest dla Miasta Gorzowa Wielkopolskiego
„POŚ i PGO wraz z PUA” uchwalony został przez Radę Miasta Gorzowa Wlkp. uchwałą nr
XXVI/279/2004 z dnia 24 marca 2004 roku w sprawie programu ochrony środowiska wraz
z planem gospodarki odpadami dla miasta Gorzowa Wlkp. Jego aktualizację Rada Miasta
przyjęła uchwałą Nr LII/849/2009 z dnia 29 kwietnia 2009 r.
W aktualizacji „POŚ i PGO wraz z PUA” przedstawiono cele i kierunki działań, dla których
priorytetem jest ochrona dziedzictwa przyrodniczego, racjonalne wykorzystanie materiałów, wody i energii oraz postępująca poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Dla zagadnień ujętych w „Założeniach…” szczególne znaczenie mają zadania określone
w aktualizacji „POŚ i PGO wraz z PUA”:
Ochrona powietrza
Cel nadrzędny: poprawa jakości powietrza, przede wszystkim w zakresie substancji
o stężeniach ponadnormatywnych.
Ww. dokument stwierdza, że jednym ze sposobów na zmniejszanie zanieczyszczenia powietrza są działania prowadzące do ograniczania zużycia nieodnawialnych paliw kopalnych w procesach spalania i zastępowanie ich paliwami odnawialnymi, a tam gdzie jest to
niemożliwe działania zapobiegające powstawaniu zanieczyszczeń w postaci gazów odlotowych poprzez instalacje odpowiednich urządzeń filtracyjnych oraz zgazyfikowanie miasta prowadzące do zmniejszenia szkodliwej emisji. Oszczędność zużycia ciepła przynosi
także termomodernizacja budynków. Proponowane w ramach tego celu działania, to m.in.:
przyłączenie do sieci c.o. nowych odbiorców, wszędzie tam, gdzie istnieją możliwości przyłączenia i rezerwy mocy w miejskich systemach ciepłowniczych;
kontynuacja modernizacji zbiorczych i indywidualnych systemów grzewczych: wprowadzanie kotłów nowej generacji, zmiana nośnika energii jakim jest węgiel na bardziej ekologiczny (gaz, olej opałowy, energia elektryczna, alternatywne źródła energii: energia wodna, z biomasy, słoneczna, pompy ciepła);
dostosowanie budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych do obowiązujących norm cieplnych;
preferowanie w budownictwie materiałów o odpowiedniej izolacji cieplnej;
preferowanie lokalizacji zakładów prowadzących energooszczędną produkcję i emitujących małą ilość zanieczyszczeń;
kontrole zakładów pod kątem zgodności z wydawanymi decyzjami;
instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń oraz poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń.
Wodochłonność i energochłonność gospodarki
Cel nadrzędny: racjonalizacja zużycia wody i energii.
W dokumencie wskazano, iż ograniczenie zużycia energii wpłynie na zmniejszenie zużycia
surowców energetycznych, a także na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do środowiska.
Ponadto określono, że zmniejszenie zużycia energii powinno objąć te sektory, w których
28
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
zużycie jest największe, a więc przemysł i gospodarkę komunalną. Przyjęte dla tego celu
kierunki działań to m.in.:
wprowadzenie energooszczędnych technologii i urządzeń w przemyśle, energetyce
i gospodarce komunalnej;
zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej, w systemach przesyłowych oraz
obiektach mieszkalnych, usługowych i przemysłowych;
stosowanie indywidualnych liczników ciepła w budynkach komunalnych;
poprawa parametrów energetycznych budynków, szczególnie nowo wybudowanych;
racjonalizacja zużycia i oszczędzania energii przez mieszkańców gminy;
wymiana i renowacja wyeksploatowanych instalacji.
Wykorzystanie energii odnawialnej
Cel nadrzędny: dążenie do wykorzystania energii odnawialnej.
„POŚ i PGO wraz z PUA” wymienia, że największe możliwości udziału energii odnawialnej
na terenie Gorzowa Wlkp. istnieją w wykorzystaniu biomasy na potrzeby grzewcze. Źródłem biomasy mogą być uprawy prowadzone na nieużytkach i terenach niezagospodarowanych. Ponadto dokument ten stwierdza, że rozwiązania należy poszukiwać również
w możliwościach wykorzystania biogazu powstającego w wyniku procesów zachodzących
na składowisku odpadów (gaz wysypiskowy).
W celu wykorzystania energii odnawialnej zaproponowano następujące kierunki działań:
inwentaryzację potencjału energii odnawialnej na terenie Miasta Gorzowa Wielkopolskiego;
działalność edukacyjno-informacyjną w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych;
wykorzystanie energii słonecznej do oświetlania ulic i znaków drogowych;
edukację mieszkańców w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii;
wsparcie projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji do produkcji energii wytwarzanej w oparciu o źródła odnawialne;
określenie potencjału technicznego i ekonomicznego energii odnawialnej i niekonwencjonalnej;
promowanie oraz popularyzacja najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania
energii ze źródeł odnawialnych, w tym rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych.
Program Ochrony Powietrza dla Gorzowa Wielkopolskiego
(miasta na prawach powiatu)
W wyniku rocznej oceny jakości powietrza w województwie lubuskim, przeprowadzonej
w 2005 roku przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Zielonej Górze,
stwierdzono na terenie Gorzowa Wlkp. przekroczenie wartości dopuszczalnych zarówno
stężeń 24-godz. pyłu PM10 (w tym przekroczono dopuszczalną częstość przekraczania
poziomu normatywnego), jak i stężeń średniorocznych tej substancji. Stanowiło to podstawę do nadania strefie: „Gorzów Wlkp. – miasto na prawach powiatu” kategorii C, co z kolei
pociągało za sobą obowiązek opracowania dla tej strefy Programu ochrony powietrza
(POP).
29
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
POP dla miasta Gorzowa Wlkp. został sporządzony w 2007 r. i wprowadzony w życie
Rozporządzeniem nr 5 Wojewody Lubuskiego z dnia 27 grudnia 2007 roku (Dz. Urzędowy
Woj. Lubuskiego nr 1 z dnia 2 stycznia 2008 roku).
Program określa ogólny zakres działań do realizacji na terenie miasta, który przyniesie
docelowo efekt w postaci obniżenia poziomu ww. substancji w powietrzu do wielkości dopuszczalnych i docelowych. W zakresie związanym z zaopatrzeniem miasta w energię
jednym z podstawowych kierunków działań zmierzających do przywracania poziomów dopuszczalnych jest modernizacja lub likwidacja indywidualnych źródeł opalanych węglem.
W szczególności problemem są piece o niskiej sprawności w zabudowie wielorodzinnej
zlokalizowanej w centrum miasta oraz indywidualne centralne ogrzewanie w domkach wielo- i jednorodzinnych. Pomimo, że w Gorzowie występuje duży odsetek powierzchni
ogrzewanej gazem, obserwowany jest również powrót do stosowania paliw stałych, a niejednokrotnie ma miejsce spalanie odpadów. Jako najkorzystniejsze rozwiązanie zaproponowano podłączenie maksymalnej liczby mieszkań, zwłaszcza tych ogrzewanych paliwami
stałymi, do miejskiej sieci cieplnej. Jako drugi istotny problem w mieście wskazano emisję
komunikacyjną.
W Programie ochrony powietrza dla Gorzowa Wlkp. określono działania niezbędne do dotrzymania wielkości dopuszczalnych pyłu PM10 w powietrzu, w tym m.in. (mające odzwierciedlenie w „Założeniach”):
rozbudowa centralnych systemów zaopatrywania w energię cieplną wraz z modernizacją obecnych, przechodzenie na technologię preizolowaną;
wypracowanie i wdrożenie polityki finansowej miasta, wspieranej przez województwo,
preferującej proekologiczne sposoby ogrzewania lokali i dofinansowującej chętnych do
zmiany ogrzewania węglowego na proekologiczne, a tam gdzie to jest możliwe – podłączenie do m.s.c.;
likwidacja indywidualnych źródeł ciepła i osiedlowych kotłowni z włączeniem odbiorców do miejskiego systemu ciepłowniczego. POP wskazuje na podłączenie do sieci
cieplnej budynków wielorodzinnych ogrzewanych indywidualnie znajdujących się
w Śródmieściu Gorzowa Wlkp.: na Starym i Nowym Mieście; wskazana powierzchnia
lokali przeznaczonych do podłączenia do sieci cieplnej to: 234 537 m2;
zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną poprzez ograniczanie strat ciepła –
stopniowa termomodernizacja budynków – szczególnie obiektów komunalnych, szkół,
przedszkoli, szpitali oraz starej zabudowy mieszkaniowej.
Termin realizacji Programu został określony na koniec 2015 r.
W 2010 r. opracowano „Sprawozdanie z realizacji programu ochrony powietrza dla miasta
Gorzowa Wlkp.” Sprawozdanie podaje, iż prowadzone w latach 2008-2010 działania koncentrowały się głównie na podłączeniach do sieci cieplnej lub zmianie sposobu ogrzewania - z węglowego na gazowy. W sumie przeprowadzono działania w budynkach o łącznej
powierzchni użytkowej ok. 277 tys. m2. Koszty przeprowadzonych działań wyniosły
4,22 mln zł. Przeprowadzenie tych działań pozwoliło na uzyskanie efektu ekologicznego
w postaci redukcji emisji powierzchniowej pyłu zawieszonego PM10 rzędu 91 Mg/rok. Ponadto poddano pełnej termomodernizacji (wymiana stolarki okiennej, docieplenie ścian
30
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
i dachu) trzy budynki szkolne o łącznej powierzchni użytkowej 10 291 m2, na co wydatkowane zostało 6,4 mln zł. Inne obiekty budowlane poddane były jedynie częściowej termomodernizacji polegającej na wymianie okien lub ociepleniu ścian budynku. Tego rodzaju
prace przeprowadzono na budynkach o łącznej powierzchni użytkowej 98,5 tys. m2, a ich
koszt sięgnął kwoty ok. 12,34 mln zł.
Inne działania związane z termomodernizacją prowadzone były na budynkach podłączonych do sieci cieplnej. W tym przypadku efekt ekologiczny jest niemierzalny, a korzyść
z przeprowadzonych działań koncentruje się na zmniejszeniu zapotrzebowania na ciepło,
a co za tym idzie obniżeniu kosztów eksploatacji.
Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego.
Aktualizacja z horyzontem czasowym do 2020 r.
„Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego. Aktualizacja z horyzontem czasowym do
2020 r.” została przyjęta Uchwałą Nr XXXVII/260/2005 Sejmiku Województwa Lubuskiego
z dnia 19 grudnia 2005 r . Dokument pierwotny dla niniejszej Aktualizacji stanowiła Strategia z 2000 r. (Uchwała Nr XV/91/2000 z 6 marca 2000 r.). W ciągu pięciu lat funkcjonowania poprzedniej strategii (tj. od 2000 r. do 2005 r.), w trakcie okresowych ocen stopnia jej
realizacji, syntetyczny wizerunek województwa w roku 2010 był przedmiotem analiz określających trafność sformułowanych celów oraz przedsięwzięć przewidzianych do wykonania w okresie mieszczącym się w przyjętym horyzoncie czasowym, tj. wtedy do 2010 r.
Aktualizacja strategii akcentuje potrzebę „zdecydowanie szybszego i skuteczniejszego
osiągania postulowanej już (w poprzedniej strategii) wysokiej ścieżki rozwoju. W zakresie
struktury przestrzennej opiera się o ustalenia „Planu zagospodarowania przestrzennego
województwa lubuskiego” z 2002 roku.
W kontekście niniejszego opracowania, szczególnie istotne są zapisy celów operacyjnych
i przynależnych im przedsięwzięć, w tym przede wszystkim mających mocny związek
z przedmiotem opracowania, jak np.:
budowa i modernizacja energooszczędnych źródeł, w tym wykorzystujących lokalne
zasoby surowców,
budowa i modernizacja źródeł wytwarzających energię na bazie surowców odnawialnych.
Pełny zestaw celów strategicznych przedstawia się następująco:
1. Zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu.
2. Podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zwiększenie potencjału innowacyjnego nauki oraz informatyzacja społeczeństwa.
3. Rozwój przedsiębiorczości oraz działania mające na celu podniesienie poziomu
technologicznego przedsiębiorstw i ich innowacyjności dzięki współpracy z nauką.
4. Efektywne, prorozwojowe wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego
i kulturowego.
Celom strategicznym odpowiadają cele operacyjne:
ad.1.:
Modernizacja infrastruktury transportowej oraz zwiększenie dostępności komunikacyjnej regionu.
31
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury technicznej i komunalnej poprawiającej
warunki życia oraz podnoszącej atrakcyjność inwestycyjną obszarów aktywności
gospodarczej – zawarto w nim informacje dotyczące podjęcia działań w celu opracowania Strategii Energetycznej Województwa.
Udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury społecznej - w szczególności w sferach
edukacji, ochrony zdrowia, kultury i opieki społecznej.
Stworzenie sprawnego systemu transportu publicznego przy uwzględnieniu mechanizmów partnerstwa publiczno-prywatnego.
Wspomaganie procesów rewitalizacji miast i obszarów wiejskich.
Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.
Wzrost efektów płynących ze współpracy transgranicznej i międzyregionalnej.
Wspieranie działań na rzecz zwiększenia tożsamości regionalnej.
ad.2:
Podniesienie jakości kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym.
Wzmocnienie i ustabilizowanie kadry naukowej oraz rozwój bazy naukowobadawczej lubuskich uczelni.
Dostosowanie kształcenia do potrzeb regionalnego rynku pracy i standardów UE.
Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży.
Wspieranie działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
Ograniczenie zakresu i skutków wykluczenia społecznego osób i rodzin, ich integracja ze społeczeństwem oraz wyrównywanie szans rozwojowych dzieci i młodzieży.
ad.3:
Usprawnienie mechanizmów transferu innowacji i technologii oraz wzrost efektywności współpracy sfery gospodarki i instytucji naukowych.
Rozwój instytucjonalnego i kapitałowego otoczenia biznesu.
ad.4:
Wykorzystanie walorów środowiska i dziedzictwa kulturowego dla rozwoju turystyki.
Promocja walorów turystycznych i stworzenie systemu informacji turystycznej.
Podejmowanie przedsięwzięć kulturalnych tworzących atrakcyjny wizerunek województwa.
Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku
2025 ze szczególnym uwzględnieniem perspektyw rozwoju energetyki odnawialnej
„Studium(…)” przedstawia aktualny stan i możliwości rozwoju całego sektora energetyki
w odniesieniu do poziomu województwa lubuskiego.
Dla potrzeb „Studium...” sporządzono bilans potrzeb energetycznych z uwzględnieniem
stopnia szczegółowości na poziomie: gmin, powiatów i łącznie dla całego województwa.
Stworzony bilans energetyczny województwa wraz z udziałem energii paliw ze źródeł odnawialnych – w podziale na wszystkie gminy, pozwolił na przedstawienie aktualnej sytuacji
energetycznej poszczególnych gmin województwa lubuskiego, określił słabe i mocne strony infrastruktury energetycznej oraz umożliwił ustalenie wytycznych zmian do roku 2025
w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, gaz ziemny oraz energię ze źródeł
32
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
odnawialnych – na poziomie województwa, powiatów i gmin – w trzech wariantach: optymistycznym, realistycznym i pesymistycznym.
Biorąc pod uwagę wyniki przeprowadzonych analiz zaproponowano cele strategiczne rozwoju energetyki w województwie:
Cel strategiczny I - Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego obecnym
i przyszłym odbiorcom energii na terenie województwa.
Proponowane cele operacyjne:
modernizacja i rozbudowa systemów przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej
w zakresie niezbędnym do zaspokojenia wymagań, tak przyłączanych instalacji wytwórczych, jak i stale wzrastającego zapotrzebowania odbiorców, przy zachowaniu
optymalnego poziomu niezawodności zasilania;
rozwój systemów dostawy gazu wraz z dywersyfikacją kierunków i sposobów dostawy;
modernizacja lub zastąpienie węglowych źródeł ciepła systemowego wraz
z ewentualną modernizacją sieci cieplnych;
wykorzystanie lokalnych bogactw naturalnych;
kontrolowany rozwój energetyki wiatrowej.
Cel strategiczny II - Wdrażanie działań na rzecz zwiększenia efektywności energetycznej i ich popularyzacja.
racjonalizacja wykorzystania energii;
wspieranie działań termomodernizacyjnych;
efektywne zarządzanie energią przez samorządy lokalne.
Cel strategiczny III - Obniżenie poziomu oddziaływania na środowisko naturalne procesów energetycznych na terenie województwa.
rozwój odnawialnych źródeł energii;
modernizacja źródeł węglowych;
likwidacja niskiej emisji.
Cel strategiczny IV - Zapewnienie zrównoważonych warunków rozwoju województwa
poprzez prawidłową realizację procesu planowania energetycznego rozumianego jako
koordynacja działań gmin i przedsiębiorstw energetycznych.
podniesienie świadomości o konieczności podejmowania zadań planowania energetycznego;
stymulowanie koordynacji działań w zakresie planowania zagospodarowania przestrzennego i planowania energetycznego.
33
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
II. CHARAKTERYSTYKA STANU ISTNIEJĄCEGO ZAOPATRZENIA GMINY W NOŚNIKI ENERGII – BILANS ZAPOTRZEBOWANIA CIEPŁA, ENERGII ELEKTRYCZNEJ
I PALIWA GAZOWEGO, ŹRÓDŁA I DYSTRYBUCJA
4. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział
Elektrociepłownia Gorzów– charakterystyka
Rys historyczny i organizacyjny.
Dla zobrazowania stanu istniejącego przedstawione jest skrótowe kalendarium historii zakładu elektroenergetycznego:
1939 Rozpoczęcie budowy elektrowni.
1945 Zdemontowanie i wywiezienie wszystkich urządzeń elektrowni.
1947 Rozpoczęcie I-go etapu odbudowy elektrowni - trzy kotłów parowe SMV oraz trzy
turbiny kondensacyjne Stal
1954 Rozpoczęcie II-go etapu odbudowy elektrowni - kocioł parowy Pauker i turbina przeciwprężna Stal
1967 Połączenie Elektrowni Gorzów z Zakładem Energetycznym Gorzów oraz rozpoczęcie III-go etapu - turbozespół przeciwprężny prod. Zamech-Elbląg
1973 Rozpoczęcie IV-go etapu - kocioł wodny i dwa kotły parowe prod. Rafako oraz dwa
turbozespoły kondensacyjne prod. Zamech-Elbląg
1993 Wyodrębnienie Elektrociepłowni Gorzów ze struktur Zakładu Energetycznego w samodzielne przedsiębiorstwo.
1994 Przekształcenie Elektrociepłowni Gorzów w spółkę akcyjną Skarbu Państwa
1997 Rozpoczęcie budowy zespołu gazowo-parowego
1999 Przekazanie zespołu gazowo-parowego do eksploatacji
2001 Zakup 60% udziałów Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Gorzowie
Wielkopolskim
2003 Oddanie do eksploatacji magistrali ciepłowniczej, łączącej Elektrociepłownię z Osiedlem Staszica.
2006 Odkupienie 40 % akcji spółki PEC Gorzów Sp. z o.o. od Energo-Utech S.A.
2007 Elektrociepłownia „Gorzów" S.A. weszła w skład PGE Polska Grupa Energetyczna
2009 Rozpoczęcie procesu konsolidacji PGE obszaru Energetyki Konwencjonalnej
Działalność Polskiej Grupy Energetycznej koncentruje się na następujących obszarach:
Energetyka Konwencjonalna
Energetyka Odnawialna
Energetyka Jądrowa
Obrót Hurtowy
Dystrybucja
Sprzedaż Detaliczna
34
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Energetyka Konwencjonalna ma 11 oddziałów.
Kopalnie Węgla Brunatnego Grupy Kapitałowej PGE – 2 oddziały
Elektrownie konwencjonalne Grupy Kapitałowej PGE – 3 oddziały
Elektrociepłownie Grupy Kapitałowej PGE – 6 oddziałów
Oddział Elektrociepłownia Lublin Wrotków
Oddział Elektrociepłownia Kielce
Oddział Elektrociepłownia Rzeszów
Oddział Elektrociepłownia Gorzów
Oddział Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz (3 elektrociepłownie)
Oddział Elektrociepłownia Zgierz
2010 Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Gorzów Sp. z o.o. wchodzi w struktury PGE
Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów.
Elektrociepłownia Gorzów – charakterystyka ogólna
W Elektrociepłowni Gorzów urządzenia wytwórcze podzielone są na dwie części:
zespół gazowo-parowy, (który zastąpił w ECI najstarszą część elektrociepłowni wybudowaną w latach 50)
ECII w składzie: - dwa kotły parowe OP-140
turbozespół ciepłowniczy upustowo-kondensacyjny TC 32
kocioł wodny WP-70
Moc elektryczna brutto osiągalna: 97,5 MW;
Moc cieplna osiągalna: 270,0 MW.
Oddział Elektrociepłownia Gorzów posiada decyzję o pozwoleniu zintegrowanym dla instalacji do spalania paliw zlokalizowanej w Gorzowie Wielkopolskim. przy ul. Energetyków 6
oraz instalacji do składowania odpadów zlokalizowanej w m. Janczewo z dnia
z 15.07.2005 r., znak: RŚ.III.JKoł.6618-3/05 (z późniejszymi zmianami – ostatnio
z 17.05.2011 r.) – wydanym przez Wojewodę Lubuskiego ważne do 15 lipca 2015 roku.
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów posiada koncesje:
na wytwarzanie energii elektrycznej ważne do 31.12.2025 roku,
na wytwarzanie ciepła ważne do 31.12.2025 roku,
na przesyłanie i dystrybucję ciepła ważne do 15.10.2025 roku.
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów posiada przydziały limitów CO2:
na lata 2005 ÷ 2007 w wysokości 567 200 Mg/rok,
na lata 2008 ÷ 2012 w wysokości 476 690 Mg/rok.
35
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Elektrociepłownia Gorzów – charakterystyka techniczna
Elektrociepłownia Gorzów składa się z dwóch części:
W skład EC I wchodzi przekazany do eksploatacji w 1999 roku
blok gazowo-parowy, który składa się z turbozespołu gazowego typu GT8C o mocy
elektrycznej 54,4 MW e, kotła odzysknicowego OUG oraz dwóch turbozespołów parowych tj.1 turbozespołu przeciwprężnego typu DDM - 55 o mocy elektrycznej nominalnej 5 MW e i 1 turbozespołu upustowo-przeciwprężnego 3P6-6 o mocy elektrycznej nominalnej 6 MW e
W skład ECII, wybudowanej w latach 70 ubiegłego wieku wchodzą:
dwa kotły parowe OP-140 o jednostkowej nominalnej mocy cieplnej 98 MW t, łącznie
196 MW t;
turbozespół ciepłowniczy upustowo-kondensacyjny TC 32 o mocy elektrycznej maksymalnej 32 MW e;
kocioł wodny WP-70 o mocy cieplnej nominalnej 81,4 MW t.
Szczegółowe dane poszczególnych elementów wytwórczych są następujące:
Blok gazowo – parowy w ECI w składzie:
Turbozespół T-8 – Turbina gazowa o parametrach:
◊ Typ – GT8C – producent Astom Power
◊ Moc elektryczna - 54,4 MW e
◊ Rodzaj paliwa - gaz ziemny zaazotowany
◊ Wartość opałowa paliwa - 20,2 MJ/Nm3
◊ Zużycie paliwa - 7,94 kg/s
◊ Sprawność elektryczna brutto - 34,6%
◊ Rok oddania do eksploatacji: 1999
Turbozespół T-4 – Turbina parowa przeciwprężna DDM-55:
◊ Zasilanie parą z kotła odzysknicowego
◊ Moc elektryczna nominalna - 5,0 MW e
◊ Zużycie pary - 50 t/h (obc. max)
◊ Ciśnienie pary - 3,7 MPa (max)
◊ Temperatura pary - 435°C
◊ Ciśnienie pary wylotowej - 0,4 MPa
◊ Temperatura pary wylotowej - 210°C
◊ Turbina przystosowana do pracy przy obniżonym ciśnieniu pary wylotowej 0,2 MPa.
◊ Rok oddania do eksploatacji - 1958
Turbozespół T-5 - Turbina parowa upustowo – przeciwprężna 3P6-6:
◊ Zasilanie parą z kotła odzysknicowego
◊ Moc elektryczna nominalna - 6,0 MW e
◊ Zużycie pary - 86 t/h
◊ Ciśnienie pary - 3,7 MPa (max)
◊ Temperatura pary - 435°C
◊ Wydajność upustu - 15 t/h
◊ Ciśnienie upustu - 2,2 MPa
36
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
◊ Temperatura upustu - 345°C
◊ Temperatura pary wylotowej - 260°C
Kocioł odzysknicowy – parowy:
◊ Zasilanie – spaliny gorące z turbiny gazowej T8
◊ Typ – OUG – producent Foster Wheeler
◊ Temperatura pary z kotła – 450 °C,
◊ Ciśnienie pary z kotła – 4,0 MPa.
◊ Wydajność nominalna w parze – 84 t/h,
◊ Wydajność cieplna w parze – 67 MW t
◊ Kocioł odzysknicowy ma dodatkowo zainstalowane palniki gazowe dopalające
zasilane gazem ziemnym zaazotowanym
◊ Wydajność kotła w parze z dopalaniem – 140 t/h
◊ Wydajność cieplna w parze z dopalaniem – 112 MWt
◊ Dodatkowo podgrzewacz wody sieciowej zainstalowany za częścią parową na
wylocie spalin z kotła
Rodzaj podgrzewacza - wodny
Temperatura nominalna wody na wylocie – 117 °C
Temperatura nominalna wody na wlocie - 95 °C
Wydajność cieplna podgrzewacza – 10,7 MWt
◊ Rok oddania do eksploatacji 1999
Blok ciepłowniczy w ECII w składzie:
Dwa kotły węglowe OP 140 (K101 i K102)– parowe, każdy o parametrach:
◊ Paliwo – węgiel kamienny, miał
◊ Typ – OP 140 - producent Rafako Racibórz
◊ Temperatura pary z kotła – 540 °C,
◊ Ciśnienie pary z kotła – 10,0 MPa.
◊ Wydajność nominalna w parze – 140 t/h,
◊ Wydajność cieplna w parze – 98 MW t
◊ Sprawność kotła przy wyd. parowej 140 t/h – 89%
◊ Temperatura wody zasilającej – 220 °C
Turbozespół T6 – turbina upustowo – kondensacyjna TC32:
◊ Zasilanie podstawowe - kocioł węglowy parowy OP-140
◊ Zasilanie wariantowe - kocioł odzysknicowy parowy bloku gazowo-parowego
◊ Moc elektryczna szczytowa (Gup = 0 t/h) - 32 MW e
◊ Moc elektryczna. znamionowa (Gup = 80 t/h) - 27 MW e
◊ Zużycie pary świeżej - 165 t/h (znamionowe)
◊ Ciśnienie pary świeżej - 8,83 MPa
◊ Temperatura pary świeżej - 535°C
◊ Wydajność IV-go upustu regulowanego - 80 t/h (max.)
◊ Ciśnienie IV-go upustu regulowanego - 0,12 MPa
◊ Temperatura IV-go upustu regulowanego - 110°C
37
EE
◊
◊
◊
◊
◊
◊
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Ciśnienie I-ego upustu nieregulowanego - 3,2 MPa
Temp. I-ego upustu nieregulowanego - 410°C
Ciśnienie II-ego upustu nieregulowanego - 1,6 MPa
Temperatura II-ego upustu nieregulowanego - 350°C
Maksymalny przełyk części NP. dla Pup= 0,12 MPa - 110 t/h
Rok oddania do eksploatacji - 1978
Zgodnie z projektem innowacyjnym w EC Gorzów występuje wykorzystanie turbiny parowej T-6 z bloku węglowego ( zaprojektowanej na ciśnienie pary świeżej 8,83 MPa i temperaturę 535 °C oraz strumie ń nominalny 165 t/h) do współpracy z blokiem gazowo-parowym
w okresie letnim,- przy zmniejszonym zapotrzebowaniu na ciepło,- poprzez zasilenie tej
turbiny parą świeżą z kotła odzyskowego o ciśnieniu 4,1 MPa, temperaturze 450°C
i strumieniu 80 t/h. Jednocześnie w układzie bloku gazowo-parowego zostają w okresie
letnim wyłączone dwie turbiny przeciwprężne. Rozwiązanie to pozwala na zwiększenie
mocy elektrycznej bloku gazowo-parowego w okresie letnim o ok. 7 MW e (tj. ok. 11%) przy
wykorzystaniu tego samego strumienia gazu.
Jednocześnie blok węglowy jest w okresie letnim wyłączony z ruchu, co znacząco wpływa
na zmniejszenie emisji CO2.
Kocioł szczytowy wodny WP70 (KW1) w ECII:
Paliwo – węgiel kamienny (miał)
Typ – WP 70 - producent Rafako Racibórz
Wydajność max trwała – 81,4 MWt
Ciśnienie robocze – 2,5 MPa
Temperatura wody zasilającej
przy pracy podstawowej – 70 °C
przy pracy szczytowej – 110 °C
Maksymalna temperatura wody wylotowej
przy pracy podstawowej – 155 °C
przy pracy szczytowej – 155 °C
Przepływ wody przez kocioł
przy pracy podstawowej – 815 t/h (+30%, -5%)
przy pracy szczytowej – 1530 t/h (+30%, -5%)
Gwarantowana sprawność kotła – 84%
Rok oddania do eksploatacji - 1976
W roku 2010 Elektrociepłownia Gorzów wyprodukowała ok. 2 011 TJ ciepła, z czego 67%
to ciepło wytworzone w ECI, a 33% wytworzone zostało w ECII.
Struktura wytwarzanego ciepła w roku 2010 przedstawiała się następująco:
w wodzie grzewczej - 87% produkcji ogólnej ciepła,
w parze technologicznej o ciśnieniu 0,4 MPa - 11% produkcji ogólnej ciepła,
w parze technologicznej o ciśnieniu 1,2 MPa - 2% produkcji ogólnej ciepła.
Zestawienie produkcji ciepła i jego sprzedaży na przestrzeni ostatnich lat przedstawiono
w tabeli 4-1.
38
energoekspert
EE
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Tabela 4-1 Zestawienie produkcji i sprzedaży ciepła z EC Gorzów w latach 2003 ÷2010
Wyszczególnienie
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Moc zamówiona w wodzie grzewczej
MW
197,1
195,4
196,2
193,7
199,7
203,6
198,6
197,9
Moc zamówiona w parze 0,4 MPA
MW
41,5
38,8
33,8
33,7
32,0
32,0
14,0
12,0
Moc zamówiona w parze 1,2 MPa
MW
18,3
15,7
12,5
12,0
9,0
5,5
5,5
5,0
TJ
1 816,3
1 994,3
1 940,1
1 879,8 1 820,4
1 783,0
1 748,1
2 010,97
ze spalania gazu
TJ
1 051,5
1 144,9
1 114,2
1 077,6 1 310,0
1 301,2
1 281,8
1 344,4
ze spalania węgla
TJ
764,9
849,4
825,9
510,4
481,8
466,3
666,6
Produkcja ciepła w skojarzeniu
TJ
1 720,6
1 925,9
1 900,5
1 817,5 1 820,2
1 730,5
1 687,2
1 941,5
Sprzedaż ciepła w wodzie grzewczej
do miejskiego systemu ciepłowniczego
TJ
867,7
1 023,9
1 080,6
1 091,98 1 030,1
1 103,1
1 145,0
1 332,2
Sprzedaż ciepła w parze 0,4 MPa
z EC Gorzów
TJ
422,1
358,3
327,9
326,6
310,3
286,7
226,7
219,5
Sprzedaż ciepła w parze 1,2 MPa
z EC Gorzów
TJ
164,3
156,9
164,9
153,8
130,7
56,7
44,6
39,5
Sprzedaż ciepła łącznie w Gorzowie
Wielkopolskim
TJ
1 454,1
1 539,0
1 573,5
1 572,4 1 471,1
1 446,5
1 416,4
1 591,2
Potrzeby własne na przesyle
TJ
9,9
7,7
4,1
4,7
3,8
3,5
3,1
3,8
Potrzeby własne EC Gorzów
TJ
70,3
90,3
50,6
49,999
48,3
49,3
50,0
61,95
TJ
106,97
150,3
134,2
124,3
156,4
162,2
158,2
192,1
%
7
9
8
7
10
10
10
11
MW
12,0
14,0
14,0
14,0
14,0
14,0
14,0
14,0
TJ
175,0
206,96
177,6
128,4
140,9
121,5
120,4
161,9
Produkcja ciepła ogółem
w tym
Straty cieplne sieci ciepłowniczej
Moc zamówiona w wodzie grzewczej
poza Gorzowem Wlkp.
Sprzedaż ciepła poza Gorzowem
Wielkopolskim
802,2
Zestawienie powyższe wskazuje na wahania wielkości produkcji związane z jednej strony
z przyrostem ilości nowych odbiorców, a z drugiej – ze zmiennością warunków atmosferycznych w sezonie grzewczym.
Powyższe dane wyraźnie można zaobserwować na przedstawionym wykresie 4-1.
Wykres 4-1 Zmienność produkcji ciepła w EC Gorzów w latach 2001 i 2003 ÷ 2010
39
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Wyraźny spadek produkcji występuje na systemie parowym (z ECII - węglowym), gdzie
w roku 2001 zapotrzebowanie było w wysokości ok. 79 MW, a w roku 2010 tylko 17 MW –
spadek o ok. 78%.
Wytwarzana w EC Gorzów energia elektryczna wyprowadzana jest w następujący sposób:
Energia elektryczna z turbiny gazowej wyprowadzona jest za pośrednictwem transformatora blokowego do sieci 110 kV. Energia elektryczna z generatorów turbin parowych T4 i T5 może być dostarczona na napięciu 6 kV bezpośrednio do odbiorcy
przemysłowego lub poprzez dwa transformatory trójuzwojeniowe do systemu 110 kV.
Energia elektryczna z generatora turbiny T6 może być dostarczona na napięciu 6 kV
bezpośrednio do odbiorcy przemysłowego lub poprzez dwa transformatory trójuzwojeniowe do systemu 110 kV.
Wielkość wyprodukowanej w roku 2010 w Elektrociepłowni Gorzów energii elektrycznej
wyniosła ok. 640 GWh, z czego 73% energii wyprodukowano w ECI, a 27% energii zostało
wyprodukowane w ECII.
Struktura produkcji energii elektrycznej w roku 2010 przedstawiała się następująco:
produkcja w skojarzeniu - 81% produkcji ogólnej energii elektrycznej,
produkcja w kondensacji - 19% produkcji ogólnej energii elektrycznej.
Zestawienie produkcji energii elektrycznej oraz wielkości jej sprzedaży na przestrzeni
ostatnich lat i porównawczo za rok 2001 przedstawiono w tabeli 4-2.
Tabela 4-2 Zestawienie produkcji energii elektrycznej w latach 2001 i 2003 ÷ 2010 w MWh
Wyszczególnienie
2001
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Produkcja energii
606 600 673 899 697 092 688 822 672 142 678 708 601 533 640 793 643 549
elektrycznej
w tym
bd
469 030 516 247 513 464 472 438 504 396 423 467 465 353 466 775
ze spalania gazu
bd
204 869 180 845 175 358 199 704 174 312 178 066 175 440 176 774
ze spalania węgla
Sprzedaż energii
elektrycznej
576 300
643 017
666 836 660 076 643 381 649 859 571 652 607 842 612 564
Struktura paliw, jako energii pierwotnej zużywanych do wytworzenia energii elektrycznej
i ciepła dla roku 2010 przedstawia się następująco:
węgiel kamienny ok. 124 tys. Mg/rok, tj. ok. 29% - wartość opałowa 20 ÷ 23 MJ/kg
gaz ziemny zaazotowany ok. 250 000 tys. m3/rok, tj. ok. 71% - wartość opałowa
20,2 MJ/Nm3
olej opałowy ok. 200 Mg/rok, tj. ok. 0,03% - wartość opałowa 43,740 MJ/kg
gdzie udział procentowy wskazuje stopień wykorzystania energii pierwotnej.
EC Gorzów jest zasilana w wodę z dwóch źródeł:
z wodociągu miejskiego na potrzeby bytowo - sanitarne,
z ujęcia powierzchniowego, z rzeki Warty na potrzeby technologiczne w ilości
ok. 2 500 tys. m3/rok.
40
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Pobór wody powierzchniowej z ujęcia wody na rzece Warcie, następuje poprzez ujęcie
brzegowe zlokalizowane na prawym brzegu rzeki Warty w km 58+755. Na teren Zakładu
woda jest doprowadzana 2 rurociągami tłocznymi Ø 800.
Przygotowanie wody kotłowej, pobranej z rzeki Warty, jest procesem wspólnym dla obu
części EC Gorzów poprzez:
zmiękczenie przez dekarbonizację i koagulację w dwóch akcelatorach,
sedymentacji w komorze sedymentacyjnej,
filtracji w otwartych żwirowych filtrach grawitacyjnych,
demineralizacji, przy pomocy filtrów sorpcyjnych i wymieniaczy jonitowych.
Oprócz wody kotłowej woda zmiękczona wykorzystywana jest do napełniania i uzupełniania zładu w sieciach ciepłowniczych. Ilości potrzebne do tego celu w latach 2003 – 2010
są zobrazowane w tabeli 4-3.
Tabela 4-3 Ilości ubytków wody niezbędnej do uzupełnienia zładu ciepłowniczego w latach 2003 –
2010.
Wyszczególnienie
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Ubytki wody sieciowej w wodnym systemie ciepłowniczym
Mg
36 940
36 177
39 135
26 955
31 821
38 098
39 869
57 772
Niezwracany kondensat w
parowych sieciach cieplnych
Mg
55 658
50 482
30 123
35 519
30 494
16 578
11 194
18 133
Zwiększone ilości za rok 2010 wynikają, wg oświadczenia eksploatatora, z konieczności
dodatkowego napełniania sieci po dokonanych wymianach odcinków sieci oraz po wybudowaniu nowych odcinków sieci.
Ochrona środowiska
ECI posiada dwa emitory stalowe oznaczone symbolami E2 i E3.
Emitor E2, tzw. emitor „gorący", o wysokości 45 m i średnicy na wylocie 4,2 m, wykorzystywany jest wyłącznie podczas pracy bloku gazowo-parowego na obciążeniu niższym od
nominalnego. Odprowadza on do otoczenia tę część gorących spalin z turbiny gazowej,
która nie może być wykorzystana w kotle odzysknicowym.
Emitor E3, tzw. emitor „zimny", o wysokości 45 m i średnicy na wylocie 3,5 m wyprowadza
do powietrza spaliny z kotła odzysknicowego podczas pracy bloku gazowo-parowego na
obciążeniu nominalnym lub wyższym od nominalnego. Gazy i pyły w spalinach powstających w czasie pracy bloku gazowo-parowego odprowadzane są do powietrza bez oczyszczenia.
EC II posiada jeden ceramiczny emitor (oznaczony symbolem E1) o wysokości 150 m
i średnicy na wylocie 3,5 m. Jego zadaniem jest odprowadzanie spalin z trzech kotłów węglowych.
Wszystkie kotły węglowe wyposażone są w urządzenia ochrony atmosfery w postaci elektrofiltrów, które zatrzymują pył przed wprowadzeniem spalin do komina.
Ustalone w pozwoleniu zintegrowanym standardy emisji są następujące:
rodzaje i ilości gazów i pyłów dopuszczone do wprowadzania do powietrza przy spalaniu gazu w EC I emitorem E2 lub E3:
Nazwa substancji
Dwutlenek siarki SO2
mg/m
3
przy zawartości 3% tlenu w gazach odlotowych
35
41
EE
Nazwa substancji
Pył
Dwutlenek azotu NO2
mg/m
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
3
przy zawartości 3% tlenu w gazach odlotowych
5
350 – do 31.12.2007 r.
300 – od 01.01.2008 r.
rodzaje i ilości gazów i pyłów dopuszczone do wprowadzania do powietrza przy spalaniu węgla kamiennego w kotłach EC II emitorem E1:
3
Nazwa substancji
Dwutlenek siarki SO2
Dwutlenek azotu NO2
Pył
3
mg/m dla kotła parowego OP-140 przy mg/m dla kotła wodnego WP-70
zawartości 6% tlenu w gazach odlotowych przy zawartości 6% tlenu w gazach
odlotowych
do 31.12.2007 r.
od 01.01.2008 r.
do 31.12.2015 r.
2 395
1 500
2150
570
570
570
312,5
100
312,5
Rzeczywista emisja pyłów i gazów w roku 2000 i w latach 2006 ÷2010 roku kształtowała
się na poziomie wskazanym w tabeli 4-4.
Tabela 4-4 Wielkości wyemitowanych zanieczyszczeń z EC I i EC II w latach 2000 i 2006 ÷ 2010
Rok
2000
2006
2007
2008
2009
2010
Pył
SO2
NO2
CO
Mg/rok
Mg/rok
Mg/rok
Mg/rok
372
1637
1162
141,9
1828,2
691,7
55,5
99,0
1364,0
588,0
39,0
34,5
1143,0
598,0
26,0
40,5
1084,0
655,0
35,0
34,3
842,6
560,5
48,1
Porównania przedstawionych w powyższej tabeli wielkości wskazują na znaczące obniżenie poziomów:
emitowanych pyłów o ok. 76% (rok 2006 – 2010) i o ok. 91% (rok 2000 – 2010),
emitowanego SO2 o ok. 54% (rok 2006 – 2010) i o ok. 49% (rok 2000 – 2010),
emitowanego NO2 o ok. 19% (rok 2006 – 2010) i o ok. 52% (rok 2000 – 2010).
W tabeli 4-5 zestawione są dane dotyczące emisji CO2 związanej z możliwością handlu
wolumenem uzyskanego limitu.
Tabela 4-5 Wielkości emisji CO2 z EC Gorzów w latach 2006 – 2010
Wyszczególnienie
Jedn.
2006
2007
2008
2009
2010
Limit emisji CO2
[Mg/rok]
567 200
567 200
476 690
476 690
476 690
Emisja rzeczywista
[Mg/rok]
515 719
494 856
449 317
475 753
452 063
Nadwyżka /niedobór(-)
[Mg/rok]
51 481
72 344
27 373
937
24 627
Tabela ta wskazuje, że EC Gorzów nie przekraczała w żadnym z przedstawionych lat
udzielonego limitu, mogła więc uzyskać dodatkowe korzyści ekonomiczne sprzedając
nadwyżki zainteresowanym podmiotom.
Niewątpliwy wpływ na takie wyniki w zakresie emisji z tego źródła miały działania modernizacyjne, a mianowicie zmodernizowany został elektrofiltr jednego z kotłów OP-140 i młyny
węglowe obu kotłów OP-140. Natomiast w latach 2001-2003 zainstalowano palniki niskoemisyjne na wszystkich kotłach węglowych. W grudniu 2007 roku został oddany do eksploatacji nowy elektrofiltr dla kotła OP-140 (K-101).
42
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Odpady paleniskowe powstałe w wyniku prowadzonej działalności wytwórczej przez elektrociepłownię były składowane na składowisku w Janczewie, oddanym do eksploatacji
w 1992 roku, natomiast osady podekarbonizacyjne (namuły) w osadnikach na składowisku
przy siedzibie oddziału.
Tabela 4-6 Wielkości odpadów przemysłowych z EC I i EC II w latach 2000 i 2006 ÷ 2010
Rok
2000
2006
2007
2008
2009
odpady paleniskowe
namuły
tys. Mg
2010
b.d.
38,4
33,1
35,0
32,5
27,0
b.d.
1,9
1,9
2,3
1,7
1,2
43
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
5. Zaopatrzenie Miasta w ciepło
5.1 Źródła ciepła na terenie Miasta
W Gorzowie Wielkopolskim potrzeby cieplne pokrywane są ze źródeł energetyki zawodowej, przemysłowej i komunalnej, zasilające odbiorców za pośrednictwem systemu sieci
ciepłowniczych lub bezpośrednio, czynnikiem wodnym lub parowym.
Na terenie miasta zlokalizowane są :
2 źródła systemowe: EC Gorzów i Ciepłownia Zakanale;
105 zinwentaryzowanych kotłowni lokalnych;
Inne źródła lokalne i indywidualne.
5.1.1 Źródła systemowe
Źródłem zasilającym miejski system ciepłowniczy w Gorzowie Wielkopolskim jest Elektrociepłownia Gorzów należąca do PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów, której charakterystyka jest opisana w rozdziale 4.
Charakteryzuje się w zakresie wytwarzania ciepła następującymi głównymi parametrami:
Moc elektryczna brutto osiągalna: 97,5 MW e;
Moc cieplna osiągalna: 270,0 MWt.
Poza tym w system miejski włączona jest Ciepłownia „Zakanale" - aktualnie w rezerwie –
o mocy zainstalowanej 34,89 MW, na węgiel kamienny. Zainstalowane w niej są:
2 kotły WR 10 – rok zabudowy 1989 i 1995 po 11,63 MW mocy nominalnej każdy,
2 kotły WR 5 – rok zabudowy 1988 po 5,815 MW mocy nominalnej każdy.
5.1.2 Kotłownie lokalne
W ramach przeprowadzonej ankietyzacji uzyskano informacje o istniejących kotłowniach
lokalnych i innych źródłach eksploatowanych przez poszczególnych właścicieli.
Wśród zinwentaryzowanych źródeł ciepła (nie uwzględniając źródeł systemowych opisanych powyżej) wyszczególniono 105 obiektów:
9 kotłowni o mocy zainstalowanej powyżej 1 MW, a w tym:
6 kotłowni na gaz ziemny,
1 kotłownia na węgiel,
2 kotłownie dwupaliwowe (gaz i olej)
63 kotłownie o mocach zainstalowanych większych od 0,1 MW, a mniejszych od
1 MW, a w tym:
4 kotłownie na węgiel,
33 kotłownie o mocach zainstalowanych mniejszych od 0,1 MW, a w tym:
1 kotłownia na olej,
2 kotłownie na węgiel,
44
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
W skład kotłowni lokalnych wliczane są kotłownie wytwarzające ciepło dla potrzeb własnych obiektów przemysłowych, obiektów użyteczności publicznej oraz budynków mieszkalnych. Paliwem wykorzystywanym w ww. kotłowniach jest głównie gaz ziemny, natomiast w niewielkim zakresie paliwo stałe (węgiel, koks, miał węglowy) i olej opałowy.
Niektóre z kotłowni lokalnych zasilają obiekty zlokalizowane wokół kotłowni przy wykorzystaniu niskoparametrowych sieci, ale zawsze dotyczy to kompleksu tego samego właściciela.
Łączna moc zainstalowana w źródłach wymienionych powyżej wynosi ok. 79 MW z czego
ok. 89% stanowią kotłownie gazowe, poniżej 1% kotłownie olejowe, ok. 3% mocy zainstalowanych jest w kotłowniach węglowych, a pozostałe ok. 8% mocy w kotłowniach dwupaliwowych. Zestawienie kotłowni przedstawiono w tabeli umieszczonej w załączniku 1.
5.1.3 Źródła indywidualne – niska emisja
Źródła tzw. „niskiej emisji" dotyczą:
wytwarzania ciepła na potrzeby ogrzewania budynków mieszkalnych i publicznych
oraz dostawy cwu do tych obiektów,
wytwarzania ciepła grzewczego i technologicznego w przemyśle.
Definicja „niskiej emisji” z urządzeń wytwarzania ciepła, tj. w kotłach i piecach, najczęściej
dotyczy tych źródeł ciepła, z których spaliny są emitowane przez kominy niższe od 40 m.
W rzeczywistości zanieczyszczenia emitowane są głównie emitorami o wysokości około
10 m, co powoduje rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń po najbliższej okolicy i co jest
szczególnie odczuwalne w okresie zimowym.
Podstawowym nośnikiem energii pierwotnej dla ogrzewania budynków i obiektów zlokalizowanych w Gorzowie Wielkopolskim, nie będących podłączonymi do systemu ciepłowniczego, jest paliwo stałe, przede wszystkim węgiel kamienny w postaci pierwotnej, w tym
również złej jakości, np. muły węglowe. Procesy spalania tych paliw w urządzeniach małej
mocy, o niskiej sprawności średniorocznej, bez systemów oczyszczania spalin (piece ceramiczne, kotły i inne), są źródłem emisji substancji szkodliwych dla środowiska
i człowieka, takich jak: CO, SO2, NOx, pyły, zanieczyszczenia organiczne, w tym kancerogenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), włącznie z benzo(α)pirenem
oraz węglowodory alifatyczne, a także metale ciężkie.
Inwentaryzacja obiektów „niskiej emisji" sprowadza się do oszacowania ilości mieszkań
i ich powierzchni ogrzewalnych. Są to wielkości związane głównie z budownictwem jednorodzinnym ogrzewanym indywidualnie, wielorodzinnymi, ale wybudowanymi na obrzeżach
miasta, gdzie nie istniał system ciepłowniczy, a także budynkami z odleglejszej historii,
a dotychczas nie modernizowanymi, głównie w historycznej dzielnicy Śródmieścia.
W ramach realizacji ustaleń zawartych w POP dla Gorzowa, wprowadzonego rozporządzeniem Wojewody Lubuskiego w 2007 roku, wykonane zostały zadania związane z częściową likwidacją „niskiej emisji" poprzez wymianę ogrzewania piecowego na gazowe
w budynkach przy ulicach: Kosynierów Gdyńskich, Kazimierza Wielkiego, Wyszyńskiego,
Grobla, Prostej, Koniawskiej, Przemysłowej, Wał Okrężny, Spokojnej Waryńskiego, Wawrzyniaka, Wąskiej, Wiatraczna, Zielonej, Łokietka, Łużyckiej, Wodnej, Armii Polskiej, Podmiejskiej, Warszawskiej, Sikorskiego.
45
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
5.2 Charakterystyka systemu ciepłowniczego
System ciepłowniczy w Gorzowie Wielkopolskim składa się z wyprowadzonych z EC Gorzów odcinków sieci:
Sieci z czynnikiem wodnym,
Sieć z czynnikiem parowym.
System ciepłowniczy z czynnikiem wodnym obejmuje znaczną część miasta i jego charakterystyka przestawia się następująco:
Długość całkowita sieci ok. 95 km, w tym 60% (ok. 57 km) wykonana jest w technologii
preizolowanej
Zgodnie z określeniami eksploatatora system ciepłowniczy obejmuje trzy rejony:
RE Centrum
RE Staszica
RE Górczyn
W układzie tych rejonów sieci przedstawione są w tabeli 5-1.
Tabela 5-1 Długości systemu wodnych sieci ciepłowniczych w Gorzowie w 2010 r. w układzie rejonów
REJON
Sieć wysokoparametrowa
[m]
%
Sieć niskoparametrowa
[m]
30 279
RE CENTRUM
RE STASZICA
RE GÓRCZYN
RAZEM
w tym
preizolowana:
tradycyjna:
w tym
preizolowana:
tradycyjna:
w tym
preizolowana:
tradycyjna:
w tym
preizolowana:
tradycyjna:
23 384
6 895
20 750
%
OGÓŁEM REJONY
[m]
1 027
w tym
77 preizolowana:
tradycyjna:
23
692
335
1 465
w tym
15 013
5 737
29 823
72 preizolowana:
15 696
14 127
80 852
53 preizolowana:
54 093
26 759
67 preizolowana:
28
tradycyjna:
75
1 390
11 750
31 306
w tym
67 preizolowana:
tradycyjna:
33
w tym
preizolowana:
tradycyjna:
95
5
w tym
47
tradycyjna:
tradycyjna:
24 076
7 230
22 215
77
15 088
7 127
41 573
68
17 975
23 598
95 094
43
57 139
37 955
60
23
32
w tym
2 279
9 471
14 242
19 preizolowana:
3 046
11 196
21 preizolowana:
81
w tym
33
%
tradycyjna:
57
w tym
79
tradycyjna:
40
Zestawienie powyższe wskazuje, że istnieją znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi
rejonami w zakresie zrealizowanej modernizacji sieci ciepłowniczych:
Wysoki stopień w rejonie Centrum – ok. 77% sieci w preizolacji,
Znacznie niższy poziom ilości sieci preizolowanej w rejonie Górczyn – ok. 43%.
Niemniej podkreślić należy, że sieć wysokoparametrowa jest w bardzo wysokim stopniu
zmodernizowana, bo poziom ok. 67% jest poziomem wysokim w porównaniu z innymi systemami w Polsce.
Znaczącym obrazem stanu sieci jest okres, w którym dane odcinki sieci zostały wybudowane lub zmodernizowane. Przedstawione to jest zbiorczo w tabeli 5-2.
46
EE
Tabela 5-2 Lata powstania odcinków sieci w Gorzowie
Okres realizaRejon
Sieć wysokoparametrowa
cji
1991-2010
preizolowana
CENTRUM
kanałowa i napowietrzna
1972-1995
STASZICA
preizolowana
GÓRCZYN
preizolowana
1991-2010
energoekspert
energia
Sieć niskoparametrowa
preizolowana
preizolowana
1980-1992
1995-2010
preizolowana
1973-1994
sp. z o. o.
i ekologia
Okres realizacji
1992-1995
1986-1994
1994-1997
1983-1992
1992-2006
1978-1991
Natomiast w układzie poszczególnych średnic długości w zakresie sieci wysokoparametrowych (temperatury nominalne 135/70°C) s ą przedstawione w tabeli 5-3.
Tabela 5-3 Zestawienie długości odcinków sieci wysokoparametrowych w Gorzowie w 2010 r.
Długość sieci cieplnych
Średnica
Razem
rurociągu
RE ŚRÓDMIEŚCIE
RE STASZICA
RE GÓRCZYN
[mm]
[m]
[m]
0
0
765
2 760
2 230
518
5 034
2 079
4 367
296
2 140
3 011
1 699
2 755
2 043
377
125
80
0
30 279
600
500
450
400
350
300
250
200
150
125
100
80
65
50
40
32
25
20
15
Razem
[m]
0
602
0
339
1 238
234
6 624
457
1 410
2 031
1 790
1 522
1 908
1 472
741
304
55
6
17
20 750
[m]
3 713
283
0
0
1 902
0
1 208
2 350
3 256
2 254
2 507
3 420
3 028
5 001
522
370
9
0
0
29 823
3 713
885
765
3 099
5 370
752
12 866
4 886
9 033
4 581
6 437
7 953
6 635
9 228
3 306
1 051
189
86
17
80 852
Dla sieci niskoparametrowych (temperatury nominalne 80/60°C) długo ści sieci w układzie
poszczególnych średnic przedstawione są w tabeli 5-4.
Tabela 5-4 Zestawienie długości odcinków sieci niskoparametrowych w Gorzowie w 2010 r.
Średnica
Razem
rurociągu
RE ŚRÓDMIEŚCIE
RE STASZICA
RE GÓRCZYN
[mm]
300
250
200
[m]
[m]
0
0
0
[m]
0
0
0
[m]
221
150
2 021
221
150
2 021
47
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Średnica
rurociągu
RE ŚRÓDMIEŚCIE
RE STASZICA
RE GÓRCZYN
[mm]
[m]
[m]
[m]
150
125
100
80
65
50
40
32
25
Razem
0
59
184
358
215
174
37
0
0
1 027
259
242
359
113
373
119
0
0
0
1 465
Razem
[m]
1 793
1 048
1 774
2 249
1 404
838
59
148
45
11 750
2 052
1 349
2 317
2 720
1 992
1 131
96
148
45
14 242
Schemat przebiegu sieci przedstawiono na rys 5-1. Natomiast szczegółowy przebieg sieci
systemu ciepłowniczego przestawiono na mapie umieszczonej w części graficznej opracowania.
Rysunek 5-1 Schemat przebiegu sieci ciepłowniczej z czynnikiem wodnym
48
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Przekazanie ciepła odbiorcom realizuje się poprzez 594 węzły cieplne, z czego 46 to grupowe, a 548 to indywidualne węzły cieplne (w tym 2 węzły bezpośrednie i 7 hydroelewatorów). Ich łączna moc zainstalowana wynosi ok. 246 MW pokrywając zapotrzebowanie mocy zamówionej w czynniku wodnym w wysokości ok. 197,9 MW. Wszystkie eksploatowane
węzły ciepłownicze są zautomatyzowane.
Węzły te są w większości zmodernizowane. Okresy uruchamiania węzłów w poszczególnych Rejonach eksploatacji przedstawiono w tabeli 5-5.
Tabela 5-5 Chronologia uruchamiania węzłów ciepłowniczych w systemie Gorzowa
Rejon Eksploatacji
Lata powstania węzłów cieplnych [rok]
Wymiennikowe
Kompaktowe
CENTRUM
1991-1997
1997-2010
STASZICA
1991-1996
1997-2010
GÓRCZYN
1983-1996
1997-2010
5.3 Zapotrzebowanie ciepła i sposób pokrycia - bilans stanu istniejącego
Zapotrzebowanie na ciepło na terenie miasta wg stanu na koniec roku 2010 określono na
395,32 MW, w tym:
267,55 MW dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego,
43,80 MW dla potrzeb użyteczności publicznej,
83,97 MW dla potrzeb usług komercyjnych i wytwórczości (w tym przemysłu).
Roczne zużycie ciepła na terenie miasta oszacowano na ok. 2 591 TJ, w tym:
1 687 TJ dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego,
265 TJ dla potrzeb użyteczności publicznej,
639 TJ dla potrzeb usług komercyjnych i wytwórczości (w tym przemysłu).
Zestawienie bilansowe zapotrzebowania ciepła dla odbiorców w Gorzowie Wielkopolskim,
jako wynikowe z sumowania poszczególnych jednostek bilansowych, z uwzględnieniem
charakteru odbiorów i sposobu ich zaopatrzenia przedstawiono w tabeli 5-6. Wielkości zapotrzebowania poszczególnych grup odbiorców w układzie procentowym przedstawiono
na wykresie 5-1, a na wykresie 5-2 procentowy udział sposobu zaopatrzenia odbiorów.
Szczegółowe zestawienie bilansowe w rozbiciu na poszczególne jednostki bilansowe
w Gorzowie Wlkp. przedstawiono w zał. 2.
Przy opracowaniu bilansu cieplnego Gorzowa Wielkopolskiego, określającego zapotrzebowanie na moc i energię cieplną przez odbiorców z terenu miasta, wykorzystano następujące dane:
zapotrzebowanie mocy i energii cieplnej z systemu ciepłowniczego określone na podstawie informacji udzielonych przez PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna
S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów;
49
energoekspert
EE
energia
sp. z o. o.
i ekologia
zużycie gazu sieciowego wg informacji przekazanych przez Wielkopolską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o. Zakład Gazowniczy w Poznaniu oraz przez EWE Energia
Sp. z o.o. Region Zachód;
dane o sposobie ogrzewań budynków mieszkalnych wielorodzinnych otrzymanych od
administratorów (ankietyzacja);
dla odbiorców indywidualnych wielkości zapotrzebowania mocy cieplnej oszacowano
wskaźnikowo wg zajmowanej powierzchni użytkowej lub kubatury obiektu;
wartości zapotrzebowania energii dla większych odbiorców określone są wg rzeczywistej wielkości zużycia energii podanej przez odbiorcę, natomiast dla pozostałych odbiorców są wielkościami wyliczonymi w oparciu o zapotrzebowanie mocy szczytowej
i przyjęty czas poboru mocy dla danego charakteru odbioru (ankietyzacja);
Podstawą dla oceny rozkładu zabudowy w poszczególnych jednostkach bilansowych były
dane pozyskane z topograficznej bazy danych.
Przedstawiony bilans potrzeb cieplnych jest bilansem szacunkowym, wynikowym w zakresie dotyczącym pokrycia tych potrzeb z wykorzystaniem źródeł poza-systemowych tj.
ogrzewania węglowego (lokalnych kotłowni węglowych i ogrzewania indywidualnego), wykorzystania innych paliw (np. olej opałowy lub tp.) oraz wykorzystania OZE.
Tabela 5-6 Zapotrzebowanie mocy cieplnej w Gorzowie Wielkopolskim wg stanu z 2010 r.
Zapotrzebowanie CIEPŁA [MW]
Gaz sieciowy
Miejski system ciepłowniczy
EC
Gorzów
Ogrzewanie
węglowe
Inne
(olej,
en.el.)
OZE +
odzysk
ciepła
wielorodzinnej
11,65
119,81
18,65
46,63
2,16
0,00
jednorodzinnej
30,07
0,00
0,00
35,61
2,55
0,42
267,55
14,46
28,06
0,00
1,07
0,00
0,21
43,80
c.o. + c.w.u.
24,80
17,97
13,33
3,35
0,04
0,00
59,49
technologia +
wentylacja
6,75
0,00
17,00
0,00
0,00
0,73
24,48
87,73
165,84
48,98
86,67
4,75
1,36
395,32
Wyszczególnienie
Mieszkania
w zabudowie
Obiekty użyteczności
publicznej
Usługi komercyjne
i wytwórczość
Ogółem
Razem
Wykres 5-1 Procentowy udział mocy odbiorców ciepła w Gorzowie Wlkp. w 2010 r.
50
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Wykres 5-2 Procentowy udział sposobu zaopatrzenia w ciepło odbiorców w Gorzowie Wlkp. w 2010 r.
Obrazem sposobu ogrzewania mieszkań w Gorzowie Wielkopolskim jest wykres 5-3.
Wykres 5-3 Sposób zaopatrzenia odbiorców mieszkaniowych w Gorzowie Wielkopolskim w 2010 r.
Wykres ten wskazuje na to, że budownictwo wielorodzinne w znaczący sposób zaopatrywane jest przy wykorzystaniu miejskiego systemu ciepłowniczego (stanowi to 45% zapotrzebowania na moc cieplną budownictwa mieszkaniowego), natomiast budownictwo jednorodzinne zaopatrywane jest indywidualnie poprzez urządzenia spalające węgiel kamienny (stanowi to 13% zapotrzebowania na moc cieplną budownictwa mieszkaniowego).
Znaczący jest jeszcze udział gazu ziemnego w zaopatrzeniu budownictwa jednorodzinnego (stanowi to 11% zapotrzebowania na moc cieplną budownictwa mieszkaniowego).
Obrazem stopnia energetycznego wykorzystania terenu jest wielkość gęstości cieplnej
zapotrzebowania mocy dla zabudowy danego terenu. Jest to wielkość wynikająca z ilorazu
zapotrzebowania mocy cieplnej wykorzystywanej przez ogrzewane budowle i powierzchni
51
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
całkowitej analizowanego terenu, na którym zlokalizowane są te budowle. Celem porównywania jest pokazanie w jakim stopniu dany teren jest zabudowany i z jakimi wymaganiami cieplnymi, co jest zobrazowane na wykresie 5-4.
Wykres 5-4 Wielkości gęstości cieplnej zabudowy Gorzowa Wielkopolskiego w 2010 r.
5.4 Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych
Jednym z najważniejszych celów strategicznych przedstawionych przez PGE Górnictwo
i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów jest zapewnienie
odpowiedniego potencjału wytwórczego i przesyłowego pozwalającego na zabezpieczenie
obecnego i przyszłego zapotrzebowania miasta Gorzowa na ciepło.
Przewidywany zakres działań winien zapewnić m.in. dostosowanie majątku wytwórczego
EC Gorzów w 2015 r. do wymogów środowiskowych dyrektywy IED.
Pierwszym zadaniem inwestycyjnym planowanym do realizacji w planie inwestycyjnym na
lata 2011÷2015 jest zadanie strategiczne o nazwie „Budowa nowego bloku gazowoparowego", który składać się będzie z:
dwóch turbozespołów gazowych typ GE MS6FA,
dwóch kotłów odzysknicowych typ HRDG,
turbozespołu parowego upustowo-kondensacyjnego,
trzech generatorów energii elektrycznej.
Przewidywana łączna moc elektryczna bloku gazowo-parowego wyniesie około
130÷140 MWe brutto przy pracy w kondensacji. Moc cieplna dyspozycyjna nowego bloku
gazowo-parowego wyniesie ok. 87÷90 MWt.
Dla zadania tego PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów wydana została dnia 17 maja 2011 r. zmiana decyzji o pozwoleniu zintegrowanym (DW. II. 7222.42.2011).
52
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Nowy blok gazowo-parowy będzie wytwarzał w kogeneracji energię elektryczną i ciepło
i pracował będzie jako źródło podstawowe dla systemu ciepłowniczego miasta Gorzowa
Wielkopolskiego. Oddanie bloku do eksploatacji planowane jest w 2015 roku.
Drugim zadaniem inwestycyjnym planowanym do realizacji jest projekt pn. „Budowa bloku
biomasowego". Zadanie jest w końcowej fazie opiniowania przed decyzją wprowadzająca
do Planu zadań strategicznych PGE SA. Na podstawie przeprowadzonych analiz został
wybrany wariant budowy bloku z kotłem fluidalnym biomasowym zabudowanym na fundamencie kotła węglowego K102 wraz z nową turbiną parową upustowo-kondensacyjną.
Moc bloku w paliwie to 58 MWt, moc elektryczna w kondensacji to 20 MWe, moc upustu
ciepłowniczego turbiny parowej ok. 33 MWt.
Paliwem podstawowym będzie biomasa drzewna w postaci zrębek. Kocioł biomasowy
stanowił będzie również rezerwę mocy cieplnej w wysokości 53 MWt w parze w przypadku
awarii którejś z turbin gazowych.
Dyspozycyjna moc cieplna z bloków energetycznych kogeneracyjnych, które będą pracowały po 2015 r. będzie wynosić:
1) Nowy blok gazowo-parowy 87÷90 MWt
2) Istniejący blok gazowo-parowy GT8C + T6 45 MWt
3) Blok biomasowy 33 MWt
4) Razem moc cieplna dyspozycyjna z bloków kogeneracyjnych 165÷168 MWt
Kocioł węglowy OP-140 K101 będzie utrzymany w derogacji czasowej do 2020 roku - jako kocioł szczytowy.
Docelowo w Elektrociepłowni Gorzów planowana jest budowa kotłów szczytowych olejowo-gazowych. Moc kotłów szczytowych wynikać będzie z prognozy długoterminowej zapotrzebowania na ciepło.
5.5 Ocena stanu istniejącego systemu zaopatrzenia w ciepło
Ocenę stanu zaopatrzenia odbiorców w Gorzowie Wielkopolskim w ciepło przeprowadzono odnosząc bilans potrzeb cieplnych dla roku 2010 do sposobu pokrycia tych potrzeb
oraz stanu technicznego infrastruktury obiektów umożliwiających to pokrycie.
Obiekty przyłączone do systemu ciepłowniczego do roku 2015 posiadają pełne zabezpieczenie źródłowe – sumaryczna moc zamówiona w systemie ciepłowniczym osiąga
wielkość ok. 229 MW (uwzględniając potrzeby w Gorzowa i odbiorcy zlokalizowanego
poza miastem) przy osiągalnej mocy zainstalowanej w EC Gorzów na poziomie
270 MW t oraz wpiętej w system ciepłowniczy Ciepłowni Zakanale o mocy 35 MW.
Po 2015 roku nastąpi wycofanie z eksploatacji kotła wodnego KW1 (WP70) będącego
w derogacji naturalnej oraz planowana jest likwidacja kotła K102 (OP-140) wraz
z urządzeniami współpracującymi ze względu na duże zużycie techniczne.
Z uwagi na konieczność dostosowania pracy źródeł systemowych do wymogów środowiskowych dyrektywy IED po 2015 roku oraz na stan techniczny kotłów węglowych
niezbędne są działania mające na celu odbudowę ich potencjału wytwórczego, wymagana będzie realizacja pełnego zakresu działań przedstawionego powyżej planu rozwoju.
53
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
System sieci ciepłowniczych jest systematycznie modernizowany o czym świadczy
wysoki udział ilości sieci preizolowanych (ok. 60%). Niemniej występują rejony o niższym stopniu zmodernizowania, np. Rejon Górczyn – ok. 43% sieci preizolowanej i 20
(na 46 w całym systemie) grupowych wymienników ciepła. Wskazuje to na konieczność dalszej modernizacji systemu ciepłowniczego.
Znaczący problem na terenie miasta stanowi nadal „niska emisja” z ogrzewań piecowych i kotłowni indywidualnych.
54
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
6. System elektroenergetyczny
6.1 Wprowadzenie – charakterystyka przedsiębiorstw – zmiany formalne
W procesie zapewnienia dostaw energii elektrycznej dla mieszkańców Gorzowa uczestniczą przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się: wytwarzaniem, przesyłaniem oraz dystrybucją tejże energii. Ważną grupę stanowią przedsiębiorstwa obrotu sprzedające energię
elektryczną odbiorcom finalnym. Poniżej przedstawiono charakterystyki formalno-prawne
najważniejszych podmiotów odpowiedzialnych za niezakłóconą dostawę energii elektrycznej dla odbiorców zlokalizowanych na obszarze Gorzowa Wielkopolskiego.
6.1.1 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej
Jak już wcześniej wspomniano w rozdziale 4, działalność w zakresie wytwarzania energii
elektrycznej prowadzona jest głównie w Elektrociepłowni Gorzów należącej do spółki PGE
Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A., pozostającej w strukturze Polskiej Grupy
Energetycznej S.A. - jednego z największych producentów i dostawców energii elektrycznej w Polsce, a zarazem jednej z największych firm z sektora elektroenergetycznego
w Europie Środkowej i Wschodniej. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka
Akcyjna jest jednym z sześciu koncernów wchodzących w skład Polskiej Grupy Energetycznej i składa się z centrali oraz 11 oddziałów, rozrzuconych na obszarze całej Polski.
Są to: KWB Bełchatów, KWB Turów, Elektrownia Bełchatów, Elektrownia Turów, Zespół
Elektrowni Dolna Odra, Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz, Elektrociepłownia Kielce,
Elektrociepłownia Rzeszów, Elektrociepłownia Lublin-Wrotków, Elektrociepłownia Zgierz
oraz Elektrociepłownia Gorzów. Przedmiotem działalności wymienionej spółki jest wydobywanie węgla brunatnego oraz wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej oraz ciepła.
Rzeczony podmiot gospodarczy jest największym producentem węgla brunatnego, którego wydobycie stanowi 76% krajowego wydobycia tego paliwa kopalnego, jak również największym producentem energii elektrycznej w Polsce, zdolnym do pokrycia około 40%
krajowego zapotrzebowania.
Siedziba wymienionej spółki mieści się w Bełchatowie, przy ul. 1-go Maja 63. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów posiada koncesje na: wytwarzanie energii elektrycznej – ważną do 31.12.2025 roku, wytwarzanie ciepła ważną do 31.12.2025 roku oraz przesyłanie i dystrybucję ciepła, której termin ważności
upływa z dniem 15.10.2025 roku.
6.1.2 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem energii elektrycznej
Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A., są spółką z siedzibą w KonstancinieJeziornej, która zgodnie z decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DPE-4758(5)/4988/2007/BT z dnia 24 grudnia 2007 r., została wyznaczona Operatorem Systemu
55
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Przesyłowego elektroenergetycznego na okres od 1 stycznia 2008 r. do 1 lipca 2014 r.
Obszar działania tego operatora systemu przesyłowego został określony jako wynikający
z udzielonej temu przedsiębiorcy koncesji na przesyłanie energii elektrycznej z dnia 15
kwietnia 2004 r. Nr PEE/272/4988/W/2/2004/MS z późn. zm., tj. przesyłanie energii elektrycznej, sieciami własnymi zlokalizowanymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
6.1.3 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej
Na terenie Gorzowa Wielkopolskiego działalność w zakresie dystrybucji energii elektrycznej prowadzą: ENEA Operator Sp. z o. o., Zakład Energoelektryczny ENERGO-STIL Sp.
z o.o. oraz PKP Energetyka SA.
ENEA Operator Sp. z o.o. jest spółką wyznaczoną na podstawie Decyzji Prezesa Urzędu
Regulacji Energetyki z dnia 30 czerwca 2007 r. nr DPE-47-94(10)/2717/2008/PJ na operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego na okres na okres od 1 lipca 2007 r.
do 1 lipca 2017 r. to jest na okres obowiązywania posiadanej przez przedsiębiorstwo koncesji
na
dystrybucję
energii
elektrycznej,
przyznanej
decyzją
nr
DEE/50/13854/W/2/2007/PKO z dnia 30 maja 2007 r. z późn. zm.
ENEA Operator Sp. z o.o. to jedna z czterech największych spółek w podsektorze dystrybucji energii elektrycznej. Przedsiębiorstwo dostarcza rocznie niemal 17 TWh energii elektrycznej, zasilając około 2,4 mln odbiorców na obszarze około 58,2 tys. km². Spółka posiada blisko 110 tys. km linii elektroenergetycznych i eksploatuje około 35 tys. stacji elektroenergetycznych.
Funkcję operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego na obszarach związanych z zasilaniem obiektów kolejowych pełni PKP Energetyka S.A., przekształcona z PKP
Energetyka Sp. z o.o., posiadającej wydaną w dniu 25 lipca 2001 r. koncesję na przesył
i dystrybucję energii elektrycznej nr PEE/237/3158/N/2/2001/MS, ważną do dnia 31 lipca
2011 r. i wyznaczonej Operatorem Systemu Dystrybucyjnego elektroenergetycznego
w dniu 14 marca 2008 r., na okres od 17 marca 2008 r. do 31 lipca 2011 r. oraz koncesję
na obrót energią elektryczną - nr OEE/297/3158/N/2/2001/MS z dnia 25.07.2001 r., ważną
do dnia 31 lipca 2011 r.
Ważność posiadanej koncesji na przesyłanie i dystrybucję energii elektrycznej została
przedłużona Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DEE/237ZTO/3158/W/2/2010/BT z dnia 12 maja 2010 r. na okres do 31 grudnia 2030 r. PKP Energetyka Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DPE-47-61(05)3158/2008/BT
z dnia 14 marca 2008 r. oraz Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DPE- 4775(2)/3158/2008/BT z dnia 29 sierpnia 2008 r. została wyznaczona na operatora systemu
dystrybucyjnego elektroenergetycznego na obszarze określonym w koncesji na dystrybucję energii elektrycznej z dnia 25 lipca 2001 r. Nr PEE/237/3158/N/2/2001/MS z późn. zm.,
tj. dystrybucja energii elektrycznej sieciami własnymi zlokalizowanymi na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
Omawiane przedsiębiorstwo energetyczne posiada własną sieć przesyłowo-rozdzielczą
z liniami elektroenergetycznymi średniego i niskiego napięcia, stacjami transformatorowyAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
56
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
mi, a przede wszystkim podstacjami zasilającymi trakcję kolejową, której zasilanie jest
jednym z podstawowych celów spółki prowadzącej działalność na obszarze całego kraju.
Zakład Energoelektryczny ENERGO-STIL Sp. z o.o. z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim, przy ul. Walczaka 25, został wyznaczony operatorem systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego na okres od dnia 1 września 2011 r. do dnia 30 listopada 2018 r. na
obszarze określonym w koncesji na dystrybucję energii elektrycznej - z wyłączeniem zlokalizowanych na tym obszarze sieci dystrybucyjnych, za których ruch jest odpowiedzialny
inny operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego lub operator systemu połączonego elektroenergetycznego wyznaczony w trybie art. 9h ustawy Prawo energetyczne.
Spółka posiada koncesję na dystrybucję energii elektrycznej udzieloną decyzją z Prezesa
URE z dnia 26 listopada 1998 r. Nr PEE/50/40//W/1/98/MS z późniejszymi zmianami.
Udzielona koncesja obejmuje wykonywanie działalności gospodarczej polegającej na dystrybucji energii elektrycznej na potrzeby odbiorców zlokalizowanych na terenie miasta Gorzowa Wielkopolskiego, na obszarze przemysłowym STILON i w jego sąsiedztwie, w obrębie ulic: Walczaka, Pomorska i Podmiejska, za pomocą sieci rozdzielczych o napięciu
6 kV i 0,4 kV. Spółce udzielono również koncesji na między innymi obrót energią elektryczną Nr OEE/52/40/W/1/98/MS, której ważność upływa w dniu 30.11.2018 r.
6.1.4 Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną
Lista sprzedawców energii elektrycznej, którzy zawarli z ENEA Operator Sp. z o. o. umowę o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej, umożliwiającą tym podmiotom
sprzedaż energii elektrycznej do odbiorców z terenu działania ENEA Operator Sp. z o.o.,
kształtuje się jak następuje:
1. ENEA S.A.
2. Vattenfall Sales Poland Sp. z o.o.
3. Alpiq Energy SE Spółka europejska Oddział w Polsce
4. RWE Polska S.A.
5. PKP Energetyka S.A.
6. Dalkia Polska S.A.
7. ENERGA-OBRÓT S.A.
8. EVEREN Sp. z o.o.
9. Lumius Polska Sp. z o.o.
10. PGE Polska Grupa Energetyczna S.A.
11. CEZ Trade Polska Sp. z o.o.
12. Ukrenergy Trade Sp. z o.o.
13. Korela Invest a.s.
14. KI ENERGY Polska S.A.
15. PGE Obrót S.A.
16. CENTROZAP S.A.
17. Fiten S.A.
18. TAURON Sprzedaż Sp. z o.o.
19. Elektrownia Połaniec S.A. - Grupa GDF SUEZ Energia Polska
57
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
20. EGL Polska Sp. z o.o.
21. KOPEX S.A.
22. JES Energy Sp. z o.o.
23. Dalkia Łódź S.A.
24. Metro Group Energy Production Sp. z o.o.
25. Telezet Edward Zdrojek
26. ELEKTRIX Sp. z o.o.
27. Slovenské Elektrárne, a.s. S. A. Oddział w Polsce
28. TAURON Polska Energia S.A.
29. Przedsiębiorstwo Energetyczne ESV S.A.
30. Zakład Elektroenergetyczny H.Cz. ELSEN S.A.
31. Energia dla Firm Sp. z o.o.
32. 3 Wings Sp. z o.o.
33. Nida Media Sp. z o.o.
34. PGNiG Energia S.A.
35. Powerpol Sp. z o.o.
36. Elektrociepłownia Andrychów Sp. z o.o.
37. Propower 21 Sp. z o.o.
38. Szczecińska Energetyka Cieplna Sp. z o.o.
39. Poldanor S.A.
40. Energetyczne Centrum S.A.
Natomiast umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej z PKP Energetyka
S.A., umożliwiające tym podmiotom sprzedaż energii elektrycznej do odbiorców z terenu
działania PKP Energetyka S.A., tj. na całym obszarze kraju z wyłączeniem zlokalizowanych na tym obszarze sieci dystrybucyjnych, za których ruch jest odpowiedzialny inny operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego lub inny operator systemu połączonego elektroenergetycznego wyznaczony w trybie art.9h ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r.
- Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.), zawarli następujący
sprzedawcy energii elektrycznej:
1. CEZ Trade Polska Sp. z o.o.
2. ENERGA - OBRÓT Spółka Akcyjna
3. PGE Obirót S.A.
4. CENTROZAP Spółka Akcyjna
5. Everen spółka z o.o.
6. JES ENERGY Spółka z o.o.
7. POWERPOL Sp. z o.o.
8. Vattenfatl Sales Poland Sp. z o.o.
9. ENEA S.A.
10. RWE Polska S.A.
11. Lumius Polska Sp. z o.o.
12. TAURON Sprzedaż sp. z o.o.
13. Przedsiębiorstwo Energetyczne ESV S.A.
14. FITEN SA.
58
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
15. Slovenske Elektrarne a. s., S.A. Oddział w Polsce
16. „KOPEX" SA
17. ENERGIA DLA FIRM Sp. z o.o.
18. Dalkia Polska S.A.
6.2 System zasilania miasta
Do zasadniczych elementów infrastruktury związanej z zasilaniem danego obszaru
w energię elektryczną należy zaliczyć: podsystem wytwarzania energii elektrycznej, podsystem przesyłu energii elektrycznej oraz podsystem dystrybucji energii elektrycznej.
W niniejszym rozdziale przedstawiono charakterystykę poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego na obszarze miasta Gorzów Wielkopolski.
6.2.1 Źródła, GPZ-ty i linie NN i WN
Na obszarze Gorzowa Wielkopolskiego największym źródłem energii elektrycznej jest
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów.
Obecnie moc elektryczna osiągalna EC Gorzów wynosi 94 MW. Elektrociepłownia składa
się z bloku gazowo-parowego, w skład którego wchodzą: turbina gazowa trójstopniowa
typu GT8C o mocy elektrycznej 54,5 MWe opalana gazem ziemnym zaazotowanym, jednociśnieniowy parowy kocioł odzysknicowy wytwarzający parę o temperaturze 450°C, turbozespół parowy przeciwprężny DDM-55 o mocy 5 MWe oraz turbozespół przeciwprężnoupustowy 3 P6-6, produkcji „Zamech" Elbląg o mocy 6 MWe. Pozostałymi podstawowymi
urządzeniami wytwórczymi w EC Gorzów są: kocioł wodny WP-70, kocioł parowy OP-140
oraz turbozespół ciepłowniczy upustowo-kondensacyjny TC 32 o mocy osiągalnej 32 MWe
z regulowanym upustem ciepłowniczym.
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o, w Gorzowie Wlkp. eksploatuje
instalację wytwórczą opartą na technologii wykorzystania biogazu. Moc zainstalowana
urządzeń wytwórczych wynosi 370 kW.
Na terenie miasta Gorzów Wielkopolski PSE Operator S.A. eksploatuje następujące linie
przesyłowe:
odcinek linii jednotorowej 400 kV relacji Krajnik - Plewiska z przewodami o przekroju
2x525 mm2,
odcinek linii jednotorowej 220 kV relacji Gorzów - Krajnik z przewodami o przekroju
525 mm2,
odcinek linii jednotorowej 220 kV relacji Gorzów - Leśniów z przewodami o przekroju
525 mm2.
Zasilanie elektroenergetycznego systemu rozdzielczego z Krajowego Systemu Przesyłowego zapewnia stacja elektroenergetyczna 220/110 kV Gorzów (symbol GOR), zlokalizowana w granicach administracyjnych miasta Gorzowa Wielkopolskiego, przy ul. Energetyków 6. W stacji tej zabudowano dwa autotransformatory 220/110 kV o mocy 160 MVA
każdy. Stacja Elektroenergetyczna 220/110 kV Gorzów (GOR) jest punktem przyłączenia
do Krajowego Systemu Przesyłowego wyprowadzenia mocy z Elektrociepłowni Gorzów.
59
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Energia elektryczna z turbiny gazowej EC Gorzów jest wstępnie wyprowadzona za pośrednictwem transformatora blokowego do sieci 110 kV i przyłączona do SE „Gorzów”.
Natomiast energia elektryczna wytworzona w generatorach turbin parowych T4 i T5 może
być dostarczana na napięciu 6 kV do sieci ZE ENERGO-STIL Sp. z o.o. lub poprzez dwa
transformatory trójuzwojeniowe do systemu 110 kV.
Energia elektryczna po transformacji z poziomu napięcia NN, rozprowadzana jest za pomocą sieci rozdzielczej WN o znamionowym napięciu 110 kV.
W granicach administracyjnych Gorzowa Wielkopolskiego zlokalizowane są następujące
napowietrzne linie dystrybucyjno-rozdzielcze WN:
linia elektroenergetyczna 110 kV relacji SE „GORZÓW” - „JEDWABIE";
linia elektroenergetyczna 110 kV relacji SE „GORZÓW” - „SŁOWIAŃSKA”;
linia elektroenergetyczna 110 kV relacji „SŁOWIAŃSKA” – „SŁONECZNA”;
linia elektroenergetyczna 110 kV relacji „PRZEMYSŁOWA" – „SŁONECZNA";
linia elektroenergetyczna 110 kV relacji SE „GORZÓW” – „WAWRÓW”;
linia elektroenergetyczna 110 kV relacji „WAWRÓW” – „PRZEMYSŁOWA”.
oraz odcinki pięciu napowietrznych linii dystrybucyjno-rozdzielczych WN:
linii elektroenergetycznej 110 kV relacji „JEDWABIE" - „BARLINEK”;
linii elektroenergetycznej 110 kV relacji SE „GORZÓW” – „SULĘCIN” z odczepem
do GPZ „ŁUPOWO” 110/15/6 kV (w granicach administracyjnych miasta na wspólnych konstrukcjach wsporczych z linią SE „GORZÓW” – „WITNICA”);
linii elektroenergetycznej 110 kV - SE „GORZÓW” – „WITNICA” z odczepem do
GPZ „ŁUPOWO” 110/15/6 kV (w granicach administracyjnych miasta na wspólnych
konstrukcjach wsporczych z linią SE „GORZÓW” – „SULĘCIN”);
linii elektroenergetycznej 110 kV relacji SE „GORZÓW” – „STRZELCE KRAJEŃSKIE”;
linii elektroenergetycznej 110 kV relacji SE „GORZÓW” – „MIĘDZYRZECZ”.
W poniższej tabeli przedstawiono dopuszczalne obciążenie prądowe linii WN w szczycie
letnim.
Tabela 6-1 Dopuszczalne obciążenie prądowe linii WN
Znamionowa
Temp. Min. prze- obciążalObciążalRelacja
Rezerwa Rezerwa
Obciążenie
Lp.
graniczna krój prze- ność przeność letnia
(pełna nazwa węzłów)
lato
letnia
letnia
robocza wodów
wodów roT=30°C
boczych
Od
Do
[°C]
[mm 2]
[A]
[A]
[A]
[A]
[%]
1
2
SE Gorzów
SE Gorzów
40
40
120
120
410/475
410/475
26,0
20,0
205
205
100,0
185,0
87,80
90,24
3
SE Gorzów
40
240
645/735
230,0
325
95,0
29,23
4
SE Gorzów
40
120
410/475
195,0
325
130,0
40,00
5
SE Gorzów
40
120
410/475
80,0
205
125,0
60,98
6
SE Gorzów
Witnica
Sulęcin
Strzelce
Kraj.
Skwierzyna
Słowiańska
Jedwabie
40
240
645/735
135,0
325
190,0
58,46
60
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Znamionowa
Temp. Min. prze- obciążalObciążalRelacja
Obciążenie
Rezerwa Rezerwa
Lp.
graniczna krój prze- ność przeność letnia
(pełna nazwa węzłów)
lato
letnia
letnia
robocza wodów
wodów roT=30°C
boczych
Od
7
Do
[°C]
SE Gorzów
Wawrów
40
Przemy8 Słoneczna
40
słowa
9 Słowiańska Słoneczna
40
Przemy10 Wawrów
40
słowa
Źródło: ENEA Operator Sp. z o. o.
[mm 2]
[A]
[A]
[A]
[A]
[%]
120
410/475
45,0
205
160,0
78,05
120
410/475
0,0
205
205,0
100,00
120
410/475
35,0
205
170,0
82,93
120
410/475
35,0
205
170,0
82,93
Na obszarze Gorzowa Wielkopolskiego zlokalizowanych jest 5 głównych punktów zasilania (GPZ), rozmieszczonych w następujących rejonach miasta:
przy ul. Walczaka - GPZ „JEDWABIE" 110/15 kV o zainstalowanej mocy transformacji
32 MVA;
przy ul. Gwiaździstej 2 - GPZ „SŁONECZNA" 110/15 kV o zainstalowanej mocy transformacji 32 MVA;
przy ul. Przemysłowej 27 - GPZ „PRZEMYSŁOWA" 110/15 kV o zainstalowanej mocy
transformacji 32 MVA;
przy ul. Słowiańskiej - GPZ „SŁOWIAŃSKA" 110/15 kV o zainstalowanej mocy transformacji 32 MVA;
przy ul. Warszawskiej - GPZ „WAWRÓW" 110/15 kV o zainstalowanej mocy transformacji 10 MVA.
Poniżej przedstawiono dopuszczalne obciążenie prądowe oraz dynamikę obciążenia mocy
w stacjach (GPZ) w rozbiciu na szczyt zimowy i letni.
Tabela 6-2 Dopuszczalne obciążenie prądowe oraz obciążenia mocy w stacjach (GPZ) notowane
w szczycie zimowym i letnim
Moc
Napięcie
Obciążenie mocą czynną
Liczba
Rezerwa
zainstalowa- wtórne trans[MW]
Nazwa Węzła
transformamocy
na transforformatorów
Szczyt
Szczyt
torów mocy
[%]
matorów
[ kV]
letni
zimowy
GPZ SŁONECZNA
2
32
16,0
10,0
14,6
54,4
GPZ PRZEMYSŁOWA
2
32
18,2
9,8
11,7
63,4
GPZ SŁOWIAŃSKA
2
32
16,1
10,0
15,1
52,8
GPZ JEDWABIE
2
32
16,0
11,0
14,8
53,8
GPZ WAWRÓW
1
10
16,1
3,5
5,4
46,0
Poza wyżej wymienioną infrastrukturą elektroenergetyczną WN w eksploatacji pozostaje
elektroenergetyczna linia dwutorowa 110 kV relacji SE „GORZÓW” – „STILON”, zasilająca stację transformatorową 110/6 kV, eksploatowaną przez Zakład Energoelektryczny
ENERGO-STIL Sp. z o.o. Wymieniony Operator Systemu Dystrybucyjnego jest zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie głównego wytwórcy energii elektrycznej na rozpatrywanym obszarze, tj. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział ElektroAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
61
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
ciepłownia Gorzów. W układzie podstawowym zasilania, energia elektryczna jest dostarczana z Elektrociepłowni Gorzów za pośrednictwem 8 torów kablowych na poziomie napięcia SN. Awaryjnym układem zasilania są przyłącza napowietrzne z sieci WN ENEA
Operator Oddział Gorzów Wlkp. Zakład Energoelektryczny ENERGO-STIL Sp. z o.o. dysponuje dwoma transformatorami o mocy 31,5 MVA każdy, co jest wielkością o około 30%
większą od aktualnego średniego zapotrzebowania na moc odbiorców zasilanych z sieci
wymienionego Operatora Systemu Dystrybucyjnego.
6.2.2 Linie SN i stacje transformatorowe
Dystrybucja energii elektrycznej na rozpatrywanym obszarze siecią SN odbywa się zasadniczo na 2 poziomach napięcia: 6 kV w przypadku sieci SN Zakładu Energoelektrycznego
ENERGO-STIL Sp. z o.o. oraz 15 kV w przypadku sieci SN należącej do ENEA Operator
Sp. z o.o. Ostatni z wymienionych operatorów systemu dystrybucyjnego eksploatuje sieci
napowietrzne SN 15 kV o długości 42 km, linie kablowe 15 kV o długości 317 km.
Do większości odbiorców końcowych energia elektryczna dociera po transformacji na poziom napięcia nN. W sieci SN ENEA Operator Sp. z o. o. na obszarze Gorzowa Wielkopolskiego pracują 363 stacje SN/SN oraz SN/nN. Łączna moc zainstalowana transformacji
w stacjach transformatorowych 15 kV/0,4 kV jest równa 116 MVA.
Zakład Energoelektryczny ENERGO-STIL Sp. z o.o. eksploatuje 60,37 km linii kablowych
SN oraz 67 stacji elektroenergetycznych, w tym WN/SN - 1 szt.; SN/SN -6 szt.; SN/nN –
60 szt.), w których zainstalowano 143 transformatory sieciowe SN/nN.
Natomiast PKP Energetyka S.A. Oddział w Warszawie - Dystrybucja Energii Elektrycznej
Pomorski Rejon Dystrybucji w Szczecinie posiada na terenie miasta Gorzowa trzy stacje
transformatorowe:
SO-1 wyposażona w transformator o mocy 250 kVA wykorzystany w 70%,
SO-2 wyposażona w transformator o mocy 250 kVA wykorzystany w 70 %,
SO-3 wyposażona w transformator o mocy 160 kVA wykorzystany w 80 %.
6.2.3 Linie nN
ENEA Operator Oddział Gorzów Wlkp. eksploatuje linie nN napowietrzne o długości
114 km oraz linie kablowe nN o długości 520 km. Zakład Energoelektryczny ENERGOSTIL Sp. z o.o. eksploatuje 257 km linii kablowych nN. PKP Energetyka S.A. Oddział
w Warszawie - Dystrybucja Energii Elektrycznej Pomorski Rejon Dystrybucji w Szczecinie
eksploatuje na obszarze miasta Gorzowa Wlkp. linie nN zasilające obiekty na terenach
kolejowych oraz nielicznych odbiorców zlokalizowanych w ich pobliżu. Strukturę linii nN na
obszarze Gorzowa Wlkp. przedstawiono na wykresie 6-1.
62
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Wykres 6-1 Struktura sieci nN na obszarze Gorzowa Wlkp.
Źródło: opracowanie własne
6.3 Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej
Na obszarze Gorzowa Wielkopolskiego nie ma odbiorców końcowych energii elektrycznej
zasilanych z poziomu NN. Wielkość rocznego zużycia energii elektrycznej przez poszczególne grupy odbiorców przedstawiono w tabeli 6-3.
Tabela 6-3 Roczne zużycie energii elektrycznej przez grupy odbiorców w Gorzowie Wlkp. w latach
2008-2010
Zużycie energii elek- Zużycie energii elek- Zużycie energii elekGRUPA ODBIORCÓW
trycznej w 2008 r.
trycznej w 2009 r.
trycznej w 2010 r.
[kWh]
[kWh]
[kWh]
G11
73 065 508
73 848 051
74 736 281
G11p
505 504
522 616
508 594
Gospodarstwa domowe
G12
27 714 640
27 462 974
27 425 942
(odbiorcy korzystający
z taryfy G)
G12p
460 686
451 905
476 534
G12w
605 894
962 910
1 079 114
Usługi, handel i drobny przemysł nN
44 417 027
43 586 155
44 250 252
Zakłady przemysłowe nN
30 661 426
30 870 841
33 601 190
Zakłady przemysłowe SN
107 593 972
103 167 577
109 724 312
Zakłady przemysłowe W N
3 772 837
810 398
595 511
Oświetlenie ulic
5 245 136
5 105 559
5 575 314
Jak wynika z powyższej tabeli, łącznie rząd wielkości zużycia energii elektrycznej na obszarze miasta kształtuje się na poziomie około 295 GWh/rok. Natomiast z danych o obciążeniach stacji GPZ wynika, że maksymalne zapotrzebowanie mocy z sieci WN kształtuje
się na poziomie około 65 MW.
Ważną grupę odbiorców z punktu widzenia miasta stanowią gospodarstwa domowe. Charakterystykę tej grupy odbiorców przedstawiono na wykresach: 6-2 i 6-3.
63
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Wykres 6-2 Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu - taryfa G, w latach 1995-2009 [szt.]
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wykres 6-3 Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w latach 1995-2009 [MWh]
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS
Ogółem liczba odbiorców energii elektrycznej w Gorzowie Wlkp. wg stanu na koniec
2010 r. wynosiła 55 029 z tego:
odbiorcy zasilani z sieci WN – 1,
odbiorcy zasilani z sieci SN – 66,
odbiorcy zasilani z sieci nN – 54 962.
64
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Zakład Elektroenergetyczny ENERGO-STIL Sp. z o.o. zaopatruje w energię elektryczną
około 60 odbiorców przemysłowych, w tym jednego na średnim napięciu, dostarczając im
około 107,5 GWh rocznie. ENERGO-STIL Sp. z o.o. zakupuje energię elektryczną w ok.
85% od PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA Oddział Elektrociepłownia Gorzów, natomiast pozostała część jest dostarczana z sieci ENEA Operator Sp. z o.o.
6.4 Sieci oświetlenia drogowego
Oświetlenie ulic jest bardzo ważnym elementem infrastruktury miejskiej i zajmuje znaczącą pozycję w budżecie. Zadania własne gminy w zakresie oświetlenie reguluje Art. 18 ust.
1 pkt 2) i pkt 3) ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr
89, poz. 625 ze zm.), zgodnie z którym do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia
w energię elektryczną należy planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych
znajdujących się na terenie gminy.
Łączna moc źródeł światła w instalacjach oświetlenia ulicznego będących majątkiem Miasta Gorzowa Wlkp. oraz powierzonego w użytkowanie wynosi 536,6 kW. Na majątku Miasta i w pełnym zakresie eksploatacji przez Urząd Miasta pozostaje: 3 563 szt. punktów
oświetleniowych, 143 szt. szafek oświetleniowych, 117 km linii kablowych nN oraz 2 910
szt. latarni ulicznych. Ponadto miasto nadzoruje eksploatację: 1 420 mb. linii kablowej
oświetleniowej SN, stacji transformatorowej SN/nN, 321 szt. punktów oświetleniowych,
5 szt. szafek oświetleniowych, 11,5 km linii kablowych nN oraz 319 szt. latarni ulicznych
powierzonych przez GDDKiA. W najbliższym czasie przewiduje się przejęcie na majątek
Miasta 450 szt. punktów oświetleniowych, 16 szt. szafek oświetleniowych, 20 km linii kablowych nN oraz 420 szt. latarni ulicznych.
Eksploatacją i konserwacją oświetlenia, które jest własnością ENEA S.A. zajmuje się spółka ENEA Operator sp. z o.o. Natomiast eksploatacją i konserwacją oświetlenia będącego
własnością Miasta zajmuje się Energetyka Poznańska Przedsiębiorstwo Usług Energetycznych ENERGOBUD LESZNO sp. z o.o. Ta sama firma zajmuje się eksploatacją
oświetlenia będącego własnością Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział
w Zielonej Górze.
W 2008 r. Miasto zainstalowało na 21 obwodach oświetlenia ulicznego wymienionych
w tabeli 6-4 urządzenia oszczędnościowe typu „LEC” (ang.: Light Energy Controller –
urządzenie służące oszczędności zużycia energii elektrycznej dostarczanej do lamp fluorescencyjnych, sodowych, metalohalogenkowych itd.). Urządzenia takie działają na zasadzie regulacji napięcia zasilającego, przynosząc konkretne oszczędności 20%, a w niektórych przypadkach nawet do 30% pierwotnie zużywanej energii. Szacuje się, że w Gorzowie Wielkopolskim uzyskana średnioroczna oszczędność zużycia energii elektrycznej
wynosi 18,7%.
65
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Tabela 6-4 Zmodernizowane obwody oświetlenia ulicznego
L.p.
Nazwa obwodu, nr szafki SO; typ urządzenia „LEC”
1.
ul. Podmiejska-Boczna SO-183UM;LEC B 3x50A
2.
ul. Podmiejska-PKS SO-1361UM;LEC B 3x30A
3.
Rondo Santockie SO-182UM;LEC B 3x20
4.
Trasa Nadwarciańska-Wał Okrężny SO-216UM;LEC B 3x50
5.
Trasa Nadwarciańska-ul. Zielona SO-217UM;LEC B 3x30A
6.
ul. Woskowa-Grobla SO-1964UM;LEC B 3x30A
7.
ul. Poznańska-Siedlicka SO-220UM; 3 szt. LEC A-SP 1x10A
8.
ul. Małorolnych-Kasprzaka SO-225UM;LEC B 3x50A
9.
ul. Kasprzaka-Kręta SO-1003UM;LEC B SUPER 3x50A
10.
ul. Kasprzaka-Zachodnia Obwodnica SO-7UM;LEC B SUPER 3x50A
11.
Zachodnia Obwodnica - ul. Sulęcińska SO-8UM;LEC B 3x20A
12.
Rondo przy ul. Słowiańskiej-ul. Słowiańska SO-1347UM;LEC B
13.
ul. Słowiańska-wyjazd ze „Słowianki” SO-1443/1UM;LEC B 3x50A
14.
ul. Dobra-Instytut Hodowli Roślin SO-222UM;LEC B 3x30A
15.
ul. Poznańska-Kowalskiego SO-221UM;LEC B 3x20A
16.
ul. Walczaka-Czereśniowa SO-1312UM;LEC B 3x80A
17.
Park Kopernika-przy kładce SO-1545UM;LEC B 3x50A
18.
ul. Walczaka-Popławskiego SO-124UM;LEC B 3x20A
19.
ul. Walczaka-Osiedle Bermudy SO-223UM;LEC B 3x20A
20.
ul. Dobra-Ułanów SO-069UM;3 szt.LEC A-Sp 1x16A;1x16A;1x10A
21.
ul. Siedlicka SO-1992UM; LEC B 3x30A
Źródło: UM w Gorzowie Wlkp.
W ramach budowy nowego oświetlenia projektuje się oświetlenie uliczne oparte na źródłach światła typu LED. W czerwcu 2011 r. oświetlono w ten sposób ulicę Szmaragdową.
Projektowane jest oświetlenie w technice LED dla przebudowywanych ulic: Brackiej, Sielskiej, Klonowej, Dobrej i innych. Oświetlenie w technologii LED uważane jest za najnowocześniejszą technologię w dziedzinę oświetlenia ulicznego, przede wszystkim ze względu
na radykalną redukcję zużycia energii elektrycznej, a także znaczące wydłużenie żywotności lamp.
6.5 Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych
Zasadnicze zamierzenia inwestycyjne w zakresie rozwoju i modernizacji Krajowego Systemu Przesyłowego określa „Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego
zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2010–2025” opracowany przez PSE Operator S.A. Zgodnie z wymienionym dokumentem, na lata 2010-2015 planowane jest dostosowanie linii 220 kV Gorzów – Leśniów do większych przesyłów mocy poprzez likwidację
ograniczeń zwisowych. Wynika z tego, że zostały zarzucone projektowane w poprzedniej
wersji „Planu rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na
energię elektryczną na lata 2006-2020” opracowanej przez PSE – Operator S.A. w lipcu
2006 zamierzenia inwestycje polegające na budowie rozdzielni 400 kV w stacji Baczyna
na obszarze gminy Lubiszyn, budowie 2-torowej linii 400 kV w relacji Krajnik - Baczyna
z jednym torem pracującym czasowo na napięciu 220 kV oraz wprowadzeniu linii 400 kV
66
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Krajnik - Plewiska do stacji Baczyna wraz z budową 2-torowej linii 400 kV (z podwieszonym jednym torem) w relacji Baczyna - Piła Krzewina.
Plan rozwoju ENEA Operator Sp. z o.o. na lata 2011-2015 obejmuje zamierzenia inwestycyjne zarówno w zakresie modernizacji sieci, jak również w zakresie przyłączeń nowych
odbiorców. Projekty inwestycyjne wymienionego Operatora Systemu Dystrybucyjnego
przedstawiono w poniższych tabelach.
Tabela 6-5 Zamierzenia inwestycyjne ENEA Operator Sp. z o.o. na lata 2011-2015 w zakresie modernizacji infrastruktury energetycznej
Nazwa/rodzaj projektu inwestycyjnego
Zakres
Modernizacja sieci nN
Modernizacja stacji transformatorowych
Modernizacja sieci SN
Linie 110 kV wchodzących w skład "ringu"
gorzowskiego: Wawrów-PrzemysłowaSłoneczna-Słowiańska
GPZ Łupowo
Linie kablowe i napowietrzne 0,4 kV (101,8 km)
Stacje transformatorowe SN/nn oraz SN/SN (60 szt)
Linie kablowe i napowietrzne 15 kV (43,2 km)
Odtworzenie linii 110 kV wchodzących w skład tzw. "ringu" gorzowskiego: Wawrów-Przemysłowa-Słoneczna-Słowiańska
(3,8 km)
Modernizacja - przebudowa rozdzielni 110 kV
Modernizacja obwodów wtórnych SN i odtworzenie potrzeb właGPZ Słowiańska
snych
GPZ Wawrów
Modernizacja obwodów pierwotnych i wtórnych rozdzielni 110 kV
Dostosowanie automatyki zabezpieczeniowej w stacji 110/15 kV
GPZ Gorzów Farma Wiatrowa: Lubicz
Gorzów wynikające z przyłączenia farmy
Prace przygotowawcze związane z modernizacją linii napowietrzLinia WN relacji Gorzów -Strzelce Krajeńnej 110 kV relacji Gorzów - Strzelce Krajeńskie (wymiana na
skie Farma Wiatrowa Lubicz
2
240 mm 60°C)
Linia WN relacji Gorzów -Jedwabie Farma Prace przygotowawcze związane z modernizacją linii napowietrz2
Wiatrowa Komarowo
nej 110 kV relacji Gorzów (wymiana na 240 mm 80°C)
Linia WN relacji Gorzów -Witnica Farmy
Prace przygotowawcze związane z modernizacją linii napowietrz2
Wiatrowe: Górzyca i Widuchowa
nej 110 kV relacji Gorzów - Witnica (wymiana na 240 mm 60°C)
Linia WN relacji Jedwabie -Myślibórz Far- Prace przygotowawcze związane z modernizacją linii napowietrz2
my Wiatrowe: Przelewice, Komarowo,
nej 110 kV relacji Jedwabie - Myślibórz (wymiana na 240 mm
Marszewo i Jarszewo
80°C)
Tabela 6-6 Zamierzenia inwestycyjne ENEA Operator Sp. z o.o. na lata 2011-2015 w zakresie przyłączeń nowych odbiorców
Nazwa/rodzaj projektu inwestycyjnego
Baczyna - strefa przemysłowa -stacja 110/15
kV (20000 kW)
Gorzów Wlkp. - przyłączenie nowych odbiorców na terenie całego miasta (1250 kW)
Przyłączenie nowych odbiorców na terenie
gminy (5000 kW)
GPZ BACZYNA - strefa przemysłowa
Pozostali odbiorcy na terenie strefy oraz nowe/planowane przyłączenia (110 kW)
Zakres
Zabudowa przyłącza (stacja, trans., złącze, linia SN, linia nN)
Zabudowa przyłącza (stacja, trans., złącze ,linia SN, linia nN)
Zabudowa przyłącza (linia 15 kV wraz ze złączem 15 kV)
Linia 110 kV (stacja 110/15 kV)
Zabudowa przyłącza (Stacja 110/15 kV BACZYNA
trans.2x25 MVA, LNJ 10_ SE Gorzów -Łupowo wcięcie GPZ
Baczyna1)
67
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Ponadto ENEA Operator Sp. z o.o. planuje na lata 2012-2015 całkowitą wymianę kabli
w izolacji z polietylenu nieusieciowanego na kable w izolacji z polietylenu usieciowanego.
Wśród najbliższych zamierzeń inwestycyjnych wymieniona jest budowa nowego Głównego
Punktu Zasilania „GPZ Baczyna II" dla nowych odbiorców mieszczących się w obrębie
„podstrefy Baczyna" w KS-SSE, wykonanie nowych powiązań sieci SN z budowanego
„GPZ Baczyna II" dla zapewnienia pewności zasilania odbiorców mieszczących się na terenie podstrefy oraz w obrębie miejscowości ościennych oraz zwiększanie mocy dla istniejących węzłów zasilania celem zapewnienia zaspokojenia zwiększającego się popytu na
energię elektryczną na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
Plan rozwoju PKP Energetyka S.A. na lata 2011-2015 nie przewiduje inwestycji w rozbudowę swojej sieci dystrybucyjnej, w tym również inwestycji związanych z zaopatrzeniem
w energię elektryczną odbiorców z terenu miasta Gorzowa Wielkopolskiego.
Zakład Energoelektryczny ENERGO-STIL Sp. z o. o. posiada plan rozwoju w zakresie
obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2012-16. Infrastruktura elektroenergetyczna na terenach Zakładów STILON posiadała i będzie posiadać
rezerwy transformatorowe, w związku z czym nie założono konieczności przeprowadzenia
znaczących inwestycji w zakresie rozbudowy systemu elektroenergetycznego. W planie
uwzględniono natomiast wymianę elementów sieci, takich jak: wyłączniki, zabezpieczenia,
odłączniki, uziemniki, prostowniki, baterie akumulatorów, które mają wpływ na bezpieczeństwo i pewność dostawy energii elektrycznej dla odbiorców. Zaplanowano wymianę
torów prądowych zasilających z sieci 110 kV, wymianę 40-letnich napowietrznych odłączników z uziemnikami, a także układu wyprowadzenia energii elektrycznej z transformatorów 110/6 kV z aktualnych szynoprzewodów na linie kablowe. Plan przewiduje także zakup aparatury do lokalizacji uszkodzeń kabli, dzięki czemu będzie możliwe skrócenie czasu usuwania awarii poszczególnych przyłączy kablowych oraz sprawdzanie kabli w sposób mniej inwazyjny.
6.6 Ocena stanu zaopatrzenia w energię elektryczną
Elektroenergetyczne systemy dystrybucyjne na obszarze miasta Gorzów Wielkopolski są
powiązane z Krajowym Systemem Przesyłowym w Stacji Elektroenergetycznej Gorzów,
zlokalizowanej w granicach administracyjnych miasta. Obecność na obszarze miasta źródła wytwórczego, powiązanego zarówno z Krajowym Systemem Przesyłowym, jak również
systemami rozdzielczymi WN i SN, stwarza korzystne uwarunkowania z punktu widzenia
zapewnienia ciągłości dostaw energii elektrycznej dla odbiorców końcowych na terenie
miasta Gorzowa Wielkopolskiego.
Sieć elektroenergetyczna ENEA Operator Sp. z o.o. na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
jest w stanie technicznym ogólnie dobrym. Sieć eksploatowana jest zgodnie z obowiązującymi przepisami i procedurami. Stacje 110/15 kV są w stanie technicznym dobrym. Okresowa kontrola stanu technicznego stacji w zakresie instalacji odolejania, neutralizacji kwasów oraz przewodów kominowych przeprowadzana jest corocznie zgodnie z obowiązującym prawem budowlanym. Oględziny stacji 110/15 kV są wykonywane raz na kwartał.
68
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Sieć elektroenergetyczna na napięciu 110 kV, 15 kV i 0,4 kV na terenie stacji 110/15 kV
eksploatowana jest zgodnie z obowiązującymi przepisami i procedurami. Urządzenia takie
jak: baterie akumulatorów, kondensatorów, mosty kablowe, rezystory, urządzenia łączności, wyłączniki i odłączniki WN i SN wraz z napędami są wymieniane eksploatacyjnie na
bieżąco celem utrzymywania infrastruktury sieciowej w stanie zapewniającym odbiorcom
jakość dostarczanej energii i pewność zasilania wg obowiązujących przepisów i uregulowań. Wszystkie stacje elektroenergetyczne są ogrodzone zgodnie z obowiązującymi normami i przepisami oraz są zabezpieczone instalacją antywłamaniową przed wtargnięciem
osób postronnych na teren stacji i do budynków rozdzielni 15 kV.
Poniżej przedstawiona została charakterystyka stanu technicznego linii WN (110 kV) znajdujących się w obrębie granic administracyjnych miasta Gorzów Wlkp.
Linia 110 kV Barlinek - Jedwabie - dł. 1 833 m - stan dostateczny.
Linia 110 kV Gorzów - Wawrów - dł. 1 787 m - stan dobry.
Linia 110 kV Gorzów - Międzyrzecz - dł. 6 758 m - stan dobry.
Linia 110 kV Gorzów - Strzelce Krajeńskie - dł. 1 447 m - stan dobry.
Linia 110 kV Gorzów - Sulęcin - dł. 14 766 m, odcinek o dł. 6 423 m - stan dostateczny
pozostały - stan zły w trakcie modernizacji.
Linia 110 kV Gorzów - Jedwabie - dł. 1 404 m - stan dobry.
Linia 110 kV Gorzów - Witnica - dł. 17 407 m, 6 410 m - stan dostateczny, odcinek
5 974 m-stan zły w trakcie modernizacji, pozostały odcinek - stan dobry.
Linia 110 kV Przemysłowa - Słoneczna - dł. 3 621 m- stan dostateczny.
Linia 110 kV Gorzów - Słowiańska - dł. 7 920 m, odcinek 6 259 m - stan dostateczny,
odcinek 680 m - stan b. dobry, pozostały - stan zły.
Linia 110 kV Słowiańska - Słoneczna - dł. 2 000 m - stan dobry.
Linia 110 kV Wawrów - Przemysłowa - dł. 3 050 m, odcinek 525 m - stan dobry, odcinek 1 238 m w trakcie odbudowy po awarii, odcinek 1 307 m - stan dostateczny.
Linia 110 kV Gorzów – Stilon 1 - dł. 55 m - stan dobry.
Linia 110 kV Gorzów – Stilon 2 - dł. 55 m - stan dobry.
W ostatnich latach systematycznie prowadzono działania inwestycyjne mające na celu
poprawę warunków i pewności zasilania oraz dostosowanie systemu do wzrastającego
zapotrzebowania odbiorców. Roboty inwestycyjne obejmowały: budowę nowych stacji
transformatorowych 15/0,4 kV, budowę nowych powiązań kablowych SN i nN, w tym związanych z przyłączeniami nowych odbiorców, modernizację sieci SN, w tym zastąpienie
niektórych dotychczasowych linii napowietrznych SN liniami kablowymi SN, poprawę warunków napięciowych oraz wymianę kabli SN i nN.
Na terenie miasta Gorzowa Wlkp. ENEA Operator Sp. z o.o. eksploatuje 22 km linii kablowych SN w izolacji z polietylenu nieusieciowanego co stanowi 7% wszystkich kabli SN na
obszarze miasta Gorzowa Wlkp. Kable te niosą zagrożenie występowaniem zjawiska
drzewienia wodnego w izolacji i wzmożoną awaryjnością.
Potencjalne źródła zagrożenia w dostawie energii elektrycznej występują w ciągach linii
kablowych 15 kV, w których zastosowane są kable w izolacji z polietylenu nieusieciowaAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
69
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
nego i kable olejowe, a także w ciągach linii napowietrznych 15 i 0,4 kV przebiegających
na terenach zalewowych i kolidujących z ciekami wodnymi.
Zakład Elektroenergetyczny ENERGO-STIL Sp. z o.o. eksploatuje linie kablowe SN, których stan techniczny jest określany jako dobry. Natomiast linie kablowe nN są w stanie
technicznym dostatecznym ze względu na wiek infrastruktury niskich napięć sięgający
w zdecydowanej większości 30-40 lat. Również większość transformatorów sieciowych
posiada strukturę wiekową wynoszącą 35-45 lat i więcej. ZE ENERGO-STIL Sp. z o.o.
zaznacza również, że do własnych zagrożeń w dostawie energii elektrycznej należy zaliczyć stan techniczny stacji rozdzielczych (lata 60-75) i sieci kablowej oraz bardzo duże
uzbrojenie terenu sieciami energetycznymi.
Jak z powyższego wynika, do słabych stron systemów elektroenergetycznych należy zaliczyć między innymi niedoinwestowany, przestarzały i zły stan techniczny części infrastruktury sieciowej związanej z przesyłem i dystrybucją energii elektrycznej.
Na podstawie § 41 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r.
w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego
(Dz.U. Nr 93, poz. 623 z późn. zm.) operatorzy systemów dystrybucyjnych zostali zobowiązani do publikacji wskaźników niezawodności zasilania odbiorców. Przedmiotowe
wskaźniki dla obszaru zasilania ENEA Operator Sp. z o. o. oraz PKP Energetyka S.A. za
2010 r. kształtowały się następująco:
Tabela 6-7 Wskaźniki niezawodności zasilania w 2010 r.
Lp.
Wyszczególnienie
Jednostka
PKP
ENERGETYKA S.A.
ENEA
OPERATOR Sp. z o. o.
Wskaźnik przeciętnego systemowego cza1. su trwania przerwy nieplanowej długiej
min.
13,99
446,05
i bardzo długiej (SAIDI - nieplanowane)
Wskaźnik przeciętnego systemowego cza2. su trwania przerwy nieplanowej długiej
min.
19,67
457,87
i bardzo długiej z katastrofalnymi (SAIDI –
nieplanowane z katastrofalnymi)
Wskaźnik przeciętnego systemowego cza3. su trwania przerwy planowanej długiej
min.
5,72
140,85
i bardzo długiej (SAIDI - planowane)
Wskaźnik przeciętnej systemowej często4. ści przerw nieplanowych długich i bardzo
szt.
0,09
5,02
długich (SAIFI - nieplanowane)
Wskaźnik przeciętnej systemowej częstości
przerw nieplanowych długich i bardzo
5.
szt.
0,09
5,03
długich z katastrofalnymi (SAIFI - nieplanowane z katastrofalnymi)
Wskaźnik przeciętnej systemowej często6. ści przerw planowych długich i bardzo
szt.
0,04
0,78
długich (SAIFI - planowane)
Wskaźnik przeciętnej częstości przerw
7.
szt.
0,03
2,04
krótkich (MAIFI)
Łączna liczba obsługiwanych odbiorców
8.
szt.
43 485
2 372 784
(suma WN, SN i nN)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ENEA Operator Sp. z o. o. i PKP ENERGETYKA S.A.
70
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Zakład Energoelektryczny ENERGO-STIL Sp. z o. o. uzyskał status operatora systemu
dystrybucyjnego w 2011 r. i nie opublikował jeszcze wskaźników czasu trwania przerw
w zasilaniu odbiorców za roczny okres działalności operatorskiej.
Przy wyznaczaniu wskaźników uwzględniono następujące definicje, znajdujące się w ww.
rozporządzeniu:
SAIDI - wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy długiej i bardzo
długiej, wyrażony w minutach na odbiorcę na rok, stanowiący sumę iloczynów czasu
jej trwania i liczby odbiorców narażonych na skutki tej przerwy w ciągu roku podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców;
SAIFI - wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw długich i bardzo długich,
stanowiący liczbę odbiorców narażonych na skutki wszystkich tych przerw w ciągu roku podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców;
MAIFI - wskaźnik przeciętnej częstości przerw krótkich, stanowiący liczbę odbiorców
narażonych na skutki wszystkich przerw krótkich w ciągu roku podzieloną przez łączną
liczbę obsługiwanych odbiorców.
Wskaźniki SAIDI i SAIFI wyznaczane są oddzielnie dla przerw planowanych i nieplanowanych, z uwzględnieniem przerw katastrofalnych oraz bez uwzględnienia tych przerw.
Przerwy planowane są to przerwy wynikające z programu prac eksploatacyjnych sieci
elektroenergetycznej; czas trwania tej przerwy jest liczony od momentu otwarcia wyłącznika do czasu wznowienia dostarczania energii elektrycznej. Przerwy nieplanowane to przerwy spowodowane wystąpieniem awarii w sieci elektroenergetycznej, przy czym czas
trwania tej przerwy jest liczony od momentu uzyskania przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej informacji o jej wystąpieniu do czasu wznowienia dostarczania energii elektrycznej. Przerwy krótkie to przerwy trwające dłużej niż 1 sekundę i nie dłużej niż 3 minuty. Przerwy długie to przerwy trwające dłużej niż 3 minuty i nie dłużej niż 12 godzin. Przerwy bardzo długie to przerwy trwające dłużej niż 12 godzin i nie dłużej niż 24 godziny. Przerwy katastrofalne są to przerwy
trwające dłużej niż 24 godziny.
Jak wynika między innymi z wyżej zamieszczonej tabeli, Krajowy Operator Systemu Dystrybucyjnego na przestrzeni ostatnich lat oferuje wskaźniki czasu trwania i częstości
przerw często o rząd wielkości lepsze niż operatorzy lokalni. Należy jednak pamiętać, że
PKP ENERGETYKA S.A. obsługuje nieporównanie mniejszą liczbę odbiorców niż więksi
lokalni operatorzy systemów dystrybucyjnych, co w obliczeniach statystycznych rodzi
określone konsekwencje. Tym niemniej osiąganie takich wskaźników niezawodności,
w połączeniu z faktem, że sieć dystrybucyjna PKP ENERGETYKA S.A. przeważnie jest
zasilana z sieci lokalnych operatorów systemów dystrybucyjnych dobrze świadczy o jakości operatywnego zarządzania systemem, jak również technicznych możliwościach rezerwowania. Wydaje się zatem, że warto brać pod uwagę zasilanie z sieci PKP ENERGETYKA S.A. w miarę oferowanych przez to przedsiębiorstwo rezerw dystrybucyjnych, zwłaszcza w przypadku realizacji obiektów położonych w sąsiedztwie terenów kolejowych.
71
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
7. System zaopatrzenia w gaz ziemny
7.1 Wprowadzenie – charakterystyka przedsiębiorstw – zmiany formalne
Na terenie miasta Gorzowa Wlkp. działają następujące spółki gazownictwa:
Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.
Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Zakład Gazowniczy w Poznaniu
EWE Energia sp. z o.o. Region Zachód
PGNiG Oddział w Zielonej Górze.
Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. powstał 16 kwietnia 2004 r.,
jako PGNiG – Przesył Sp. z o.o. - 100% udziałów spółki objęło wówczas Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. (PGNiG). Od tego momentu GAZ-SYSTEM S.A. przejął
nadzór oraz odpowiedzialność za transport gazu ziemnego strategicznymi gazociągami
w Polsce. 28 kwietnia 2005 r. PGNiG przekazał Skarbowi Państwa wszystkie udziały
w GAZ-SYSTEM S.A.
Wydzielenie działalności związanej z przesyłaniem gazu ziemnego wynikało z postanowień Dyrektywy Gazowej przyjętej w 2003 roku przez Radę i Parlament Europejski, która
zobowiązywała przedsiębiorstwa gazownicze do rozdzielenia technicznego przesyłu gazu
od obrotu i umożliwienia innym podmiotom korzystania z sieci przesyłowej na równych
zasadach (zasada TPA – Third Party Access). W wyniku tego procesu GAZ-SYSTEM S.A,
stał się jedną z pierwszych firm europejskich zapewniającą, zgodnie z europejskimi dyrektywami, rzeczywistą niezależność w obszarze przesyłu.
8 czerwca 2005 roku Zgromadzenie Wspólników zadecydowało o zmianie nazwy spółki
z PGNiG – Przesył Sp. z o.o. na Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.
Kluczowym zadaniem GAZ-SYSTEM S.A. jest transport paliw gazowych siecią przesyłową
na terenie całego kraju w celu ich dostarczenia do sieci dystrybucyjnych oraz do odbiorców końcowych podłączonych do systemu przesyłowego.
Do obowiązków spółki należy:
prowadzenie ruchu sieciowego w sposób skoordynowany i efektywny, z zachowaniem wymaganej niezawodności dostarczania paliw gazowych oraz ich jakości,
zapewnienie równoprawnego dostępu do sieci przesyłowej podmiotom uczestniczącym w rynku gazu, konserwacja, remonty,
rozbudowa instalacji przesyłowych, magazynowych przy należnym poszanowaniu
środowiska naturalnego,
dostarczanie każdemu operatorowi systemu: przesyłowego, magazynowego, dystrybucyjnego oraz systemu LNG dostatecznej ilości informacji gwarantujących możliwość prowadzenia transportu i magazynowania gazu ziemnego w sposób właściwy
dla bezpiecznego i efektywnego działania połączonych systemów,
dostarczanie użytkownikom systemu informacji potrzebnych dla uzyskania skutecznego dostępu do systemu, realizacja innych obowiązków wynikających ze szczegółowych przepisów wykonawczych oraz z Ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo
energetyczne.
72
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. wyznaczony OSP w dniu
23 czerwca 2006 r. na okres od 1 lipca 2006 r. do 31 grudnia 2030 r.
Obszar działania operatora systemu przesyłowego wynika z udzielonej temu Przedsiębiorcy koncesji na przesyłanie paliw gazowych z dnia 30 czerwca 2004 r.
Nr PPG/95/6154/W/2/2004/MS z późn. zm., na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (obejmuje sieci, do których Przedsiębiorca posiada tytuł prawny).
Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Zakład Gazowniczy w Poznaniu
Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. jest kontynuatorem działania Wielkopolskiego Operatora Systemu Dystrybucyjnego. Spółka powstała 29 czerwca 2007 r. w wyniku
prawnego i organizacyjnego rozdzielenia dystrybucji gazu od sprzedaży gazu w Grupie
Kapitałowej Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.
Podstawa prawną takiego działania stanowiły:
Prawo Energetyczne ( nowelizacja z dnia 4 marca 2005 r.)
Akt „Program restrukturyzacji i prywatyzacji PGNiG S.A. przyjęty 5 października
2005 r. oraz
Dyrektywa 2003/55/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Europy nakładające obowiązek prawnego rozdzielenia działalności handlowej i technicznej dystrybucji gazu.
Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. wchodząc w skład Grupy kapitałowej Polskie
Górnictwo Naftowe i Gazownictwo stanowi samodzielny podmiot prawa handlowego. Działalność tej spółki jako przedsiębiorstwa energetycznego podlega koncesjonowaniu
i regulacji w zakresie wskazanym w ustawie Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia
1997 r.
Od września 2008 r. techniczną dystrybucję gazu przejął Operator Systemu Dystrybucyjnego - Wielkopolska Spółka Gazownictwa natomiast działalność handlową przejęła jednostka PGNiG S.A. Oddział Handlowy w Warszawie.
Do zakresu działalności Wielkopolskiej Spółki Gazownictwa należy:
dystrybucja gazu ziemnego dla odbiorców indywidualnych i instytucjonalnych, prowadzenie ruchu sieciowego,
dokonywanie pomiarów jakości i ilości transportowanego gazu,
zapewnienie kompleksowej realizacji sieci gazowej i przyłączy gazowych (projektowanie i wykonawstwo),
planowanie i projektowanie gazyfikacji nowych terenów, a także określanie warunków przyłączenia do sieci gazowej instalacji gazowych i urządzeń na gaz ziemny,
uzgadnianie projektów budowlanych sieci i przyłączy gazowych oraz odbiór sieci gazowych,
konserwacja oraz remonty sieci i urządzeń.
Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. zwana dalej WSG jest właścicielem
i eksploatatorem znacznej części infrastruktury gazowniczej zlokalizowanej na terenie Gorzowa Wielkopolskiego, tj. sieci dystrybucyjnej w/c, s/c, i n/c oraz stacji redukcyjno–
pomiarowych I i II stopnia.
WSG zarządza siecią gazociągów dystrybucyjnych na terenie województw: wielkopolskiego, zachodniopomorskiego oraz na terenie szeregu gmin województw łódzkiego, dolnośląAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
73
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
skiego i lubuskiego. Obrót gazem na terenie miasta prowadzi PGNiG S.A. Wielkopolski
Oddział Obrotu Gazem Gazownia Poznańska ul. Grobla 15.
Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. wyznaczona została Operatorem Systemu
Dystrybucyjnego w dniu 30 czerwca 2008 r. na okres od 1 lipca 2008 r. do 31 grudnia
2030 r.
Obszar działania operatora systemu dystrybucyjnego wynika z udzielonej przez URE koncesji na dystrybucję paliw gazowych z dnia 30 kwietnia 2001 r. Nr
PPG/59/2822/W/1/2/2001/MS z późn. zm., tj. dystrybucję paliw gazowych sieciami zlokalizowanymi na obszarze:
1) województwa wielkopolskiego z wyłączeniem gminy Zbąszyń (powiat nowotomyski)
i gminy Siedlec,
2) województwa zachodniopomorskiego z wyłączeniem gmin: Postomino, Sławno (powiat
sławieński),
3) następujących powiatów i gmin województwa lubuskiego:
- powiatu gorzowskiego, gorzowskiego miejskiego, strzelecko-drezdeneckiego, słubickiego (z wyłączeniem gminy Cybinka), sulęcińskiego (z wyłączeniem gminy Torzym),
międzyrzeckiego,
- gminy Wschowa i Szlichtyngowa (powiat nowosolski),
4) następujących powiatów i gmin województwa łódzkiego:
- powiatu wieruszowskiego ( z wyłączeniem gminy Lututów),
- gminy Uniejów (powiat poddębicki), Świnice Wareckie i Grabów (powiat łęczycki),
5) następujących powiatów i gmin województwa dolnośląskiego:
- powiatu Góra,
- gminy Syców, Międzybórz, Dziadowa Kłoda (powiat oleśnicki),
- gminy Cieszków (powiat milicki),
6) gminy Czarne (powiat człuchowski) w województwie pomorskim.
EWE Energia sp. z o.o. Region Zachód
EWE Energia sp. z o.o. – jest niezależnym dostawcą gazu ziemnego. Firma zajmuje się
budową i obsługą gazociągów oraz dystrybucją gazu ziemnego. Działa w województwie
lubuskim, dolnośląskim, opolskim, świętokrzyskim i lubelskim.
EWE Energia została założona w 1999 roku z inicjatywy spółki EWE Polska i Związku
Międzygminnego Odra Warta (MOW). Pierwotnie firma nosiła nazwę wynikającą z obszaru
jej działania - Media Odra Warta. W 2008 roku nastąpiła fuzja firmy MOW ze spółką EWE
Energia - dostawcą gazu ziemnego do klientów na terenie Polski południowej. W efekcie
zasięg działania MOW przekroczył granice zawarte w dotychczasowej nazwie, dlatego
w 2009 roku nazwa została zmieniona na EWE Energia. Nowa nazwa jest nawiązaniem
do firmy macierzystej - koncernu EWE AG.
We wrześniu 1999 roku Urząd Regulacji Energetyki udzielił spółce koncesji na przesył
i dystrybucję paliw gazowych, w październiku tego roku uruchomiona została pierwsza
sieć rozdzielcza zaopatrująca gminę Międzyrzecz w gaz, a w listopadzie tego samego roku podłączony został do sieci pierwszy odbiorca.
74
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Na terenie Gorzowa spółka posiada sieć gazociągów średniego ciśnienia oraz stację redukcyjno-pomiarową. Sieć ta zasilana jest ze stacji gazowej o przepustowości 1 100 m3/h
zlokalizowanej przy ul. Srebrnej na terenie stacji gazowej I stopnia OGP Gaz System S.A.
Siedziba spółki EWE Energia Region Zachód: Międzyrzecz ul. 30 stycznia 67.
EWE Energia posiada między innymi koncesje na obrót i przesył paliw gazowych wydane
10.09.1999 r., ważne do 31.12.2025 r.
PGNiG S.A. Oddział w Zielonej Górze
PGNiG S.A. Oddział w Zielonej Górze jest dostawcą gazu ziemnego zaazotowanego do
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów.
Głównym źródłem dostawy gazu ziemnego zaazotowanego dla Gorzowa są kopalnie ropy
i gazu ziemnego Dębno oraz Zielin skąd rurociągiem wysokociśnieniowym gaz przesyłany
jest do Mieszalni Gazu Kłodawa i dalej po stacji redukcyjno-pomiarowej kierowany jest
własnym rurociągiem średniociśnieniowym do Elektrociepłowni Gorzów.
Siedziba PGNiG S.A. Oddział w Zielonej Górze: Zielona Góra, ulica Bohaterów Westerplatte 15.
7.2 Charakterystyka systemu gazowniczego
7.2.1 System źródłowy
Na terenie Gorzowa istnieją trzy niezależne sieci dystrybucyjne dostarczające gaz do odbiorców na tym terenie należące do trzech różnych dostawców.
Sieć dystrybucyjna należąca do Wielkopolskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. Zakład
Gazowniczy w Poznaniu:
Od strony północnej sieć ta zasilana jest z gazociągu wysokociśnieniowego przesyłowego GAZ-SYSTEM relacji Recz – Gorzów DN 200 oraz z odgałęzienia DN 250 zasilanego z gazociągu przesyłowego GAZ-SYSTEM relacji Odolanów – Police DN 500.
Z obu tych gazociągów zasilana jest stacja redukcyjno pomiarowa I stopnia o wydajności 20 000 Nm3/h znajdująca się przy ul. Srebrnej w Gorzowie w pobliżu granicy
miasta Gorzowa i gm. Kłodawa.
Parametry gazu:
ciepło spalania - nie mniejsze niż 34,0 MJ/Nm3,
wartość opałowa - nie mniejsza niż 31,0 MJ/Nm3,
zgodnie z normą PN-C-04753-E.
Nominalna wartość ciepła spalania określona jest w Taryfie dla Paliw Gazowych.
Sieć dystrybucyjna będąca w gestii EWE Energia sp. z o.o. Region Zachód zasilana
ze stacji redukcyjno-pomiarowej I stopnia w Gorzowie Wlkp. znajdującej się przy ul.
Srebrnej a następnie poprzez stację gazową o wydajności 1 100 Nm3/h znajdującą się
na terenie stacji pomiarowo-redukcyjnej I stopnia. Punkt poboru gazu jest własnością
PGNiG.
Parametry gazu:
ciepło spalania - nie mniejsze niż 34,0 MJ/Nm3,
wartość opałowa - nie mniejsza niż 31,0 MJ/Nm3,
zgodnie z normą PN-C-04753-E.
75
energoekspert
EE
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Nominalna wartość ciepła spalania określona jest w Taryfie dla Paliw Gazowych.
System gazowniczy gazu zaazotowanego należący do PGNiG S.A. Oddział w Zielonej Górze.
System ten składa się z:
gazociągu przesyłowego gazu zaazotowanego z kopalń ropy naftowej i gazu
Dębno oraz Zielin, o ciśnieniu 6,3 MPa i średnicy DN 250, relacji Barnówko –
Mieszalnia Gazu Kłodawa,
mieszalni gazu w Kłodawie o wydajności 40 000 Nm3/h,
gazociągu przesyłającego gaz do PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna
S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów,
stacji redukcyjno-pomiarowej I stopnia o wydajności 40 000 Nm3/h będącej
własnością PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna
Oddział Elektrociepłownia Gorzów.
Tabela 7-1 Skład gazu zaazotowanego po normalizacji
Zawartość
Składnik
% mol
39,52
4,225
2,323
0,3304
0,5948
0,1183
0,0920
0,0017
0,0414
0,0053
< 0,0500
52,19
0,5318
0,0228
0,0017
< 0,0500
CH4
C2H6
C3H8
i-C4H10
n-C4H10
i-C5H12
n-C5H12
neo-C5H12
suma C6H14
suma C7H16
suma C8H18
N2
CO2
He
H2
H2S
Źródło: dane PGNiG S.A. O/Zielona Góra
Tabela 7-2 Parametry gazu
Parametr
Wartość
Jednostka
Względna gęstość gazu
0,8373
kg/m
3
Gęstość gazu
1,0825
kg/m
3
Ciepło spalania
22,59
MJ/m
3
Wartość opałowa
20,48
MJ/m
3
24,69
MJ/m
3
Liczba Wobbego
Źródło: dane PGNiG S.A. O/Zielona Góra
76
energoekspert
EE
energia
sp. z o. o.
i ekologia
7.2.2 Systemy dystrybucyjne gazu
System dystrybucji gazu Wielkopolskiej Spółki Gazownictwa
System dystrybucji gazu Wielkopolskiej Spółki Gazownictwa posiada na terenie miasta
Gorzowa Wlkp. stacje gazowe, które zestawiono w poniższych tabelach.
Tabela 7-3 Stacja gazowa I stopnia WSG na terenie Gorzowa Wlkp.
Nr
stacji
Adres
Przepustowość
3
m /h
1
ul. Srebrna
20 000
Rok
budowy
Typ
stacji
Stan techniczny
Typ
pracy
Ciśnienie
wylotowe
kPa
red-pom
dobry
sieciowa
300
Źródło: dane WSG Sp. z o.o.
Tabela 7-4 Charakterystyka stacji redukcyjnych II stopnia WSG na terenie Gorzowa Wlkp.
Ciśnienie
PrzepustoRok
Typ
Stan techTyp
Nr
wylotowe
Adres
3
wość m /h
budowy
stacji
niczny
pracy
stacji
kPa
2
ul. Sikorskiego
3 000
1977/1996
red.
dobry
sieciowa
2,0
3
ul. Fabryczna
1 500
1977/1996
red.
dostateczny sieciowa
2,0
4
ul. Roosevelta
3 200
1991/1995
red.
dobry
sieciowa
2,0
5
ul. Okólna
2 200
1995
red
dobry
sieciowa
2,0
6
ul. Miernicza
1 500
1978/1996
red
dobry
sieciowa
2,0
7
ul. Długosza
3 000
1977/1996
red
dobry
sieciowa
2,0
8
ul. Górczyńska
1 500
1986/1997
red
dobry
sieciowa
2,0
9
ul. Walczaka
1 500
1979/1998
red
dobry
sieciowa
2,0
10 ul. Nad Wartą
1 500
1965/1999
red
dobry
sieciowa
2,0
11 ul. Owocowa
1 600
1992/1999
red
dobry
sieciowa
2,0
12 ul. Strażacka
1 500
1987/1998
red
dobry
sieciowa
2,0
13 ul. Warszawska
1 500
1977/1996
red
dobry
sieciowa
2,0
14 ul. Wawrów
1 500
1985/1997
red
dobry
końcowa
2,0
15 ul. Szarych Szeregów
600
1979/1999
red
dobry
sieciowa
2,0
16 ul. Wyszyńskiego
300
1988/1997
red
dobry
końcowa
2,0
17 ul. Poznańska
600
1991/1999
red
dobry
sieciowa
2,0
18 ul. Janockiego
3 200
1991/1997
red
dobry
sieciowa
2,0
20 ul. Bracka
600
1993
red
dobry
sieciowa
2,0
ul. Szczecińska FAU21
670
2005
red-pom
b.dobry
końcowa
2,0
RECIA
22 ul. Srebrna
1 100
2003
red
dobry
końcowa
300
23 ul. Kostrzyńska
600
2005
red
dobry
końcowa
300
ROLMLECZ
24 ul. Szczecińska STRA1 400
2006
red
dobry
końcowa
300
BAG
25 ul. Owcza
250
2003
red-pom
dobry
sieciowa
2,0
26 ul. Kostrzyńska MZK
160
2000
red
dobry
końcowa
300
27 ul. Mosiężna 14
400
2010
red-pom
b.dobry
końcowa
28,0
28 ul. Mosiężna 16
80
2010
red-pom
b.dobry
końcowa
2,0
Łączna długość sieci gazowniczej na terenie miasta to około 395 km sieci, w tym około
4,2 km stanowi sieć wysokiego ciśnienia, 275 km to sieci dystrybucyjne oraz 121 km stanowią przyłącza. Około 50% sieci gazowniczych wykonana jest z PE.
77
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Elementy sieci gazowej stalowej pochodzą z lat 1974÷1998, natomiast sieci wykonane
w PE rozpoczęto budować od 1993 roku. Poniżej przestawiono zbiorcze zestawienie sieci
dystrybucyjnych WSG zlokalizowanych na terenie miasta.
Tabela 7-5 Zbiorcze zestawienie długości rurociągów (bez przyłączy)
Materiał
Długość sumaryczna, [ m ]
Zakres średnic
Rurociągi stalowe
Rurociągi PE
Rurociągi stalowe
Rurociągi PE
Rurociągi stalowe
4 184
115 604
51 629
25 512
82 331
Ciśnienie
DN 150
55 bar
DN 25 ÷ 250
2,8 bar
DN 40 ÷ 300
0,02 bar
System dystrybucji gazu EWE Energia Sp. z o.o.
Na obszarze miasta Gorzów Wlkp. wybudowana została sieć gazociągów średniego ciśnienia (do 5 barów) zasilana ze stacji gazowej II stopnia znajdującej się przy ul. Srebrnej
na terenie stacji gazowej I stopnia.
Tabela 7-6 Sieć gazociągów średniociśnieniowych EWE Energia Sp. z o.o.
Rok wybudowania
Długość gazociągów [ m ]
2003
8 542,00
2005
857,00
2006
1 111,00
2007
292,00
Razem
10 802,00
Uwaga: gazociągi o średnicy DN63 wybudowano z rur PE 80,
gazociągi o średnicach 110, 160, 225 wybudowano z rur PE 100
Źródło: dane EWE Energia Sp. z o.o.
Średnice DN
63, 110, 160, 225
63, 110
63, 110, 160
63
-
Ilość przyłączy 217 szt. (stan na 27.07.2010 r.).
Stan techniczny gazociągów ocenia się na bardzo dobry.
Rodzaj paliwa gazowego: gaz ziemny wysokometanowy E (GZ-50).
Dystrybucja gazu zaazotowanego PGNiG S.A. Oddział w Zielonej Górze
Gaz zaazotowany produkowany przez PGNiG S.A. Oddział w Zielonej Górze dostarczany
jest jako gaz wysokoprężny do PGE Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów, gdzie jego ciśnienie redukowane jest na stacji redukcyjno-pomiarowej
o przepustowości 40 000 Nm3/h.
Parametry gazociągu: długość 46 943 m, średnica: DN 250.
78
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
7.3 Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu
Tabela 7-7
Odbiorcy gazu WSG w mieście Gorzów Wlkp. [szt.]
Gospodarstwa domowe
Rok
Ogółem
w tym: ogrzewający
mieszkania
Przemysł
Usługi
+Handel
Pozostali
2002
40 000
4 700
2003
38 755
5 047
161
364
917
2004
39 430
5 231
167
380
924
2005
39 406
5 366
170
398
921
2006
40 998
5 291
155
660
12
2007
39 302
5 400
175
659
10
2008
39 287
5 476
168
668
10
2009
39 202
5 588
175
638
7
2010
39 849
5 694
173
647
5
Źródło: dane PGNiG S.A. Wielkopolski Oddział Obrotu Gazem Gazownia Poznańska
Razem
42 000
40 197
40 901
40 895
41 825
40 146
40 133
40 022
40 674
3
Tabela 7-8 Sprzedaż gazu WSG w mieście Gorzów Wlkp. [tys.m ]
Gospodarstwa domowe
Przemysł
Usługi
Pozostali
Rok
w tym: ogrzewający
Ogółem
mieszkania
2002
10 700
2003
13 396
8 197
4 184
2 648
6 976
2004
14 076
8 038
4 201
2 483
8 003
2005
13 664
7 890
4 273
2 395
8 272
2006
16 054
9 243
6 175
7 520
360
2007
15 125
8 092
7 222
7 119
17
2008
14 756
9 166
6 742
6 985
18
2009
14 992
8 901
6 742
6 821
15
2010
15 792
9 731
6 635
7 709
19
Źródło: dane PGNiG S.A. Wielkopolski Oddział Obrotu Gazem Gazownia Poznańska
Tabela 7-9 Odbiorcy gazu EWE- Energia Sp. z o.o. w mieście Gorzów Wlkp. [szt.]
Gospodarstwa domowe
Rok
Przemysł Usługi Pozostali Handel
w tym: ogrzewający
Ogółem
mieszkania
2002
2003
22
21
2004
64
50
2005
108
86
2006
131
109
2007
161
128
2008
175
149
2009
203
164
2010
220
185
1
2
2
2
1
1
Razem
32 400
27 204
28 763
28 604
30 109
29 482
28 500
28 570
30 155
Razem
0
22
64
108
131
162
177
206
223
79
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
3
Tabela 7-10 Sprzedaż gazu w mieście Gorzów Wlkp. z EWE-Energia Sp. z o.o. [tys.m ]
Gospodarstwa domowe
w tym
Rok
Przemysł
Usługi Pozostali Handel
ogrzewający
Ogółem
mieszkania
2002
0
2003
9,9
9,8
2004
63,4
62
2005
138,8
132,7
2006
178,4
168,6
2007
224,5
211,1
65,7
2008
252,8
234,2
152,3
2009
271,8
257,6
148,6
1,5
2010
349,6
334,7
184,9
3,7
Razem
0
9,9
63,4
138,8
178,4
290,2
405,1
421,9
538,2
Wykres 7-1 Struktura zmian odbiorców i poziomu zużycia gazu w latach 2002-2010 dla WSG i EWE
35 000
45 000
30 000
40 000
35 000
20 000
15 000
30 000
Ilość odbiorców
tys. m3/rok
25 000
Zużycie ogółem
Zużycie - gospodarstwa domowe
Odbiorcy ogółem
Gospodarstwa domowe
10 000
25 000
5 000
0
20 000
2002
2004
2006
2008
2010
7.4 Plany inwestycyjno-modernizacyjne – plany rozwoju przedsiębiorstw
Wielkopolska Spółka Gazownicza Sp. z o.o.
Maksymalne godzinowe zapotrzebowanie na stacji Gorzów Wlkp. wynosiło 11 759 m3/h
(styczeń 2010 r.) co stanowi 59 % przepustowości stacji.
W najbliższych latach WSG przewiduje wzrost sprzedaży paliwa gazowego spowodowany
powstaniem nowych firm w KSSSE Podstrefa Gorzów oraz rozwojem gazyfikacji miasta.
W wariancie realistycznym WSG oczekuje, że sprzedaż osiągnie w 2015 roku poziom
35 mln m3 wobec sprzedaży 30,2 mln m3 w roku 2010.
80
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Dla zapewnienia długoterminowej zdolności przesyłowej zapewniającej przyszłe zapotrzebowanie na paliwo gazowe planowane są na lata 2011-2015 przedsięwzięcia inwestycyjne, z których niektóre są już w trakcie realizacji.
Najważniejsze z nich to:
Budowa stacji redukcyjno-pomiarowej wysokiego ciśnienia Q=10 000 m3/h dla miasta Gorzów i gminy Lubiszyn (termin realizacji IV kwartał 2013 r.).
Modernizacja stacji redukcyjno-pomiarowej średniego ciśnienia przy ul. Srebrnej.
Wymiana stacji redukcyjno-pomiarowej średniego ciśnienia Q=1500 m3/h przy ul.
Mierniczej.
Gazyfikacja osiedla Północ i gm. Lubiszyn.
Gazyfikacja rejonu ulic Deszczowa, Skrajna, Wylotowa - średnice 90/63 i długości
800/840 m.
Gazyfikacja rejonu ulic Kasprzaka, Podgórna, Kręta - średnice 90/63/40 długości
1569/1170/1480 m.
Gazyfikacja rejonu ulic Strażacka - Ziemiańska DN 40, długość 520 m.
Gazyfikacja ulicy Dabroszyńskiej DN 63, długość 450 m.
Gazyfikacja ulic Wierzbowa, Rodła, Siedlicka DN 90, długość 493 m.
Gazyfikacja ulicy Piłkarskiej DN 63, długość 560 m.
Budowa gazociągów w ulicach: al. 11 Listopada, Owczej, Sierakowskiej, Strażackiej,
Skautów, Sikorskiego.
Modernizacja sieci niskiego ciśnienia w ulicach: Walczaka, Czereśniowej, Piłsudskiego, Wróblewskiego, 9-maja, Kościuszki, Bohaterów Lenino.
Modernizacja sieci niskiego ciśnienia w ulicach: Broniewskiego, Chełmońskiego,
Kołłątaja, Korczaka, Lelewela, Malczewskiego, Marcinkowskiego, Matejki, Staffa,
Stanisławskiego.
Planuje się zwiększenie przepustowości stacji I stopnia Janczewo z obecnej
1500 m3/h do wysokości docelowej 8 000 m3/h.
EWE Energia Sp. z o.o.
Planuje się wybudowanie w 2011 roku nowej stacji gazowej II stopnia o przepustowości
2500 m3/h. Zaspokoi to aktualne potrzeby przedsiębiorstwa, jak i będzie stanowiło rezerwę
na kilka – kilkanaście lat.
Bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego realizowane jest przez budowę układu pierścieniowego gazociągów, umożliwiającego kontynuowanie dostaw z innego kierunku w przypadku awarii gazociągów.
PGNiG Oddział w Zielonej Górze
W związku z planowanym zwiększeniem dostaw paliwa gazowego dla Elektrociepłowni
Gorzów w najbliższych latach zamierza się wybudować rurociąg przesyłowy łączący Mieszalnię Gazu Kłodawa z budowaną Kopalnią Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego Lubiatów.
Równocześnie dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego podejmuje się
szereg działań polegających na:
zagospodarowaniu kolejnych złóż,
budowie i modernizacji kopalń.
81
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
7.5 Ocena stanu systemu gazowniczego
Gorzów Wielkopolski jest jednym z nielicznych miast Polski, gdzie pojawiła się potencjalna
możliwość konkurencji w dostawie gazu przez różne podmioty gospodarcze. Na terenie
miasta, obok obejmującej swoim zasięgiem prawie cały obszar miasta Wielkopolskiej
Spółki Gazownictwa, działalność w sferze dystrybucji gazu rozpoczęła spółka EWE wprowadzając swoje sieci w północnym i południowym krańcu miasta.
W chwili obecnej wprowadzone jest jednostronne zasilanie miasta, z jednej stacji wysokiego ciśnienia, posiadającej rezerwy przepustowości.
Dystrybucyjna sieć średniego i niskiego ciśnienia jest siecią pierścieniową, co jest jednym
z warunków zapewnienia stałej dostawy gazu dla wszystkich odbiorców z terenu miasta.
Powyższa sieć wykonana jest w technologii PE i stalowej.
Zamierzenia spółek dystrybucyjnych gazu, obejmujące w swoich planach rozwoju, budowę
nowych stacji redukcyjno-pomiarowych oraz modernizację stacji Io uwzględniającą również
zwiększenie ich przepustowości, zapewni wzmocnienie zasilania źródłowego również
przez wprowadzenie dwustronnego zasilania. Docelowo działania te pozwolą na dalszą
rozbudowę systemu gazowniczego.
Istotnym elementem zaopatrzenia w gaz jest wprowadzenie przez PGNiG Oddział Zielona
Góra gazociągu gazu zaazotowanego dla niezależnego zasilania Elektrociepłowni Gorzów. Realizacja zamierzeń PGNiG obejmujących budowę nowego gazociągu dla doprowadzenia gazu z zasobów krajowych od strony Kopalni Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego
Lubiatów dla wzmocnienia zasilania EC Gorzów stanowić będzie ważny element zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Gorzowa, zwiększając pewność zasilania w ciepło
i energię elektryczną.
82
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
8. Koncesje i taryfy na nośniki energii
8.1 Ciepło
Na obszarze objętym niniejszym opracowaniem koncesjonowaną działalność gospodarczą
w zakresie dystrybucji i obrotu ciepłem prowadzi PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów (będący następcą prawnym PGE Elektrociepłowni Gorzów S.A. oraz Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Gorzów Sp. z o.o.)
zwany dalej PGE GiEK.
Przedsiębiorstwo stosuje następujące taryfy dla ciepła:
VIII taryfę PGE Elektrociepłowni Gorzów S.A. zatwierdzoną decyzją Prezesa URE
z dnia 17 września 2009 r. nr OSZ-4210-38(8)/2009/1330/VIII/JC,
XI taryfę PEC Gorzów Sp. z o.o. zatwierdzoną na podstawie decyzji Prezesa URE
z dnia 2 sierpnia 2010 r. nr OSZ-4210-13(17)/2010/176/XI/JC, obowiązującą od dnia
1 września 2010 r.
Tabela 8-1 podaje zestawienie składników taryfowych za wytwarzanie ciepła i jego przesył
dla poszczególnych grup taryfowych. W tabeli, w celu późniejszego porównania kosztów
ciepła do ogrzewania pomieszczeń z przedsiębiorstwami energetycznymi z innych miast
o podobnej wielkości, podano również tzw. „uśredniony koszt ciepła” (w źródle, za przesył
oraz łącznie u odbiorcy). Wielkość ta została obliczona przy następujących założeniach:
zamówiona moc cieplna: 1 MW;
statystyczne roczne zużycie ciepła: 7 000 GJ;
nie uwzględniono ceny nośnika ciepła.
Dla zobrazowania poziomu kosztów ciepła ponoszonych przez odbiorcę za ogrzewanie
pomieszczeń – w poniższych tabelach zestawiono uśredniony koszt 1 GJ ciepła z wybranych porównywalnych systemów ciepłowniczych w kraju.
Dla poniższych zestawień koszt ciepła został obliczony wg zasad omówionych powyżej
i przy założeniu, że odbiorcy zaopatrywani są w ciepło w postaci ciepłej wody siecią ciepłowniczą sprzedawcy, do węzła cieplnego eksploatowanego przez sprzedawcę. Wartości
w tabelach zestawiono rosnąco wg uśrednionego kosztu w źródle, za usługi przesyłowe
i koszty łącznie u odbiorcy.
Analizy zostały przeprowadzone według stanu obowiązującego na dzień 1 września 2011r.
Wyniki analizy przedstawiono w tabelach 8-2 do 8-4.
Wartości w tabelach zawierają podatek od towarów i usług VAT w wysokości 23%.
83
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Tabela 8-1 Wyciąg z taryfy dla ciepła PGE GiEK (w cenach brutto)
Przedsiębiorstwo
energetyczne
Stawka za
moc zamówioną
Cena
za
ciepło
Uśredniona cena
ciepła w
źródle
stała
zmienna
Uśredniona cena za
przesył
ciepła
zł/MW/rok
zł/GJ
zł/GJ
zł/MW/rok
zł/GJ
zł/GJ
zł/GJ
A1
Odbiorcy zaopatrywani w ciepło wytworzone w źródle
ciepła zlokalizowanym w Gorzowie Wlkp. przy ul. Energetyków 6 i w Ciepłowni Zakanale; miejscem dostarczania
ciepła są węzły, obsługujące jeden obiekt, stanowiące
własność sprzedawcy i eksploatowane przez sprzedawcę
75 772,23
20,76
31,59
44 896,23
15,24
21,65
53,24
A2
ciepła są grupowe węzły cieplne wraz z zewnętrznymi
instalacjami odbiorczymi, stanowiącymi własność sprzedawcy i eksploatowanymi przez sprzedawcę
75 772,23
20,76
31,59
55 301,29
14,76
22,66
54,25
A3
ciepła jest sieć ciepłownicza, stanowiąca własność sprzedawcy i eksploatowana przez sprzedawcę
75 772,23
20,76
31,59
7 172,92
2,07
3,09
34,68
B
Odbiorcy zaopatrywani w ciepło z kotłowni gazowych,
stanowiących własność sprzedawcy i eksploatowanych
przez sprzedawcę; rozliczanie według § 7 ust. 7 rozporządzenia taryfowego
99 517,68
68,29
82,51
-
-
-
82,51
C
Odbiorcy zaopatrywani w ciepło wytwarzane z kotłowni
miałowej, stanowiącej własność sprzedawcy eksploatowanej przez sprzedawcę; rozliczanie według § 7 ust. 7 rozporządzenia taryfowego
182 310,80
47,97
74,01
-
-
-
74,01
Grupa odbiorców
Źródło
Elektrociepłownia Gorzów,
Ciepłownia
Zakanale
PGE Górnictwo
i Energetyka Konwencjonalna S.A.
Oddział Elektrociepłownia Gorzów
Kotłownia
gazowa
Kotłownia
miałowa
Opłata za usługi
przesyłowe
Uśredniona cena
ciepła dla
odbiorcy
84
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
PGE GiEK S.A. posiada również dwie grupy taryfowe skierowane dla odbiorców przemysłowych, zgłaszających zapotrzebowanie na ciepło w postaci pary wodnej.
Tabela 8-2 Uśrednione ceny za ciepło uszeregowane wg ceny ciepła w źródle
Miasto
Gorzów Wlkp.
Jaworzno
Sosnowiec
Rzeszów
Olsztyn
Opole
Toruń
Zielona Góra
Przedsiębiorstwo dystrybucyjne / Źródło
PGE GiEK S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów / Elektrociepłownia Gorzów
Spółka Ciepłowniczo-Energetyczna Jaworzno III Sp. z o.o. / PKE S.A. –
Elektrociepłownia Jaworzno II
PEC Dąbrowa Górnicza S.A. / EC Będzin S.A.- (Sosnowiec - Zagórze)
MPEC Rzeszów Sp. z o.o. / Fenice Poland i PGE GiEK
MPEC Olsztyn Sp. z o.o. / Ciepłownia Kortowo
Energetyka Cieplna Opolszczyzny S.A. / ECO S.A.
Cergia S.A. / Cergia i Biogaz
Elektrociepłownia "Zielona Góra" S.A. / EC ZG S.A.
Uśredniona
cena w źródle
zł/GJ
31,59
32,41
34,29
36,02
36,55
40,67
41,05
42,83
Tabela 8-3 Uśrednione ceny za ciepło do węzła sprzedawcy uszeregowane wg ceny ciepła za przesył
Uśredniona cena
Miasto
Przedsiębiorstwo energetyczne
za przesył zł/GJ
Rzeszów
19,33
Sosnowiec
19,81
Spółka Ciepłowniczo-Energetyczna Jaworzno III Sp. z o.o. / PKE S.A.
Jaworzno
20,38
– Elektrociepłownia Jaworzno II
PGE GiEK S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów / ElektrocieGorzów Wlkp.
21,65
płownia Gorzów
Olsztyn
23,19
Toruń
23,81
Zielona Góra
24,19
Opole
25,17
Tabela 8-4 Uśrednione ceny za ciepło uszeregowane wg ceny ciepła u odbiorcy
Miasto
Jaworzno
Gorzów Wlkp.
Sosnowiec
Rzeszów
Olsztyn
Toruń
Opole
Zielona Góra
Przedsiębiorstwo energetyczne
Spółka Ciepłowniczo-Energetyczna Jaworzno III Sp. z o.o. / PKE S.A.
– Elektrociepłownia Jaworzno II
PGE GiEK S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów / Elektrociepłownia Gorzów
Uśredniona cena
ciepła u odbiorcy
zł/GJ
52,79
53,24
54,10
55,35
59,74
64,86
65,84
67,02
Z powyższych porównań wynika, że uśredniona cena wytworzonego w źródle PGE GiEK
ciepła była najniższa spośród analizowanych w zestawieniu i wynosiła 31,59 zł/GJ, jednocześnie uśredniona cena przesyłu ciepła dla odbiorców zlokalizowanych na terenie Gorzowa Wielkopolskiego, wynosząc 21,65 zł/GJ, stanowiła średnią wartość spośród analiAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
85
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
zowanych przedsiębiorstw. Powyższy rozkład cen implikuje fakt, że uśredniony koszt ciepła u odbiorcy dostarczanego przez PGE GiEK stanowił jedną z niższych wartości wśród
miast poddanych analizie i wynosił 53,24 zł/GJ brutto.
Najwyższą uśrednioną ceną wytworzenia ciepła w źródle spośród rozpatrywanych przedsiębiorstw charakteryzowało się ciepło z Elektrociepłowni „Zielona Góra” S.A., której
uśredniona cena wynosiła 42,83 zł/GJ, co stanowiło różnicę między ciepłem oferowanym
na terenie Gorzowa Wielkopolskiego o ponad 35% czyli o około 11 zł/GJ brutto.
Najniższą uśrednioną cenę za przesył 1 GJ ciepła spośród przedsiębiorstw poddanych
analizie oferował MPEC Rzeszów Sp. z o.o. prowadzący działalność na terenie Rzeszowa. Uśredniona cena przesyłu 1 GJ ciepła wynosiła tam 19,33 zł/GJ, co stanowiło różnicę
w stosunku do uśrednionej ceny przesyłu ciepła w Gorzowie Wielkopolskim o ponad
2 zł/GJ brutto.
Z powyższej analizy wynika, że najwyższym (z prezentowanych) poziomem uśrednionej
ceny ciepła u odbiorcy charakteryzowało się ciepło oferowane odbiorcom z terenów Zielonej Góry, które wynosiło 67,02 zł/GJ, co oznacza że klienci korzystający z usług EC „Zielona Góra” S.A. kupowali ciepło, którego uśredniona cena była o ponad 25% wyższa od
ciepła oferowanego klientom z terenu Gorzowa Wielkopolskiego.
Dla porównania z powyższym obliczono także uśredniony koszt 1 GJ ciepła z kotłowni gazowej, zakładając poziom mocy zamówionej w wysokości 1 MW (ok. 120 Nm3/h - grupa
taryfowa W-6A) i zużyciu 7 000 GJ ciepła. Sprawność urządzenia przetwarzającego przyjęto na poziomie 85%, zaś wartość opałową 35,5 MJ/Nm3. Przy tak sformułowanych założeniach jednostkowy koszt ciepła z kotłowni gazowej kształtuje się na poziomie
67,57 zł/GJ brutto (koszt paliwa), dla porównania jednostkowa cena ciepła z Kotłowni gazowej należącej do PGE GiEK wynosi 82,51 zł/GJ brutto.
Dla zobrazowania wysokości kosztów ponoszonych przez odbiorców ciepła w poniższej
tabeli przedstawiono porównanie cen paliw dostępnych na rynku w układzie zł za jednostkę energii dla poniżej przyjętych założeń:
koszty biomasy są wyliczone na podstawie średnich kosztów jej pozyskania
i składowania;
koszt gazu ziemnego wyliczono na podstawie aktualnej Taryfy PGNiG SA dla paliw
gazowych Nr 4/2011. Taryfa określa ceny gazu oraz stawki opłat za usługi przesyłowe
w ramach tzw. umowy kompleksowej, przy założeniu, że roczne zużycie gazu kształtuje się na poziomie 4 000 Nm3 (wg grupy taryfowej W-3.6);
koszt ogrzewania energią elektryczną wyliczono dla domu jednorodzinnego
o powierzchni 120 m2 na podstawie aktualnej Taryfy Enea Operator Sp. z o.o. oraz
Enea S.A, przy założeniu korzystania z taryfy G-12, zużycia rocznego na poziomie
9600 kWh oraz 70% wykorzystywania energii w nocy i 30% w dzień;
koszty zostały podane w kwotach brutto.
86
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 8-5 Porównanie kosztów brutto energii cieplnej z różnych paliw (z uwzględnieniem sprawności urządzeń przetwarzających).
Cena paliwa
Wartość opałowa Sprawność Koszt energii
Nośnik energii
zł/Mg
GJ/Mg
%
zł/GJ
słoma
150,00
14
80%
13,39
odpady drzewne
150,00
12
80%
15,63
węgiel groszek I/II
574,41
27
80%
26,59
węgiel kostka I/II
626,07
29
75%
28,78
węgiel orzech I/II
612,54
28
75%
29,17
brykiet opałowy
867,41
19,5
75%
59,31
olej opałowy ciężki C3
2 635,89
39
85%
79,51
gaz ziemny
2,0652*
35,5
85%
68,44
gaz płynny
4 339,2
46
90%
104,81
olej opałowy lekki
4 013,06
43
85%
109,80
energia elektryczna (G-12)
0,40**
111,11
* [zł/Nm³],
** [zł/kWh]
Jak widać z powyższego zestawienia istnieje duża rozbieżność pomiędzy jednostkowymi
kosztami energii (w zł/GJ) uzyskanej z poszczególnych nośników energii.
Jednak należy pamiętać, że jednostkowy koszt energii przedstawiony w powyższej tabeli
to tylko jeden ze składników całkowitej opłaty za zużycie energii. W jej skład wchodzi również m.in. koszt urządzenia przetwarzającego energię powyższych nośników na ciepło
wraz z kosztami obsługi i konserwacji, koszty dostawy itp.
8.2 Gaz
Gaz ziemny dostarczany jest odbiorcom na terenie Gorzowa Wielkopolskiego głównie
przez Wielkopolską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o., która zajmuje się techniczną dystrybucją gazu, zaś handlową obsługą klientów zajmuje się dział handlowy PGNiG S.A.
Aktualną wysokość opłat za gaz ziemny wysokometanowy dla grup taryfowych W-1.1 do
W-7C przedstawiono w tabeli 8-6, gdzie podano wyciąg z Taryfy PGNiG SA dla paliw gazowych Nr 4/2011.
Wraz z wejściem w życie taryfy PGNiG S.A. dla paliw gazowych nr 4/2011 dokonano podziału wcześniej obowiązujących grup taryfowych. Podział został przeprowadzony ze
względu na liczbę odczytów u Operatora Systemu Dystrybucyjnego w danym roku.
Działalność polegającą na dystrybucji gazu ziemnego odbiorcom zlokalizowanym na terenie Gorzowa Wielkopolskiego świadczy również EWE Energia Sp. z o.o. posiadająca taryfę dla paliw gazowych zatwierdzoną Decyzją Prezesa URE nr DTA-421231(9)/2011/9878/IX/RT z dnia 19 sierpnia 2011 roku. Aktualną wysokość opłat za gaz
ziemny wysokometanowy dla grup taryfowych G-0 do G-4 przedstawiono w tabeli 8-7,
gdzie podano wyciąg z Taryfy EWE Energia Sp. z o.o. dla paliw gazowych.
Podane w tabeli ceny i stawki opłat zawierają podatek od towarów i usług (VAT)
w wysokości 23%.
87
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Opłata za dostarczony gaz stanowi sumę:
opłaty za pobrane paliwo, będącej iloczynem faktycznego poboru i ceny za paliwo gazowe (w zł/Nm3);
opłaty stałej za usługę przesyłową:
dla odbiorców z grup W-1.1 do W-4 (w PGNIG S.A.) oraz G-0 do G-1 (w EWE Energia Sp. z o.o.) jest ona stała i określona w złotych za miesiąc;
dla odbiorców z grup W-5 do W-7C (w PGNIG S.A.) oraz G-2 do G4 (w EWE Energia
Sp. z o.o.) jest ona iloczynem zamówionego godzinowego zapotrzebowania gazu,
liczby godzin w okresie rozliczeniowym i stawki za usługę przesyłową;
opłaty zmiennej za usługę przesyłową, będącej iloczynem faktycznego poboru i stawki
zmiennej za usługę przesyłową (w zł/Nm3);
miesięcznej stałej opłaty abonamentowej (w zł/m-c).
Tabela 8-6 Wyciąg z Taryfy PGNiG S.A. (dla odbiorców gazu ziemnego wysokometanowego z sieci
dystrybucyjnych WSG Sp. z o.o.)
Stawki opłat abonaCeny za gaz
Stawki opłat za usługi dystrybucji
mentowych
Grupa
stała
zmienna
taryfowa
3
W-1.1
W-1.2
W-1.12T
W-2.1
W-2.2
W-2.12T
W-3.6
W-3.9
W-3.12T
W-4
W-5
W-6A
W-6B
W-6C
W-7A
W-7B
W-7C
[zł/Nm ]
[zł/m-c]
1,4339
1,4339
1,4339
1,398
1,398
1,398
1,3785
1,3785
1,3785
1,3776
1,3717
1,3667
1,3667
1,3667
1,3652
1,3652
1,3652
5,29
6,77
9,23
8,67
10,09
12,55
10,09
12,67
14,27
25,46
148,83
175,89
175,89
175,89
365,31
365,31
365,31
3
3
[zł/m-c]
[zł/(Nm /h) za h]
[zł/Nm ]
5,35
5,54
5,35
14,88
15,13
14,88
51,91
52,58
51,91
300,06
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
0,0820
0,0813
0,0760
0,0722
0,0796
0,0731
0,0694
0,6502
0,6502
0,6502
0,5303
0,5303
0,5303
0,5007
0,5007
0,5007
0,4765
0,3236
0,3075
0,2937
0,2641
0,2466
0,1803
0,1524
Tabela 8-7 Wyciąg z Taryfy EWE Energia Sp. z o.o. (dla odbiorców gazu ziemnego wysokometanowego)
Stawki opłat aboCeny za gaz
Stawki opłat za usługi dystrybucji
namentowych
Grupa
stała
zmienna
taryfowa
3
G-0
G-1
G-2
G-3
G-4
[zł/Nm ]
[zł/m-c]
1,5006
1,4466
1,4243
1,4129
1,4128
7,13
9,98
90,77
210,33
335,79
3
3
[zł/m-c]
[zł/(Nm /h) za h]
[zł/Nm ]
4,92
26,30
x
x
x
x
x
0,0601
0,0638
0,0636
0,9465
0,8715
0,6978
0,6974
0,6433
88
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
W tabeli 8-8 przedstawiono porównanie jednostkowej ceny zakupu gazu w PGNiG S.A.
oraz EWE Energia Sp. z o.o. Analiza została przeprowadzona dla grupa taryfowych W-3.6
i W-5 dla PGNiG S.A. oraz grup G-1 oraz G-2 dla EWE Energia Sp. z o.o.
3
Tabela 8-8 Porównanie jednostkowej ceny 1 m gazu ziemnego w PGNiG S.A. i EWE Energia
Sp. z o.o.
PGNIG
EWE
Roczne zużycie
3
Jednostkowa
cena
Jednostkowa cena
[m ]
Grupa taryfowa
Grupa taryfowa
3
3
[zł/m ]
[zł/m ]
1 500
W-3.6
2,38
G-1
2,61
1 750
W-3.6
2,30
G-1
2,57
2 000
W-3.6
2,25
G-1
2,54
2 500
W-3.6
2,18
G-1
2,49
3 000
W-3.6
2,13
G-1
2,46
30 000
W-5
2,11
G-2
2,42
100 000
W-5
1,82
G-2
2,21
Jednostkowa cena 1 m3 gazu ziemnego w PGNiG S.A. jest średnio o 14% niższa od jednostkowej ceny gazu ziemnego oferowanego przez EWE Energia Sp. z o.o. Różnica pomiędzy jednostkową ceną 1m3 gazu ziemnego w grupach taryfowych W-3.6 i G-1 dla zużycia na poziomie 1 500 m3 rocznie wynosi 0,23 gr/m3 czyli ponad 9%. Różnica ta wzrasta
wraz ze wzrostem rocznego zużycia i wynosi dla zużycia na poziomie 100 000 m3 rocznie
blisko 40 gr/m3 czyli ponad 20%.
Na poniższych wykresach (Wykres 8-1 do 8-4) przedstawiono jednostkową cenę zakupu
gazu (w zł/Nm3) od roku 2000 dla grup taryfowych W-1.1 do W-4 dla wartości granicznych
rocznego zużycia gazu w poszczególnych grupach. Na osi „X” zaznaczono miesiące, od
których obowiązywały kolejne zmiany taryfy.
Wartości na wykresach uwzględniają podatek od towarów i usług VAT w wysokości 23%.
3
Wykres 8-1 Jednostkowa cena zakupu gazu w grupie W-1.1 [zł/Nm ]
89
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
3
3
3
Wykres 8-4 Jednostkowa cena zakupu gazu w taryfie W-4 [zł/Nm ]
90
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
3
Wykres 8-5 Jednostkowa cena zakupu gazu w grupie W-6A [zł/Nm ]
Powyższe wykresy odzwierciedlają obserwowany w ostatnich latach wzrost kosztów za
paliwa gazowe - wynika z nich, że jednostkowa cena gazu wzrosła w rozpatrywanym
okresie średnio o ok. 138% - od 112% dla maksymalnego zużycia w grupie W-3.6 do
174% dla minimalnego zużycia w grupie W-2.1. Skumulowana inflacja w tym czasie wyniosła blisko 40%. Należy zwrócić uwagę na fakt, że około połowa określonego powyżej
wzrostu wystąpiła w ciągu ostatnich czterech lat.
Kolejnym wnioskiem nasuwającym się po analizie powyżej przedstawionych wykresów
jest zauważalna różnica w opłatach za gaz przez odbiorców, którzy znajdują się „na granicy” grup taryfowych - np. odbiorca będący w grupie taryfowej W-3.6 i zużywający rocznie
8 000 Nm3 gazu zapłaci rocznie ok. 2 963 zł mniej (brutto) niż odbiorca z grupy W-4 zużywający 8 001 Nm3 gazu.
Zasadnym jest więc, aby odbiorcy gazu, którzy rocznie zużywają taką ilość gazu, że znajdują się „na granicy” grup taryfowych, dokładnie przeanalizowali swoje zużycie i jeżeli jest
taka możliwość, tak je ograniczyli, by znaleźć się w niższej grupie taryfowej.
Na następnym wykresie pokazano zmiany jednostkowej ceny gazu dla kotłowni gazowej
(moc zamówiona na poziomie 1 MW i roczne zużycie ciepła ok. 7 000 GJ), tj. dla mocy
umownej ok. 120 Nm3/h – grupa taryfowa W-6A.
Również ten wykres obrazuje obserwowany w ostatnim okresie wzrost cen za paliwa gazowe. Jednostkowa cena gazu (w zł/Nm3) dla tego przypadku wzrosła w rozpatrywanym
czasie o niespełna 100%.
Uwagę zwraca fakt, że po osłabieniu trendu wzrostowego cen gazu ziemnego w latach
2009-2010, w roku 2011 ponownie zanotowano wzrost cen gazu średnio o ponad 7%
w analizowanych grupach taryfowych, co może mieć związek ze stale niepewną sytuacją
gospodarczą na świecie. Niewątpliwy wpływ na wzrost kosztów gazu miała również decyzja Ministra Finansów o wzroście podatku od towarów i usług VAT o 1 pkt procentowy od
roku 2011.
91
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
8.3 Energia elektryczna
Odbiorcy za dostarczoną energię elektryczną i świadczone usługi przesyłowe rozliczani
są według cen i stawek opłat właściwych dla grup taryfowych. Podział odbiorców na grupy
taryfowe dokonywany jest ze szczególnym uwzględnieniem takich kryteriów jak: poziom
napięcia sieci w miejscu dostarczenia energii, wartości mocy umownej, systemu rozliczeń,
zużycia rocznego energii i liczby stref czasowych. Kryteria te zostały określone
w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 lipca 2007 r.
(Dz.U. z 2007 r. Nr 128, poz. 895) w sprawie szczegółowych zasad kształtowania
i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną.
W celu dokonania obliczeń uśrednionych cen energii elektrycznej, do cen za dystrybucję
doliczono ceny energii pochodzące ze spółek obrotu, które zostały wydzielone ze spółek
dystrybucyjnych i są z nimi powiązane kapitałowo.
Ostatnia taryfa ENEA S.A. z siedzibą w Poznaniu dla energii elektrycznej została zatwierdzona decyzją Prezesa URE z dnia 17 grudnia 2010 roku nr DTA-421151(17)/2010/2688/IV/BH. Działalność polegającą na dystrybucji energii elektrycznej na
terenie miasta Gorzów Wielkopolski świadczy ENEA Operator Sp. z o.o., która posiada
aktualną taryfę dla dystrybucji energii elektrycznej z dnia 17 grudnia 2010 roku nr DTA4211-74(15)/2010/13854/IV/BH i obowiązuje od dnia 1 stycznia 2011 roku.
Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany jednostkowego kosztu energii elektrycznej
brutto w grupie taryfowej G11 (układ 1-faz. bezpośredni) przy danym rocznym zużyciu
na przestrzeni ostatnich lat dla klientów korzystających z usług dystrybucyjnych ENEA
Operator Sp. z o.o. oraz kupujących energię elektryczną od ENEA S.A.
Wykres 8-6 Porównanie jednostkowych cen brutto energii elektrycznej w grupie taryfowej G11 (ENEA
Operator Sp. z o.o.)
Obserwując powyższy wykres można zauważyć niewielki, ale systematyczny wzrost jednostkowej ceny kWh w latach 2003-2007 oraz bardziej zdecydowany jej wzrost począwszy
od roku 2008. W latach 2003-2007 cena energii elektrycznej dla zużycia rocznego na poAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
92
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
ziomie 2000 kWh wzrosła o blisko 11% z 38 gr/kWh do 42 gr/kWh, natomiast w latach
2007-2011 cena energii elektrycznej dla tego zużycia wzrosła o ponad 38% z 42 gr/kWh
do 58 gr/kWh.
Poniżej przedstawiono zmiany jednostkowej ceny energii elektrycznej brutto w grupie taryfowej G12 (układ 3-faz. bezpośredni) przy danym rocznym zużyciu w latach 2003÷2011
dla klientów korzystających z usług dystrybucyjnych ENEA Operator Sp. z o.o. S.A. oraz
kupujących energię elektryczną od ENEA S.A. Założono, że 70% energii elektrycznej
użytkownik kupuje wg taryfy nocnej.
Wykres 8-7 Porównanie jednostkowych cen brutto energii elektrycznej w grupie taryfowej G12 (ENEA
Operator Sp. z o.o.)
W grupie taryfowej G12 w latach 2003-2008 można zaobserwować podobny trend jak
w grupie G11, tj. niewielki wzrost cen w latach 2003-2008 oraz bardziej dynamiczny wzrost
cen w roku 2009.
Analizując widoczne wzrosty cen energii elektrycznej, można przypuszczać, iż w przyszłości ceny energii elektrycznej nadal będą rosnąć, ze względu na zwiększające się wymagania ekologiczne wynikające z dyrektyw UE w zakresie ograniczania emisji CO2 oraz stosowania odnawialnych źródeł energii.
Poniżej przedstawiono porównanie jednostkowych cen energii elektrycznej brutto w grupie
taryfowej G11 z wybranych zakładów elektroenergetycznych w kraju.
93
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Wykres 8-8 Porównanie jednostkowych cen brutto energii elektrycznej w grupie taryfowej G11
Jednostkowa cena zakupu energii elektrycznej oferowana przez ENEA Operator Sp. z o.o.
w grupie taryfowej G11 jest stosunkowo niska na tle porównywanych przedsiębiorstw
energetycznych w kraju. Jednostkowa cena energii elektrycznej wynosi ok. 73 gr/kWh
brutto przy zapotrzebowaniu rocznym na poziomie 500 kWh i ok. 58 gr/kWh brutto
przy zapotrzebowaniu rocznym na poziomie 2 000 kWh.
Na terenie miasta Gorzowa Wielkopolskiego odbiorcy energii elektrycznej mogą również
korzystać z usług PKP Energetyka S.A. – Pomorski Rejon Dystrybucji. Spółka oferuje swoim klientom energię elektryczną po jednostkowej cenie zbliżonej do ENEA Operator Sp.
z o.o. wynoszącej dla zużycia rocznego na poziomie 500 kWh 72 gr/kWh oraz dla zużycia
na poziomie 2000 kWh rocznie 60 gr/kWh.
Z przeprowadzonych analiz wynika, iż zarówno PKP Energetyka S.A. – Pomorski Rejon
Dystrybucji jak i ENEA Operator Sp. z o.o. oferują swoim klientom (na tle innych przedsiębiorstw poddanych analizie) energię elektryczną po relatywnie niskiej cenie jednostkowej.
94
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
III.ANALIZY, PROGNOZY, PROPOZYCJE DO 2030 R.
9. Analiza rozwoju - przewidywane zmiany zapotrzebowania na
nośniki energii
9.1 Wprowadzenie, metodyka prognozowania zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i paliwa gazowe
Celem „Analizy rozwoju ...” jest określenie wielkości i lokalizacji nowej zabudowy
z uwzględnieniem jej charakteru oraz istotnych zmian w zabudowie istniejącej, które skutkują przyrostami i zmianami zapotrzebowania na nośniki energii na terenie miasta.
W „Analizie ...” uwzględniono:
dokumenty planistyczne kraju i województwa tj.:
Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 (projekt 25.01.2011 r., po
etapie konsultacji społecznych i międzyresortowych),
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 przyjęta przez Radę Ministrów 29.11.2006 r.,
Narodowy Plan Rozwoju 2007-2013,
Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 r.
przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Lubuskiego nr XV/91/2000 z dn. 6 marca
2000 r. wraz z aktualizacją z 2005 r.
oraz
Dokumenty strategiczne i planistyczne Miasta,
konsultacje z Urzędem Miasta Gorzów Wlkp.,
publikacje Głównego Urzędu Statystycznego,
materiały z innych źródeł (internet, prasa, informacje od spółdzielni, deweloperów itp.).
Uchwalone w roku 2003 Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną
i paliwa gazowe dla obszaru Miasta Gorzowa Wlkp. obejmowały okres prognozowania do
2020 roku i bazowały na Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gorzowa Wlkp. opracowanym w 2000 r.
Aktualnie obowiązującymi dokumentami planistycznymi dla Gorzowa są:
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gorzowa Wielkopolskiego przyjęte uchwałą nr XII/131/2003 Rady Miasta Gorzowa Wlkp.
z dnia 18 czerwca 2003 r. oraz zmienione uchwałą nr LXXIV/903/2006 Rady Miasta
Gorzowa Wlkp. z dnia 30 sierpnia 2006 r. i uchwałą nr LXV/1046/2009 Rady Miasta
Gorzowa Wlkp. z dnia 25 listopada 2009 r.,
Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego wybranych obszarów.
Spośród dokumentów o charakterze strategicznym wymienić należy:
Strategię Zrównoważonego Rozwoju Miasta Gorzowa Wlkp. na lata 2010÷2020 –
przyjętą uchwałą Rady Miasta Gorzowa Wlkp. nr LXVIII/1073/2010 z dn. 3 lutego
2010 r.;
95
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Strategię Mieszkalnictwa miasta Gorzowa Wlkp. – Gorzów Wielkopolski 2001+ przyjęta uchwałą Rady Miasta Gorzowa Wlkp. nr L/491/2001 z dn. 21 lutego 2001 r.;
Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na lata 2007-2013 przyjęty
uchwałą Rady Miasta Gorzowa Wlkp. nr VIII/96/2007 z dn. 21 marca 2007 r.
Analizie podlegały również dokumenty zawierające ocenę realizacji zapisów ww. dokumentów strategicznych i planistycznych oraz wskazujące na wymagane kierunki zmian
w dalszym toku postępowania i kierunki rozwoju miasta. Należą do nich:
Ocena aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gorzów Wielkopolski i miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego przyjęta uchwałą nr LXXVII/959/2006 Rady Miasta Gorzowa Wlkp.
z dn. 25 października 2006 r.
Ocena aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Gorzów Wielkopolski i miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego przyjęta uchwałą nr LXXXIII/1282/2010 Rady Miasta Gorzowa Wlkp.
z dn. 27 października 2010 r.
Głównym czynnikiem warunkującym zaistnienie zmian w zapotrzebowaniu na wszelkiego
typu nośniki energii jest dynamika rozwoju Miasta ukierunkowana w wielu płaszczyznach.
Elementami wpływającymi bezpośrednio na rozwój Miasta Gorzowa Wlkp. są:
zmiany demograficzne uwzględniające zmiany w ilości oraz strukturze wiekowej
i zawodowej ludności, migracja ludności;
rozwój zabudowy mieszkaniowej;
rozwój szeroko rozumianego sektora usług obejmującego między innymi:
działalność handlową, usług komercyjnych i usług komunikacyjnych,
działalność kulturalną i sportowo-rekreacyjną,
działalność w sferze nauki i edukacji,
działalność w sferze ochrony zdrowia;
rozwój przemysłu i wytwórczości;
wprowadzenie rozwiązań komunikacyjnych umożliwiających dostęp do tworzonych
centrów usługowych oraz ruch tranzytowy dla miasta;
konieczność likwidowania zagrożeń ekologicznych.
Sporządzanie długoterminowych prognoz zapotrzebowania energii odgrywa ważną rolę
w planowaniu budowy przyszłych jednostek wytwórczych oraz rozwoju sieci dystrybucyjnej
i przesyłowej. Określenie przypadków maksymalnego zapotrzebowania stanowi ważny
element zarządzania energetycznego. Zapotrzebowanie energii w danym momencie czasowym jest funkcją wielu czynników takich jak: temperatury zewnętrzne, niedawny stan
pogody, pora dnia, dzień tygodnia, sezony wakacyjne, warunki ekonomiczne itd. W znaczeniu długoterminowym należy ująć ogląd probabilistyczny poziomów zapotrzebowania
szczytowego, na podstawie prognoz przyrostu gęstości zaludnienia, dokonując pełnej
oceny możliwych rozkładów przyszłych wartości zapotrzebowania, ważnych tak z punktu
widzenia prognozy, jak również niezbędnych dla oceny i zabezpieczenia ryzyka finansowego związanego ze zmiennością zapotrzebowania i niepewnością prognozy. Określone
96
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
szczytowe zapotrzebowanie mocy w danym czasie jest związane z zakresem niepewności, powodowanym błędami prognoz rozwoju czynników takich jak: wielkość populacji,
przemiany technologiczne, warunki ekonomiczne, przeważające warunki pogodowe (oraz
rozkład tych warunków), jak również z ogólną przypadkowością właściwą dla określonego
zjawiska. Poszukiwana wielkość jest funkcją kilku rozpoznanych czynników czasowych,
takich jak pora dnia, pora roku i okresy wakacyjne.
Występują różne rodzaje prognoz obciążenia, które można skategoryzować na wiele sposobów. Najważniejsze z cech to: termin i rodzaj danych wejściowych. Każda prognoza:
krótkoterminowa, średnioterminowa i długoterminowa posiada różne cechy charakterystyczne, wymagające zastosowania właściwych danych wejściowych i technik. Każdy typ
prognozy cechuje podobne ryzyko, jednakże doniosłość poszczególnych czynników ryzyka może się diametralnie różnić. Prognozy krótkoterminowe sporządzane są na okres jednego roku lub krótszy. Ten typ prognoz nie jest nadmiernie obciążony ryzykiem regulacyjnym lub technologicznym, jednakże pojawienie się, lub tym bardziej nagła upadłość dużego odbiorcy przemysłowego, może mieć znaczny wpływ na ten typ prognozy. W dodatku
nadzwyczajne uwarunkowania mogą skutkować ryzykiem dla trafności przewidywań krótkoterminowych.
Prognozy średnioterminowe sporządzane są na okres od roku do pięciu lat. Mogą być wykorzystywane do określenia niezbędnych aktywów cechujących się krótkim czasem niezbędnym do ich zaprojektowania i budowy, takich jak źródła szczytowe. Prognozy takie są
nieprzydatne do określenia wymagań stawianych źródłom podstawowym, albowiem czas
potrzebny do budowy dużych, nowoczesnych źródeł podstawowych najczęściej przekracza pięć lat.
Prognozy długoterminowe dotyczą okresów dłuższych niż pięć lat. Ważnym polem zastosowania tego typu prognoz jest planowanie zasobów. W państwach, które dokonały deregulacji, przedsiębiorstwa wytwórcze używają długoterminowych modeli do planowania alokacji zasobów. Dla aktywów, których rozwój jest regulowany, np. linii przesyłowych, ten typ
prognoz jest niezbędny nie tylko do planowania, lecz również dla spełnienia wymagań regulatora.
Czynniki pogodowe są ważną zmienną w prognozowaniu zużycia energii, z ewentualnym
wyjątkiem prognoz zużycia przemysłowego. Wymagany poziom szczegółowości jest zależny od typu prognozy. Jak wiadomo, aktualne obciążenie jest funkcją, na którą wpływa
temperatura i inne czynniki pogodowe. Tradycyjnie dane historyczne na temat liczby dni
wymaganego ogrzewania i chłodzenia (klimatyzacja) stanowią niezbędną, podstawową
daną wejściową. Ten wpływ jest stosunkowo prosty do uwzględnienia w symulacji. Parametry takie jak wiatr, grubość warstwy chmur, opady (deszcz i śnieg), wpływają na krótkookresową zmianę potrzeb energetycznych, redukując lub zwiększając zapotrzebowanie
w porównaniu do uśrednionego wynikającego z uwarunkowań termicznych. Być może
w nieodległej przyszłości te czynniki będą również uwzględniane w procesie modelowania.
Niezmiernie istotny jest dostęp do danych zewnętrznych o kształtowaniu się zapotrzebowania, chociażby w celu porównania aktualnie notowanych wielkości z prognozami opracowanymi w przeszłości.
97
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Istotnymi elementami niepewności, które należy uwzględnić w trakcie prognozowania, jest
między innymi określenie wielkości zapotrzebowania, ocena wpływu rozwoju technik energooszczędnych, programów wzrostu sprawności energetycznej. Wynikają z tego dwie
kwestie: kiedy dany program wpłynie na wartość zapotrzebowania i w jakim stopniu wpłynie na zachowanie odbiorców. Okresowo elementem decydującym jest cena energii (nośników energii). Jeśli ceny energii wykazują ciągły wzrost w znaczącym stopniu, odbiorcy
mogą być motywowani do odpowiedzialności za efektywność wykorzystania energii i chętniej przyłączą się do udziału w realizacji programów oszczędnościowych. Jeżeli konsekwentnie wprowadzi się opłaty zależne od pory dnia, większość odbiorców podejmie starania, aby zużyć jak najwięcej energii, w okresach o niższych cenach. Uwzględnienie modyfikacji zachowań odbiorców oddziaływać będzie również na trafność prognozy.
Zastrzec należy, że prognozy długoterminowe zawsze obarczone są wyższym poziomem
ryzyka niż prognozy średnioterminowe. Tak więc trudność oceny wpływu przedsięwzięć
oszczędnościowych wzrasta z wydłużeniem horyzontu czasowego prognozy.
Wśród metod planowania można wyróżnić: modelowanie ekonometryczne, modelowanie
odbiorcy końcowego, symulacje Monte-Carlo, analizę wrażliwości, analizę scenariuszy
rozwoju.
W modelowaniu ekonometrycznym można wykorzystać wielką ilość dostępnych modeli
regresji, przydatnych przy prognozowaniu, przy czym wybór najodpowiedniejszego zależny jest od charakterystyki danych wejściowych. Zaawansowanie modeli regresji może
oscylować od prostych do bardzo skomplikowanych. Stosowane oprogramowanie może
pochodzić z zakresu od MS Excel do bardzo skomplikowanych, specjalistycznych programów. Ponadto, celem uzyskania precyzyjniejszych prognoz, modele regresji mogą być
połączone z modelami rozkładów czasowych. Takie modele, wykorzystujące dane zespolone, są bardziej złożone w porównaniu z modelami opartymi na zwykłej regresji.
Modele odbiorcy końcowego są stosowane w połączeniu z wieloma metodami prognozowania. Modele takie wychodzą od zapotrzebowania mocy dla różnych kategorii odbiorców
końcowych. Modele mogą przyjmować różny stopień komplikacji, np. można rozpatrywać
tylko gospodarstwa domowe lub gospodarstwa domowe w podziale na różne typy, jak:
apartamenty, mieszkania w zabudowie wielorodzinnej, mieszkania w zabudowie jednorodzinnej, względnie stosować średnie wskaźniki w odniesieniu do jednostki powierzchni lub
kubatury.
Symulacje Monte Carlo są solidną metodą o wielu zastosowaniach. Można symulować
każdy typ prognozy. Technika ta obejmuje określenie możliwych wariantów zdarzeń
i przyporządkowanych im w jednoznaczny sposób prawdopodobieństw zaistnienia każdego z nich. Dodatkowo można uwzględnić rozkład statystyczny korelacji pomiędzy zmiennymi losowymi. Zaawansowane modele uwzględniają w symulacji efekty dynamiczne.
Analizy scenariuszy są podobne do analiz symulacyjnych. Model zostaje oparty na kilku
scenariuszach, co najmniej dwóch lub więcej, zaś zmienne są rozpatrywane w sposób
mogący generować do kilkunastu wyników wyjściowych. Typowa analiza scenariuszy
obejmuje najgorszy, oczekiwany i najlepszy przypadek.
98
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Dane wejściowe zależą od typu prognozy i wymagań klienta. Dane uwzględniane dla prognoz długoterminowych dla odbiorców przemysłowych są różne w porównaniu z danymi
dla prognoz krótkoterminowych. Kolejnym czynnikiem jest poziom uszczegółowienia każdej z danych wejściowych. Oczywiście rozważając mniejsze regiony, dane ich dotyczące
mogą się różnić mniej lub bardziej, od danych średnich krajowych. Zwykle metodą efektywniejszą kosztowo, jest tworzenie bazy danych, począwszy od mniejszych obszarów,
takich jak powiat lub województwo.
Znaczącym utrudnieniem przy realizacji opracowań prognostycznych w dziedzinie planowania energetycznego dla potrzeb gminnych jest fakt narastających trudności
w pozyskaniu wiarygodnych danych wejściowych, np. pozyskanie informacji o łącznym
zużyciu energii elektrycznej na danym obszarze, dostępnej uprzednio u właściwych operatorów systemów dystrybucyjnych, obecnie wymaga agregacji danych pochodzących od
kilkudziesięciu działających na danym obszarze przedsiębiorstw obrotu. Prowadzi to do
sytuacji, że nawet w danych publikowanych przez GUS dostrzega się uproszczenia, polegające na nieuwzględnianiu działalności mniejszych operatorów.
W przypadku założeń do planów zaopatrzenia miast w energię elektryczną i paliwa gazowe pojawia się dodatkowa trudność, wynikająca z faktu sporządzania oszacowania dla
stosunkowo niewielkiego obszaru, do którego nie mają zastosowania wnioski wynikające
z ogólnych prognoz makroekonomicznych. Przykładowo realizacja jednej inwestycji, bądź
porzucenie planów budowy np. dużego zakładu przemysłowego, wpływa radykalnie na
trafność prognozy. Analogicznie precyzyjne określenie przyszłego zapotrzebowania mocy
w sektorze przemysłowym jest zadaniem niemal niemożliwym, nawet po analizie makroekonomicznych prognoz branżowych, albowiem nie uwzględniają one uwarunkowań takich, jak złe zarządzanie konkretnym przedsiębiorstwem, którego upadłość i likwidacja
może skutkować zmniejszeniem zapotrzebowania mocy rzędu kilkudziesięciu megawatów,
co w skali jednego, nawet dużego miasta, powoduje znaczący błąd prognozy, absolutnie
niemożliwy do przewidzenia na etapie jej formułowania. Okoliczności te miał zresztą zapewne na myśli Ustawodawca, wprowadzając obowiązek okresowej aktualizacji dokumentacji związanej z miejskim i gminnym planowaniem energetycznym.
W praktyce dla potrzeb opracowywanych gminnych projektów założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe wysoce przydatna okazała się kompilacja metody scenariuszowej z metodą modelowania odbiorcy końcowego. W trakcie
realizowanych w ostatnich latach aktualizacji założeń wcześniej opracowanych dokumentów stwierdzono wysoce zadowalającą korelację tak sporządzonych prognoz z ukształtowanym później stanem faktycznym.
Bilansowanie potrzeb energetycznych miasta wynikających z rozwoju budownictwa mieszkaniowego oraz zagospodarowania nowych terenów pod rozwój strefy usług i wytwórczości przeprowadzono dla dwóch okresów: perspektywicznego (długoterminowego) - horyzont czasowy do roku 2030 i średnioterminowego – do roku 2015.
99
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
9.2 Uwarunkowania do określenia wielkości zmian zapotrzebowania
na nośniki energii
9.2.1 Prognoza demograficzna
Ruch naturalny ludności Polski na początku XXI wieku wszedł na drogę zbliżoną do obserwowanej w krajach zachodnich, co oznacza dalsze zmiany w strukturze wieku ludności.
Przewiduje się:
postępujący proces starzenia się społeczeństwa, zwłaszcza w miastach,
zmniejszenie się udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym,
stopniowy spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym.
Prowadzone przez demografów badania i analizy wskazują, że trwający od kilkunastu lat
spadek rozrodczości jeszcze nie jest procesem zakończonym i dotyczy w coraz większym
stopniu kolejnych roczników młodzieży. Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się:
rosnący poziom wykształcenia;
trudności na rynku pracy;
ograniczone świadczenia socjalne na rzecz rodziny;
brak w polityce społecznej filozofii umacniania rodziny;
trudne warunki społeczno-ekonomiczne.
Główny Urząd Statystyczny opracował „Prognozę ludności na lata 2003-2030”, która podawała przewidywane stany ludności faktycznie zamieszkałej na danym terenie (mieszkańcy stali oraz przebywający czasowo powyżej dwóch miesięcy) w dniu 31 grudnia każdego roku w podziale administracyjnym z dnia 1 stycznia 2003 r. Stan wyjściowy 31 grudnia 2002 r. został oparty na wynikach Narodowego Spisu Powszechnego 2002 r. i ujęty
w ww. podziale administracyjnym.
Kolejna prognoza GUS sporządzona została na okres 2008 – 2035 i uwzględnia zaistniałe
w minionym okresie tendencje i sporządzona została jako uśredniona prognoza dla miast
i obszarów wiejskich województwa.
Porównanie prognoz GUS-owskich z lat 2003 – 2030 oraz 2008 – 2035 oraz trendu zmian
ludności zamieszkałej w Gorzowie Wlkp. według stanu rzeczywistego przedstawiono na
poniższym wykresie.
100
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Wykres 9-1 Prognoza liczby ludności w Gorzowie Wlkp.
Liczba ludności w Gorzowie od szeregu lat praktycznie nie ulega zmianie, utrzymując się
na poziomie ponad 125 tys. mieszkańców.
Prognoza z lat 2003 – 2030 przewidywała wystąpienie minimalnego spadku liczby ludności do roku 2010 i znaczne jego zwiększenie w latach następnych. Kolejna edycja prognozy GUS na lata 2008 – 2035 wprowadziła korektę, według której spadek ten przebiegać
będzie łagodniej niż przewidywały to wcześniejsze prognozy.
Tabela 9-1 Prognoza liczby ludności w Gorzowie Wlkp. – stan na lata 2015 i 2030
Liczba ludności
Okres
Prognoza wg GUS na lata
2008 – 2030
Stan - Rok 2010
Prognoza wg linii trendu
125 394
Rok 2015
124 330
125 000
Rok 2030
119 200
124 500
Dla dalszych analiz przyjęto, że w okresie docelowym ilość mieszkańców Gorzowa wahać
się będzie w granicach 119 ÷ 125 tysięcy.
Należy nadmienić, że zmiany liczby ludności nie przekładają się wprost na rozwój budownictwa mieszkaniowego – mają na to również wpływ takie czynniki jak np. postępujący
101
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
proces poprawy standardu warunków mieszkaniowych i związana z tym pośrednio rosnąca ilość gospodarstw jednoosobowych.
9.2.2 Rozwój zabudowy mieszkaniowej
Parametrami decydującymi o wielkości zapotrzebowania na nowe budownictwo mieszkaniowe są potrzeby mieszkaniowe nowych rodzin oraz zapewnienie mieszkań zastępczych
w miejsce wyburzeń, jak również, co wyraża się z jednej strony wielkością wskaźników
związanych z oceną zapotrzebowania na mieszkania, określających:
ilość osób przypadających na mieszkanie;
wielkość powierzchni użytkowej przypadającej na osobę;
z drugiej strony stopniem wyposażenia mieszkań w niezbędną infrastrukturę techniczną.
Sukcesywne działania realizujące politykę mieszkaniową winny obejmować:
wspieranie budownictwa mieszkaniowego poprzez przygotowanie uzbrojonych terenów, politykę kredytową i politykę podatkową;
wspomaganie remontów i modernizacji zasobów komunalnych przewidzianych do
uwłaszczenia;
opracowanie odpowiedniego programu i realizację odpowiedniej skali budownictwa
socjalnego i czynszowego.
Dla budownictwa mieszkaniowego w Gorzowie Wlkp. przewiduje się:
działania zmierzające do modernizacji, restrukturyzacji i rewitalizacji istniejących zasobów mieszkaniowych;
wprowadzenie nowej zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej;
dogęszczanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej.
Zapotrzebowanie na energię występujące przy realizacji uzupełnienia ulic zabudową
„plombową” redukowane będzie przez działania renowacyjne i modernizacyjne, w trakcie
których dąży się między innymi do zminimalizowania potrzeb energetycznych. Wystąpią
również zmiany co do charakteru odbioru i nośnika energii, uwzględniające poprawę standardu warunków mieszkaniowych.
Wielkości te są trudne do określenia pod kątem sprecyzowania odpowiedzi na pytania
w jakiej skali miejscowej i czasowej, gdzie i kiedy realizowane będą te zamierzenia. Związane jest to bowiem głównie z możliwościami finansowymi właścicieli budynków, a także
Miasta - w przypadku własności komunalnej.
Lokalizację obszarów przewidywanych pod rozwój zabudowy mieszkaniowej wytypowano
jako obszary wynikające z ustaleń obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania, wolne lub przewidywane do zmiany sposobu zagospodarowania, obszary według
obowiązującego Studium uwarunkowań oraz przewidywane do wprowadzenia zmian
w planowanych do opracowania mpzp i wytycznych do zmiany Studium.
W poniższej tabeli zestawiono tereny przeznaczone pod rozwój zabudowy mieszkaniowej
jedno- i wielorodzinnej określone według przedstawionych powyżej materiałów. Opraco-
102
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
wane na podstawie dokumentów jw. zestawienie terenów zostało zweryfikowane przez
jednostki organizacyjne Urzędu Miasta Gorzów Wlkp.
Tabela 9-2 Obszary rozwoju budownictwa mieszkaniowego
Jedn.
bilansowa
Oznaczenie
na mapie
Lokalizacja
Powierzchnia
obszaru
ha
Ilość odbiorców
(mieszkań)
w zabudowie:
Pow.
użytkowa
mieszkań
jednor.
wielor.
ilość
ilość
m2
G1
MW2
Ul. Prądzyńskiego
1,7
198
11 880
G1
MW 22
Ul. Okulickiego / Os Ustronie
12,3
1295
77 700
G1
MW10
Ul .Niepodległości
1,3
151
9 060
G1
MW5
Ul. Dekerta
1,4
163
9 780
G1
MW9
Ul. .Niepodległości
11,2
1306
78 360
G1
MW19
Pl. Jana Pawła II
1,7
198
11 880
G1
MJ5
Os Sady
2,0
G1
uzupełnienie zabudowy
25
3 750
20
100
9 000
RAZEM G1
31,6
45
3 411
211 410
8
G2
MJ/UR6
Ul. Podmiejska
0,7
G2
U/MW7
Ul. Warszawska
0,8
93
5 580
G2
U/MW8
Ul. Warszawska
0,6
70
4 200
G2
1 200
20
100
9 000
RAZEM G2
2,1
28
263
19 980
G3
MJ 24
Wał Śluzy
5,4
60
9 000
G3
MJ 25
Ul. Kobylogórska
0,8
10
1 500
G3
MJ 34
Ul. Graniczna
7,2
90
13 500
G3
MJ16
Ul. Kasprzaka
3,5
43
6 450
G3
MJ/U 15
Ul. Kasprzaka
11,7
146
21 900
20
3 000
G3
RAZEM G3
28,6
369
0
55 350
G4
MJ 26
ul. Zielna
2,4
30
4 500
G4
MJ/U 27
Ul. Wschodnia
1,6
20
3 000
G4
MJ 28
Ul. Wschodnia
4,6
51
7 650
G4
MJ 29
ul. Ziemiańska
9,3
116
17 400
G4
MJ 30
Ul. Włościańska
3,8
47
7 050
G4
MJ/U 31
ul. Ziemiańska
4,6
57
8 550
G4
MJ 32
ul. Gospodarska
16,0
200
30 000
G4
MJ33
ul. Strażacka
5,8
72
10 800
G4
MJ1
Ul. Wylotowa
32,5
325
48 750
G4
MJ2
Ul. Wylotowa
22,6
254
38 100
G4
RAZEM G4
103,2
50
50
10 500
1 222
50
186 300
G5
MJ 35
ul. Poznańska
4,0
40
6 000
G5
MJ 36
ul. Poznańska
83,0
830
124 500
20
3 000
G5
G6
MW17
RAZEM G5
87,0
Ul. Przemysłowa
10,7
890
0
133 500
873
52 380
103
EE
Jedn.
bilansowa
Oznaczenie
na mapie
Lokalizacja
energoekspert
Powierzchnia
obszaru
ha
sp. z o. o.
energia i ekologia
Ilość odbiorców
(mieszkań)
w zabudowie:
Pow.
użytkowa
mieszkań
jednor.
wielor.
ilość
ilość
m2
G6
MW18
Ul. Przemysłowa
1,3
151
9 060
G6
MW13
Ul. Zielona
4,5
525
31 500
G6
MW12
Ul. Zielona
0,7
81
4 860
G6
0
RAZEM G6
17,2
0
0
1 630
97 800
G7
MJ3
Ul. Kostrzyńska
9,2
115
17 250
G7
MJ18
Ul. Saperów
1,8
22
3 300
G7
MW/U20
Ul. Kostrzyńska / Zwiadowców
3,2
G7
373
22 380
373
50 430
50
RAZEM G7
14,2
187
66
7 500
G8
MJ20
Ul. Stalowa
5,3
9 900
G8
MW21
Os. Myśliborskie
40,0
G8
MJ23
ul. Małyszyńska
21,0
131
19 650
G8
MJ19
Małyszyn
61,0
762
114 300
G8
MJ14
Ul. Szczecińska
3,5
30
4 500
G8
MJ7
Ul. Szczecińska
48,0
480
72 000
G8
MW16
Ul. Szczecińska
12,8
RAZEM G8
191,6
1 469
Ul. Granitowa
61,0
762
114 300
4666
279 960
1493
89 580
6 159
589 890
G10
MJ22
G10
MJ21
Ul. Granitowa
46,0
575
86 250
G10
MJ8
Ul. Słowiańska
22,0
275
41 250
G10
MJ9
Ul. Żwirowa
88,0
440
66 000
G10
MJ10
Ul. Owocowa
27,0
270
40 500
G10
MJ11
Kard. Wyszyńskiego
16,0
200
30 000
G10
MJ12
UL.Warskiego
2,8
28
G10
MW14
Ul. Żelazna
7,7
898
53 880
G10
MW1
Ul. Słowiańska
25,0
2916
174 960
G10
MJ13
Ul. Żelazna
3,4
G10
MW15
Ul. Żelazna
0,7
G10
RAZEM G10
G11
299,6
SUMARYCZNIE
775
4 200
42
6 300
116
6 960
0
200
12 000
2 592
4 130
636 600
0
400
24 000
6 802
16 416
2 005 260
Możliwy łączny przyrost zasobów mieszkaniowych wynikający z rezerw chłonności terenów, może wynieść około:
6 800 budynków jednorodzinnych;
16 400 mieszkań w zabudowie wielorodzinnej.
Co daje łącznie około 23 200 mieszkań.
Wg danych Banku Danych Lokalnych GUS-u za lata 2002-2010 w Gorzowie oddano do
użytku 5 660 mieszkań, co przekłada się na około 630 mieszkań rocznie, przy czym
w 2008 roku wystąpił skokowy wzrost ilości oddanych mieszkań do poziomu ponad 1000.
104
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Dla dalszych analiz przyjęto, że w wariancie zrównoważonym rozwój zabudowy mieszkaniowej odbywać się będzie z zachowaniem średniego tempa z ostatnich 9-ciu lat, bez
uwzględnienia ww. wielkości znacząco odbiegającej od średniej.
Przyjęto więc dla wariantu zrównoważonego rozwoju tempo przyrostu zabudowy mieszkaniowej w wielkości 580 mieszkań oddawanych do użytku rocznie.
Utrzymanie takiego tempa rozwoju przełoży się na oddanie do użytku 8 700 mieszkań
w okresie docelowym, wykorzystując ponad 35% rezerw terenowych pod zabudowę
mieszkaniową.
Obserwując dynamikę zmian ilości mieszkań oddawanych do użytku w ostatnich latach
przyjęto w wariancie optymistycznym, że możliwe przyspieszenie rozwoju zabudowy
mieszkaniowej nie przekroczy 20% wzrostu w stosunku do wariantu zrównoważonego
osiągając wielkość 700 mieszkań rocznie. Łączny przyrost substancji mieszkaniowej
w okresie docelowym ocenia się w tym wariancie na 10 500 mieszkań.
Decydującym o tempie rozwoju budownictwa mieszkaniowego będzie popyt na mieszkania wynikający z zasobności mieszkańców.
Należy liczyć się więc również z możliwością wystąpienia spowolnienia tempa realizacji
zabudowy mieszkaniowej, które oceniono na poziomie 500 mieszkań w pierwszym okresie, z kontynuacją spadku do 400 mieszkań oddawanych rocznie do użytku w perspektywie długoterminowej, co w wariancie pesymistycznym przełoży się na 6 000 nowych
mieszkań do 2030 roku.
Duża rezerwa terenowa przewidywana pod budownictwo mieszkaniowe, zarówno dotycząca zabudowy jednorodzinnej, jak i wielorodzinnej stanowi o trudności w jednoznacznym wskazaniu, które obszary i w jakim stopniu będą zagospodarowywane w analizowanym przedziale czasowym.
Przewidywane szacunkowe procentowe zainwestowanie poszczególnych terenów rozwoju
zabudowy mieszkaniowej w analizowanych przedziałach czasowych zamieszczono
w tabeli nr 1 załącznika nr 3.
Z uwagi na fakt, że z terenami zabudowy mieszkaniowej ściśle związana jest sfera tzw.
usług bezpośrednich, takich jak: usługi handlu detalicznego, zakwaterowania, gastronomii,
związane z obsługą nieruchomości lub tp., przy prowadzeniu analiz związanych z zapotrzebowaniem na nośniki energii potrzeby tej grupy usług uwzględniono przy bilansowaniu
potrzeb budownictwa mieszkaniowego.
9.2.3 Rozwój zabudowy strefy usług i wytwórczości
Szeroko rozumiana zabudowa usługowa obejmuje obiekty: handlowe, hotele, obiekty użyteczności publicznej (szkolnictwo, służba zdrowia, kultura), obiekty sportu i rekreacji itp.
Rozwój sektora usług realizowany będzie wielokierunkowo i obejmować będzie między
innymi:
uzupełnienie zabudowy usługowej w poszczególnych dzielnicach miasta,
rozszerzenie bazy usług kulturalnych i edukacyjnych,
105
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
rozbudowę infrastruktury rekreacyjno–turystycznej,
rozwój centrów usługowo–komercyjnych, w tym związanych z rozbudową systemu
komunikacji, głównie dla ruchu tranzytowego i szybkich połączeń regionalnych.
Obszary przeznaczone pod rozwój strefy przemysłowej zlokalizowane są głównie w północnowschodniej części miasta, w szczególności w obrębie Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej oraz docelowo, w bezpośrednim sąsiedztwie, po północnej
stronie ul. Szczecińskiej.
Ostatnie lata charakteryzują się spadkiem zapotrzebowania na nośniki energii dla potrzeb
strefy wytwórczości i usług. Wynika to głównie z ograniczenia działalności przedsiębiorstw
wytwórczych. Drugim czynnikiem obniżającym potrzeby energetyczne jest wprowadzanie
nowych energooszczędnych technologii.
Przewiduje się, że tendencja obniżania potrzeb energetycznych w istniejącym przemyśle
utrzyma się do momentu osiągnięcia takiego stopnia przemian w gospodarce, kiedy czynnikiem decydującym o charakterze i wielkości produkcji będą warunki ekonomiczne opłacalności produkcji.
Tabela 9-3 Tereny rozwoju strefy usług i wytwórczości
Planowany stan
zagospodarowania
Jedn.
bilansowa
Oznaczenie na
mapie
Lokalizacja
Pow. obszaru
w latach
2011– 2015
ha
%
G1
US18
Kotlina / Armii Ludowej
2,10
G1
2
Ul. Górczyńska
0,82
100,0%
100,0%
2016 – 2030
%
10,0%
G1
18
Ul. Wyszyńskiego
1,27
G1
U33
Ul. Niepodległości / Os. Parkowe
4,70
10,0%
G1
U34
UL. Fr. Walczaka
3,70
10,0%
G1
U20
Ul. Górczyńska
2,60
20,0%
G1
UC20
Ul. Kombatantów
1,40
G1
US/U/Z8
UL. Szmaragdowa
9,00
RAZEM G1
25,59
30,00
100,0%
10,0%
G2
UC/P31
Ul. Walczaka
10,0%
G2
U32
Ul. Walczaka / Bierzarina
6,40
10,0%
30,0%
G2
P36
UL. Łukasińskiego
3,80
10,0%
30,0%
G2
U35
Ul. Podmiejska /Łukasińskiego
16,00
10,0%
G2
U27
Ul. Warszawska
0,60
RAZEM G2
56,80
G3
P,U 44
ul. Kobylogórska
5,70
10,0%
G3
U,P,MN 45
ul. Międzychodzka
0,80
100,0%
G3
U/MN 49
ul.Poznańska
6,80
G3
U16
Ul. Wał Długi / Kasprzaka
G3
6
Ul. Kasprzaka / Koniawska
20,0%
20,0%
46,00
10,0%
20,0%
1,36
100,0%
9
Ul. Łysa
1,23
100,0%
G3
10
Ul. Łysa
0,85
100,0%
G3
U24
UL. Wał Długi / J. Krasickiego
3,20
0,0%
G3
U/UK9
Ul. Koniawska / Biedzewska
2,80
G3
U26
Ul. Kasprzaka
0,80
RAZEM G3
69,54
ul.. Ziemiańska
6,20
U/P 51
30,0%
50,0%
G3
G4
30,0%
20,0%
20,0%
50,0%
50,0%
10,0%
30,0%
106
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Planowany stan
zagospodarowania
Jedn.
bilansowa
Oznaczenie na
mapie
Lokalizacja
Pow. obszaru
ha
w latach
2011– 2015
2016 – 2030
%
%
RAZEM G4
6,20
G5
U 48
ul. Ziemiańska
19,50
0,0%
20,0%
G5
UO/US 50
ul. Poznańska
8,40
10,0%
30,0%
G5
U/P 52
ul. Poznańska
1,60
50,0%
50,0%
G5
U/MJ 53
ul. Furmanka
1,80
50,0%
50,0%
G5
U/P 54
ul. Siedlicka
1,40
50,0%
50,0%
G5
U/MJ 55
ul. Poznańska / Gruntowa
19,00
10,0%
30,0%
RAZEM G5
51,70
G6
U17
Ul. Przemysłowa
4,50
50,0%
50,0%
G6
U30
Ul. Grobla
4,40
50,0%
50,0%
G6
U14
Ul. Zielona
1,00
0,0%
50,0%
G6
UP13
UL. Wał Okrężny
3,20
0,0%
50,0%
RAZEM G6
13,10
Ul. Kostrzyńska
10,00
0,0%
0,0%
RAZEM G7
10,00
G7
U12
G8
P/U 39
ul. Trasa Zgody i Szczecińska
220,00
20,0%
40,0%
G8
U40
ul. Metalowców
3,00
50,0%
50,0%
G8
U41
ul. Stalowa
33,00
0,0%
10,0%
G8
U42
ul. Trasa Zgody i Małaszyńska
30,00
0,0%
10,0%
G8
P/U 58
Trasa Zgody i Małaszynska
22,00
0,0%
10,0%
G8
U15
Ul.Szczecińska
6,50
0,0%
10,0%
G8
UT/U22
Ul. Stalowa / Trasa Zgody
35,00
0,0%
G8
U47
ul. Myśliborska
5,00
G8
UC 21
ul. Myśliborska
8,20
RAZEM G8
362,70
10,0%
10,0%
0,0%
10,0%
G9
PU1
Ul. Szczecińska I Trasa Zgody
39,00
0,0%
10,0%
G9
P/U23
Ul .Myśliborska
65,00
10,0%
10,0%
G9
PU37
Ul .Mironicka
250,00
0,0%
10,0%
G9
U/US11
Ul. Mironicka
80,00
0,0%
10,0%
G9
US10
Ul. Mironicka
46,00
0,0%
10,0%
RAZEM G9
480,00
G10
US/UZ 3
A. Warskiego
24,50
0,0%
5,0%
G10
U4
A. Warskiego
1,80
0,0%
50,0%
G10
U5
A. Warskiego
1,40
0,0%
50,0%
G10
U6
ul. A. Warskiego
1,50
50,0%
0,0%
G10
U7
ul. Arciszewskiego
2,40
0,0%
50,0%
G10
UT 57
Aleje 11 Listopada
3,50
0,0%
20,0%
G10
11
Ul. Marcinkowskiego
0,09
100,0%
G10
14
Ul. Słowiańska
2,02
100,0%
G10
19
UL. Myśliborska
0,60
100,0%
G10
U2
Ul. Słowiańska
20,00
0,0%
10,0%
G10
U19
Ul. Myśliborska (za TESCO)
2,00
0,0%
100,0%
G10
22
Słowiańska - Słowianka (hotel)
1,40
100,0%
RAZEM G10
61,21
G11
U43
ul. Strzelecka
1,00
G11
UC29
Ul. Warszawska
1,10
RAZEM G11
2,10
Sumarycznie
1134,34
0,0%
100,0%
100,0%
107
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Lokalizacja obszarów nowej zabudowy mieszkaniowej oraz strefy usług i przemysłu zaznaczona jest na mapach systemów energetycznych ujętych w części graficznej opracowania.
9.3 Potrzeby energetyczne dla nowych obszarów rozwoju
Dla zbilansowania potrzeb energetycznych miasta wynikłych z zagospodarowania nowych
terenów przyjęto następujące założenia:
określenie potrzeb energetycznych dla chłonności wytypowanych obszarów rozwoju,
oraz w rozbiciu na okresy realizacji:
na lata 2011 do 2015,
na lata 2016 do 2030 – okres docelowy.
Do analizy bilansu przyrostu zapotrzebowania na ciepło przyjęto następujące szacunkowe
założenia:
Średnia powierzchnia użytkowa (ogrzewana) mieszkania:
150 m2 - dla budynku jednorodzinnego,
60 m2 - w bloku wielorodzinnym;
Nowe budownictwo będzie realizowane jako energooszczędne - wskaźnik jednostkowego zapotrzebowania mocy cieplnej na ogrzewaną powierzchnię użytkową mieszkania:
70 W/m2 – do roku 2015 – jako uśredniony wskaźnik dla budynku spełniającego
wymagania ujęte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r.
Nr 75, poz. 690 ze zm.),
50 W/m2 - od roku 2016 – wynikający z przewidywanego dążenia do podwyższenia
klasy energetycznej budynku;
Zapotrzebowanie mocy cieplnej i roczne zużycie energii dla potrzeb przygotowania
ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) wyliczono w oparciu o PN-92/B-01706 - Instalacje wodociągowe.
Dla zabudowy strefy usług i wytwórczości przyjęto zróżnicowane wskaźniki zapotrzebowania mocy cieplnej w zależności od przewidywanego charakteru zabudowy:
200 kW/ha – dla terenów zabudowy przemysłowej,
150 kW/ha – dla terenów zabudowy usług komercyjnych,
50 kW/ha – dla terenów rozwoju obiektów sportowo-rekreacyjnych,
Wielkości powyższe przyjęto na podstawie analiz istniejących obiektów tego typu w mieście oraz analogicznych w innych miastach, dla których wykonano tego rodzaju opracowania.
Wielkości zapotrzebowania na gaz ziemny wyznaczono:
Dla budownictwa mieszkaniowego z uwzględnieniem wykorzystania gazu dla pokrycia
potrzeb grzewczych oraz dodatkowo na potrzeby gotowania i wytworzenia c.w.u.,
Dla strefy usług i przemysłu – wyłącznie na pokrycie potrzeb grzewczych.
108
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Wielkości zapotrzebowania na energię elektryczną wyznaczono przy następujących założeniach:
dla budownictwa mieszkaniowego określono dwa warianty:
minimalny – przy wykorzystaniu potrzeb na oświetlenie i korzystanie ze sprzętu gospodarstwa domowego;
maksymalny, gdzie dodatkowo energia elektryczna wykorzystywana jest przez 50%
odbiorców dla wytwarzania c.w.u.
Wskaźniki zapotrzebowania na energię elektryczną dla zabudowy mieszkaniowej przyjęto, zgodnie z normą N SEP-E-002, na 1 mieszkanie na poziomie:
12,5 kW dla pokrycia potrzeb na oświetlenie i sprzęt gospodarstwa domowego,
30,0 kW dla pokrycia potrzeb na oświetlenie i sprzęt gospodarstwa domowego oraz
wytworzenie ciepłej wody użytkowej.
Zapotrzebowanie na energię elektryczną dla strefy usług i przemysłu wyznaczono
wskaźnikowo wg przewidywanej powierzchni zagospodarowywanego obszaru
i potencjalnego charakteru odbioru w zakresie 50 – 200 kW/ha.
Prognozowane wielkości są wielkościami szczytowego zapotrzebowania na wszystkie nośniki energii liczone u odbiorcy, bez uwzględniania współczynników jednoczesności.
Bilans potrzeb energetycznych nowych odbiorców, tj. zapotrzebowanie ciepła na ogrzewanie, zapotrzebowanie na gaz ziemny i zapotrzebowanie na energię elektryczną, przy
założeniu wykorzystania chłonności analizowanych obszarów w układzie zbiorczego zapotrzebowania dla jednostek bilansowych przedstawiono odpowiednio w tabelach:
tabela 9-4 - dla nowej zabudowy mieszkaniowej,
tabela 9-5 – dla strefy usług i wytwórczości.
Tabela 9-4 Potrzeby energetyczne dla obszarów pod nową zabudowę mieszkaniową – dla pełnej
chłonności terenów
Jedn. bilans.
Ilość odbiorców
(mieszkań)
jednor.
G1
G2
G3
G4
G5
G6
G7
G8
G10
G11
Sumarycznie
45
28
369
1 222
890
0
187
1 469
2 592
0
6 802
wielor
3 411
263
0
50
0
1 630
373
6 159
4 130
400
16 416
Zapotrzebowanie na
ciepło
gaz ziemny
[ MW ]
3
12,5
1,2
3,1
10,7
7,5
5,7
2,9
33,9
36,3
1,4
115,2
[ m /h ]
2 430
222
467
1 622
1 141
1 120
497
6 130
6 176
279
20 084
Zapotrzebowanie na energię
elektryczną
min.
max
[ kW ]
47 520
4 001
5 074
17 490
12 238
22 413
7 700
104 885
92 428
5 500
319 248
[ kW ]
80 784
6 802
8 625
29 733
20 804
38 101
13 090
178 305
157 127
9 350
542 721
109
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 9-5 Potrzeby energetyczne obszarów strefy usług i wytwórczości – dla pełnej chłonności obszarów
Zapotrzebowanie na
Jedn.
Powierzchnia
gaz ziemny
energię
ciepło [ MW ]
3
bilansowa
obszaru [ ha ]
[ m /h ]
elektryczną [kW]
G1
25,59
2,79
335
3 453
G2
56,80
8,71
1 045
11 360
G3
69,54
11,16
1 339
13 908
G4
6,20
1,24
149
1 240
G5
51,70
7,07
848
9 080
G6
13,10
2,13
255
2 620
G7
10,00
1,50
180
2 000
G8
362,70
63,01
7 561
67 290
G9
480,00
77,10
9 252
77 100
G10
61,21
6,73
808
8 567
G11
2,10
0,32
38
420
Sumarycznie
1138,9
181,7
21 809
197 038
Szczegółowe zestawienie potrzeb energetycznych wytypowanych obszarów rozwoju dla
pełnej chłonności obszarów oraz z uwzględnieniem rozkładu tego zapotrzebowania w analizowanych przedziałach czasowych do roku 2015 i 2030 przedstawiono w załączniku 3,
odpowiednio:
Tabela 1. – Nowe obszary pod zabudowę mieszkaniową
Tabela 2. – Obszary i obiekty strefy usługowej i wytwórczości
Zestawienie zbiorcze poziomu potrzeb energetycznych dla nowych obszarów rozwoju
w rozbiciu na obszary nowego budownictwa mieszkaniowego, strefy usług i przemysłu –
liczone u odbiorcy (bez współczynników jednoczesności) w okresie do 2030 roku przedstawiono poniżej.
Tabela 9-6 Zestawienie zbiorcze potrzeb energetycznych do roku 2030
Zapotrzebowanie
Zapotrzebowanie
Zapotrzebowanie na energię
Okres rozwoju
ciepła
na gaz ziemny
elektryczną
3
[ MW ]
[ m /h ]
[ kW ]
dla nowych zasobów budownictwa mieszkaniowego
min
max 50% cwu
2011 - 2015
16,922
2 829
40 659
69 120
2016 - 2030
37,704
6 928
122 411
208 098
Sumarycznie do 2030
54,626
9 757
163 070
277 218
Dla obszarów rozwoju strefy usług i wytwórczości
2011 - 2015
15,781
1 894
17 270
2016 - 2030
37,000
4 439
40 334
Sumarycznie do 2030
52,781
6 333
57 604
110
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Zapotrzebowanie na nośniki energii na poziomie źródłowym
Przedstawione powyżej wielkości potrzeb energetycznych określają potrzeby u odbiorcy,
w wariacie zrównoważonym, przewidywanym do pojawienia się na terenie miasta w analizowanym okresie.
Na potrzeby określenia przyszłościowego bilansu zapotrzebowania na nośniki energii dla
Miasta na poziomie źródłowym przyjęto, na podstawie zaobserwowanych tendencji rozwoju miasta i uwarunkowań zewnętrznych mogących mieć wpływ na ten rozwój, zdefiniowane poniżej trzy warianty rozwoju uwzględniające między innymi wcześniej przedstawione
warianty tempa rozwoju zabudowy mieszkaniowej i zróżnicowane tempo rozwoju strefy
aktywności gospodarczej i tak przyjęte warianty obejmować będą:
wariant optymistyczny – oddanie 14 000 mieszkań w okresie docelowym oraz przyśpieszenie tempa rozwoju strefy usług i przemysłu o 20% w stosunku do przyjętego jak
dla wariantu zrównoważonego;
wariant zrównoważony – utrzymanie średniego tempa rozwoju zabudowy mieszkaniowej z poziomu ostatnich lat tj. 580 mieszkań rocznie (11600 mieszkań w okresie docelowym) oraz określonym w rozdziale 9.2.3. tempie przyrostu zabudowy strefy aktywności gospodarczej;
wariant stagnacyjny - przyjęto, że w stosunku do wariantu zrównoważonego rozwój
zabudowy mieszkaniowej, usługowej i wytwórczej będzie na poziomie 70%.
W kolejnych rozdziałach przedstawiono wyniki przeprowadzonych analiz, w których
uwzględniono też wskazania dotyczące kierunków wykorzystania poszczególnych nośników dla pokrycia potrzeb grzewczych, przedstawione w rozdz. 10. określającym scenariusze zaopatrzenia Miasta w nośniki energii oraz efekty zmiany zapotrzebowania wynikające
z działań termomodernizacyjnych i zmiany sposobu zaopatrzenia w ciepło.
9.4 Zakres przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło
9.4.1 Bilans przyszłościowy zapotrzebowania na ciepło
Przyszłościowy bilans zapotrzebowania miasta na ciepło przeprowadzono przy uwzględnieniu przyjętych w powyższych podrozdziałach:
potrzeb cieplnych nowych odbiorców z terenu Gorzowa Wielkopolskiego dla zdefiniowanych wcześniej wariantów rozwoju,
przewidywanego tempa przyrostu zabudowy w wytypowanych okresach,
oraz
pozostawieniu bez zmian charakteru istniejącej zabudowy,
przyjęciu, że działania termomodernizacyjne będą prowadzone w sposób ciągły, a ich
skala oszacowana została: dla wariantu zrównoważonego na 0,5% średniorocznie do
roku 2015 i 0,2% w skali roku w okresie 2016 – 2030; dla wariantu optymistycznego na
0,7% średniorocznie do roku 2015 i 0,4% w skali roku w okresie 2016 – 2030; dla wariantu pesymistycznego na 0,4% średniorocznie do roku 2015 i 0,2% w skali roku
w okresie 2016 – 2030,
uwzględnieniu ubytku zasobów mieszkaniowych na poziomie 20 mieszkań rocznie,
111
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
uwzględnieniu planowanych zmian potrzeb energetycznych wskazanych przez ankietowane podmioty gospodarcze.
Poniżej przedstawiono zestawienia bilansowe dla założonych wariantów rozwoju – zrównoważonego, optymistycznego i stagnacyjnego uwzględniając zarówno przyjętą dynamikę
rozbudowy nowych obszarów rozwoju, jak również zróżnicowane tempo zmian dla obiektów istniejących (np. tempo działań termomodernizacyjnych czy realizacji planów rozwoju
podmiotów gospodarczych).
W poniższych zestawieniach przedstawiono wielkość zapotrzebowania ciepła dla poszczególnych grup odbiorców w przyjętych okresach rozwoju miasta.
Wariant zrównoważony
Tabela 9-7 Przyszłościowy bilans cieplny Miasta [MW] – wariant zrównoważony
Charakter zabudowy
Wyszczególnienie
267,6
277,2
Budownictwo
mieszkaniowe
stan na początku okresu
spadek w wyniku ubytków i działań
termomodernizacyjnych
przyrost związany z nowym budownictwem
stan na koniec okresu
7,3
16,9
277,2
9,6
37,7
305,3
127,8
137,2
Strefa usług
i wytwórczości
przyrost związany z rozwojem
6,4
15,8
137,2
14,0
37,0
160,1
przyrost związany z rozwojem miasta
zmiana w stosunku do stanu z 2010 r.
395,3
414,3
13,7
32,7
414,3
4,81%
23,7
74,7
465,4
17,72%
Gorzów Wielkopolski
2011-2015 2016-2030
Na terenie Gorzowa Wielkopolskiego działania termomodernizacyjne dla zorganizowanego budownictwa wielorodzinnego są bardzo zaawansowane, systematycznie w mniejszym
tempie prowadzone są one przez odbiorców indywidualnych. Systematycznie maleje więc
zjawisko równoważenia przyrostu zapotrzebowania wynikającego z potrzeb nowej zabudowy działaniami termomodernizacyjnymi realizowanymi na istniejącej zabudowie. Dodatkowo przewiduje się zmniejszanie zapotrzebowania ciepła w wyniku ubytków zasobów,
głównie wyburzeń starych budynków.
Szacuje się, że do roku 2030 może nastąpić przyrost zapotrzebowania ciepła w zabudowie mieszkaniowej w stosunku do stanu obecnego o ok. 14%.
Z uwagi na istniejący potencjał obszarów rozwoju miasta, na których może rozwijać się
działalność usługowa i wytwórcza, widoczny będzie wzrost zapotrzebowania na ciepło
przez tę grupę odbiorców. Szacuje się, że do roku 2030 nastąpi przyrost zapotrzebowania
w stosunku do stanu obecnego o ok. 25%.
Sumarycznie w wariancie zrównoważonym szacuje się, że do roku 2030 nastąpi wzrost
zapotrzebowania mocy cieplnej o niespełna 18% w stosunku do stanu obecnego i doceloAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
112
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
wo osiągnie ona wielkość około 466 MW. Szacuje się, że w krótkiej perspektywie, tj. do
roku 2015, nastąpi przyrost zapotrzebowania w stosunku do stanu obecnego o niecałe
5%.
Wariant optymistyczny
Tabela 9-8 Przyszłościowy bilans cieplny Miasta [MW] – wariant optymistyczny
Charakter zabudowy
Wyszczególnienie
2011-2015 2016-2030
267,6
277,9
Budownictwo
mieszkaniowe
10,0
20,3
277,9
17,3
45,2
305,8
127,8
141,0
Strefa usług
i wytwórczości
5,7
18,9
141,0
11,6
44,4
173,7
395,3
418,8
15,7
39,4
418,8
5,95%
28,9
89,6
479,6
21,31%
W wariancie optymistycznym założono, że równolegle ze zwiększoną intensywnością realizacji inwestycji w zakresie budowy nowych obiektów zarówno w sferze zabudowy
mieszkaniowej, jak i szeroko rozumianej sferze usług i wytwórczości, zwiększone będzie
również tempo działań zmierzających do obniżenia potrzeb energetycznych obiektów.
Efektem ww. skomasowanych działań będzie, w perspektywie do 2015 roku wzrost zapotrzebowania o 6% w stosunku do stanu wyjściowego i około 20% wzrost zapotrzebowania
w okresie docelowym, tj. do wartości 480 MW.
Wariant stagnacyjny
Tabela 9-9 Przyszłościowy bilans cieplny Miasta [MW] – wariant stagnacyjny
Charakter zabudowy
Budownictwo
mieszkaniowe
Strefa usług
i wytwórczości
Wyszczególnienie
2011-2015
2016-2030
267,6
272,9
6,5
11,8
272,9
10,6
26,4
288,8
127,8
129,9
8,7
11,0
129,9
23,2
25,9
132,5
113
EE
Charakter zabudowy
Wyszczególnienie
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
2011-2015
2016-2030
395,3
402,8
15,4
22,9
402,8
1,89%
33,8
52,3
421,3
6,57%
Sumarycznie w wariancie stagnacyjnym szacuje się, że w okresie do roku 2030 wielkość
zapotrzebowania na ciepło wzrośnie o około 7%, natomiast w perspektywie 2015 r. pozostanie praktycznie na niezmienionym poziomie.
Obrazowo skalę zmian zapotrzebowania na ciepło jakie potencjalnie mogą wystąpić
w analizowanym okresie dla Gorzowa Wlkp. przedstawiono zbiorczo na poniższym wykresie.
Wykres 9-2 Prognoza zmian zapotrzebowania na ciepło dla Gorzowa Wlkp.
9.4.2 Prognoza zmian w strukturze zapotrzebowania na ciepło
Oprócz przyrostu zapotrzebowania ciepła wynikającego z rozwoju miasta i pojawiania się
nowych odbiorców, w rozpatrywanym okresie wystąpią również zjawiska zmiany struktury
pokrycia zapotrzebowania na ciepło w istniejącej zabudowie. Miasto winno dążyć do likwidacji przestarzałych i niskosprawnych ogrzewań bazujących na spalaniu węgla kamiennego (szczególnie ogrzewań piecowych) i zamianie ich na rzecz:
systemu ciepłowniczego;
paliw niskoemisyjnych (gaz ziemny, olej opałowy, gaz płynny, węgiel wysokiej jakości);
źródeł energii odnawialnej (kolektory słoneczne, pompy ciepła, biomasa);
energii elektrycznej.
114
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Obecne zapotrzebowanie mocy cieplnej pokrywane przez ogrzewania węglowe
w poszczególnych grupach odbiorców kształtuje się następująco:
budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne
- 46,63 MW;
budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne
- 35,61 MW;
budynki użyteczności publicznej
- 1,07 MW;
usługi komercyjne i wytwórczość
- 3,35 MW.
W grupie ogrzewań węglowych jw. powinny zajść zmiany sposobu ogrzewania. Kierunki
spodziewanych działań modernizacyjnych przedstawiono w rozdziale 12.
W celu oszacowania potencjalnej wielkości mocy cieplnej, która pojawi się do zastąpienia
przez podane powyżej sposoby zaopatrzenia w ciepło w związku z likwidacją przestarzałych ogrzewań węglowych, przyjęto następujące założenia:
80% ogrzewań piecowych w zabudowie wielorodzinnej zostanie w okresie docelowym
zmodernizowanych;
90% innych niskosprawnych ogrzewań węglowych w zabudowie jednorodzinnej
w okresie docelowym zostanie zmodernizowanych;
100% ogrzewań węglowych w budynkach użyteczności publicznej w okresie docelowym zostanie zmodernizowanych;
100% niskosprawnych ogrzewań węglowych z zabudowie usługowo-wytwórczej zostanie poddanych modernizacji w okresie docelowym.
Przy uwzględnieniu powyższych założeń wielkość mocy cieplnej do zmiany sposobu zasilania w okresie docelowym przewiduje się na ok. 73,8 MW.
9.4.3 Możliwości pokrycia przyszłego zapotrzebowania na ciepło z systemu ciepłowniczego
Obszary, dla których istnieje możliwość zaopatrzenia w ciepło z miejskiego systemu ciepłowniczego wskazane zostały w rozdz. 10 dotyczącym scenariuszy zaopatrzenia Gorzowa Wielkopolskiego w nośniki energii.
W zależności od wskazanego sposobu zaopatrzenia w ciepło realnie można przyjąć, że do
systemu ciepłowniczego zostanie podłączonych 100% obiektów jednoznacznie wskazanych do podłączenia do m.s.c. oraz 80% odbiorców z obszarów przewidywanych do podłączenia do systemu ciepłowniczego lub gazowniczego ze wskazaniem na system ciepłowniczy.
Wielkości te mogą się wahać w granicach od -20% do +12% w zależności od wyników
przeprowadzonego indywidualnie rachunku ekonomicznego.
Zmiana poziomu zapotrzebowania na ciepło z systemu w wytypowanych okresach czasowych dla warunków zrównoważonego rozwoju przedstawia się następująco:
115
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 9-10 Przewidywane zmiany potrzeb cieplnych pokrywanych z systemu ciepłowniczego – wariant zrównoważony - realny [MW]
Okres
Wyszczególnienie
Łącznie
2011 - 2015
2016 - 2030
Nowe zasoby budownictwa mieszkaniowego
8,7
20,1
28,8
Budownictwo usługowe i wytwórcze – nowe obiekty (obszary)
2,9
5,0
7,9
Spadek zapotrzebowania wynikający z ubytków i z działań termomodernizacyjnych
-5,3
-6,7
-12,0
Podłączenie do systemu jako zmiana sposobu zaopatrzenia
w ciepło
9,0
10,5
19,5
Sumarycznie
15,3
28,9
44,2
Przyjmując dla systemu ciepłowniczego z czynnikiem wodnym współczynnik jednoczesności wykorzystania mocy cieplnej przez odbiorców równy 0,85, poziom mocy zamówionej
w źródle dla potrzeb Gorzowa Wielkopolskiego, dla stanu wyjściowego za rok 2010 wynosi
ok. 168 MW, a prognozy dotyczące zapotrzebowania mocy cieplnej w źródle systemowym
na czynniku wodnym wyniosą odpowiednio:
w roku 2015 - 181,2 MW,
w roku 2030 - 205,7 MW.
Uwzględniając zasilanie obiektu zlokalizowanego poza miastem, spodziewane obciążenie
źródła ciepła będzie wynosiło w roku 2030 ok. 220 MW. Dodatkowo uwzględnić należy
przewidywane utrzymanie zapotrzebowania na ciepło na czynniku parowym – 17 MW.
Wskazuje to na konieczność zapewnienia mocy zainstalowanej w źródle systemowym na
poziomie nie mniej niż 240 MW.
Mając na uwadze ocenę istniejącego stanu zaopatrzenia Gorzowa Wielkopolskiego w ciepło z systemu ciepłowniczego należy stwierdzić, że:
systemowe źródło - EC Gorzów przy obecnej mocy dyspozycyjnej 270 MW t posiada
znaczną rezerwę mocy cieplnej dla pokrycia ww. zapotrzebowania do roku 2015,
z uwagi na konieczność wyłączenia z eksploatacji po 2015 roku kotłów węglowych
KW1 (kocioł wodny WP70) oraz K102 (kocioł parowy OP140), dla zapewnienia pokrycia potrzeb cieplnych msc niezbędne jest prowadzenie działań odtworzeniowych mocy
zainstalowanej w EC Gorzów,
przy planowanym podłączeniu nowego znaczącego odbiorcy każdorazowo wymagane
jest przeprowadzenie analizy hydraulicznej dla oceny rezerw przepustowości dla danego kierunku zasilania,
istotnym jest podjęcie intensywnych działań w kierunku likwidacji niskiej emisji
w Gorzowie Wielkopolskim poprzez podłączenie budynków wielorodzinnych (kamienic)
do systemu, szczególnie w oparciu o Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Gorzów
Wielkopolski na lata 2010 – 2015 i Program Ochrony Powietrza.
116
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
9.5 Prognoza zmian zapotrzebowania na gaz ziemny
Przedstawione w tabelach 9-5 do 9-7 oraz w załączniku 3 wielkości zapotrzebowania na
gaz ziemny wyrażają potencjalne maksymalne potrzeby odbiorców w przyjętych horyzontach czasowych dla wariantu zrównoważonego tempa rozwoju i dla pełnej chłonności.
Dla oszacowania tempa przyrostu zapotrzebowania i jego zakresu na poziomie źródłowym
przyjęto dodatkowo następujące założenia dla oceny skali rozwoju systemu gazowniczego:
Rozwój minimalny – minimalny przyrost zapotrzebowania gazu wystąpi przy:
pokryciu 80% potrzeb energetycznych (w tym ogrzewanie, cwu i kuchnie) dla nowych
odbiorców zlokalizowanych w obrębie oddziaływania systemu gazowniczego, a poza
zasięgiem oddziaływania systemu ciepłowniczego,
pokryciu 30% potrzeb nowych odbiorców zlokalizowanych w obrębie oddziaływania
systemu gazowniczego i ciepłowniczego ze wskazaniem na wykorzystanie systemu
gazowniczego.
przejęciu 20% kotłowni lokalnych i indywidualnych zlokalizowanych poza obrębem oddziaływania systemu ciepłowniczego, wykorzystujących dotychczas paliwo węglowe.
Rozwój maksymalny – maksymalny przyrost zapotrzebowania gazu wystąpi przy:
pokryciu 100% potrzeb energetycznych (w tym ogrzewanie, cwu i kuchnie) dla odbiorców zlokalizowanych wyłącznie w obrębie oddziaływania systemu gazowniczego,
pokryciu 30% wszystkich potrzeb energetycznych dla nowych odbiorców zlokalizowanych w obrębie oddziaływania systemu ciepłowniczego i gazowniczego ze wskazaniem na preferencje wykorzystania systemu ciepłowniczego
pokryciu 80% wszystkich potrzeb energetycznych dla nowych odbiorców zlokalizowanych w obrębie oddziaływania systemu ciepłowniczego i gazowniczego ze wskazaniem na preferencje wykorzystania systemu gazowniczego
przejęciu 40% kotłowni lokalnych i indywidualnych zlokalizowanych poza obrębem oddziaływania systemu ciepłowniczego, wykorzystujących dotychczas paliwo węglowe.
W tabeli 9-11 przedstawiono zapotrzebowanie szczytowe gazu sieciowego przyjmując
przedstawione powyżej założenia, z uwzględnieniem współczynnika jednoczesności,
a także oszacowanie poziomów zapotrzebowania rocznego na gaz ziemny.
Tabela 9-11 Przyrost zapotrzebowania gazu sieciowego WSG dla nowych odbiorców
Rozwój minimalny
Wzrost
zapotrzebowania
Rozwój maksymalny
2011 - 2015
2016-2030
Łącznie
w latach
2011-2030
Szczytowego
3
[ m /h ]
2 033
5 383
7 416
3 130
8 337
11 467
Rocznego
3
[ tys. m ]
3 049
8 075
11 124
4 696
21 305
26 001
2011 - 2015 2016 - 2030
Łącznie
w latach
2011-2030
117
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Poniżej wskazano potencjalny przyrost zapotrzebowania gazu, który w okresie docelowym
może być pokryty z systemu dystrybucji EWE Energia.
Tabela 9-12 Przyrost zapotrzebowania gazu sieciowego EWE dla nowych odbiorców
Wzrost
Łącznie
2011-2015
2016-2030
zapotrzebowania
w latach 2011-2030
Szczytowego
3
[ m /h]
73
355
428
W okresie docelowym:
Dla wariantu rozwoju minimalnego przyrost zapotrzebowania szczytowego osiągnie łącznie wartość rzędu 7 800 m3/h przy wzroście rocznego zapotrzebowania szacowanym na
ponad 11 100 tys. m3.
Dla wariantu rozwoju maksymalnego wzrost szczytowego zapotrzebowania gazu szacuje
się na ok. 11 900 m3/h, przy wzroście zapotrzebowania rocznego o około 26 000 tys. m3.
Nie uwzględniono mogących wystąpić spadków zużycia przez odbiorców istniejących.
Analizy powyższe nie obejmują określenia zapotrzebowania na gaz sieciowy na cele technologiczne, gdyż nie jest to możliwe bez znajomości rodzaju zabudowy i charakteru produkcji. Informacja o takich potencjalnych odbiorcach będzie pojawiać się w momencie występowania o decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz do przedsiębiorstwa gazowniczego o warunki przyłączenia.
Wzrost zapotrzebowania na gaz zaazotowany wynikający z planów rozbudowy EC Gorzów jest przedmiotem niezależnych uzgodnień warunków zasilania pomiędzy PGE GiEK
S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów, a PGNiG Zielona Góra.
9.6 Prognoza zmian zapotrzebowania na energię elektryczną
Instalacje elektryczne powinny być tak zaprojektowane i wykonane, aby w długotrwałym
horyzoncie czasowym ich użytkowania były w stanie zabezpieczyć dostawę mocy na poziomie zapewniającym potrzeby mieszkańców zasilanego obszaru. Z tego założenia wynika, że należy zapewnić co najmniej:
dostawę energii elektrycznej o właściwych parametrach technicznych i jakościowych,
ochronę przed porażeniem elektrycznym, przetężeniami, przepięciami łączeniowymi
i atmosferycznymi, zapewniając bezpieczne użytkowanie instalacji,
ochronę środowiska przed emisją hałasu, temperatury i pól magnetycznych o wartościach i natężeniach większych od dopuszczalnych wielkości granicznych,
właściwy stopień ochrony przeciwpożarowej.
Odrębnym problemem jest ustalenie indywidualnego zapotrzebowania dla poszczególnych
obiektów. W chwili obecnej nie ma bezwzględnie obowiązujących aktów prawnych jednoznacznie normujących metodologię wyznaczania szczytowych obciążeń poszczególnych
elementów sieci. W przeszłości stosowano w tym celu różne zalecenia i wytyczne, co prowadziło do przyjmowania dla budynków mieszkalnych przeróżnych wskaźników jednostkowego zapotrzebowania mocy elektrycznej na mieszkanie, budynek lub działkę, zaś
118
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
w przypadku pozostałych obiektów niemieszkalnych stosowania również różnorodnych
wskaźników jednostkowego zapotrzebowania mocy, których szczegółowe usystematyzowanie przekraczało możliwości racjonalnego uzasadnienia. W szczególności problem dotyczył wielkości współczynników jednoczesności, przyjmowanych z dużą dowolnością,
przy czym we wspomnianych zaleceniach i wytycznych opublikowano dość wysokie wartości wymienionych współczynników, co prowadziło do zbędnego przewymiarowania linii
i urządzeń.
Z punktu widzenia obciążeń sieci rozdzielczej i stacji transformatorowej współczynnik ten
należy dobierać stosownie do liczby mieszkań zasilanych z danej stacji lub danego odcinka sieci. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wraz ze zwiększającą się liczbą budynków
mieszkalnych oraz mieszkań, zmniejszają się wartości współczynnika jednoczesności.
W przypadku bardzo dużej liczby zasilanych mieszkań (tzn. większej od 100) przyjmuje się
wartości współczynnika jednoczesności jak dla 100 mieszkań, tj. 0,086 dla mieszkań
z centralnym zaopatrzeniem w ciepłą wodę oraz 0,068 dla mieszkań z elektrycznymi podgrzewaczami ciepłej wody. Tak obliczone zapotrzebowanie mocy może zatem stanowić
podstawę dla wyznaczenia wymaganej mocy transformatorów oraz sposobu ustalania
przekrojów żył kabli sieci rozdzielczej niskiego napięcia.
Podstawowe zapotrzebowanie dla odbiorców pozaprzemysłowych to: oświetlenie, sprzęt
gospodarstwa domowego, sprzęt elektroniczny i ewentualnie wytwarzanie c.w.u. Składniki
infrastruktury elektroenergetycznej zapewniającej dostawę energii elektrycznej do zabudowy mieszkaniowej winny zatem cechować się takim poziomem dopuszczalnej obciążalności, aby ich użytkownicy mogli korzystać z posiadanych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu RTV oraz ewentualnie instalacji klimatyzacyjnych i grzewczych, zarówno
w chwili obecnej, jak i w okresie co najmniej 30 najbliższych lat, tzn. winny być tak zwymiarowane i wykonane, aby sprostać przewidywalnym wymaganiom stawianym przez
przyrastający stan wyposażenia mieszkań w urządzenia elektryczne, jak również ulegający ciągłej poprawie komfort życia użytkowników mieszkań. W warunkach przeprowadzanej
na skalę ogólnoeuropejską transformacji do warunków rynkowych zasad dostawy dóbr
energetycznych, opracowano normę N SEP-E-002 „Instalacje elektryczne w obiektach
budowlanych. Instalacje elektryczne w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania”.
Celem ustaleń wymienionej normy jest zapewnienie technicznej poprawności wykonania
instalacji oraz jej pożądanych walorów użytkowych w dłuższym horyzoncie czasowym
równym przewidywanemu okresowi jej eksploatacji. Określenia przyrostu szczytowego
zapotrzebowania mocy dla zabudowy mieszkaniowej dokonano przyjmując wskaźniki zapotrzebowania mocy stosownie do ustaleń wymienionej normy. W poniższych tabelach
przedstawiono przyrost zapotrzebowania na energię elektryczną przyszłej zabudowy
mieszkaniowej i usługowej do 2015 r. i na lata 2016÷2030, w podziale na poszczególne
jednostki bilansowe, przy uwzględnieniu zróżnicowanego wykorzystania energii elektrycznej, dla pełnej chłonności terenu. Przyjęte wcześniej wskaźniki zapotrzebowania na moc
elektryczną (12,5÷30 kW/mieszkanie) gwarantują możliwość zainstalowania niezbędnych
urządzeń i punktów oświetleniowych dla zapewnienia komfortu energetycznego z punktu
widzenia potrzeb elektroenergetycznych. Dla zabudowy przemysłowej oraz sektora użyteczności publicznej dokonano oszacowania zapotrzebowania mocy szczytowej wskaźniAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
119
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
kowo lub w drodze indywidualnego oszacowania. Ponadto uwzględniono prognozowane
przyrosty mocy zamówionej zgłoszone przez aktualnie znaczących odbiorców.
Wyniki otrzymanych obliczeń przedstawiono poniżej w ujęciu tabelarycznym. Jak wynika
z poniższych tabel, zapotrzebowanie mocy na obszarze miasta Gorzowa Wlkp. ulegnie
zwiększeniu o około 23 MW do roku 2015 i kolejne 52÷58 MW w latach 2016-2030, pod
warunkiem zaistnienia planowanego zwiększenia zapotrzebowania mocy przez projektowane do realizacji obiekty w sektorach przemysłu i usług o planowane wielkości odpowiednio: 17 MW i 40 MW. W rzeczywistości należy się spodziewać przyrostu zapotrzebowania mocy szczytowej o ok. 6 MW do roku 2015 i kolejne 12÷18 MW w latach 2016-2030
w sektorze mieszkalnictwa, powiększonego o zapotrzebowanie obiektów usługowych,
przemysłowych i użyteczności publicznej.
W tych warunkach należy zaznaczyć, że zapewnienie skutecznych dostaw energii elektrycznej przy zwiększeniu poboru mocy szczytowej o wielkość rzędu kilkudziesięciu megawatów nie jest możliwe bez adekwatnego rozwoju sieci rozdzielczej WN, szczególnie
w zakresie transformacji WN/SN. Zatem zapewnienie niezawodnej dostawy energii elektrycznej dla odbiorców zlokalizowanych na obszarze miasta wymagać będzie adekwatnej
rozbudowy systemów SN i WN.
Tabela 9-13 Prognoza zapotrzebowania mocy na obszarze poszczególnych jednostek bilansowych wariant minimalny
Przemysł i usługi - zapotrzebowanie
mocy w szczycie:
Jedn.
w latach
bilan- dla pełnej
sowa chłonności 2011–2015 2016–2030
[kW]
G1
G2
G3
G4
G5
G6
G7
G8
G9
G10
G11
Razem
[kW]
[kW]
Mieszkalnictwo - zapotrzebowanie
mocy w szczycie
w latach
Łączne zapotrzebowanie mocy
w szczycie:
w latach
dla pełnej
chłonności
2011–2015
2016–2030
dla pełnej
chłonności
[kW]
[kW]
[kW]
[kW]
[kW]
[kW]
2011–2015 2016–2030
3 453
11 360
13 908
1 240
9 080
2 620
2 000
67 290
77 100
8 567
420
698
1 124
1 960
124
902
890
0
9 100
1 300
972
200
328
3 432
2 706
372
2 526
1 310
0
20 169
7 710
1 561
220
4 179
424
629
1 766
1 153
1 946
759
9 106
0
8 049
473
726
113
45
577
171
337
224
1 216
0
1 193
114
1 404
235
359
767
250
700
309
3 909
0
3 736
237
7 632
11 784
14 537
3 006
10 233
4 566
2 759
76 396
77 100
16 616
893
1 424
1 237
2 005
701
1 073
1 227
224
10 316
1 300
2 165
314
1 732
3 667
3 065
1 139
2 776
2 010
309
24 078
7 710
5 297
457
197 038
17 270
40 334
28 484
4 715
11 905
225 522
21 985
52 239
120
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 9-14 Prognoza zapotrzebowania mocy na obszarze poszczególnych jednostek bilansowych wariant maksymalny
Przemysł i usługi - zapotrzebowanie
mocy w szczycie:
Jedn.
w latach
bilan- dla pełnej
sowa chłonności 2011–2015 2016–2030
[kW]
G1
G2
G3
G4
G5
G6
G7
G8
G9
G10
G11
Razem
[kW]
Mieszkalnictwo - zapotrzebowanie
mocy w szczycie
w latach
Łączne zapotrzebowanie mocy
w szczycie:
dla pełnej
chłonności
2011–2015
2016–2030
dla pełnej
chłonności
[kW]
[kW]
[kW]
[kW]
[kW]
w latach
2011–2015 2016–2030
[kW]
[kW]
3 453
11 360
13 908
1 240
9 080
2 620
2 000
67 290
77 100
8 567
420
698
1 124
1 960
124
902
890
0
9 100
1 300
972
200
328
3 432
2 706
372
2 526
1 310
0
20 169
7 710
1 561
220
6 360
643
957
2 685
1 756
2 961
1 155
13 859
0
12 253
720
1 172
169
69
930
261
510
344
1 851
0
1 818
173
2 138
358
552
1 171
383
1 064
470
5 952
0
5 687
360
9 813
12 003
14 865
3 925
10 836
5 581
3 155
81 149
77 100
20 820
1 140
1 870
1 293
2 029
1 054
1 163
1 400
344
10 951
1 300
2 790
373
2 465
3 790
3 258
1 543
2 909
2 374
470
26 121
7 710
7 248
580
197 038
17 270
40 334
43 348
7 297
18 135
240 386
24 568
58 469
9.7 Mapy prognoz energetycznych
Na mapach poniżej przedstawiono prognozy zapotrzebowania na ciepło oraz energię elektryczną dla nowej zabudowy mieszkaniowej i usługowej, dla pełnej chłonności terenów.
121
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
Rysunek 9-1 Mapa prognozy zapotrzebowania na ciepło nowej zabudowy dla pełnej chłonności
122
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Rysunek 9-2 Mapa prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną nowej zabudowy dla pełnej chłonności
123
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
10. Sformułowanie scenariuszy zaopatrzenia obszaru Miasta
w nośniki energii
Planowanie zaopatrzenia w energię rozwijającego się na terenie miasta nowego budownictwa stanowi, zgodnie z Prawem energetycznym, zadanie własne miasta, którego realizacji podjąć się mają za przyzwoleniem miasta odpowiednie przedsiębiorstwa energetyczne. Głównym założeniem scenariuszy zaopatrzenia w energię powinno być wskazanie
optymalnych sposobów pokrycia potencjalnego zapotrzebowania na energię dla nowego
budownictwa.
Rozwój systemów energetycznych ukierunkowany na pokrycie zapotrzebowania na energię na nowych terenach rozwoju powinien charakteryzować się cechami takimi jak: zasadność ekonomiczna działań inwestycyjnych i minimalizacja przyszłych kosztów eksploatacyjnych.
Zasadność ekonomiczna działań inwestycyjnych to zgodność działań z zasadą samofinansowania się przedsięwzięcia. Jej przejawem będzie np.:
realizacja takich inwestycji, które dadzą możliwość spłaty nakładów inwestycyjnych
w cenie energii jaką będzie można sprzedać dodatkowo;
nie wprowadzanie w obszar rozwoju zbędnie równolegle różnych systemów energetycznych, np. jednego jako źródła ogrzewania, a drugiego jako źródła ciepłej wody
użytkowej i na potrzeby kuchenne, gdyż takie działanie daje małą szansę na spłatę
kosztów inwestycyjnych obu systemów.
Zasadność eksploatacyjna, która w perspektywie stworzy przyszłemu odbiorcy energii
warunki do zakupu energii za cenę atrakcyjną rynkowo.
W celu określenia scenariuszy zaopatrzenia w energię cieplną, dla sporządzenia analizy
przyjęto następujące, dostępne na terenie Gorzowa Wielkopolskiego rozwiązania techniczne: system ciepłowniczy, gaz sieciowy oraz rozwiązania indywidualne oparte w głównej mierze o spalanie węgla, oleju opałowego i biomasy, jak również wykorzystania odnawialnych źródeł energii - OZE (kolektory słoneczne, pompy ciepła lub inne). W niektórych
przypadkach na cele grzewcze wykorzystana będzie energia elektryczna.
Przez ww. rozwiązania techniczne zaopatrzenia w ciepło rozumieć należy zakres działań
inwestycyjnych jak poniżej:
system ciepłowniczy:
budowa rozdzielczej sieci preizolowanej;
budowa przyłączy ciepłowniczych do budynków;
budowa węzłów cieplnych dwufunkcyjnych (c.o.+ c.w.u.);
gaz sieciowy:
budowa sieci gazowej z przyłączami do budynków;
budowa kotłowni gazowych lub instalowanie dwufunkcyjnych kotłów gazowych
(c.o.+c.w.u.);
124
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
rozwiązania indywidualne oparte o olej opałowy dla każdego odbiorcy:
instalacja dwufunkcyjnego kotła (c.o.+ c.w.u.);
zabudowa zbiornika na paliwo;
rozwiązania indywidualne oparte o węgiel kamienny spalany w nowoczesnych kotłach
dla każdego odbiorcy:
budowa kotłowni węglowej z zasobnikiem c.w.u.;
rozwiązania indywidualne oparte o spalanie biomasy (głównie produktów drzewnych)
dla każdego odbiorcy:
budowa kotłowni wraz z zasobnikiem c.w.u.;
rozwiązania indywidualne oparte o wykorzystanie energii odnawialnej jako element dodatkowy:
kolektory słoneczne,
pompy ciepła.
10.1 Analiza porównawcza rozwiązań zaopatrzenia wybranych obszarów w ciepło
Poprzedzając wskazania preferowanego sposobu zaopatrzenia w ciepło dla nowych obszarów rozwoju przeprowadzono szacunkowe analizy ekonomiczne, których celem jest
wstępne ukierunkowanie zaproponowanych scenariuszy rozwoju systemów energetycznych.
W niniejszym rozdziale została przeprowadzona analiza porównawcza opłacalności zaopatrzenia w ciepło wybranych obszarów rozwoju z dostępnych nośników energii na obszarze Gorzowa Wielkopolskiego.
Do analizy przyjęto następujące rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obiektów:
ogrzewanie z ciepłowniczej sieci miejskiej;
ogrzewanie na bazie gazu ziemnego sieciowego;
ogrzewanie na bazie oleju opałowego;
ogrzewanie na bazie gazu płynnego.
Analizę porównawczą przeprowadzono przy wykorzystaniu metody LCC (Life Cycle Cost).
Metoda LCC - analiza kosztów w cyklu życia
Metoda LCC (Life Cycle Cost) to analiza kosztów w całym okresie eksploatacji systemu,
czyli cyklu jego życia określonego jako przedział czasu od powstania koncepcji wyrobu do
jego likwidacji1.
Koszty LCC można zdefiniować jako sumę wszystkich kosztów przypisanych bezpośrednio i pośrednio do określonego systemu od początku do końca jego istnienia, co w praktyce obejmuje:
nakłady inwestycyjne, w tym:
koszty zakupu jednostki wytwórczej,
1
Palka-Wyżykowska K.: Metoda LCC i jej przydatność do ekonomicznej oceny efektywności systemów
energetycznych na przykładzie systemów grzewczych w budownictwie mieszkaniowym, SiUChKl, Wydział
Mechaniczny Politechniki Gdańskiej, Gdańsk, 2008.
125
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
koszty instalacji wewnętrznej,
koszty przyłączenia obiektu do sieci (opcjonalne),
koszty przyłączenia obszaru do systemu celem rozbudowy sieci na podstawie „Katalogu cen jednostkowych robót i obiektów inwestycyjnych” opracowanego przez zespół specjalistów BISTYP-CONSULTING Sp. z o.o. (opcjonalne),
koszty eksploatacyjne, w tym:
koszty ciepła sieciowego oraz paliwa gazowego obliczone zgodnie z taryfami przedsiębiorstw energetycznych wg rozdziału 8 niniejszego opracowania,
koszty paliw obliczone na podstawie cenników udostępnianych przez sprzedawców:
◊ gaz płynny – 2,90 zł/l,
◊ olej opałowy – 4,28 zł/l,
roczne koszty obsługi i konserwacji oraz usuwania awarii – obliczono jako 1% początkowych nakładów inwestycyjnych.
Analiza została przeprowadzona z uwzględnieniem podatku od towarów i usług VAT
w wysokości 23%.
Wyznaczenie sumy nakładów inwestycyjnych oraz kosztów eksploatacyjnych w całym
okresie analizy określa się zależnością:
LCC = Ci+BCe
gdzie:
Ci – całkowite nakłady inwestycyjne,
Ce – całkowite koszty eksploatacyjne,
B – czynnik określający bieżącą wartość kosztów eksploatacyjnych w cyklu życia liczony
jako: B =
(1 + r )T − 1
gdzie „T” to okres życia inwestycji, zaś „r” to stopa dyskonta.
r (1 + r )T
Na potrzeby niniejszej analizy przyjęto 15-letni okres życia inwestycji oraz stopę dyskonta
wynoszącą 5%.
Analiza metodą LCC została przeprowadzona wg powyższych założeń dla wybranych obszarów rozwoju, dla których poniżej przedstawiono wielkości potrzeb cieplnych dla chłonności terenu jako parametru docelowego, dla którego dostosowana winna być sieć dosyłowa systemu dystrybucyjnego oraz szacowane długości sieci dosyłowej systemu ciepłowniczego i gazowniczego.
Tabela 10-1 Podstawowe parametry charakteryzujące obszary rozwoju poddane analizie
Jednostka
bilansowa
Obszar
rozwoju
G1
G1
G1
G1
G1
G1
G2
G2
MW 22
MW2
MW5
U20
U33
U34
P36
U32
Szacowana dłu- Szacowana długość
Moc zamówiona
gość sieci gazow- sieci ciepłowniczej
[MW]
niczej [mb]
[mb]
20
150
4,925
20
30
0,915
20
195
0,645
20
50
0,398
20
50
0,705
30
800
0,555
300
700
0,76
20
100
0,96
Energia [GJ]
34 475
6 405
4 515
2 786
4 935
3 885
5 320
6 720
126
EE
Jednostka
bilansowa
Obszar
rozwoju
G2
G2
G3
G3
G3
G3
G3
G3
G3
G3
G6
G6
G6
G6
G6
G6
G6
G6
G8
G8
G8
G10
G10
G10
G10
G10
G10
G10
G11
U35
UC/P31
6
9
10
P,U 44
U/MN 49
U/UK9
U16
U26
MW12
MW13
MW17
MW18
U14
U17
U30
UP13
MW21
UC 21
UT/U22
14
22
MW15
U4
U6
U7
UT 57
U43
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Szacowana dłu- Szacowana długość
Moc zamówiona
gość sieci gazow- sieci ciepłowniczej
[MW]
niczej [mb]
[mb]
150
800
2,4
20
20
4,5
20
700
0,204
20
700
0,246
50
700
0,17
200
1000
1,14
20
800
1,02
20
300
0,56
20
100
6,9
50
250
0,12
30
1500
0,267
10
0,75
1,802
20
150
2,996
100
500
0,598
100
800
0,15
20
660
0,675
30
600
0,66
20
1000
0,64
50
20
16,014
20
20
0,3
50
300
1,75
800
750
0,3033
170
50
0,21
20
800
0,398
100
100
0,27
20
20
0,21
100
300
0,36
300
320
0,525
130
150
0,15
Energia [GJ]
16 800
31 500
1 428
1 722
1 190
7 980
7 140
3 920
48 300
840
1 869
12 614
20 972
4 186
1 050
4 725
4 620
4 480
112 098
2 100
12 250
2 123
1 470
2 786
1 890
1 470
2 520
3 675
1 050
Poniższa tabela przedstawia wyniki analizy LCC dla wytypowanych obszarów rozwoju
znajdujących się na terenie miasta Gorzów Wielkopolskiego.
Tabela 10-2 Łączne koszty w cyklu życia dla poszczególnych systemów
Jednostka
bilansowa
G1
G1
G1
G1
G1
G1
G2
G2
G2
G2
G3
G3
G3
G3
G3
G3
Obszar rozwoju
MW 22
MW2
MW5
U20
U33
U34
P36
U32
U35
UC/P31
6
9
10
P, U 44
U/MN 49
U/UK9
Gaz sieciowy
tys. zł
29 234
5 602
4 024
2 309
4 055
3 203
4 420
5 504
13 715
25 623
1 207
1 446
1 018
6 561
5 845
3 230
Nośniki Energii
Ciepło sieciowe
Gaz płynny
tys. zł
tys. zł
20 923
55 399
4 045
10 451
3 124
7 436
1 637
4 424
2 834
7 805
2 933
6 153
3 768
8 410
3 902
10 612
11 180
26 468
17 505
49 591
1 428
2 288
1 590
2 750
1 296
1 914
5 832
12 594
5 094
11 273
2 493
6 208
Olej opałowy
tys. zł
54 810
10 342
7 359
4 377
7 720
6 087
8 319
10 498
26 181
49 054
2 264
2 721
1 893
12 458
11 151
6 141
127
EE
Jednostka
bilansowa
G3
G3
G6
G6
G6
G6
G6
G6
G6
G6
G8
G8
G8
G10
G10
G10
G10
G10
G10
G10
G11
Obszar rozwoju
U16
U26
MW12
MW13
MW17
MW18
U14
U17
U30
UP13
MW21
UC 21
UT/U22
14
22
MW15
U4
U6
U7
UT 57
U43
Gaz sieciowy
tys. zł
39 263
734
1 699
10 690
17 784
3 724
913
3 884
3 801
3 685
96 160
1 752
9 999
1 895
1 265
2 354
1 595
1 241
2 106
3 075
917
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Nośniki Energii
Ciepło sieciowe
Gaz płynny
tys. zł
tys. zł
27 028
76 018
726
1 363
2 498
3 107
9 792
20 260
12 812
33 699
3 229
6 877
1 303
1 693
3 395
7 474
3 270
7 309
3 636
7 089
67 989
181 176
1 229
3 345
7 513
19 311
1 854
3 381
906
2 354
2 377
4 466
1 180
3 015
881
2 354
1 696
4 006
2 376
5 823
758
1 693
Olej opałowy
tys. zł
75 193
1 349
3 075
20 044
33 341
6 806
1 675
7 394
7 230
7 012
179 262
3 309
19 102
3 345
2 329
4 418
2 982
2 329
3 963
5 760
1 675
W tabeli kolorem zielonym zaznaczono najkorzystniejsze warianty zaopatrzenia obszarów
w ciepło.
Z powyższych analiz wynika, że najniższym poziomem łącznych kosztów w cyklu życia
charakteryzuje się (dla wytypowanych obszarów) system ciepłowniczy oraz gaz sieciowy.
Koszt ogrzewania z systemu ciepłowniczego jest średnio o ok. 20% niższy od wariantu
gazowego.
Najkorzystniejszym rozwiązaniem zaopatrywania budynków w zabudowie wielorodzinnej
może być ogrzewanie oparte na miejskim systemie ciepłowniczym ze względu na zdecydowanie konkurencyjne koszty eksploatacyjne w przypadku dostępności sieci ciepłowniczej w najbliższym otoczeniu.
W przypadku obszarów usługowych przy identyfikowaniu najkorzystniejszych rozwiązań
zaopatrzenia w ciepło należy brać pod uwagę głównie przyszłe zapotrzebowanie zgłaszane na danym obszarze oraz odległość od systemów ciepłowniczego i gazowniczego.
Powyższa analiza wskazuje, że w większości przypadków najbardziej korzystnym wariantem zaopatrzenia wybranych obszarów rozwoju w ciepło jest system ciepłowniczy. Jednak
uwzględniając stosunkowo wysokie nakłady inwestycyjne doprowadzenia ciepła systemowego do oddalonych od sieci ciepłowniczej obszarów rozwoju, często okazuje się, iż alternatywa w postaci paliwa z systemu gazowniczego jest korzystniejsza, ponieważ koszt doprowadzenia nośnika do obszaru jest czynnikiem najistotniejszym i może mieć decydujący
wpływ na wyniki analizy LCC.
128
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
10.2 Scenariusze zaopatrzenia nowych odbiorców w nośniki energii
(ciepło, gaz sieciowy)
Charakteryzując poszczególne jednostki bilansowe pod kątem wyposażenia w infrastrukturę energetyczną (dostępność systemu ciepłowniczego i gazowniczego) oraz korzystając
z przedstawionych powyżej analiz, wskazano, w dalszej części rozdziału, rozwiązania
umożliwiające pokrycie potrzeb cieplnych wytypowanych obszarów rozwoju zarówno budownictwa mieszkaniowego, jak i strefy usług i wytwórczości oraz preferencje dla wykorzystania systemu ciepłowniczego i/lub gazowniczego.
Zastosowano następujące oznaczenia dla wskazania preferowanych rozwiązań:
10 – wykorzystanie systemu ciepłowniczego,
20 – wykorzystanie systemu gazowniczego,
12 – możliwość wykorzystania obu systemów, ze wskazaniem na ciepłowniczy jako
preferowany,
21 - możliwość wykorzystania obu systemów, ze wskazaniem na gazowniczy jako
preferowany.
Jednostka bilansowa G1
Jednostka ta charakteryzuje się znacznym stopniem zagospodarowania terenu. Stąd gęstość energetyczna 14,25 MW/km2. Obiekty budownictwa mieszkaniowego w dużym stopniu podłączone są do systemu ciepłowniczego. System ciepłowniczy pokrywa ok. 69%
zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce.
Przewiduje się, że rozwój zabudowy mieszkaniowej, jak i usług, na obszarze jednostki G1
przebiegać będzie w kierunku jej uzupełnienia i dogęszczenia, a także zagospodarowania
rejonów poindustrialnych przez realizację budownictwa wielorodzinnego i usługowego.
Wskazane rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obszarów rozwojowych zlokalizowanych
w tej jednostce przedstawiono w tabeli poniżej.
Tabela 10-3 Wskazane rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obszarów rozwojowych zlokalizowanych
w jednostce bilansowej G1
Sposób pokrycia zapotrzebowania mocy cieplnej
Oznaczenie
obszaru rozwoju
Preferowane
rozwiązanie
System
ciepłowniczy
Rozwiązania indywidualne
Gaz
sieciowy olej opałowy,
węgiel
inne
MW2, MW22, MW5, U33, U20, uzupełnienie zabudowy mieszkaniowej,
12
X
MW10, MW9, MW19, US18, 2,
UC20
10
X
MJ5, 18, US/U/Z8
20
U34
21
X
kamienny
OZE
X
X
X
X
X
X
X
Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa mieszkaniowego: MW2, MW22
i MW5 oraz dla obiektów dogęszczających, a także usługowych: U33, i U20 zaleca się
w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a w drugiej - systemu gazowniczego.
129
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa mieszkaniowego: MW10, MW9,
MW19 oraz usługowego: US18, 2, zaleca się wykorzystanie systemu ciepłowniczego. Natomiast obszary przeznaczone dla nowego budownictwa mieszkaniowego: MJ5 oraz usługowo-przemysłowego 18 i US/U/Z8 winny być zaopatrywane z systemu gazowniczego.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych w obszarze U34 (usługi) – zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu gazowniczego, a w dalszej - ciepłowniczego.
Niezależnie od powyższych zaleceń proponuje się wykorzystanie OZE – np. kolektorów
słonecznych czy pomp ciepła do współpracy z instalacjami cwu w poszczególnych obiektach.
Jednostka ta charakteryzuje się znacznym stopniem zagospodarowania terenu. Stąd gęstość energetyczna 5,9 MW/km2. Obiekty budownictwa mieszkaniowego w dużym stopniu
podłączone są do systemu ciepłowniczego. System ciepłowniczy, zasilany przez zlokalizowane w tej jednostce źródło ciepła, tj. EC Gorzów, pokrywa ok. 76% zapotrzebowania
na ciepło w tej jednostce. Znaczny jest udział ogrzewania z wykorzystaniem węgla, bo w
ok. 14% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce.
przebiegać będzie w kierunku jej uzupełnienia i dogęszczenia, a także zagospodarowania
rejonów poindustrialnych przez realizację budownictwa wielorodzinnego i usługowego
w ramach programu rewitalizacji obszarów zdegradowanych.
Oznaczenie
obszaru rozwoju
Preferowane
rozwiązanie
U/MW7, U/MW8, U27
20
uzupełnienie zabudowy mieszkaniowej
21
UC/P31, U32, P36, U35
12
MJ/UR6
ind
System
ciepłowniczy
Gaz
sieciowy
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Dla pokrycia potrzeb cieplnych budownictwa usługowo-mieszkaniowego w obszarze
U/MW7, U/MW8 oraz usługowego U27– zaleca się wykorzystanie systemu gazowniczego.
Natomiast dla obiektów dogęszczających zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie
systemu gazowniczego, a następnie ciepłowniczego.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa usługowego: U32, U35, usługowoprzemysłowego i przemysłowego: P36 i UC/P31, zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a następnie gazowniczego.
Obszar przeznaczony dla budownictwa mieszkaniowego MJ/UR6, ze względu na znaczne
oddalenie od systemów sieciowych, zaleca się zaopatrywać w ciepło przy wykorzystaniu
130
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
rozwiązań indywidualnych, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zastosowania
OZE.
Jednostka ta charakteryzuje się niskim stopniem zagospodarowania terenu o zabudowie
niskiej i rozproszonej. Stąd gęstość energetyczna 1,9 MW/km2. Obiekty budownictwa
mieszkaniowego w dużym stopniu podłączone są do systemu gazowniczego. System gazowniczy pokrywa ok. 38% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce. Znaczny jest w tej
jednostce udział ogrzewania z wykorzystaniem węgla, bo w ok. 58% zapotrzebowania na
ciepło w tej jednostce, powodując w dużym stopieniu efekt „niskiej emisji”. Brak jest wykorzystania systemu ciepłowniczego, mimo zlokalizowanej w tej jednostce Ciepłowni Zakanale będącej aktualnie źródłem rezerwowym systemu ciepłowniczego w mieście.
przebiegać będzie w kierunku jej uzupełnienia i dogęszczenia oraz zagospodarowania
rejonów otwartych.
Oznaczenie
obszaru rozwoju
Preferowane
rozwiązanie
System
ciepłowniczy
Gaz
sieciowy
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
MJ24, MJ25, MJ34, MJ16, MJ/U15,
U,P,MN45
20
X
X
X
P,U44, U/MN49, 6, 9, 10, uzupełnienie zabudowy mieszkaniowej
21
X
X
X
U24
10
X
12
X
U16, U/UK9, U26
X
X
X
Obszary przeznaczone dla nowego budownictwa mieszkaniowego: MJ24, MJ25, MJ34,
MJ16, MJ/U15 oraz usługowo-przemysłowego U,P,MN45, winny być zaopatrywane z systemu gazowniczego.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych budownictwa usługowo-przemysłowego w obszarze P,U44,
U/MN49, 6, 9, 10, a także dla obiektów dogęszczających – zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu gazowniczego, a w dalszej – ciepłowniczego.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa usługowego U16, U/UK9, U26 zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a w drugiej –
gazowniczego.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszaru budownictwa usługowego U24, zaleca się wykorzystanie systemu ciepłowniczego.
131
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
Jednostka ta charakteryzuje się niskim stopniem zagospodarowania terenu w zabudowie
mieszkaniowego w dużym stopniu podłączone są do systemu gazowniczego. System ten
pokrywa ok. 25% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce. Znaczny jest udział ogrzewania z wykorzystaniem węgla, bo w ok. 71% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce,
przyczyniając się w dużym stopniu do niekorzystnego efektu „niskiej emisji”.
rejonów otwartych.
Oznaczenie
obszaru rozwoju
MJ26, MJ/U27, MJ28, MJ29, MJ 30,
MJ/U31, MJ 2, MJ33, MJ1, MJ3,
U/P51, uzupełnienie zabudowy
mieszkaniowej
Preferowane rozwiązanie
20
System
ciepłowniczy
Gaz
sieciowy
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
X
X
Obszary przeznaczone dla nowego budownictwa mieszkaniowego oraz usługowoprzemysłowego winny być zaopatrywane z systemu gazowniczego.
Dopuszcza się wykorzystanie indywidualnych rozwiązań w oparciu o paliwo węglowe pod
warunkiem stosowania kotłów wysokosprawnych, niskoemisyjnych.
Niezależnie od powyższego zalecenia proponuje się wykorzystanie OZE – np. kolektorów
rejonów otwartych.
132
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
Preferowane rozwiązanie
Oznaczenie
obszaru rozwoju
MJ35, MJ36, U48, UO/US50, U/P52,
U/MJ53, U/P54, U/MJ55, uzupełnienie zabudowy mieszkaniowej
System
ciepłowniczy
20
Gaz
sieciowy
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
X
X
Jednostka ta charakteryzuje się różnorodnym stopniem zagospodarowania terenu. Rejon
wschodni jest mocno zabudowany, natomiast zachodni otwarty i pusty w zakresie elementów budowlanych. Stąd gęstość energetyczna 3,24 MW/km2. Obiekty budownictwa mieszkaniowego w dużym stopniu podłączone są do systemu ciepłowniczego i gazowniczego.
System ciepłowniczy w 29%, a gazowniczy w 19% pokrywa zapotrzebowania na ciepło
w tej jednostce. Znaczny jest w tej jednostce udział ogrzewania z wykorzystaniem węgla,
bo w ok. 49% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce, przyczyniając się w dużym stopniu do niekorzystnego efektu „niskiej emisji”.
W jednostce tej przewidziano wielokierunkowe działanie rewitalizacji obszarów zdegradowanych w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na
lata 2010-2015.
przebiegać będzie w kierunku jej uzupełnienia i dogęszczenia.
Oznaczenie
obszaru rozwoju
MW17, W18, MW13, MW12,
U17, U30, U14, UP13 uzupełnienie zabudowy mieszkaniowej
Preferowane
rozwiązanie
12
System
ciepłowniczy
Gaz
sieciowy
X
X
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
X
133
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa mieszkaniowego i usługowego zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a w drugiej – systemu gazowniczego.
rejonów otwartych.
Oznaczenie
obszaru rozwoju
MJ3, MJ18, MW/U20, U12, uzupełnienie zabudowy mieszkaniowej
Preferowane
rozwiązanie
20
System
ciepłowniczy
Gaz
sieciowy
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
X
X
pokrywa ok. 69% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce. Zaopatrzenie w ciepło realizowane jest również w tej jednostce przy pomocy systemu ciepłowniczego, który pokrywa
ok. 23% zapotrzebowania na ciepło. W jednostce G8 udział ogrzewania z wykorzystaniem
węgla realizowany jest w ok. 7% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce. Jednostka
zawiera gorzowską podstrefę Kostrzyńsko-Słubickiej Strefy Ekonomicznej. Znaczna część
134
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
jednostki objęta jest również działaniami ujętymi w Lokalnym Programie Rewitalizacji Miasta Gorzów Wielkopolski na lata 2010 – 2015.
przebiegać będzie w kierunku zagospodarowania rejonów otwartych.
Oznaczenie
obszaru rozwoju
Preferowane
rozwiązanie
System
ciepłowniczy
Gaz
sieciowy
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
MJ20, MJ23, MJ19, MJ14, MJ7,
MW16, P/U39, U40, U41, U42,
P/U58, U15
20
X
MW21, UC21, U47
12
X
X
X
UT/U22
21
X
X
X
X
MJ14, MJ7, MW16 oraz usługowego i usługowo-przemysłowego P/U39, U40, U41, U42,
P/U58, U15 winny być zaopatrywane z systemu gazowniczego.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa mieszkaniowego MW21 i usługowego UC21 i U47 zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a w drugiej - systemu gazowniczego.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych budownictwa usługowo-przemysłowego w obszarze
UT/U22 – zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu gazowniczego,
a w dalszej – ciepłowniczego.
Jednostka ta charakteryzuje się całkowitym brakiem budownictwa na swoim terenie.
Przewiduje się, że rozwój zabudowy usługowej i produkcyjnej na obszarze jednostki G9,
przebiegać będzie w kierunku zagospodarowania jej rejonów rozwoju.
135
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
Oznaczenie
obszaru rozwoju
Preferowane
rozwiązanie
PU1, P/U23, PU37
20
U/US11, US10
ind
System
ciepłowniczy
Gaz
sieciowy
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
X
X
X
X
X
Obszary przeznaczone dla nowego budownictwa przemysłowego winny być zaopatrywane
z systemu gazowniczego. Natomiast obszary przeznaczone dla budownictwa usługowego,
ze względu na znaczne oddalenie od systemów sieciowych, zaleca się zaopatrywać
w ciepło przy wykorzystaniu rozwiązań indywidualnych, nie wykluczając systemów sieciowych, o ile ich budowa będzie spełniać odpowiednie warunki ekonomiczne. Szczególnie
uwzględnić należy możliwości zastosowania OZE oraz rozwiązania kogeneracji rozproszonej.
Jednostka ta charakteryzuje się znacznym stopniem zagospodarowania terenu w części
południowej jednostki, a w części północnej – terenami o zabudowie rozproszonej oraz
terenami otwartymi bez zabudowy. Gęstość energetyczna w jednostce jest powyżej średniej w mieście i wynosi 5,9 MW/km2. Obiekty budownictwa mieszkaniowego w dużym
stopniu podłączone są do systemu ciepłowniczego. System ciepłowniczy pokrywa ok. 74%
zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce, a system gazowniczy – ok. 19% zapotrzebowania. Występuje też ogrzewanie z wykorzystaniem węgla, na poziomie ok. 6% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce.
Przewiduje się, że rozwój zabudowy mieszkaniowej, jak i usług, na obszarze jednostki
G10 przebiegać będzie w kierunku jej uzupełnienia i dogęszczenia, a także zagospodarowania rejonów niezagospodarowanych, ale otwartych na zabudowę, szczególnie w północnej części jednostki.
Tabela 10-13. Wskazane rozwiązania zaopatrzenia w ciepło obszarów rozwojowych zlokalizowanych
Oznaczenie
obszaru rozwoju
Preferowane
rozwiązanie
System
Gaz
ciepłowniczy sieciowy
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
U7
21
X
X
X
uzupełnienie zabudowy mieszkaniowej, U4, U6, UT57, 14, 22
12
X
X
X
MW1, MW14, MW15, 11, 19, U2,
U19
10
X
MJ10, MJ11, MJ12, MJ13
20
X
X
X
136
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
Oznaczenie
obszaru rozwoju
MJ22, MJ21, MJ8, MJ9, U5, US/UZ3
Preferowane
rozwiązanie
20-EWE
System
Gaz
ciepłowniczy sieciowy
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
X
X
Dla pokrycia potrzeb cieplnych budownictwa usługowego w obszarze U7 – zaleca się
w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu gazowniczego, a w dalszej – ciepłowniczego.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych dla obiektów dogęszczających oraz obszarów budownictwa
usługowego: U4, U6, UT 57, 14, 22 zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a w drugiej - systemu gazowniczego.
MJ13 winny być zaopatrywane z systemu gazowniczego.
Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszarów budownictwa mieszkaniowego: MW1, MW14,
MW15 oraz usługowego: 11, 19, U2, U19, zaleca się wykorzystanie systemu ciepłowniczego.
Obszary przeznaczone dla budownictwa: MJ22, MJ21, MJ8, MJ9, ze względu na bliskość
systemu gazowniczego będącego w gestii EWE Energia sp. z o.o. Region Zachód, powinny być zaopatrywane w gaz ziemny pochodzący z sieci ww. operatora. Natomiast pokrycie
potrzeb cieplnych obszarów usługowych U5 oraz US/UZ3 może odbywać się z systemu
gazowniczego będącego w gestii zarówno EWE Energia sp. z o.o., jak i Wielkopolskiej
Spółki Gazownictwa Sp. z o.o., ze względu na dostępność na tych obszarach obu ww.
systemów.
Jednostka ta charakteryzuje się najwyższym w Gorzowie Wielkopolskim stopniem zagospodarowania terenu. Stąd gęstość energetyczna 22,12 MW/km2. System ciepłowniczy
pokrywa ok. 29% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce, a system gazowniczy pokrywa ok. 19% tego zapotrzebowania. Znaczny jest w tej jednostce udział ogrzewania z wykorzystaniem węgla – ok. 28% zapotrzebowania na ciepło w tej jednostce. To z kolei
wpływa na podwyższony poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i pogłębianie
się zjawiska „niskiej emisji”. Stąd Program Ochrony Powietrza dla Gorzowa Wlkp. wskazuje konieczność stosownych działań w zakresie zmian w sposobie ogrzewania obiektów.
Podobnie dla tej jednostki przewidywane są stosowne działania określone w Lokalnym
Programie Rewitalizacji Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na lata 2010-2015, a głównie –
w obszarach M1 Nowe Miasto i M2 Centrum.
Przewiduje się, że rozwój zabudowy mieszkaniowej, jak i usług, na obszarze jednostki
G11 przebiegać będzie w kierunku jej uzupełnienia i dogęszczenia.
137
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Oznaczenie
obszaru rozwoju
Preferowane
rozwiązanie
U43, uzupełnienie zabudowy
mieszkaniowej
12
UC29
20
System
ciepłowniczy
Gaz
sieciowy
X
X
X
X
X
olej
opałowy, inne
węgiel
kamienny
OZE
Dla pokrycia potrzeb cieplnych obszaru budownictwa usługowego: U43, a także dla obiektów dogęszczających zaleca się w pierwszej kolejności wykorzystanie systemu ciepłowniczego, a w drugiej - systemu gazowniczego.
Obszar przeznaczony dla nowego budownictwa usługowego UC29 winien być zaopatrywany z systemu gazowniczego.
Wstępnie wskazania kierunków rozwoju systemu ciepłowniczego i gazowniczego przedstawione są na mapach ww. systemów energetycznych miasta, załączonych w części graficznej dokumentu, obejmujących również wskazanie obszarów rozwoju.
Jednocześnie z rozwojem systemu ciepłowniczego, wynikającym z systematycznego przyłączania przygotowanych obiektów, prowadzona winna być dalsza systematyczna modernizacja systemu, tj. wymiana sieci wybudowanych w technologii tradycyjnej na preizolowaną oraz modernizację węzłów ciepłowniczych, głównie grupowych.
10.3 Scenariusze zaopatrzenia nowych odbiorców w energię elektryczną
Opisane poniżej scenariusze pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną dotyczą
poszczególnych jednostek bilansowych, na które podzielono obszar miasta. Z uwagi na
prognozowany rozwój zabudowy, głównie przemysłowej i usługowej, rozbudowy wymagają: sieci WN i stacje transformatorowe WN/SN, jak również sieci i stacje transformatorowe
SN/nN oraz sieć nN.
Założenia do określenia koniecznego zakresu inwestycji:
wielkość zapotrzebowania na poziomie średnich napięć oszacowano zakładając pobór
mocy dla warunków maksymalnego wykorzystania mocy u odbiorców z zastosowaniem współczynników jednoczesności określonych postanowieniami normy N SEP E-
138
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
002 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania”,
ze względu na tempo postępu technicznego w zakresie wysokosprawnych źródeł
światła założono, że przyrost potrzeb w zakresie oświetlenia ulic zostanie zaspokojony
przy niezmienionym zapotrzebowaniu energetycznym.
Termin realizacji wyszczególnionych poniżej inwestycji winien być dostosowany do zmieniających się potrzeb odbiorców.
Tabela 10-13 Wytyczenie kierunków działań na infrastrukturze elektroenergetycznej
lp
Jednostka
bilansowa
Oznaczenie na mapie
1
G1
US18, U33, U34,
2
G1
MW5, MW10, MW13, MW19, MJ5,
U20, US/U/Z8, 2, 18, UC20
3
G1
MW9, MW22,
4
G2
MJ/UR6, U/MW7, U27
5
G2
P35, U/MW8, U32
6
G2
U36, UC/P31
7
G3
8
G3
9
G3
10
G4
11
G4
12
G4
13
G5
14
G5
15
G5
16
G6
17
G6
18
G6
19
G7
20
G7
21
G8
Niezbędne działania inwestycyjne i modernizacyjne
Rozbudowa sieci 0,4 kV
Rozbudowa infrastruktury 15 i 0,4 kV o długości i przekroju
wg potrzeb. Budowa nowej stacji transformatorowej
15/0,4 kV z transformatorem o mocy wg potrzeb.
wg potrzeb. Budowa nowych stacji transformatorowych
15/0,4 kV z transformatorami o mocy wg potrzeb.
MJ16, MJ25, MJ34, PU44, U16, U26,
U.P.MN45, U.P.MN46, UP47
MJ24, MJ/U15, U24, U/UK9, 6, 9, 10 wg potrzeb. Budowa nowej stacji transformatorowej
U16, U/MN49
MJ26, MJ28, MJ30, MJ32, MJ33
MJ1, MJ2, MJ 29, MJ/U27, MJ/U31, wg potrzeb. Budowa nowej stacji transformatorowej 15/0,4
kV z transformatorem o mocy wg potrzeb.
UP(MN)51
MJ35, UP52, U/MJ53
UO/US50, U/P54
wg potrzeb. Budowa nowej stacji transformatorowej 15/0,4
kV z transformatorem o mocy wg potrzeb.
MJ36, U48, U/MJ 55
MW12, MW18, U14,
MW13, U17, U30, UP13
MW17
MJ3, MJ18
MW/U20
MJ14, U15, UC21
139
EE
lp
Jednostka
bilansowa
Oznaczenie na mapie
22
G8
MJ7, MJ19, MJ20, MJ23, P/U58,
U40, UT/U22,
23
G8
MW16, MW 21, U41, U42, UC21,
U47
24
G8
P/U39
25
G9
US10, U/US 11
26
G9
PU1, P/U23, PU37
27
G10
28
G10
29
G10
30
G11
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Niezbędne działania inwestycyjne i modernizacyjne
Budowa GPZ Baczyna 2 wraz z liniami zasilającymi 110 kV.
MJ11, MJ12, MW13, MW15, U4, U5,
U6, 11, 19
MJ8, MJ9, MJ10, MJ21, MJ22, U2,
U7, UC19, UT57, US/U/Z3, 14, 22
MW1, MW14,
U43, UC29,
Jak wynika z powyższej tabeli, zapewnienie niezakłóconych dostaw energii elektrycznej
w warunkach planowanego wzrostu obciążenia wymaga adekwatnych działań na infrastrukturze elektroenergetycznej WN, SN i nN.
10.4 Rozwój i modernizacja systemów energetycznych w odniesieniu
do planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych
Przystąpienie do koniecznych działań inwestycyjnych na terenach przeznaczonych pod
nowe budownictwo wymaga od przedsiębiorstw energetycznych współdziałania z Miastem
pod kątem przygotowania miejscowych planów zagospodarowania dla zarezerwowania
lokalizacji tras prowadzenia sieci i sprecyzowania potrzeb docelowych dla danego terenu
w określonym czasie.
W przypadku odbiorców zlokalizowanych w takich odległościach od systemu ciepłowniczego i gazowniczego, że nieopłacalna jest rozbudowa sieci dla ich obsługi, należy stosować rozwiązania indywidualne (głównie wykorzystanie rozwiązań opartych o wykorzystanie OZE, w tym kolektory słoneczne, pompy ciepła, biomasa jako paliwo, energia elektryczna, paliwa niskoemisyjne: gaz płynny, olej opałowy oraz dobrej jakości węgiel spalany
w nowoczesnych wysokosprawnych kotłach).
Mając na uwadze ocenę stanu istniejącego systemu zaopatrzenia Miasta w ciepło należy
stwierdzić, że Miasto powinno przede wszystkim:
140
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
w przypadku nowego budownictwa – akceptować w procesie poprzedzającym budowę
tylko niskoemisyjne źródła ciepła, tj. system ciepłowniczy oraz kotłownie opalane gazem sieciowym, gazem płynnym, olejem opałowym, drewnem, dobrej jakości węglem
spalanym w nowoczesnych wysokosprawnych kotłach, wykorzystanie OZE (w tym jako
wspomaganie rozwiązań tradycyjnych) oraz ogrzewanie elektryczne;
zachęcać mieszkańców do zmiany obecnego, często przestarzałego ogrzewania
z wykorzystaniem węgla spalanego w sposób „tradycyjny” (a czasami nawet odpadów),
na wykorzystanie nośników energii, które nie powodują pogorszenia stanu środowiska;
w niektórych sytuacjach należy korzystać z uprawnień zapisanych w art. 363 Ustawy
Prawo Ochrony Środowiska, wymuszając na właścicielu obiektu zmianę sposobu
ogrzewania.
W ramach analiz zakresu wymaganych działań inwestycyjnych związanych z rozbudową
i modernizacją systemów energetycznych działających na terenie Gorzowa Wlkp. przeprowadzono wstępne uzgodnienia z przedsiębiorstwami energetycznymi w zakresie możliwości zapewnienia pokrycia zapotrzebowania na nośniki energii dla okresu docelowego
tj. do 2030 roku z uwzględnieniem wskazania zasilania nowych obszarów rozwoju miasta.
Poniżej zaprezentowano stanowiska przedsiębiorstw energetycznych wraz z komentarzem.
Oryginały prowadzonej korespondencji przedstawiono w załączniku 4 do opracowania.
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów
Przestawił informację o planowanych inwestycjach rozwojowych w EC Gorzów mających
na celu zapewnienie odpowiedniego potencjału wytwórczego źródła, uwzględniających
konieczność wyłączenia z eksploatacji pracujących obecnie w EC Gorzów kotłów i bloków
węglowych. Szczegółowo planowane inwestycje przedstawiono w rozdz. 5.4. niniejszego
opracowania.
W oparciu o analizę możliwości zaopatrzenia obszarów rozwojowych przez system ciepłowniczy, obejmującą zbilansowanie zapotrzebowania na ciepło z miejskiego systemu
ciepłowniczego, przedstawioną we wcześniejszych rozdziałach oraz planowane działania
na systemie wytwórczym w EC Gorzów, w tabeli poniżej wskazano przewidywaną relację
wielkości zapotrzebowania mocy i możliwości wytwórczych dla stanu istniejącego i określonych interwałów czasowych, tj. dla końca lat 2015, 2020, 2030. Uwzględniono przy tym
stosowany w takich systemach współczynnik jednoczesności odbioru na poziomie 0,85.
141
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 10-14 Stopień wykorzystania mocy źródeł systemowych
Wyszczególnienie
Jedn.
2010
po 2015
po 2020
XII.2030
EC Gorzów
Blok gazowo-parowy istn.
Kocioł wodny WP 70
Blok węglowy (K101, K102)
Nowy blok gazowo-parowy
Blok biomasowy
Razem
Ciepłownia Zakanale
MW
MW
MW
MW
45
81
144
MW
MW
MW
270
35
45
77
87 – 90
33
245
-
45
87 – 90
33
168
-
45
87 – 90
33
168
-
Łącznie PGE
Obciążenie szczytowe systemu
parowego
Obciążenie systemu wodnego
w Gorzowie
Obciążenie szczytowe systemu
wodnego poza Gorzowem
MW
305
245
168
168
MW
17
17
17
17
MW
197
212
220
241
MW
14
14
14
14
Wymagane obciążenie w źródle
MW
194
209
216
233
Deficyt mocy w źródle
MW
-
-
48
65
Źródło ciepła
System
ciepłowniczy
Powyższe zestawienie wskazuje na to, że planowana przez PGE realizacja bloku parowogazowego da możliwość zaspokojenia zapotrzebowania mocy w źródle systemowym bezpośrednio po roku 2015, przy czym wymagana będzie dalsza jego rozbudowa dla zapewnienia minimalnej rezerwy. Zapewnić ją może przewidywana budowa bloku biomasowego.
Zastosowanie ww. rozwiązania wymaga przeprowadzenia wcześniejszych analiz zapewnienia dostawy wymaganej ilości biomasy.
W sytuacji, kiedy zachowane zostaną wskazane w opracowaniu zmiany zapotrzebowania
w systemie ciepłowniczym po roku 2020, mimo zrealizowanych planowanych inwestycji
w źródle wystąpi deficyt mocy zainstalowanej. Docelowo PGE przewiduje budowę szczytowych kotłów gazowo-olejowych jako zabezpieczenie na rzecz brakującej mocy zainstalowanej.
Stanowisko przedsiębiorstwa w sprawie możliwości zaopatrzenia w ciepło systemowe nowych obszarów rozwoju. zostało zawarte w e-mailu z dn 09.11.2011 r., gdzie kwalifikuje
wybrane obszary, w szczególności obejmujące zabudowę mieszkaniową wielorodzinnąw
obrębie jednostek bilansowych G1, G6, G8, G10, oraz usług i wytwórczości w obrębie jednostek G1 – G3, G6, G8 – G10.
Prawie wszystkie wytypowane do zaopatrzenia w ciepło systemowe zakwalifikowano jako
możliwe do ujęcia w kolejnych planach rozwoju, jedynie obszary oznaczone jako MW5 zabudowa wielorodzinna w rejonie ul. Dekerta oraz U30 – strefa usług w rejonie ul. Grobla
określono jako teren uzbrojony, nie wymagający inwestycji po stronie rozwoju sieci.
Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.
Zgodnie z przekazanymi przez WSG kwalifikacjami obszarów rozwoju (pismo znak TS.176020-100003/11 z dn. 21.11.2011 r.) spółka oferuje możliwość zaopatrzenia w gaz siecio-
142
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
wy praktycznie dla znakomitej większości nowych obszarów, wyłączając tereny już obsługiwane przez EWE Energia Sp.z.o.o.
EWE Energia Sp. z o.o. Region Zachód
Ustosunkowując się do możliwości zaopatrzenia nowych obszarów rozwoju na terenie Gorzowa Wlkp. Firma EWE Energia przekazała w piśmie znak EWE/C/2-2011 z dn.
28.11.2011r. informacją, że zgodnie z zapisami Planu Rozwoju firmy na lata 2012 – 2014
na terenie miasta zaplanowano budowę łącznie około 1000mb sieci gazowniczej, przy
czym przewidywany wyżej rozwój zlokalizowany będzie na obszarach MJ9 w jedn. bil. G10
oraz MJ36 w jedn. bil. G5.
Ponadto w przyszłości możliwy będzie rozwój sieci EWE w obszarach:
- w jedn. bil. G10 – MJ10, MJ11, MJ22,US/U/Z3,
- w jedn. bil. G5 – MJ35, MJ36, U/MJ53, U/MJ55, U/P54, U48, UO/US50,
Przy czym uwarunkowane jest to od wielkości zgłaszanego zapotrzebowania na gaz.
ENEA Operator Sp. Z o.o. Oddział Dystrybucji Gorzów Wlkp.
W ramach wstępnych uzgodnień w zakresie kwalifikacji obszarów rozwoju Gorzowa i wymaganych inwestycji ENEA Operator w piśmie znak ZZD/DR/RR/BC/2011 z dn.
25.11.2011 r. w większości przypadków zakwalifikował jako tereny, dla których doprowadzenie energii ujęte jest w planach rozwoju Spółki i obejmuje w zróżnicowanym zakresie
budowę lub rozbudowę sieci Sn, Stacji trafo Sn/nN i sieć nN. Obszary, których zasilanie
określono jako możliwe w kolejnych planach rozwoju zlokalizowane są w obrębie jednostek bilansowych G8 i G9.
Wskazano na konieczność utrzymania rezerw terenowych pod przewidywane do realizacji
stacji 110/15 kV GPZ Baczyna 9pomiędzy ul. Szczecińską a Chróścikiem oraz stacji
110/15 kV przy ul. Mironickiej, wraz liniami WN 110kV zgodnie z obowiązującymi mpzp.
PKP Energetyka
Zgodnie z przestawionymi przy piśmie znak ERD14f-522/306/2011 z dn. 16.11.2011 r.
kwalifikacjami obszarów rozwoju PKP Energetyka nie jest zainteresowana rozbudową
swojego systemu elektroenergetycznego dla zasilania miasta poza obrębem obiektów
PKP.
PSE Operator S.A.
Zgodnie z zapisami ujętymi w „Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku 2025” jednym z najważniejszych zagadnień dotyczących systemu
elektroenergetycznego województwa, a w tym i Gorzowa Wlkp. jest wzmocnienie powiazań z Krajowym Systemem Energetycznym. W tym kontekście brak informacji o planach
realizacji stacji 400kV Baczyna i powiązań KSE 400kV z systemem lokalnym 220kV, na
którym oparte jest zasilanie analizowanego obszaru, stanowi o ograniczeniu bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię elektryczną. Istotne to jest również z punktu widzenia możliwości wyprowadzenia mocy z planowanego do realizacji nowego bloku gazowo-parowego
w EC Gorzów.
W uwagi na powyższe miasto, wspólnie z władzami województwa winno podjąć starania
odnośnie zagwarantowania realizacji wyżej wymienionych działań związanych z systemami NN i WN.
143
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
10.5 Likwidacja „niskiej emisji”
Zagadnienie likwidacji niskiej emisji w Gorzowie Wielkopolskim rozpatruje się w nawiązaniu do realizowanego Programu Ochrony Powietrza.
W ramach tego programu dokonywana jest wymiana starych wysokoemisyjnych urządzeń
ogrzewających obiekty mieszkalne.
Poważnym zagadnieniem, którego wdrożenie jest bardzo utrudnione, jest sposób likwidacji
pieców kaflowych służących ogrzewaniu w kamienicach wielorodzinnych. Likwidacja takiej
niskiej emisji jest możliwa przy znacznym udziale mieszkańców. Podstawowym warunkiem
uczestnictwa jest, aby właściciel kamienicy podjął się remontu budynku z termomodernizacją, montażem instalacji wodnej ogrzewania poszczególnych mieszkań i zabudowaniem
albo węzła do przyłączenia do systemu ciepłowniczego całego obiektu, albo zabudowaniem np. stosownego dwufunkcyjnego pieca gazowego w danych lokalach.
Rozporządzenie Wojewody Lubuskiego wydane w grudniu 2007 r. w sprawie POP określiło następujące zadania w zakresie ograniczania niskiej rozproszonej emisji komunalnobytowej:
a) Uwzględnianie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w planach zagospodarowania przestrzennego ustaleń sposobów zabudowy
i zagospodarowania terenu umożliwiającego ograniczenie emisji pyłu PM10 poprzez
działania polegające na:
likwidacji zdekapitalizowanej, nie posiadającej wartości kulturowej zabudowy,
zmianie dotychczasowego sposobu przeznaczenia gruntów po zlikwidowanej zabudowie na tereny zielone, pasaże, place, poszerzanie i budowy nowych dróg oraz inne formy niekubaturowego wykorzystania przestrzeni,
włączaniu systemów grzewczych budynków do scentralizowanych systemów ciepłowniczych,
stosowaniu kotłów gazowych, olejowych lub z węglowych retortowych w przypadku
braku możliwości podłączenia do sieci cieplnej,
stosowaniu w lokalnych kotłowniach węglowych, do czasu ich zastąpienia przez system scentralizowany lub modernizacji z wykorzystaniem nowoczesnych kotłów niskoemisyjnych, wyłącznie paliw o niskiej zawartości siarki i popiołu,
b) Rozbudowa centralnego systemu zaopatrywania w energię cieplną wraz z modernizacją sieci istniejąacych, z przechodzeniem na technologię w preizolacji,
c) Likwidacja indywidualnych źródeł ciepła i osiedlowych kotłowni z włączeniem odbiorców do miejskiego systemu ciepłowniczego,
d) Zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną poprzez ograniczanie strat ciepła stopniowa termomodernizacja budynków.
Ograniczenie emisji powierzchniowej miało zostać osiągnięte poprzez podłączenie do sieci
cieplnej budynków wielorodzinnych ogrzewanych indywidualnie, znajdujących się w Śródmieściu Gorzowa Wielkopolskiego: na Starym i Nowym Mieście. W POP określono niezbędną ilość lokali, które powinny zostać podłączone do sieci cieplnej i wynikającą z tego
144
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
wielkość redukcji emisji pyłu zawieszonego PM10. Przewidywana powierzchnia lokali do
podłączenia do sieci cieplnej w Gorzowie Wielkopolskim to 234 537 m2.
Realizacja zaproponowanych w Programie ochrony powietrza działań przewidziana jest do
roku 2015. Z jednej strony konieczne jest prowadzenie odpowiedniej polityki energetycznej
przez Państwo, z drugiej poprawa zamożności społeczeństwa i wreszcie szeroki wachlarz
działań edukacyjnych kształtujących zdrowe postawy proekologiczne, tzn. codzienne zachowania, takie jak: segregacja odpadów, dbanie o czystość swego osiedla i miejscowości, niespalanie odpadów w piecach domowych. Obszarem działalności władz lokalnych
powinno być dawanie dobrego przykładu poprzez wymianę systemów grzewczych w budynkach należących do gmin (np. urzędach, szkołach, budynkach komunalnych) i ich termomodernizowanie (co jest systematycznie prowadzone) oraz wspieranie pożądanych
postaw obywateli poprzez system zachęt finansowych, co mogłoby uwidocznić się poprzez
opracowanie i wdrożenie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji na wzór takich programów
realizowanych w innych miastach w Polsce.
Na podstawie sprawozdania z realizacji ww. zadań stwierdzić należy, że na przestrzeni lat
2008 – 2010 zlikwidowane zostały tradycyjne piece węglowe w ilości 53 szt. poprzez:
podłączenie do systemu ciepłowniczego lub sieci gazowej czy elektrycznej (związane
z powierzchnią użytkową w ilości 276 960 m2),
zamianę na nowoczesne, retortowe kotły węglowe lub opalane biomasą (związane
z powierzchnią użytkową w ilości 3 943 m2),
wykorzystanie alternatywnego lub odnawialnego źródła ciepła (związane z powierzchnią użytkową w ilości 3 119 m2).
Spodziewać się należy, że nastąpi zintensyfikowanie działań modernizacyjnych w oparciu
o Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Gorzów Wielkopolski na lata 2010–2015.
W związku z tym oszacowano, że w okresie tym zrealizowane zostaną zadania związane
z podłączeniem do sytemu ciepłowniczego obiektów o łącznym zapotrzebowaniu na poziomie 9 MW i podobnie do systemu gazowniczego.
„Niska emisja” jest również odpowiedzialna za występowanie przekroczeń poziomu docelowego jakości powietrza w zakresie benzo(α)pirenu [B(α)p], które stwierdzono w ramach
monitoringu jakości powietrza w 2010 r.
Stanowiło to podstawę do opracowania kolejnego „Programu Ochrony Powietrza dla strefy
miasto Gorzów Wlkp.”. Opracowany projekt POP (wg stanu na grudzień 2011 r.) w ramach
wymaganych kierunków działań i proponowanych zadań do realizacji, praktycznie pokrywa
się z zadaniami przyjętymi w POP z 2005 r. związanym z ograniczeniem emisji pyłu PM10,
Wskazuje on jednocześnie na konieczność zintensyfikowania tych działań z uwagi na fakt,
że wartości normatywne dla B(α)p są około 6-cio krotnie ostrzejsze niż dla pyłu PM10.
Termin realizacji działań według POP ze względu na B(α)p określono na 31.12.2020 r.
145
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
10.6 Analiza i ocena możliwości zastosowania energetycznej gospodarki skojarzonej w Mieście, w źródłach rozproszonych
System kogeneracyjny jest to techniczne rozwiązanie pozwalające wytwarzać i wykorzystywać energię elektryczną i cieplną jednocześnie – w skojarzeniu. Podstawowy system
kogeneracyjny składa się z modułu wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, energetycznego układu zabezpieczeń, rozdzielających napędów pomocniczych.
Do skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej wykorzystuje się następujące
układy technologiczne: elektrociepłownie z turbinami parowymi – z wykorzystaniem paliwa
stałego (węgiel, biomasa), elektrociepłownie z turbinami gazowymi, bloki gazowo-parowe
(turbina gazowa + turbina parowa) oraz małe elektrociepłownie z silnikami spalinowymi.
Trzy pierwsze układy stosuje się dla średnich i dużych mocy.
Układ elektrociepłowni kogeneracyjnej wytwarzającej w skojarzeniu energię elektryczną
i ciepło (CHP – Combined Heat & Power generation) jest równoważny układowi: oddzielnego wytwarzania energii elektrycznej w elektrowni i oddzielnego wytwarzania ciepła
w ciepłowni. Ilość energii pierwotnej zużywana przez drugi układ (elektrownia + ciepłownia) jest o około 45 - 50% wyższa od energii pierwotnej zużywanej przez pierwszy układ
(kogeneracja). W sprawie wspólnotowej strategii wspierania skojarzonej produkcji ciepła
i energii elektrycznej Parlament Europejski i Rada przyjęły w dniu 11 lutego 2004 r. Dyrektywę Nr 2004/8/WE. Celem strategii jest promowanie wysokowydajnej kogeneracji ze
względu na związane z nią potencjalne korzyści w zakresie oszczędzania energii pierwotnej oraz ograniczania emisji szkodliwych substancji. Z uwagi na oszczędności energii powyżej 10%, zgodnie z definicją ww. Dyrektywy, układ kwalifikuje się jako „kogeneracja
o wysokiej wydajności”.
W małych układach rozproszonych gazowe silniki spalinowe lub turbiny gazowe wykorzystuje się do napędu generatorów energii elektrycznej z jednoczesnym wytwarzaniem ciepła odpadowego pochodzącego ze spalin wylotowych silnika lub turbiny gazowej oraz
z wody i oleju układu chłodzenia silnika. Sprawność układu waha się na ogół w granicach
80 do 90%.
Małe układy kogeneracyjne zasilane są przeważnie: gazem ziemnym, biogazem, gazem
wysypiskowym lub olejem opałowym - dlatego też wyprodukowana energia jest traktowana
jako czysta dla środowiska.
Kogeneracja przyczynia się do pogłębienia konkurencyjności oraz może wpłynąć pozytywnie na bezpieczeństwo dostaw energii, które jest koniecznym warunkiem zapewnienia
w przyszłości stałego rozwoju.
Dyrektywa wprowadza pojęcia:
mikrokogeneracji - jednostki o maksymalnej mocy elektrycznej poniżej 50 kWe,
kogeneracji na małą skalę - jednostki o maksymalnej mocy elektrycznej poniżej
1 MWe.
Definicja “kogeneracji na małą skalę” obejmuje między innymi jednostki kogeneracji rozproszonej obsługujące ograniczone zapotrzebowanie mieszkaniowe, handlowe lub przemysłowe.
146
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Z przyczyn praktycznych i z uwagi na fakt, że ciepło produkowane jest do różnych celów
i na różne parametry, kogenerację można podzielić na następujące kategorie: kogeneracja
przemysłowa, kogeneracja ciepłownicza i kogeneracja rolnicza.
Należy podkreślić, że systemy CHP wykorzystywane są również w aplikacjach z instalacjami klimatyzacyjnymi - tzw. trigeneracja, gdzie elementem produkującym ciepło jest
agregat kogeneracyjny, natomiast jednostopniowy agregat wody lodowej (chiller absorpcyjny) razem z wieżą chłodniczą stanowi źródło chłodu (min.+4,5ºC) wytwarzane dla potrzeb wentylacji. Taki sposób wytwarzania energii gwarantuje zwiększenie stopnia skojarzenia energii elektrycznej, cieplnej i chłodniczej. Chłód produkowany jest z ciepła odpadowego, które w przypadku braku możliwości jego zagospodarowania jest wypromieniowywane do atmosfery.
Zalety układów skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej
Stosowanie rozproszonych układów skojarzonych w porównaniu do układów klasycznych
cechuje się następującymi zaletami:
dodatkowy uzysk środków z tytułu sprzedaży certyfikatów,
konkurencyjna cena wytworzonych nośników energii,
przedsiębiorstwo elektroenergetyczne dystrybucyjne kupuje energię elektryczną wyprodukowaną w skojarzeniu za cenę regulowaną,
mniejsze zanieczyszczenie środowiska produktami spalania,
możliwość otrzymania dotacji z funduszy pomocowych,
większa niezawodność dostawy energii,
zmniejszenie kosztów przesyłu energii,
zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego poprzez bardziej równomierne rozłożenie źródeł wytwarzających energię elektryczną.
Szczególną uwagę należy zwrócić na dwie ostatnie zalety w przypadku instalacji lokalnych, gdyż rozproszone układy skojarzone mogą stać się jednym z elementów krajowego
systemu elektroenergetycznego, zapewniającego obniżkę kosztów przesyłu energii
i zwiększenie jego niezawodności.
Moduły kogeneracyjne (lub trigeneracyjne) działają w oparciu o paliwa gazowe – gaz
ziemny, gaz kopalniany lub biogaz. Jedną z dróg ograniczenia zapotrzebowania na surowce kopalne jest zastąpienie ich zamiennikami odnawialnymi, a w tym przypadku biogaz, a szczególnie biogaz uzyskiwany z celowo uprawianej biomasy. Biogaz jest paliwem
gazowym wytwarzanym przez mikroorganizmy z materii organicznej w warunkach beztlenowych. Może on powstawać samorzutnie w procesach rozkładu substancji organicznych
lub można go produkować celowo. Obecnie źródła biogazu możemy zamknąć w czterech
kategoriach:
składowiska odpadów,
oczyszczalnie ścieków,
biogazownie rolnicze,
biogazownie energetyczne.
Energia uzyskana w procesie spalania biogazu pochodzi z odnawialnego źródła. Dzięki
zastosowaniu biogazu do produkcji prądu i ciepła następuje redukcja emisji gazów cieAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
147
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
plarnianych, takich jak CO2 i CH4, oraz zmniejszenie emisji związków zanieczyszczających
powietrze pochodzących ze spalania paliw konwencjonalnych (SO2 i NO2). Dodatkowym
atutem jest fakt, że technologia biogazowa jest całkowicie bezodpadowa i utrzymuje zerowy bilans dla CO2. Zastosowanie urządzeń kogeneracyjnych tego typu zwiększa wykorzystanie energii pierwotnej, pozwala uniknąć dalekiego transportu surowców oraz znacznie
ogranicza straty energii związane z przesyłem.
Ważnym elementem strategii promowania kogeneracji może być handel pozwoleniami na
emisję CO2. Oszczędności w zużyciu paliw pierwotnych sięgające 20-30%, wynikające
z zastosowania kogeneracji, przekładają się bowiem wprost proporcjonalnie na niższą
emisję CO2. Poprzez konsekwentne inwestycje polegające na likwidacji lokalnych ciepłowni i zastępowaniu ich skojarzonym wytwarzaniem energii elektrycznej i ciepła można
w prosty sposób uzyskać nadwyżkę pozwoleń na emisję CO2 w stosunku do stanu istniejącego.
Układy kogeneracyjne mogą być stosowane tam, gdzie istnieje zapotrzebowanie na ciepło
grzewcze lub technologiczne. Z tego względu elektrociepłownie zwykle lokalizowane są
w miastach lub zakładach przemysłowych. Mogą one mieć różne moce elektryczne i cieplne, o których jednak ostatecznie decyduje zapotrzebowanie na ciepło. Ostatnio coraz częściej stosuje się instalacje małej mocy (rzędu nawet od kilkunastu kilowatów do kilku megawatów elektrycznych) budowane w pobliżu odbiorcy końcowego. Mówimy wtedy o kogeneracji rozproszonej. Dzięki takiemu usytuowaniu w systemie elektroenergetycznym
elektrociepłownie rozproszone spełniają ważną rolę przyczyniając się do:
redukcji strat powstających przy przesyle energii elektrycznej,
zwiększenia bezpieczeństwa i niezawodności zasilania odbiorców,
wykorzystania istniejących lokalnych zasobów paliw.
Mając na względzie rozwój budownictwa na terenie Gorzowa Wielkopolskiego wskazane
jest rozważenie możliwości budowy układów kogeneracyjnych w ramach zabezpieczenia
dostaw ciepła i energii elektrycznej na terenach znacznie oddalonych od istniejącego systemu ciepłowniczego, w tym podstrefy Kostrzyńsko–Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, a głównie w jednostkach bilansowych G8 i G9.
148
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
11. Ocena bezpieczeństwa energetycznego zaopatrzenia Miasta w nośniki energii
Zgodnie z art. 3 pkt 16) ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U.
z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z późn. zm.) bezpieczeństwo energetyczne jest stanem gospodarki umożliwiającym pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska. Nieco inne podejście wykazuje Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej w uchwalonych dnia 13 lipca 2009 r. dyrektywach Parlamentu
Europejskiego i Rady 2009/72/WE i 2009/73/WE dotyczących wspólnych zasad rynku
wewnętrznego odpowiednio: energii elektrycznej i gazu ziemnego, w których: „bezpieczeństwo” oznacza zarówno bezpieczeństwo zaopatrzenia i dostaw energii elektrycznej
i gazu ziemnego, jak i bezpieczeństwo techniczne.
Należy podkreślić, że w państwach zachodnich nie używa się raczej dosłownego terminu
bezpieczeństwo energetyczne, którego miejsce zajmuje angielski „security of supply” –
bezpieczeństwo dostaw, bezpieczeństwo zasilania. Pojęcie niezawodności dostaw określa
zaspokojenie oczekiwań odbiorców, gospodarki i społeczeństwa na wytwarzanie w źródłach i ciągłe otrzymywanie, za sprawą niezawodnych systemów sieciowych lub działających na rynku konkurencyjnym pośredników-dostawców, energii lub paliw odpowiedniego
rodzaju i wymaganej jakości, realizowane poprzez dywersyfikację kierunków dostaw oraz
rodzajów nośników energii pozwalających na ich wzajemną substytucję.
Sytuacja geopolityczna ostatnich kilku lat, tendencje wzrostowe cen ropy naftowej i gazu,
awarie systemów elektroenergetycznych w Europie, USA, Ameryce Południowej i Polsce,
pozbawiające miliony ludzi, a w Polsce setki tysięcy ludzi, energii elektrycznej, uwrażliwiają ludzkość na problemy bezpieczeństwa energetycznego. Znalazło to m.in. wyraz w dokumentach Unii Europejskiej dotyczących zarówno budowy europejskiej strategii samego
bezpieczeństwa energetycznego, jak i dostaw strategicznych nośników energii.
Analizy podjęte przez Komisję Europejską, Radę Europejskich Regulatorów Energetyki
(CEER), Operatorów Systemów Przesyłowych (ETSO) i inne międzynarodowe organizacje
energetyczne pozwoliły na sformułowanie najczęstszych przyczyn awarii systemowych.
Wynika z nich, iż prawie każda awaria wystąpiła w specyficznych okolicznościach i była
koincydencją co najmniej kilku przyczyn, z których istotnymi były głębokie anomalie pogodowe. Częstą przyczyną było wadliwe funkcjonowanie systemu przesyłowego wskutek
niewystarczającego poziomu mocy przesyłowych w sieciach przesyłowych, w tym często
połączeniach międzysystemowych, a ponadto: niewystarczający poziom i struktura mocy
wytwórczych oraz niekompletny i nieprzejrzysty podział zadań i odpowiedzialności podmiotów na zdecentralizowanym rynku energii, skutkujący niedostosowaniem do nadzwyczajnych sytuacji procedur zarządzania ograniczeniami systemowymi, co często skutkuje
niedostateczną koordynacją działań współpracujących ze sobą operatorów systemów dystrybucyjnych, a zwłaszcza przesyłowych, przejmujących coraz bardziej skomplikowane
zadania, tak w zakresie bilansowania systemu, jak i zarządzania ograniczeniami systeAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
149
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
mowymi, w warunkach postępującej liberalizacji rynków energii i związanego z nią przyrostu obciążalności połączeń, w tym również międzysystemowych.
W warunkach polskich przyjęto podział odpowiedzialności za bezpieczeństwo energetyczne, pomiędzy administrację publiczną (rządową oraz samorządową) i operatorów energetycznych systemów sieciowych. Zakres tej odpowiedzialności został zdefiniowany następująco.
Administracja rządowa, w zakresie swoich konstytucyjnych i ustawowych obowiązków, jest
odpowiedzialna głównie za:
stałe prowadzenie prac prognostycznych i analitycznych w zakresie strategii bezpieczeństwa energetycznego wraz z niezbędnymi pracami planistycznymi;
takie realizowanie polityki energetycznej państwa, które zapewnia przede wszystkim
bezpieczeństwo energetyczne, w szczególności tworzy warunki: koniecznej dywersyfikacji, utrzymania zapasów paliw, utrzymania rezerw mocy wytwórczych, zapewnienia
zdolności przesyłowych umożliwiających pożądaną dywersyfikację źródeł i/lub kierunków dostaw ropy i produktów naftowych, gazu oraz energii elektrycznej;
tworzenie mechanizmów rynkowych zapewniających rozwój mocy wytwórczych oraz
zdolności przesyłowych w celu zwiększenia stopnia niezawodności dostaw
i bezpieczeństwa pracy systemu ;
przygotowywanie procedur umożliwiających, w przypadku wystąpienia nagłych zagrożeń, klęsk żywiołowych i działania tzw. siły wyższej, stosowanie innych niż rynkowe
mechanizmów równoważenia interesów uczestników rynku i koordynacji funkcjonowania sektora energii;
redukowanie ryzyka politycznego w stosowanych regulacjach;
monitorowanie i raportowanie do Komisji Europejskiej stanu bezpieczeństwa energetycznego oraz podejmowanie odpowiednich środków zaradczych w przypadku zagrożenia zawodności dostaw;
analizę wpływu działań planowanych w ramach polityki energetycznej na bezpieczeństwo narodowe;
koordynację i nadzór nad działalnością operatorów systemów przesyłowych
w zakresie współpracy z krajami ościennymi i europejskimi systemami: elektroenergetycznym i gazowym.
Szczególną sferą aktywności administracji rządowej jest działanie na rzecz promowania
konkurencji i usuwania barier ją ograniczających wraz z racjonalizacją zasad i zakresu
administracyjnej ingerencji w funkcjonowanie sektora energii.
Wojewodowie oraz samorządy województw odpowiedzialni są głównie za zapewnienie
warunków do rozwoju infrastrukturalnych połączeń międzyregionalnych i wewnątrzregionalnych, w tym przede wszystkim na terenie województwa i koordynację rozwoju energetyki w gminach. W szczególności samorząd województwa uczestniczy w planowaniu zaopatrzenia w energię i paliwa na obszarze województwa opiniując projekty założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w zakresie koordynacji
współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa,
150
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
jak również projekty planów zaopatrzenia w energię i paliwa z polityką energetyczną państwa.
Gminna administracja samorządowa jest odpowiedzialna za zapewnienie energetycznego
bezpieczeństwa lokalnego, w szczególności w zakresie zaspokojenia zapotrzebowania na
energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe, z racjonalnym wykorzystaniem lokalnego potencjału odnawialnych zasobów energii i energii uzyskiwanej z odpadów. Do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy: planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
na obszarze gminy, planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na
terenie gminy, oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących
się na terenie gminy (za wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych w rozumieniu przepisów
o autostradach płatnych). Gmina winna realizować wymienione zadania, zgodnie z polityką energetyczną państwa, miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego albo
ustaleniami zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Do zadań wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) należy opracowanie projektów Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz ewentualnych projektów Planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną
i paliwa gazowe, zaś do zadań rad gmin uchwalanie tychże założeń oraz planów.
Operatorzy systemów sieciowych (przesyłowych i dystrybucyjnych), odpowiednio do zakresu działania, są odpowiedzialni głównie za:
zapewnienie równoprawnego dostępu uczestników rynku do infrastruktury sieciowej;
utrzymywanie infrastruktury sieciowej w stałej gotowości do pracy, zgodnie ze standardami bezpieczeństwa technicznego i obowiązującymi krajowymi i europejskimi
standardami jakości i niezawodności dostaw oraz warunkami współpracy międzysystemowej;
efektywne zarządzanie systemem i stałe monitorowanie niezawodności pracy systemu
oraz bieżące bilansowanie popytu i podaży;
optymalną realizację procedur kryzysowych, w warunkach stosowania innych niż rynkowe, mechanizmów równoważenia interesów uczestników rynku oraz koordynację
funkcjonowania sektora energii;
planowanie rozwoju infrastruktury sieciowej, odpowiednio do przewidywanego komercyjnego zapotrzebowania na usługi przesyłowe oraz wymiany międzysystemowej;
monitorowanie dyspozycyjności i niezawodności pracy podsystemu wytwarzania energii elektrycznej i systemu magazynowania paliw gazowych oraz systemu magazynowania paliw ciekłych.
Organy administracji publicznej, tj. rządowej i samorządowej w swoich działaniach na
rzecz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego stosują przynależne im narzędzia
prawno-organizacyjne o charakterze stricte administracyjnym oraz wspomagające rozwój
stosunków i mechanizmów rynkowych (regulacje prawne, programy gospodarcze, konkretne zamierzenia inwestycyjne). Instrumentarium wykorzystywane przez administrację
rządową reguluje przede wszystkim te sfery gospodarki energetycznej, które w istotny
sposób warunkują ciągłość dostaw nośników energii i paliw oraz powierzanie przedsięAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
151
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
biorstwom energetycznym obowiązków w zakresie świadczenia usług o charakterze użyteczności publicznej. Działania administracji powinny zostać skierowane na tworzenie warunków do poprawy efektywności ekonomicznej systemów zaopatrzenia w energię.
W gospodarce rynkowej oznacza to: wykorzystanie konkurencji tam, gdzie można osłabić
monopol naturalny oraz skuteczną regulację w obszarze, gdzie w istniejących uwarunkowaniach technicznych wprowadzenie konkurencji jest mocno utrudnione. Szczególnymi
instrumentami racjonalizacji kosztów dostarczania energii, znacząco oddziaływującymi
także na stan bezpieczeństwa energetycznego, są: polityka wzrostu efektywności energetycznej i sprzyjająca jej polityka podatkowa państwa, w tym tzw. podatki energetyczne.
W ramach polityki właścicielskiej ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa oraz samorządów, w zakresie restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstw elektroenergetycznych, gazowniczych oraz ciepłowniczych, winna być realizowana strategia włączania
w budowę nowoczesnego sektora usług publicznych całej infrastruktury technicznej. Zintegrowane przedsiębiorstwa, działające na rzecz zaspokojenia różnych potrzeb mieszkańców, które są związane z nośnikami energii, gospodarką wodnokanalizacyjną, usługami
teleinformatycznymi itp. mogą charakteryzować się znacznym potencjałem ekonomicznym
i być zdolne do absorpcji funduszy strukturalnych UE, a przede wszystkim posiadać niezbędne warunki do reagowania w warunkach kryzysowych.
Operatorzy systemów sieciowych winni dysponować następującymi środkami pozwalającymi im na wywiązywanie się z odpowiedzialności za niezawodność pracy tych systemów:
środki techniczne do zapewnienia bezpieczeństwa technicznego pracy sieciowego
systemu energetycznego i jego odbudowy po ewentualnych awariach lub katastrofach;
ustawowe upoważnienie do zarządzania systemem sieciowym, w tym do nakładania
obowiązków na uczestników rynku oraz do podejmowania działań specjalnych
w przypadku wystąpienia zagrożeń w pracy systemu lub sytuacji kryzysowej;
szczegółowe procedury postępowania w zakresie zarządzania systemem sieciowym,
zawarte w zatwierdzanych i publikowanych dokumentach, dotyczące zwłaszcza bilansowania systemu, zarządzania ograniczeniami systemowymi i wymiany międzysystemowej;
uprawnienia operatora do stałego monitorowania bezpieczeństwa systemu i bieżącego
podejmowania działań zaradczych;
możliwość realizacji własnych inwestycji na infrastrukturze sieciowej i połączeń międzysystemowych, zgodnie z zatwierdzonym przez organ regulacyjny planem rozwoju,
z zapewnieniem środków w ramach zatwierdzanej taryfy za usługi przesyłowe (lub
w przypadku operatora systemu sieciowego niebędącego właścicielem infrastruktury
sieciowej możliwość zobowiązania do realizacji ww. inwestycji przez przedsiębiorstwo
przesyłowe).
W ujęciu ogólnym poziom bezpieczeństwa energetycznego zależy od wielu czynników,
z których najważniejsze to:
stopień zrównoważenia popytu i podaży energii i paliw, z uwzględnieniem aspektów
strukturalnych i przewidywanego poziomu cen,
zróżnicowanie struktury nośników energii tworzących bilans paliwowy,
152
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
stopień zdywersyfikowania źródeł dostaw przy akceptowalnym poziomie kosztów
oraz przewidywanych potrzebach,
stan techniczny i sprawność urządzeń i instalacji, w których następuje przemiana
energetyczna nośników energii oraz systemów transportu, przesyłu i dystrybucji paliw
i energii,
stany zapasów paliw w ilości zapewniającej utrzymanie ciągłości dostaw
do odbiorców,
stan lokalnego bezpieczeństwa energetycznego, tj. zdolność do zaspokojenia potrzeb
energetycznych na szczeblu lokalnych społeczności.
11.1 Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców Miasta w ciepło
Bezpieczeństwo zaopatrzenia w ciepło mieszkańców Miasta wiąże się z zagadnieniem
stanu aktualnego i perspektywicznego poszczególnych elementów wchodzących w skład
organizacji i poziomu technicznego urządzeń służących dostawom.
W zakresie organizacji bezpieczeństwo zaopatrzenia w ciepło wiąże się ze sposobem tego
zaopatrzenia. Dla odbiorców ogrzewanych w sposób indywidualny bezpieczeństwo będzie
zależało od pewności dostaw paliwa niezbędnego do przetworzenia w ciepło oraz stanu
technicznego urządzenia. Zależność ta głównie będzie po stronie samego odbiorcy wytwarzającego oraz systemu zabezpieczenia w paliwo (w tym wypadku zależy od rodzaju tego
paliwa).
Dla odbiorców zaopatrywanych w ciepło przy pomocy zdalnego przesyłu ciepła zależność
ta jest złożona z elementów tak organizacji dostawy, jak i stanu technicznego urządzeń
wytwórczych i dostarczających ciepło odbiorcom końcowym. Dla sytemu zdalnego zaopatrzenia w ciepło zależy to od operatora tego systemu, a w Gorzowie Wielkopolskim dotyczy to PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów.
Historycznie system wraz z organizacją dostaw ciepła tworzony był dwutorowo, bo przez
dwa podmioty, tj. przedsiębiorstwo komunalne i przez przedsiębiorstwo energetyczne.
Stąd budowane były źródła typu ciepłowni miejskich z przynależnymi sieciami dystrybucyjnymi, a także przez energetykę z przynależną siecią ciepłowniczą. Połączenie przez kolejne lata poszczególnych systemów miejskich w jeden system dało układ stanu dzisiejszego, w którym głównym źródłem ciepła jest EC Gorzów. Ciepłownia Zakanale stanowi
obecnie źródło szczytowe, rezerwowe. Stworzony został układ promieniowo-pierścieniowy,
w którym źródła ciepła są usytuowane po przeciwnych stronach systemu sieci.
Efektem rozwoju jest duży i rozległy system sieci o bardzo zróżnicowanym wieku
i technologii wykonania. Ciepłociągi wykonane w tradycyjnej technologii kanałowej to sieci
cieplne umieszczone w kanałach nieprzechodnich z przykryciami wykonanymi w kształcie
betonowych łupin prefabrykowanych. Do izolacji termicznej rurociągów wykorzystano maty
z wełny szklanej i mineralnej. Wymienione rozwiązania technologiczne nie zapewniają należytej ochrony sieci przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych takich
jak: woda gruntowa, opadowa, zalewanie kanałów wodą wodociągową lub ściekami
w przypadku awarii tych sieci. W celu obniżenia kosztów dystrybucji ciepła dostarczanego
do użytkowników, operatorzy w minionych latach prowadzili systematycznie prace moderAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
153
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
nizacyjne i remontowe systemu ciepłowniczego. Prowadzone i kontynuowane działania
mają na celu pełne, bezawaryjne zaspokajanie potrzeb odbiorców, poprawę niezawodności przesyłu ciepła, a także właściwe przygotowanie sieci i urządzeń ciepłowniczych do
kolejnych sezonów grzewczych. Obecnie standardem w zakresie zdalaczynnej dostawy
ciepła do odbiorców w drodze przesyłu gorącej wody są systemy z rur preizolowanych,
które dzięki zastosowaniu jako izolacji pianki poliuretanowej (PUR), chronionej rurą płaszczową z polietylenu o wysokiej gęstości (HDPE), posiadają znacznie niższy współczynnik
jednostkowych strat ciepła oraz zapewniają szczelność – to jest brak kontaktu rury przewodowej i izolacji z wodami gruntowymi, co wpływa korzystnie na ograniczenie korozji rury
przewodowej. Ponadto systemy rur preizolowanych posiadają dodatkowe zabezpieczenie
w postaci elektronicznego systemu alarmowego, którego zadaniem jest wczesne wykrywanie i precyzyjna lokalizacja nieszczelności i/lub stanów awaryjnych mogących pojawić
się podczas eksploatacji sieci ciepłowniczej. Przyczynia się to do obniżenia strat na przesyle, znakomicie zwiększając niezawodność pracy sieci i tym samym komfort odbiorców
ciepła. Ponieważ poziom strat na sieci w Gorzowie Wielkopolskim rośnie, mimo poziomu
ok. 60% sieci nowoczesnej w preizolacji, wskazuje się na konieczność dalszego intensywnego prowadzenia procesu modernizacji, szczególnie w rejonie Górczyna.
Inną sprawą jest poziom pokrycia potrzeb cieplnych przyłączonych do systemu odbiorców
przez źródło (lub źródła) zasilające ten system. W rozdziale 10.4 przedstawiona została
stosowna analiza. Wyniki tej analizy wskazują na konieczność ciągłego monitorowania
działań operatora deklarującego podejmowanie znaczących przedsięwzięć inwestycyjnych
na terenie EC Gorzów. Według tych deklaracji nastąpi duża zamiana potencjału wytwórczego na terenie EC 2 i monitoring tych działań w roku 2015 będzie miał decydujące
znaczenie w zakresie poziomu bezpieczeństwa zaopatrzenia w ciepło odbiorców. Również
po roku 2020 konieczne będzie dokonywanie analiz bilansu ciepła w systemie ciepłowniczym uwzględniającego tak zmiany w zakresie potrzeb odbiorców istniejących, nowych
potencjalnych oraz stanu źródła zasilającego. Ze względu na stan właścicielski systemu
ciepłowniczego istotnym będzie staranny monitoring poziomu bezpieczeństwa przez władzę samorządową Gorzowa Wielkopolskiego.
11.2 Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców Miasta w energię elektryczną
Należy zauważyć, że jak w każdym przypadku rozważania pojęcia „bezpieczeństwo”
w dowolnej rozpatrywanej dziedzinie, także poziom bezpieczeństwa energetycznego jest
funkcją nakładów ekonomicznych poniesionych w celu jego zwiększenia. Wiele działań,
takich jak: zwiększanie zapasów paliw, utrzymywanie rezerw mocy, dywersyfikacja stosowanych nośników energetycznych i ciągłe rozwijanie elementów infrastruktury sieciowej,
koniecznych w celu dostawy tych nośników do odbiorców sieciowych, wymaga wydatkowania określonych środków ekonomicznych. Nie sposób zatem maksymalizować poziomu
bezpieczeństwa funkcjonowania dowolnego systemu elektroenergetycznego - istnieje bowiem pewien optymalny poziom bezpieczeństwa, wynikający z kosztów jakie godzą się
pokrywać odbiorcy uiszczający opłaty za dostawę danego rodzaju energii.
154
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Odbiorcy energii elektrycznej na obszarze miasta Gorzowa Wielkopolskiego zasilani są
zasadniczo z Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. W normalnym układzie pracy
punkt przyłączenia do Krajowego Systemu Przesyłowego w Stacji Elektroenergetycznej
Gorzów zapewnia wystarczające możliwości i rezerwy transformacji do zasilania zarówno
obszaru miasta Gorzowa Wielkopolskiego, jak również jego okolic. Ponadto wspomniana
stacja elektroenergetyczna jest punktem przyłączenia wyprowadzenia mocy od lokalnego
wytwórcy, jakim jest PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów, do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Wymieniona stacja
przyłączona jest do ciągu liniowego łączącego duże elektrownie systemowe zlokalizowane
w Bogatyni i Nowym Czarnowie. W planach Operatora Systemu Przesyłowego przewiduje
się wzmocnienie możliwości przesyłowych na połączeniach liniowych w formie dostosowania linii 220 kV Gorzów – Leśniów do większych przesyłów mocy poprzez likwidację
ograniczeń zwisowych.
Zdolności wytwórcze wspomnianego wytwórcy przyłączonego do systemu przesyłowego
teoretycznie wystarczają do pokrycia zapotrzebowania miasta. Niezwykle ważną cechą
wymienionego źródła energii elektrycznej, z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa
dostaw tej energii, jest jego dwupaliwowość. Urządzenia wytwórcze opalane są węglem
kamiennym, powszechnie dostępnym w kraju, a także gazem ziemnym ze źródeł lokalnych, co uniezależnia od wszelkich czynników ryzyka politycznego, często nierozerwalnie
związanych z importem paliw, a w szczególności paliwa gazowego.
Sprzyja temu również dobrze rozwinięty system dystrybucyjny, zarówno na poziomie
110 kV, jak również na poziomie systemów SN. Aktualna konfiguracja i stan techniczny
sieci WN, w tym: przepustowość linii elektroenergetycznych WN oraz możliwości zasilania
stacji WN/SN wpływają na korzystną ocenę poziomu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Również stan sieci SN i stacji transformatorowych SN/nN nie generuje zasadniczych zagrożeń dla pracy elektroenergetycznego systemu dystrybucyjnego na terenie Gorzowa Wielkopolskiego.
Istotnym zagrożeniem są obserwowane coraz częściej na przestrzeni ostatnich lat ekstremalne zjawiska pogodowe, nierzadko o katastrofalnym charakterze, których skutki najczęściej są niemożliwe do przewidzenia, zaś prawdopodobieństwo zaistnienia trudne do określenia. Częstotliwość ich występowania wzrasta znacząco w stosunku do statystycznie
opisanych doświadczeń w tym zakresie z lat ubiegłych. Systematyczna realizacja właściwych przedsięwzięć modernizacyjnych w systemie dystrybucyjnym, jest zatem warunkiem
utrzymania dotychczasowego poziomu bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej,
a co za tym idzie bezpieczeństwa energetycznego miasta.
W przypadku odbiorców szczególnie zainteresowanych pewnością zasilania istnieją stosowne rozwiązania w tym zakresie, w postaci np. wielostronnego zasilania na różnych poziomach napięć, zaś w obiektach wymagających absolutnej pewności zasilania użytkowane są adekwatne rozwiązania techniczne polegające na stosowaniu różnego rodzaju systemów zasilania awaryjnego. W ogólnym przypadku rodzaj takiego systemu i typ zainstaAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
155
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
lowanych środków technicznych rozciąga się od instalacji akumulatorowych, systemów
podtrzymania napięcia, aż do generatorów awaryjnych uruchamianych ręcznie, bądź automatycznie impulsem od zaniku napięcia i zależy od potrzeb i wymagań zasilanej instalacji. Innych parametrów zasilania awaryjnego wymagają bowiem systemy informatyczne,
innych system zapewnienia zasilania urządzeń przesyłowych pracy ciągłej, czy np. szpitala.
Jakkolwiek lokalizacja na obszarze miasta znaczących, zarówno pod względem zapotrzebowania mocy, jak i wolumenu zużycia, odbiorców energii elektrycznej nie stwarza w tych
warunkach zasadniczego zagrożenia dla ciągłości dostaw, tym niemniej w tym aspekcie,
niezbędne są adekwatne działania inwestycyjne lokalnego Operatora Systemu Dystrybucyjnego, polegające na stopniowej rozbudowie infrastruktury elektroenergetycznej i ciągłym dostosowywaniu jej do wzrastającego zapotrzebowania odbiorców. Nie ulega bowiem wątpliwości, że podstawowym zagrożeniem bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej może być wzrost obciążenia systemu rozdzielczego wskutek realizacji szerokiego programu inwestycyjnego, przy jednoczesnym wyczerpaniu dostępnych rezerw
w zakresie przepustowości i transformacji. O ile bowiem wzrost zapotrzebowania wynikający z tempa budownictwa mieszkaniowego jest do pewnego stopnia możliwy do pokrycia
w ramach rezerw istniejącego systemu, o tyle planowane obiekty przemysłowe wymagają
zastosowania szczególnych rozwiązań w zakresie zabezpieczenia niezakłóconej dostawy
energii elektrycznej, zwłaszcza w zakresie zwiększania dostępnej mocy transformacji,
zwłaszcza w przypadku pełnej realizacji planowanego zainwestowania obszarów zabudowy przemysłowej w jednostce bilansowej G8. Wymaga to odpowiednich działań nie tylko
ze strony ENEA Operator Sp. z o.o., lecz również organów gminy zaangażowanych
w całokształt procesu planowania przestrzennego rozwoju miasta.
Rozpatrując w aspekcie ekonomicznym kwestie zróżnicowania struktury nośników energii
tworzących krajowy bilans paliwowy należy stwierdzić, że monokultura węgla kamiennego,
skądinąd stanowiącego jedno z największych bogactw naturalnych Polski, stanowi obecnie w skali całego kraju poważne zagrożenie ekonomiczne, wynikające z uwarunkowań
globalnych związanych z polityką Unii Europejskiej w zakresie źródeł energii i przeciwdziałania zmianom klimatu. W dobie zapobiegania zmianom klimatycznym i walki z globalnym
ociepleniem, zasadniczą ujemną cechą węgla stała się najwyższa wśród paliw kopalnych
emisja dwutlenku węgla, wytwarzanego w procesie spalania, przypadająca na jednostkę
energii chemicznej tego paliwa, co obrazuje zamieszczona poniżej tabela. Jak z niej wynika, emisja dwutlenku węgla na jednostkę energii chemicznej jest w przypadku węgla nieomal dwukrotnie większa, niż w przypadku gazu ziemnego, który jest często określany
mianem „paliwa XXI wieku”, zaś jego wykorzystanie w charakterze kopalnego paliwa
energetycznego staje się coraz bardziej powszechne. Paliwo to jest zatem najwyraźniej
promowane w ramach światowych rozwiązań zmierzających do ograniczenia emisji gazów
cieplarnianych, zaś w przedmiotowym aspekcie kluczowego znaczenia nabiera sprawa
opracowania tzw. czystych technologii węglowych, albowiem stosowanie dotychczasowych technologii spalania węgla kamiennego jest obarczone ryzykiem politycznym związanym z wprowadzaniem coraz bardziej niekorzystnych przepisów dotyczących dopuszczalnych standardów emisyjnych, a przede wszystkim ryzykiem ekonomicznym, chociażby
156
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
wynikającym ze stosowania europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Zarówno bowiem zastosowanie czystych technologii węglowych, jak
również konieczność nabycia dodatkowych uprawnień do emisji dwutlenku węgla ze spalania, stwarzają konieczność ponoszenia dodatkowych nakładów lub kosztów, co w bliższej lub dalszej przyszłości będzie się przekładało na systematyczny wzrost cen energii
elektrycznej pozyskiwanej z tego surowca.
Tabela 11-1 Emisja CO2 na jednostkę energii chemicznej paliwa
Paliwo
Emisja CO2 [g/MJ]
Metan
49,52
Gaz ziemny
50,30
Gaz LPG
59,76
Olej napędowy
69,51
Drewno i jego odpady
83,83
Węgiel kamienny
88,13
Węgiel kamienny energetyczny
91,57
Węgiel brunatny
92,43
Źródło: Energy Information Administration
Gorzów Wlkp. z dostępem do krajowych złóż gazu ziemnego jest więc w korzystnej sytuacji, a plany rozbudowy EC o nowy blok gazowo-parowy z równoległą rezygnacją z części
węglowej, wpisuje się w scenariusz ograniczenia emisji CO2.
Zważywszy na powyższe uwarunkowania niezwykle cenne ze względu na poziom lokalnego bezpieczeństwa energetycznego są wszelkie inicjatywy zmierzające do budowy lokalnych źródeł energii elektrycznej, szczególnie wykorzystujących odnawialne formy energii oraz opartych o zasadę kogeneracji, tym bardziej, że generacja rozproszona z natury
wpływa korzystnie na odciążenie systemu przesyłowego i systemu dystrybucyjnego.
Dokonując generalnej oceny bezpieczeństwa zasilania miasta w energię elektryczną należy zatem stwierdzić, że jakkolwiek Gorzów Wlkp. z pewnością może być zaliczony do obszarów gwarantujących wysoki poziom pewności zasilania odbiorców, tym niemniej konsekwentne działania lokalnego Operatora Systemu Dystrybucyjnego winny zmierzać do
ciągłej poprawy sytuacji na tym polu, z uwzględnieniem racjonalnych przesłanek ekonomicznych w zakresie niezbędnej rozbudowy infrastruktury sieciowej.
11.3 Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców Miasta w gaz ziemny
Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców miasta w gaz ziemny to zdolność do zaspokojenia na warunkach rynkowych popytu na gaz pod względem ilościowym i jakościowym po
cenie wynikającej z równowagi podaży i popytu.
Z technicznego punktu widzenia podmiotami odpowiedzialnymi za zapewnienie bezpieczeństwa dostaw gazu są operatorzy systemów: przesyłowego i dystrybucyjnego. Do za-
157
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
sadniczych zadań operatorów, bezpośrednio wpływających na poziom bezpieczeństwa
energetycznego na danym obszarze, należy:
operatywne zarządzanie siecią gazową, w tym bieżące bilansowanie popytu i podaży,
w powiązaniu z zarządzaniem ograniczeniami sieciowymi,
opracowanie i realizacja planów rozwoju sieci gazowej - adekwatnych do przewidywanego zapotrzebowania na usługi przesyłowe,
nadzór nad niezawodnością systemu gazowego we wszystkich horyzontach czasowych,
współpraca z innymi operatorami systemów gazowych lub przedsiębiorstwami energetycznymi w celu niezawodnego i efektywnego funkcjonowania systemów gazowych
oraz skoordynowania ich rozwoju,
realizacja procedur kryzysowych w warunkach zawieszenia lub ograniczenia mechanizmów rynkowych.
Zasadniczym warunkiem zapewnienia bezpieczeństwa dostawy gazu sieciowego na obszarze miasta jest sukcesywna wymiana przestarzałych elementów infrastruktury sieciowej połączona z systematycznym rozwojem systemu dystrybucyjnego i dostosowaniem go
do zapotrzebowania odbiorców.
Zaopatrzenie miasta w gaz wysokometanowy realizowane jest od strony północnej miasta
z gazociągu wysokociśnieniowego przesyłowego OGP GAZ-SYSTEM relacji Recz–
Gorzów DN 200 oraz z gazociągu DN 500 zasilanego z gazociągu przesyłowego OGP
GAZ-SYSTEM relacji Odolanów–Police DN 500.
Na terenie miasta Gorzowa istnieją dwie niezależne sieci dystrybucyjne gazu średniociśnieniowego i niskociśnieniowego: sieć Wielkopolskiej Spółki Gazownictwa oraz sieć
EWE Energia, co stanowi pewnego rodzaju korzystną dla odbiorców konkurencję.
Z drugiej strony sieci dystrybucyjne WSG i sieć EWE są zasilane z tej samej SRP Iº przy
ul. Srebrnej, co nie wpływa korzystnie na poziom bezpieczeństwa zasilania miasta z poziomu źródłowego. Choć poprawia go fakt zasilania jej z dwóch gazociągów wysokociśnieniowych.
Sytuacja poprawi się w wyniku uruchomienia w 2013 r. przez WSG gazociągu DN 150
wraz ze stacją redukcyjno-pomiarową Io wydajności 10 000 m3/h mającą zasilać zachodnią cześć miasta (również gminę Lubiszyn).
Sieć niskociśnieniowa będąca w gestii WSG jest siecią zasadniczo rozgałęźną lecz również z elementami sieci pierścieniowej, co poprawia w sposób oczywisty stopień bezpieczeństwa zasilania rejonów miasta objętych tą siecią.
Sieć gazowa średniociśnieniowa będąca w gestii EWE Energia Region Zachodni, zasilająca część północną miasta jest siecią zasadniczo rozgałęźną z elementami zasilania pierścieniowego.
Elementem dodatkowym dywersyfikującym zaopatrzenie miasta w gaz ziemny jest możliwość korzystania z krajowych złóż gazu ziemnego, co jest wykorzystywane przy zasilaniu
EC Gorzów, gdzie od 1999 roku krajowy gaz ziemny zaazotowany wykorzystywany jest
jako paliwo.
158
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
W związku z planowaną budową nowego bloku parowo-gazowego wystąpi potrzeba
zwiększenia dostaw paliwa gazowego dla Elektrociepłowni Gorzów. Elementem stwarzającym taką możliwość będzie planowana przez PGNiG S.A. Zielona Góra budowa rurociągu przesyłowego łączącego Mieszalnię Gazu Kłodawa z budowaną Kopalnią Ropy Naftowej i Gazu Ziemnego Lubiatów.
Równocześnie dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego PGNiG S.A. Zielona Góra podejmuje szereg działań polegających na zagospodarowaniu kolejnych złóż
oraz budowie i modernizacji kopalń.
Odrębnym problemem jest zagrożenie dla ciągłości dostaw gazu na obszarze Polski.
Istotne zagrożenie spowodowane jest tym, że przeważająca cześć gazu dostarczana jest
z kierunku rosyjskiego – przez punkty odbioru na granicy wschodniej i z gazociągu jamajskiego, a cała sieć przesyłowa zorientowana jest na przesył gazu ze wschodu na zachód.
Zmniejszeniu tego ryzyka służą działania zwiększające dywersyfikację dostaw gazu dla
Polski poprzez budowę terminalu LNG w Świnoujściu oraz budowę systemów przesyłowych Polski i Czech. Terminal LNG w Świnoujściu dostarczy w pierwszym etapie – po 30
czerwca 2014 r. 5 mld m3 gazu rocznie a następnie do 7,5 mld m3 gazu rocznie, podczas
gdy roczne całkowite zużycie gazu w Polsce w 2010 wynosiło 14,4 mld m3.
W tym kontekście bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo zasilania Gorzowa będzie miała
budowa gazociągu relacji Szczecin–Gorzów–Lwówek (DN 700) realizowanego przez OGP
GAZ-SYSTEM. Gazociąg wraz z planowaną do realizacji tłocznią gazu w Goleniowie stanowić będzie docelowo element modernizacji systemu przesyłowego dla północnozachodniej części Polski, w tym północnej części województwa lubuskiego. Umożliwiać on
będzie zmianę warunków przesyłu gazu w systemie, które wystąpią po wybudowaniu m.in.
gazoportu w Świnoujściu.
Dodatkowym elementem dywersyfikacji kierunków dostawy gazu dla Gorzowa będzie planowana przez WSG budowa gazociągu relacji Kostrzyn n/Odrą – Gorzów z odcinkiem Kostrzyn-granica Państwa, który ma umożliwić import ze strony niemieckiej.
Poprawę bezpieczeństwa dostaw gazu do Polski zwiększają działania polegające na uruchomieniu zasady TPA (third party acces) oraz zasady „rewersu wirtualnego” umożliwiające zakup gazu przez klientów z Polski bezpośrednio z rurociągu jamalskiego, a także
z Czech.
Duże nadzieje, choć jeszcze odległe i niepewne, wiązane są z możliwością wydobywania
w Polsce tzw. gazu łupkowego. Obecnie niemożliwe jest jeszcze oszacowanie wielkości
zasobów dających się eksploatować, głownie ze względu na problemy ekologiczne terenów, na których będzie się ta eksploatacja odbywała, jak i ze względu na koszty samego
wydobycia.
Wreszcie należy wspomnieć o innym poważnym zagrożeniu dla rozwoju systemu gazowniczego, jakim jest zagrożenie ekonomiczne, przejawiające się w stale wzrastających cenach gazu, czyniących nieopłacalnym jego użytkowanie do określonych zastosowań, np.
celów grzewczych, szczególnie u małych odbiorców, gdzie ogrzewanie węglowe jest relatywnie tańsze.
159
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
11.4 Wpływ liberalizacji ryku energii (zasada TPA) na gospodarkę energetyczną gminy
Idea konkurencyjnego rynku nośników energii stała się podstawą prac nad prawem dającym możliwość konsumentom na swobodny wybór, jak również i zmianę dostawcy energii.
Na gruncie prawodawstwa europejskiego powstała koncepcja Third Party Access (tzw.
dostępu stron trzecich), która została zaimplementowana w prawie wspólnotowym na mocy dyrektywy 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych zasad
dla wewnętrznego rynku energii elektrycznej i uchylona dyrektywą 96/92/WE. Art. 3 ust. 5
Dyrektywy zobowiązał kraje członkowskie do spowodowania, że uprawnieni odbiorcy mogliby zmienić sprzedawcę energii.
Dyrektywa określała, że zastosowanie zasady TPA powinno odbywać się na podstawie
taryf (lub co najmniej metodyki opracowywania taryf, w zależności od systemu regulacji
przyjętego przez poszczególne państwa członkowskie) zatwierdzanych przez organy regulacyjne. Wymagane jest, aby taryfy były obiektywne i zapewniające równe traktowanie
wszystkich użytkowników. Państwa członkowskie muszą zapewnić powszechny dostęp do
nich i w związku z tym narzucić obowiązek ich publikowania.
Dyrektywa nałożyła na państwa członkowskie obowiązek rozdzielenia działalności operatorskiej od pozostałych rodzajów działalności przedsiębiorstw energetycznych zintegrowanych pionowo.
Zasada TPA (Third-pass Access) została określona w art. 4 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne (DzU z 2006 r. nr 89, poz. 625 z późn. zm.) w myśl którego:
„1. Odbiorca paliw gazowych lub energii ma prawo zakupu tych paliw lub energii od
wybranego przez siebie sprzedawcy.
2. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw
gazowych lub energii stosując obiektywne i przejrzyste zasady zapewniające równe traktowanie użytkowników systemu, umożliwia odbiorcy paliw gazowych lub
energii przyłączonemu do jego sieci zmianę sprzedawcy paliw gazowych lub
energii, na warunkach i w trybie określonym w przepisach wydanych na podstawie
art. 9 ust. 1 lub 3.”
Rynek elektroenergetyczny
Zgodnie z ustawą polscy odbiorcy mają prawo zakupu energii elektrycznej od wybranego
przez siebie sprzedawcy (art. 4j). Dodatkowo, aby zapewnić odbiorcom możliwość korzystania z nadanego im prawa, ustawodawca zobowiązał przedsiębiorstwa świadczące
usługi przesyłowe lub dystrybucyjne energii elektrycznej do świadczenia tych usług, na
zasadzie równoprawnego traktowania, wszystkim odbiorcom (art. 4 ust. 2). Świadczenie
tych usług odbywa się na podstawie stosownej umowy.
Zasada TPA w przypadku nośników energii ma zastosowanie dla energii elektrycznej oraz
paliw gazowych. Specyfika sektora ciepłowniczego i jego zasięg lokalny ograniczają
w znacznym stopniu zakres funkcjonowania zasady TPA w tym sektorze.
Energia elektryczna sprzedawana jest na terenie miasta Gorzowa Wlkp. głównie przez
firmę Enea S.A. Na mocy postanowień zasady TPA zawartych w ustawie Prawo energeAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
160
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
tyczne, każdy odbiorca energii elektrycznej z terenów Gorzowa Wlkp. ma możliwość swobodnego wyboru sprzedawcy energii niezależnie od regionu, w którym odbiorca się znajduje. W związku z powyższym na terenie Gorzowa Wlkp. nie występują żadne ograniczenia w korzystaniu z zasady swobodnego wyboru dostawcy energii elektrycznej.
Zgodnie z danymi Urzędu Regulacji Energetyki w roku 2010 w Polsce z możliwości zmiany
sprzedawcy energii elektrycznej skorzystało łącznie 10 985 odbiorców, przy czym na terenie działania Enea Operator Sp. z o.o. (operatora świadczącego usługi dystrybucji energii
elektrycznej na terenie Gorzowa Wlkp.) – 751 odbiorców, co stanowi blisko 7% łącznej
liczby odbiorców zmieniających sprzedawcę. Można zauważyć, że w stosunku do 2009
roku łączna liczba odbiorców zmieniających sprzedawcę energii wzrosła o prawie 140%.
Zgodnie z powyższym można przypuszczać, że w przyszłości odsetek ten będzie stale
wzrastał.
Obszar, na którym działalność dystrybucyjną prowadzi Enea Operator Sp. z o.o. na tle
reszty kraju charakteryzuje się średnim poziomem zmian sprzedawców energii elektrycznej, co zostało przedstawione w poniższej tabeli.
Tabela 11-2 Liczba odbiorów TPA w 2009 i 2010 roku w Polsce
Wyszczególnienie
2009
2010
PGE Dystrybucja S.A.
888
1889
Energa-Operator S.A.
227
1353
ENION S.A.
424
1625
Energia Pro S.A.
527
2414
ENEA Operator Sp. z o.o.
239
751
Vattenfall Distribution Poland S.A.
196
455
RWE Stoen Operator Sp. z o.o.
94
458
PKP Energetyka S.A.
4
30
Źródło: www.ure.gov.pl
Zasada TPA pozwalająca na swobodną zmianę sprzedawcy energii elektrycznej ma coraz
to szersze zastosowanie w przypadku zakupu energii na użytek jednostek gminnych.
Gmina, zobowiązana na mocy ustawy o samorządzie gminnym do zabezpieczenia dostaw
energii elektrycznej na jej terenie, ma możliwość przeprowadzania zakupów energii elektrycznej w warunkach rynkowych. Wysoki wolumen zakupów pozwala na znaczne ograniczenie jej kosztów poprzez tzw. efekt skali. Dobrym przykładem takiego postępowania jest
Gmina Częstochowa, która poprzez zakup energii w układzie rynkowym ograniczyła jej
koszty w latach 2009-2011 łącznie o ok. 3,7 mln zł.
161
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Rynek paliw gazowych
W chwili obecnej, w związku z postępującymi pracami prowadzonymi przez UE mającymi
na celu liberalizację rynku gazu ziemnego, rośnie presja na państwa członkowskie, by kładły nacisk na wzrost konkurencji na rynku paliw gazowych. W myśl zasady TPA efektywny
rynek powinien zapewniać równy dostęp do infrastruktury gazowej stron trzecich. W dalszej perspektywie taki stan rzeczy zapewnić powinien wzrost konkurencji na rynku paliw
gazowych, jak również zatrzymanie wzrostu kosztów zużycia tego nośnika energii.
Strukturę polskiego sektora gazowniczego przy zastosowaniu zasady TPA przedstawia
poniższy rysunek.
Rysunek 11-1 Struktura zliberalizowanego sektora gazowniczego (przy zastosowaniu zasady TPA)
Wydobycie
(zliberalizowane)
Magazynowanie
(regulowane)
Przesył
(regulowany)
Dystrybucja
(regulowana)
Handel paliwem gazowym
(zliberalizowany):
• zarządzanie portfelem paliw
gazowych,
• zarządzanie ryzykiem,
• spekulacyjny handel hurtowy,
• zarządzanie relacjami z klientami,
• handel instrumentami finansowymi,
• sprzedaż paliwa gazowego odbiorcom finalnym
Klient
Źródło: Oracz H., „Liberalizacja polskiego rynku paliw gazowych. Większa przejrzystość gazu”, 2005.
Obecnie na obszarze kraju działalność polegającą na świadczeniu usług przesyłu gazu
świadczy Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Zadania w zakresie
dystrybucji paliwa gazowego odbiorcom świadczy sześć spółek gazownictwa zlokalizowanych na terenie całego kraju. Sprzedażą gazu ziemnego zajmuje się spółka PGNiG S.A.
Zasada TPA na rynku paliw gazowych w Polsce ma obecnie zastosowanie jedynie na rynkach lokalnych, gdzie działalność w zakresie sprzedaży gazu prowadzi kilka przedsiębiorstw.
Na terenie Gorzowa Wlkp. działalność polegającą na dystrybucji paliwa gazowego prowadzi Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. oraz EWE Energia Sp. z o.o. Fakt ten
daje podstawę do funkcjonowania konkurencyjnego rynku paliw gazowych na obszarze
miasta. Jednak z uwagi na prowadzenie działalności dystrybucyjnej oraz sieci gazowej,
która w ramach ww. przedsiębiorstw energetycznych obejmuje swoim zasięgiem różne
obszary, konkurencja na rynku paliw gazowych na terenie Gorzowa Wlkp. jest ograniczona i może odbywać się wyłącznie w ramach realizacji przyłączeń nowych odbiorców.
Rynek energetyki cieplnej
W związku ze specyfiką branży ciepłowniczej, charakteryzującą się brakiem połączeń pomiędzy lokalnymi systemami ciepłowniczymi oraz z uwagi na brak możliwości przesyłu
ciepła na znaczne odległości, przedsiębiorstwa ciepłownicze prowadzą swoją działalność
w warunkach monopolu naturalnego. Zasada TPA w tym sektorze nie ma zastosowania.
162
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
12. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych - racjonalizacja zużycia
energii w mieście
12.1 Uwarunkowania i narzędzia prawne racjonalizacji
Unia Europejska konsekwentnie zachęca wszystkie kraje do podejmowania wysiłków
w ramach racjonalizacji użytkowania energii, zgodnie ze zróżnicowanymi zobowiązaniami
i odnośnymi możliwościami. Rada Europejska podkreśliła, że Unia Europejska zaangażowana jest w przekształcanie Europy w gospodarkę o bardzo zracjonalizowanym wykorzystaniu energii i niskim poziomie emisji gazów cieplarnianych i podejmuje stanowcze, niezależne zobowiązania w tym zakresie. Już w 1993 r. przyjęto Dyrektywę 93/76/WE
w sprawie ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez poprawę charakterystyki energetycznej budynków, potem uchyloną przez dyrektywę 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania
energii i usług energetycznych oraz uchylającą dyrektywę Rady 93/76/EWG, zmienioną
następnie przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1137/2008
z dnia 22 października 2008 r.
Celem dyrektywy 2006/32/WE jest ekonomicznie opłacalna poprawa efektywności końcowego wykorzystania energii poprzez: określenie celów orientacyjnych oraz stworzenie mechanizmów, zachęt i ram instytucjonalnych, finansowych i prawnych, niezbędnych do usunięcia istniejących barier rynkowych i niedoskonałości rynku utrudniających efektywne
końcowe wykorzystanie energii i stworzenie warunków dla rozwoju i promowania rynku
usług energetycznych oraz dla dostarczania odbiorcom końcowym innych środków poprawy efektywności energetycznej. W dokumencie ustalono, że państwa członkowskie będą
dążyć do osiągnięcia krajowych celów indykatywnych w zakresie oszczędności energii
w wysokości 9% w dziewiątym roku stosowania dyrektywy oraz podejmą efektywne kosztowo, wykonalne i rozsądne środki służące osiągnięciu tego celu. Państwa członkowskie
zostały ponadto zobowiązane do opracowania programów w zakresie poprawy efektywności energetycznej. Ponadto państwa członkowskie zobowiązano do podjęcia wzmożonych
wysiłków na rzecz promowania efektywności końcowego wykorzystania energii oraz ustanowienia odpowiednich warunków i bodźców dla podmiotów rynkowych do podniesienia
poziomu informacji i doradztwa dla odbiorców końcowych na temat efektywności końcowego wykorzystania energii, a wreszcie do zapewnienia, aby informacje o mechanizmach
służących efektywności energetycznej oraz ramach finansowych i prawnych przyjętych
w celu osiągnięcia krajowego celu orientacyjnego w zakresie oszczędności energii były
przejrzyste i szeroko dostępne odpowiednim uczestnikom rynku.
W przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 roku dokumencie „Polityka
energetyczna Polski do 2030 roku”, poświęcono cały rozdział kwestiom związanym
z poprawą efektywności energetycznej, stwierdzając, że jest ona traktowana w polityce
energetycznej w sposób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realiAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
163
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
zacji wszystkich celów PEP. W związku z tym zostaną podjęte wszystkie możliwe działania przyczyniające się do wzrostu efektywności energetycznej. Jako główne cele polityki
energetycznej w tym obszarze w przedmiotowym dokumencie wymieniono: dążenie do
utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną oraz konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15.
Działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej obejmują:
Ustalanie narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej,
Wprowadzenie systemowego mechanizmu wsparcia dla działań służących realizacji
narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej,
Stymulowanie rozwoju kogeneracji poprzez mechanizmy wsparcia, z uwzględnieniem
kogeneracji ze źródeł poniżej 1 MW oraz odpowiednią politykę gmin,
Stosowanie obowiązkowych świadectw charakterystyki energetycznej dla budynków
oraz mieszkań przy wprowadzaniu ich do obrotu oraz wynajmu,
Oznaczenie energochłonności urządzeń i produktów zużywających energię oraz
wprowadzenie minimalnych standardów dla produktów zużywających energię,
Zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w oszczędnym gospodarowaniu energią,
Wsparcie inwestycji w zakresie oszczędności energii przy zastosowaniu kredytów preferencyjnych oraz dotacji ze środków krajowych i europejskich, w tym w ramach ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, Programu Operacyjnego Infrastruktura
i Środowisko, regionalnych programów operacyjnych, środków Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
Wspieranie prac naukowo-badawczych w zakresie nowych rozwiązań i technologii
zmniejszających zużycie energii we wszystkich kierunkach jej przetwarzania oraz
użytkowania,
Zastosowanie technik zarządzania popytem, stymulowane między innymi poprzez
zróżnicowanie dobowe stawek opłat dystrybucyjnych oraz cen energii elektrycznej
w oparciu o ceny referencyjne będące wynikiem wprowadzenia rynku dnia bieżącego
oraz przekazanie sygnałów cenowych odbiorcom za pomocą zdalnej dwustronnej komunikacji z licznikami elektronicznymi,
Kampanie informacyjne i edukacyjne promujące racjonalne wykorzystanie energii.
Ponadto realizowany będzie cel indykatywny wynikający z dyrektywy 2006/32/WE2, tj.
osiągnięcie do 2016 roku oszczędności energii o 9% w stosunku do średniego zużycia
energii finalnej z lat 2001 – 2005 (tj. o 53 452 GWh) określony w ramach Krajowego Planu
Działań dotyczącego efektywności energetycznej, przyjętego przez Komitet Europejski
Rady Ministrów w dniu 31 lipca 2007 r., oraz pozostałe, nie wymienione powyżej, działania
wynikające z tego dokumentu. W wyniku wdrożenia zaproponowanych działań przewidywane jest bardzo istotne zmniejszenie energochłonności polskiej gospodarki, a przez to
zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego. Przełoży się to też na mierzalny efekt
w postaci unikniętych emisji zanieczyszczeń w sektorze energetycznym. Wreszcie, stymulowanie inwestycji w nowoczesne, energooszczędne technologie oraz produkty, przyczyni
się do wzrostu innowacyjności polskiej gospodarki. Oszczędność energii będzie miała
164
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
istotny wpływ na poprawę efektywności ekonomicznej gospodarki oraz jej konkurencyjność. Do podstawowych wskaźników monitorowania realizacji polityki energetycznej zaliczono między innymi spadek średniorocznej zmiany wielkości zużycia energii pierwotnej
w kraju z 2,7% w 2005 r. do 1% w 2030 r.
Osiągnięcie celów polityki energetycznej wymagać będzie działań wielu organów administracji rządowej i lokalnej, a także przedsiębiorstw funkcjonujących w sektorze paliwowoenergetycznym. Niezwykle istotnym elementem wspomagania realizacji polityki energetycznej jest aktywne włączenie się władz regionalnych w realizację jej celów, w tym poprzez, przygotowywane na szczeblu wojewódzkim, powiatowym lub gminnym, strategie
rozwoju energetyki. Niezmiernie ważne jest, by w procesach określania priorytetów inwestycyjnych przez samorządy nie była pomijana energetyka. Co więcej, należy dążyć do
korelacji planów inwestycyjnych gmin i przedsiębiorstw energetycznych. Obecnie potrzeba
planowania energetycznego jest tym istotniejsza, że najbliższe lata stawiają przed polskimi
gminami ogromne wyzwania, w tym między innymi w zakresie sprostania wymogom środowiskowym. Wiąże się z tym konieczność poprawy stanu infrastruktury energetycznej
w celu zapewnienia wyższego poziomu usług dla lokalnej społeczności, przyciągnięcia
inwestorów oraz podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności regionu. Dobre planowanie
energetyczne jest jednym z zasadniczych warunków powodzenia realizacji polityki energetycznej państwa. Najważniejszymi elementami polityki energetycznej, realizowanymi na
szczeblu regionalnym i lokalnym, powinny być między innymi: rozwój scentralizowanych
lokalnie systemów ciepłowniczych umożliwiający osiągnięcie poprawy efektywności i parametrów ekologicznych procesu zaopatrzenia w ciepło oraz dążenie do oszczędności
paliw i energii w sektorze publicznym poprzez realizację działań określonych w Krajowym
Planie Działań na rzecz efektywności energetycznej, który stanowi realizację zapisu art.14
ust.2 przywołanej wyżej dyrektywy 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Zaproponowane w ramach Krajowego Planu Działań dotyczącego efektywności energetycznej środki i działania mają za zadanie osiągnięcie celu indykatywnego
oszczędności energii zgodnie z wymaganiami dyrektywy 2006/32/WE tj. 9% w roku 2016
oraz osiągnięcie celu pośredniego 2% w roku 2010. Opracowując plan jw. przyjęto następujące założenia:
proponowane działania są zgodne z działaniami zaproponowanymi przez Komisję
Europejską w dokumencie „Action Plan for Energy Efficiency: Realising the Potential”, COM(2006) 545,
proponowane działania będą w maksymalnym stopniu oparte na mechanizmach
rynkowych i w minimalnym stopniu wykorzystywać finansowanie budżetowe,
realizacja celów będzie osiągnięta wg zasady najmniejszych kosztów, tj. m.in. wykorzystywać w maksymalnym stopniu istniejące mechanizmy i infrastrukturę organizacyjną,
założono udział wszystkich podmiotów w celu wykorzystania całego krajowego potencjału efektywności energetycznej.
Do głównych środków poprawy efektywności energetycznej w sektorze mieszkalnictwa
w omawianym planie zaliczono:
165
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
wprowadzenie systemu oceny energetycznej budynków poprzez certyfikację nowych
i istniejących budynków mieszkalnych realizowaną w wyniku wdrażania dyrektywy
2002/91/WE;
Fundusz Termomodernizacji umożliwiający prowadzenie przedsięwzięć termomodernizacyjnych dla budynków mieszkalnych;
promowanie racjonalnego wykorzystania energii w gospodarstwach domowych poprzez ogólnopolską kampanię informacyjną na temat celowości i opłacalności stosowania wyrobów najbardziej efektywnych energetycznie.
Za najważniejsze środki poprawy efektywności energetycznej w sektorze usług uznano:
zwiększenie udziału w rynku energooszczędnych produktów zużywających energię
poprzez określenie minimalnych wymagań w zakresie efektywności energetycznej
dla nowych produktów zużywających energię wprowadzanych do obrotu (wdrażanie
dyrektywy 2005/32/WE);
program oszczędnego gospodarowania energią w sektorze publicznym poprzez zobowiązanie administracji rządowej do podejmowania działań energooszczędnych
w ramach pełnienia przez nią wzorcowej roli;
promocję usług energetycznych wykonywanych przez ESCO poprzez pobudzenie
rynku dla firm usług energetycznych (ESCO);
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 oraz Regionalne
Programy Operacyjne umożliwiające wsparcie finansowe działań dotyczących obniżenia energochłonności sektora publicznego;
grant z Globalnego Funduszu Ochrony Środowiska (GEF) – Projekt Efektywności
Energetycznej, umożliwiający wsparcie finansowe przedsięwzięć w zakresie termomodernizacji budynków.
Do środków poprawy efektywności energetycznej w sektorze przemysłu w planie zaliczono:
promocję wysokosprawnej kogeneracji (CHP) z wykorzystaniem mechanizmu
wsparcia;
system dobrowolnych zobowiązań w przemyśle poprzez zobowiązanie decydentów
w przemyśle do realizacji działań skutkujących wzrostem efektywności energetycznej ich przedsiębiorstw;
rozwijanie systemu zarządzania energią i systemu audytów energetycznych
w przemyśle poprzez podnoszenie kwalifikacji i umiejętności pracowników zarządzających energią, urządzeniami i utrzymaniem personelu w zakładzie przemysłowym
oraz przeprowadzanie audytów energetycznych w przemyśle;
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 oraz Regionalne
Programy Operacyjne umożliwiające wsparcie finansowe działań dotyczących wysokosprawnego wytwarzania energii oraz zmniejszenia strat w dystrybucji energii;
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 umożliwiający
wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik
(BAT).
166
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Jako środki horyzontalne służące poprawie efektywności energetycznej Krajowy Plan
Działań dotyczący efektywności energetycznej wskazuje: wprowadzenie mechanizmu
wsparcia w postaci tzw. białych certyfikatów (zatwierdzony przez ustawę o efektywności
energetycznej) stymulujących działania energooszczędne wraz z obowiązkiem nałożonym
na sprzedawców energii elektrycznej, ciepła lub paliw gazowych oraz zorganizowanie
i przeprowadzenie kampanii informacyjnych i działań edukacyjnych w zakresie efektywności energetycznej oraz wsparcie finansowe działań związanych z promocją efektywności
energetycznej. Ponadto zostały przewidziane środki poprawy efektywności energetycznej
wymagane zgodnie z art.5 i art.7 dyrektywy 2006/32/WE, to jest: uwzględnianie w realizowanych inwestycjach publicznych kryterium efektywności energetycznej oraz termomodernizację obiektów użyteczności publicznej poprzez wsparcie finansowe projektów dotyczących termomodernizacji obiektów użyteczności publicznej wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne.
Racjonalizacja użytkowania energii stanowi element optymalizacji procesu zaopatrzenia
Miasta w energię. Zaopatrzenie w energię cieplną, elektryczną oraz gaz stanowi wg ustawy o samorządzie zadanie własne miasta. Tak więc racjonalizacja użytkowania energii,
w zakresie którego nie są w stanie zrealizować przedsiębiorstwa energetyczne, winna podlegać planowaniu i organizacji ze strony miasta. Miasto może wydatkować środki budżetowe
na zadania własne, a więc wydatkowanie środków własnych Miasta na racjonalizację użytkowania energii jest jak najbardziej uzasadnione, nawet w sytuacji, gdy racjonalizacja jest
działaniem na majątku nie będącym własnością miasta.
Podstawowym zadaniem samorządu miejskiego w procesie stymulowania działań racjonalizacyjnych jest pełnienie funkcji centrum informacyjnego oraz bezpośredniego wykonawcy
i koordynatora działań racjonalizacyjnych, szczególnie tych, które związane są z podlegającymi miastu obiektami (szkoły, przedszkola, domy kultury, budynki komunalne itp.).
Funkcja centrum informacyjnego winna przejawiać się poprzez:
uświadamianie konsumentom energii korzyści płynących z jej racjonalnego użytkowania;
promowanie poprawnych ekonomicznie i ekologicznie rozwiązań w dziedzinie zaopatrzenia w ciepło;
uświadamianie możliwości związanych z dostępnym dla mieszkańców Miasta preferencyjnym finansowaniem niektórych przedsięwzięć racjonalizacyjnych.
Podstawowymi instrumentami prawnymi Miasta w zakresie działań jw. są ustawy:
ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym;
ustawa Prawo ochrony środowiska;
ustawa Prawo energetyczne;
ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych;
ustawa o efektywności energetycznej.
Poniżej zestawiono wybrane narzędzia określone przez ww. ustawy mogące posłużyć
stymulowaniu racjonalizacji użytkowania energii na terenie Miasta:
167
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym (poprzez odpowiednie zapisy):
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego;
decyzja o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.
Ustawa Prawo ochrony środowiska (poprzez odpowiednie zapisy):
program ochrony środowiska (obligatoryjny dla miasta);
raport oddziaływania inwestycji na środowisko;
zapisy samej ustawy, która daje miastu prawo do regulacji niektórych procesów, np.
art. 363:
„Art. 363. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać osobie
fizycznej której działalność negatywnie oddziaływuje na środowisko, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko.”
Ustawa Prawo energetyczne (poprzez odpowiednie zapisy):
założenia do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe;
plan zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.
Ustawa o efektywności energetycznej określa (poprzez odpowiednie zapisy):
krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią, tj. uzyskanie do
2016 r. oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku, przy czym uśrednienie obejmuje lata 2001–
2005;
zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej;
zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energetycznej;
zasady sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz uzyskania uprawnień
audytora efektywności energetycznej.
Ustawa o efektywności energetycznej wprowadza m.in. obowiązek pozyskania odpowiedniej ilości świadectw efektywności energetycznej, tzw. białych certyfikatów, przez przedsiębiorstwo energetyczne sprzedające energię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. System
będzie działać podobnie jak obowiązujące już zielone certyfikaty energii ze źródeł odnawialnych oraz czerwone certyfikaty energii elektrycznej wyprodukowanej w kogeneracji.
Świadectwa mogą otrzymać m.in. przedsiębiorstwa, które zmniejszyły zużycie energii dokonując inwestycji w nowoczesne technologie. Organem wydającym i umarzającym świadectwa efektywności energetycznej będzie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Kary pieniężne za brak odpowiednich certyfikatów gromadzone będą przez Narodowy Fundusz
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) na jednym koncie i wykorzystywane będą do finansowania programów wspierających poprawę efektywności energetycznej,
w tym wysokosprawnej kogeneracji lub na wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii
oraz budowy lub przebudowy sieci służących przyłączaniu tych źródeł. Ponadto wprowadza zobowiązanie dla sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w kwestii oszczędności energii. Jednostki rządowe i samorządowe zostały zobowiązane, aby realizując swoje zadania stosowały co najmniej dwa środki poprawy efektywności energetycznej,
z wykazu tych środków zawartego w ustawie.
168
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Szczegółowe omówienie ustawy i zawartych w niej nowych obowiązków przedstawiono
w rozdz. 14.1.
Dla przyspieszenia przemian w zakresie przechodzenia na nośniki energii bardziej przyjazne dla środowiska oraz prowadzenia działań zmniejszających energochłonność potrzebne są dodatkowe zachęty ekonomiczne ze strony miasta, takie jak np.:
formułowanie i realizacja programów edukacyjnych dla odbiorców energii popularyzujących i uświadamiających możliwe kierunki działań i ich finansowania;
propagowanie rozwiązań energetyki odnawialnej jako najbardziej korzystnych z punktu
widzenia ochrony środowiska naturalnego;
stosowanie przez określony czas dopłat dla odbiorców zabudowujących w swoich domach wysokiej jakości kotły na paliwo stałe, ciekłe, gazowe lub biomasę, gwarantujące
obniżenie wskaźników emisji;
stworzenie możliwości dofinansowywania ocieplania budynków. Pewne możliwości
stwarza polityka państwa w postaci ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych, która umożliwia zaciąganie kredytów na korzystnych warunkach na termomodernizację i otrzymanie 20-procentowej premii wykorzystanej kwoty kredytu (nie
więcej niż 16% kosztów na realizację termomodernizacji).
Miasto Gorzów Wlkp. wprowadziło dla swoich mieszkańców dotacje na zmianę sposobu
ogrzewania. Preferowane są inwestycje dotyczące wymiany pieców węglowych na gazowe lub podłączenie do sieci ciepłowniczej w obszarze Nowego Miasta, tj. na terenie gdzie
przekroczone są standardy jakości środowiska w zakresie poziomów pyłu zawieszonego
PM10. W roku 2011 systemem dopłat objęto 25 mieszkań, w których piece węglowe zostaną wymienione na ogrzewanie gazowe lub elektryczne. Miasto zadecydowało o przyznaniu dotacji w wysokości 34,5% wartości inwestycji. Łączna kwota dofinansowania
udzielonego w tym zakresie wyniosła 150 000 zł.
Większość możliwych działań związanych z racjonalizowaniem użytkowania energii na
terenie Miasta (np. termomodernizacja budynków) wymaga ogromnych nakładów. Najskuteczniejszą formułę zmaksymalizowania udziału środków zewnętrznych w finansowaniu
zadań z zakresu racjonalizacji układu zaopatrzenia w energię, może stanowić ujęcie różnych zadań w formułę globalnego na skalę lokalną przedsięwzięcia. Przygotowanie takiego przedsięwzięcia musi odbywać się poprzez jego ujęcie w dokumentach strategicznych
i wdrożeniowych zintegrowanego systemu planowania lokalnego.
Tylko takie przygotowanie przedsięwzięcia i umocowanie go w randze uchwały rady samorządu da wiarogodny obraz woli samorządu w procesie planowania kompleksowego.
Przykładowo zaplanowanie i organizacja kompleksowego przedsięwzięcia obejmującego
modernizację systemu zaopatrzenia Miasta w energię cieplną pod kątem poprawy standardów ekologicznych może obejmować następujące grupy zagadnień:
termomodernizacja i modernizacja układów ogrzewania obiektów miejskich;
termomodernizacja i wspomaganie termomodernizacji budynków mieszkaniowych
wspólnot, spółdzielni i właścicieli prywatnych.
169
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
12.2 Kierunki działań racjonalizacyjnych
Do segmentów rynku oraz obszarów użytkowania energii, dla których możliwe jest opracowanie pozytywnych wzorców w tym zakresie, należy zaliczyć nie tylko rynek sprzętu
gospodarstwa domowego, techniki informatycznej i oświetleniowy (z uwzględnieniem
urządzeń kuchennych, sprzętu elektrycznego i elektronicznego w dziedzinie informacji
i rozrywki) lecz również, a nawet przede wszystkim, rynek domowych technik grzewczych,
z uwzględnieniem ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej, a także klimatyzacji
i wentylacji, jak również właściwej izolacji cieplnej i standardów stolarki budowlanej. Istotne
znaczenie w zakresie powszechnego wzrostu efektywności energetycznej odgrywają
oczywiście urządzenia dla przemysłu, w tym przede wszystkim rynek pieców przemysłowych i rynek napędów elektrycznych urządzeń przemysłowych.
Równie istotne znaczenie wykazuje rynek instytucji sektora publicznego, z uwzględnieniem szeroko pojętej administracji publicznej, instytucji edukacyjnych, szpitalnictwa, obiektów sportowych, a także zagadnień oświetlenia miejsc publicznych i usług transportowych.
Istnieje wiele przykładów, w których można tworzyć i wdrażać programy efektywności
energetycznej, czyli działania skupione na grupach odbiorców końcowych, które zwykle
prowadzą do sprawdzalnej i wymiernej lub możliwej do oszacowania poprawy efektywności energetycznej.
W sektorze budynków wielorodzinnych i użyteczności publicznej środki poprawy efektywności energetycznej mogą być związane z:
ogrzewaniem i chłodzeniem (np. pompy cieplne, nowe efektywne kotły, instalacja lub
unowocześnienie pod kątem efektywności systemów grzewczych i chłodniczych itd.);
izolacją i wentylacją (np. izolacja ścian i dachów, podwójne/potrójne szyby w oknach,
pasywne ogrzewanie i chłodzenie);
wytwarzaniem ciepłej wody użytkowej (np. instalacja nowych urządzeń, bezpośrednie
i efektywne wykorzystanie w ogrzewaniu przestrzeni, w pralkach itd.);
oświetleniem (np. nowe efektywniejsze żarówki, systemy cyfrowych układów kontroli,
używanie detektorów ruchu itp.);
gotowaniem i chłodnictwem (np. nowe bardziej sprawne urządzenia, systemy odzysku
ciepła itd.);
pozostałym sprzętem i urządzeniami technicznymi (np. urządzenia do skojarzonego
wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, nowe wydajne urządzenia, sterowniki czasowe dla optymalnego zużycia energii, instalacja kondensatorów w celu redukcji mocy
biernej, transformatory o niewielkich stratach itp.);
produkcją energii z odnawialnych źródeł w gospodarstwach domowych i zmniejszenie
ilości energii nabywanej (np. kolektory słoneczne, krajowe źródła termalne, ogrzewanie
i chłodzenie pomieszczeń wspomagane energią słoneczną itd.).
W sektorze przemysłowym można wymienić następujące obszary:
procesy produkcyjne (np. bardziej efektywne wykorzystanie mediów energetycznych,
stosowanie automatycznych i zintegrowanych systemów, efektywnych trybów oczekiwania itd.);
170
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
silniki i napędy (np. upowszechnienie stosowania elektronicznych urządzeń sterujących
i regulacja przemianą częstotliwości, napędy bezstopniowe, zintegrowane programowanie użytkowe, silniki elektryczne o podwyższonej sprawności itd.);
wentylatory i wentylacja (np. nowocześniejsze urządzenia lub systemy, wykorzystanie
naturalnej wentylacji lub kominów słonecznych itd.);
zarządzanie aktywnym reagowaniem na popyt (np. zarządzanie obciążeniem, systemy
do wyrównywania szczytowych obciążeń sieci itd.);
wysokoefektywna kogeneracja (np. urządzenia do skojarzonego wytwarzania ciepła lub
chłodu i energii elektrycznej).
Jako uniwersalne środki poprawy efektywności energetycznej, możliwe do wykorzystania
w wielu sektorach, można wskazać:
standardy i normy mające na celu przede wszystkim poprawę efektywności energetycznej produktów i usług, w tym budynków;
systemy oznakowania efektywności energetycznej;
inteligentne systemy pomiarowe, takie jak indywidualne urządzenia pomiarowe wyposażone w zdalne sterowanie i rachunki zawierające zrozumiałe informacje;
szkolenia i edukacja w zakresie stosowania technologii lub technik efektywnych energetycznie.
Racjonalizacja wykorzystania energii umożliwi wykorzystanie potencjalnych oszczędności
energii w sposób ekonomicznie efektywny. Środki poprawy efektywnego wykorzystania
energii prowadzą bezpośrednio do wymienionych oszczędności, wpływając korzystnie na
zmniejszanie kosztów gospodarczego wykorzystania paliw i energii. Ukierunkowanie na
technologie efektywniej wykorzystujące energię wywiera pozytywny wpływ na poziom innowacyjności, a co za tym idzie konkurencyjności gospodarki. W ogólnym przypadku poprawa efektywności energetycznej może nastąpić wskutek zwiększenia efektywności końcowego wykorzystania energii w wyniku zmian technologicznych i gospodarczych, jak
również dzięki zmianom zachowań końcowych odbiorców energii, tzn. osób fizycznych lub
prawnych dokonujących zakupów różnych form energii do własnego użytku. Istotnym przy
tym czynnikiem jest dostępność dla odbiorców końcowych (w tym niewielkich odbiorców
w gospodarstwach domowych, odbiorców komercyjnych oraz małych i średnich odbiorców
przemysłowych), efektywnych, wysokiej jakości programów przeprowadzanego w sposób
niezależny audytu energetycznego, służącego określeniu potencjalnych środków poprawy
efektywności energetycznej. Równoważna z audytem energetycznym jest certyfikacja budynków dokonana zgodnie z przepisami w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.
Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dystrybucją energii, w tym operatorzy systemów dystrybucyjnych oraz przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią, mogą poprawić efektywność energetyczną oferując usługi energetyczne obejmujące
efektywne wykorzystanie energii, w takich obszarach jak zapewnienie komfortu termicznego w pomieszczeniach, ciepłej wody do użytku domowego, chłodzenia, produkcji towarów,
oświetlenia oraz mocy napędowej. Dlatego też w celu skuteczniejszego oddziaływania
taryf i innych uregulowań dotyczących energii sieciowej na efektywność końcowego zużycia energii, powinno się usunąć nieuzasadnione zachęty do zwiększania ilości przesyłanej
171
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
energii. Istotne jest doprowadzenie do sytuacji, w której maksymalizacja zysków tych
przedsiębiorstw stanie się bardziej związana ze sprzedażą usług energetycznych dla możliwie jak największej liczby klientów, niż ze sprzedażą możliwie jak największej ilości energii dla poszczególnych klientów. Należy starać się unikać zakłóceń konkurencji w tej dziedzinie, w celu zapewnienia równego zakresu działań wszystkim dostawcom energii.
Świadczenie takich usług winno stać się obowiązkiem dystrybutorów energii, operatorów
systemów dystrybucyjnych, jak również przedsiębiorstw obrotu energią, z uwzględnieniem
organizacji operatorów w sektorze energetycznym oraz głównego celu jakim jest polepszenie wdrażania usług energetycznych i środków zmierzających do poprawy efektywności energetycznej.
Uwzględniając ustalone kryteria, założone wyżej cele można osiągnąć podejmując m.in.
następujące działania:
w sferze źródeł ciepła:
odtworzenie i modernizację źródeł ciepła lub wykorzystanie innych źródeł prowadzących wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w układzie skojarzonym oraz obniżenie
wskaźników zanieczyszczeń;
dostosowanie układu hydraulicznego źródła lub źródeł do zmiennych warunków pracy
spowodowanych wprowadzeniem automatycznej regulacji w sieci ciepłowniczej;
promowanie przedsięwzięć polegających na likwidacji lub modernizacji małych lokalnych kotłowni węglowych i przechodzeniu na zasilanie odbiorców z istniejącej sieci
ciepłowniczej, albo na zmianie paliwa na gazowe (olejowe) lub z wykorzystaniem instalacji źródeł kompaktowych, wytwarzających ciepło i energię elektryczną
w skojarzeniu i zasilanych paliwem gazowym;
wykorzystanie nowoczesnych kotłów węglowych (np. z wymuszonym górnym sposobem spalania paliwa, regulacją i rozprowadzeniem strumienia powietrza i jednoczesnym spalaniem wytworzonego gazu, z katalizatorem ceramicznym itp.);
podejmowanie przedsięwzięć związanych z odzyskiem, unieszkodliwianiem odpadów
komunalnych (selekcja odpadów, kompostowanie, spalanie gazu wysypiskowego
z ekonomicznie uzasadnionym wykorzystaniem energii spalania). Planowanie tego typu działań powinno odbywać się w ramach Planu Gospodarki Odpadami (PGO);
popieranie przedsięwzięć prowadzących do wykorzystywania energii odpadowej oraz
skojarzonego wytwarzania energii;
wykonywanie wstępnych analiz techniczno-ekonomicznych dotyczących możliwości
wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej (energia słoneczna, wiatrowa, ze
spalania biomasy, tzw. płytka geotermia) na potrzeby Miasta;
w sferze dystrybucji ciepła:
pozyskiwanie nowych odbiorców ciepła z sieci ciepłowniczej poprzez współfinansowanie inwestycji w zakresie przyłączy i stacji ciepłowniczych;
stopniowa wymiana zużytych odcinków sieci ciepłowniczej na systemy rurociągów preizolowanych;
172
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
wprowadzenie systemu regulacji ciśnienia dyspozycyjnego źródła ciepła opartego na
komputerowo wyselekcjonowanych informacjach zbieranych w newralgicznych punktach sieci ciepłowniczej;
w sferze użytkowania ciepła:
promowanie przedsięwzięć związanych ze zwiększeniem efektywności wykorzystania
energii cieplnej (termorenowacja i termomodernizacja oraz wyposażanie w elementy
pomiarowe i regulacyjne; wykorzystywanie ciepła odpadowego);
wydawanie dla nowoprojektowanych obiektów decyzji o warunkach zabudowy
i zagospodarowania terenu uwzględniających proekologiczną i energooszczędną politykę Miasta w zakresie zaopatrzenia w ciepło (np. wykorzystywanie źródeł energii
przyjaznych środowisku, stosowanie energooszczędnych technologii w budownictwie
i przemyśle, uzasadniony wysoki stopień wykorzystywania energii odpadowej, wytwarzanie energii w skojarzeniu i in.);
popieranie i promowanie indywidualnych działań właścicieli lokali polegających na
przechodzeniu (w użytkowaniu na cele grzewcze i sanitarne) na czystsze rodzaje paliwa, energię elektryczną, energię ze źródeł odnawialnych itp.;
stosowanie przy zakupach energii cieplnej i elektrycznej na potrzeby komunalne preferencji dla producentów wytwarzających tanią energię w skojarzeniu;
w sferze dystrybucji energii elektrycznej:
utrzymywanie dystrybucyjnej infrastruktury elektroenergetycznej we właściwym stanie
technicznym, terminowe wykonywanie przeglądów linii elektroenergetycznych
z wykorzystaniem nowoczesnych metod diagnostycznych (np. termowizja) i szybkie
reagowanie na stwierdzone odchylenia od stanów normalnych;
właściwy dobór mocy transformatorów w stacjach elektroenergetycznych;
zastosowanie nowych technologii, np. kabli nadprzewodzących;
w sferze użytkowania energii elektrycznej:
stopniowe przechodzenie na stosowanie energooszczędnych źródeł światła w obiektach użyteczności publicznej oraz do oświetlenia ulic, placów itp.;
przeprowadzanie regularnych prac konserwacyjno-naprawczych i czyszczenia oświetlenia;
dbałość kadr technicznych zakładów przemysłowych, aby napędy elektryczne nie były
przewymiarowane i pracowały z optymalną sprawnością;
przesuwanie, w miarę możliwości, okresów pracy większych odbiorników energii elektrycznej na godziny poza szczytem;
w sferze dystrybucji gazu:
utrzymywanie dystrybucyjnej infrastruktury gazowniczej we właściwym stanie technicznym, terminowe wykonywanie przeglądów sieci i szybkie reagowanie na stwierdzone odchylenia od stanów normalnych, szczególnie nieszczelności;
właściwy dobór przepustowości nowych stacji redukcyjno-pomiarowych i średnic gazociągów;
173
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
modernizacja sieci stalowych na PE, nie stosowanie sieci n/c;
w sferze użytkowania gazu:
oszczędne gospodarowanie paliwem gazowym w zakresie ogrzewania poprzez stosowanie nowoczesnych kotłów o dużej sprawności oraz zabiegi termomodernizacyjne,
których efektem będzie zmniejszenie zużycia gazu;
racjonalne wykorzystanie paliwa gazowego w indywidualnych gospodarstwach domowych, wyrażające się oszczędzaniem gazu w zakresie przygotowania ciepłej wody
użytkowej oraz w zakresie przygotowania posiłków.
12.3 Audyt energetyczny, charakterystyka energetyczna budynków,
stymulowanie rozwoju budownictwa energooszczędnego
Przed podjęciem działań inwestycyjnych, mających na celu racjonalizację użytkowania
energii na cele ogrzewania, wymagane jest określenie zakresu i potwierdzenie zasadności
działań na drodze audytu energetycznego.
Audyt energetyczny to ekspertyza służąca podejmowaniu decyzji dla realizacji przedsięwzięć zmniejszających koszty ogrzewania obiektu. Celem audytu energetycznego jest zalecenie konkretnych rozwiązań technicznych, organizacyjnych wraz z określeniem ich
opłacalności, tj. zwrotu nakładów.
Audyt energetyczny obiektu budowlanego można najogólniej podzielić na cztery etapy
działań:
krytyczna analiza stanu aktualnego obiektu;
przegląd możliwych usprawnień wraz z określeniem kosztów ich realizacji;
analiza ekonomiczna opłacalności uwzględniająca oszczędności wynikające z usprawnień;
kwalifikacja zadań i określenie harmonogramu ich realizacji.
W audycie energetycznym analizowane są wszystkie możliwe techniczne procesy prowadzące do obniżenia zapotrzebowania cieplnego przez dany obiekt budowlany. Zaznaczyć
należy, że przy specyficznych obiektach budowlanych z pewnych względów technicznych
niektóre z ww. działań nie mogą być prowadzone. Przykładem mogą być obiekty objęte
ochroną konserwatorską posiadające indywidualną elewację zewnętrzną z istniejącymi
formami charakterystycznymi dla danego okresu w architekturze budowlanej, dla których
wyklucza się możliwość docieplenia ścian zewnętrznych.
Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów dokonuje się oceny energetycznej
i sporządza ważne przez okres 10 lat świadectwa dla następujących budynków:
nowowzniesionych;
rozbudowanych, nadbudowanych, przebudowanych, odbudowanych oraz dla których
prowadzone są roboty budowlane mające wpływ na podniesienie ich standardu energetycznego, w przypadku gdy koszt tych działań jest równy lub większy od 25% wartości odpowiadającej kosztom odtworzenia budynku;
174
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
w których zmieniono sposób użytkowania;
sprzedawanych lub wynajmowanych, w tym także lokali mieszkalnych;
a także przy ustanowieniu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego
oraz odpłatnego zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.
W przypadku kotłów, systemów klimatyzacji oraz instalacji ogrzewczych pracujących na
potrzeby budynków i lokali mieszkalnych kontroli, polegającej na ocenie efektywności
energetycznej oraz doboru ich wielkości do potrzeb użytkowych, podlegają:
kotły na paliwo stałe, ciekłe i gazowe o mocy cieplnej w zakresie 20÷100 kW (co najmniej raz na 10 lat);
kotły na paliwo stałe lub ciekłe o mocy cieplnej powyżej 100 kW (co najmniej raz na
2 lata);
kotły na paliwo gazowe o mocy cieplnej powyżej 100 kW (co najmniej raz na 4 lata);
urządzenia chłodnicze o mocy większej niż 12 kW (co najmniej raz na 5 lat).
Ponadto jednorazowej kontroli winny zostać poddane kotły na paliwo stałe, ciekłe i gazowe
o mocy cieplnej powyżej 20 kW wraz z instalacją ogrzewczą, które są użytkowane co najmniej 15 lat.
Maksymalne dopuszczalne wartości współczynnika przenikania ciepła oraz minimalne dopuszczalne wartości oporu cieplnego poszczególnych elementów budowlanych budynku,
zostały określone w dwóch następujących rozporządzeniach Ministra Infrastruktury:
rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r.
Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami);
rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu i form audytu energetycznego oraz części audytu remontowego, wzorów
kart audytów, a także algorytmu oceny opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego (Dz.U. z 2009 r. Nr 43, poz. 346).
Zakłada się, że zgodnie z ww. przepisami nowopowstające na obszarze Miasta obiekty
muszą spełniać następujące kryteria izolacyjności przegród zewnętrznych:
dla ścian zewnętrznych < 0,25 W/(m2K);
dla stropodachów i stropów pod nieogrzewanym poddaszem lub nad przejazdem
< 0,22 W/(m2K);
dla stropów nad nieogrzewanymi piwnicami i zamkniętymi przestrzeniami podpodłogowymi< 0,5 W/(m2K);
dla okien w ścianach w I, II, III strefie klimatycznej < 1,9 W/(m2K);
dla okien w dachu w I, II, III strefie klimatycznej < 1,8 W/(m2K).
W celu ujednolicenia standardów sprawności energetycznej w budownictwie w krajach
Unii Europejskiej, jak również dla zmotywowania budowniczych domów i mieszkań do dążenia do optymalnego wykorzystania energii cieplnej, Parlament Europejski przyjął tzw.
dyrektywę EPBD 2002/91/EC o charakterystyce energetycznej budynków, dotyczącą (jak
sama nazwa wskazuje) sprawności energetycznej budynków, tj. zużycia przez nie energii
na ogrzewanie i klimatyzację. Celem tej dyrektywy jest wypromowanie poprawy efektywAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
175
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
ności energetycznej budynku we Wspólnocie Europejskiej, biorąc pod uwagę zewnętrzne
i wewnętrzne warunki budynku oraz opłacalność przedsięwzięć.
Aktualnie istotne znaczenie ma wprowadzona w ubiegłym roku (tj. 18.05.2010 r.) nowelizacja ww. dyrektywy.
Zgodnie z nowymi zapisami, już od 2021 roku, na terenie Unii Europejskiej mają być
wznoszone wyłącznie budynki o bardzo niskim (prawie zerowym) zapotrzebowaniu na
energię, zasilane, choćby częściowo, z odnawialnych źródeł energii. Nowe budynki użyteczności publicznej muszą spełniać ten wymóg już od 2019 roku. Zmiany w dyrektywie
EPBD obejmują także stare, słabo zaizolowane budynki, odpowiedzialne za największe
straty energii. Unia Europejska postanowiła, że w przypadku modernizacji tych obiektów,
każdy remontowany element będzie musiał spełnić chociaż minimalne wymogi energooszczędności.
Alternatywne rozwiązania, takie jak zdecentralizowane systemy dostaw energii, systemy
centralnego ogrzewania i chłodzenia, będą musiały zostać wzięte pod uwagę dla wszystkich nowowznoszonych budowli.
Dzięki nowelizacji EPBD wzrośnie znaczenie certyfikatów charakterystyki energetycznej
budynków, ponieważ wskaźnik charakterystyki energetycznej, podany na świadectwie,
będzie musiał być umieszczany również w ogłoszeniach o sprzedaży i wynajmie certyfikowanego budynku lub mieszkania.
Podkreślona została również rola sektora publicznego, jako dającego przykład innym, poprzez wyższe wymagania dotyczące wystawiania i eksponowania świadectw dla budynków należących do władz publicznych oraz przez wcześniejszy termin przekształcenia ich
w budynki o niskim zapotrzebowaniu na energię (od 2019 r.).
Świadectwa energetyczne (w Polsce obowiązują od 2009 r.) stanowią podstawowy element systemu oceny energetycznej budynku i powinny być wydawane przez upoważnionego eksperta oraz charakteryzować budynek z punktu widzenia zapotrzebowania na
energię. A więc wskazywać te cechy budynku, które decydują o kosztach jego użytkowania.
Świadectwo charakterystyki energetycznej zawiera nie tylko podstawowe dane budynku
i wartości wskazujące na wielkość zużycia energii, ale też porównanie wskaźników analizowanego budynku z budynkiem referencyjnym, który posiada optymalne parametry
w badanym zakresie. Stąd też wszelkie rozbieżności między nimi stanowią wskazanie dla
działań i usprawnień obniżających zapotrzebowanie energii.
Głównym celem wprowadzenia systemu certyfikacji budynków, jest zmotywowanie projektantów, developerów oraz zarządców nieruchomości do traktowania energooszczędności
jako niezbędnej cechy projektowanych budynków.
W myśl tej zasady zarządca lub właściciel budynku (mieszkania), poprzez ocenę energetyczną i sporządzone przez audytora energetycznego świadectwo, uzyska wiarygodną
informację o standardzie energetycznym budynku (mieszkania), co z kolei pozwoli mu
ustalić jego właściwą rynkową wartość. Zweryfikowane koszty eksploatacji, które wiążą się
ze wskazanym (liczbowo w kWh na m2 powierzchni rocznie) na świadectwie zużyciem
176
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
energii pierwotnej: wyższą – niższe koszty; niższą – wyższe, podczas jego sprzedaży czy
wynajmu pozwolą na ustalenie wysokiej ceny za budynek czy sprzedawane lub wynajmowane w nim mieszkania, odpowiednio do wysokości zużycia energii pierwotnej. Z kolei
kontrola kotłów i systemów klimatyzacji ma zwrócić uwagę użytkownikom tych urządzeń
na ich sprawność energetyczną przekładającą się na możliwość lub też brak takiej możliwości (z powodu niskiej sprawności) racjonalnej gospodarki energią w budynku.
Tak więc, zgodnie z zapisami ustawy Prawo budowlane, obowiązkowi sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej podlega każdy budynek oddawany do użytkowania
oraz budynek podlegający zbyciu lub wynajmowi. W przypadku budynku z lokalami mieszkalnymi lub częściami budynku stanowiącymi samodzielną całość techniczno-użytkową,
przed wydaniem lokalu mieszkalnego lub takiej części budynku osobie trzeciej, sporządza
się świadectwo charakterystyki energetycznej lokalu mieszkalnego lub części budynku.
W przypadku budynków ze wspólną instalacją grzewczą świadectwo charakterystyki energetycznej sporządza się wyłącznie dla budynku, a w innych przypadkach także dla lokalu
mieszkalnego najbardziej reprezentatywnego dla danego budynku.
Natomiast z obowiązku posiadania świadectw energetycznych zwolnione są budynki:
podlegające ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
używane jako miejsca kultu i do działalności religijnej,
przeznaczone do użytkowania w czasie nie dłuższym niż 2 lata,
niemieszkalne służące gospodarce rolnej,
przemysłowe i gospodarcze o zapotrzebowaniu na energię nie większym niż
50 kWh/m2/rok,
mieszkalne przeznaczone do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku,
wolnostojące o powierzchni użytkowej poniżej 50 m2.
Świadectwo charakterystyki energetycznej ważne jest przez 10 lat. Po upływie tego czasu
należy sporządzić nowe. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy w wyniku przebudowy lub
remontu budynku zmianie ulegnie jego charakterystyka energetyczna.
12.4 Racjonalizacja użytkowania energii w systemie ciepłowniczym
Zgodnie z art. 16 ustawy Prawo energetyczne przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek planowania i podejmowania działań mających na celu racjonalizację produkcji i przesyłu ze skutkiem w postaci korzystniejszych warunków dostawy energii dla odbiorcy końcowego.
Rola Miasta szczególnie istotna jest w wypadku ciepłowniczych przedsiębiorstw energetycznych, które nie mają obowiązku zatwierdzania w URE swoich planów rozwojowych.
Relacje te są szczególnie ważne z uwagi na występującą rozbieżność interesów Miasta
i przedsiębiorstwa:
177
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Miasto chce dla swoich mieszkańców minimalizacji zużycia energii i związanej z tym
minimalizacji kosztów ogrzewania;
przedsiębiorstwo chce sprzedać jak najwięcej ciepła za jak najwyższą cenę.
12.4.1 Systemowe źródła ciepła - działania producentów
Charakterystyka wraz z oceną stanu technicznego źródła ciepła zlokalizowanego na terenie Gorzowa Wlkp. została przeprowadzona w rozdziale 5 niniejszego opracowania.
Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy Europejskiego Parlamentu i Rady znak 2004/8/EC
preferowanymi układami produkcji energii cieplnej, szczególnie w organizmach miejskich
mają być układy skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej. Takie działanie
nakierowane jest na wzrost efektywności energetycznej i zwiększenie bezpieczeństwa
zasilania. Produkcja ciepła w układach skojarzonych daje poprawę efektywności ekologicznej i ekonomicznej przetwarzania energii pierwotnej paliw.
PGE GiEK S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów stanowiąca źródło dla miejskiego systemu ciepłowniczego spełnia ww. wymagania w zakresie efektywności wytwarzania ciepła.
12.4.2 System dystrybucyjny - działania dystrybutorów
Działania racjonalizacyjne w obrębie systemu dystrybucji powinny być ukierunkowane
przede wszystkim na poprawę efektywności przesyłu ciepła poprzez ograniczenie strat
przesyłowych, jak również redukcję ubytków wody sieciowej.
Redukcję strat ciepła na przesyle uzyskać można przede wszystkim poprzez:
poprawę jakości izolacji istniejących rurociągów i węzłów ciepłowniczych;
wymianę sieci ciepłowniczych zużytych i o wysokich stratach ciepła na rurociągi preizolowane o niskim współczynniku strat;
likwidację lub wymianę odcinków sieci ciepłowniczych dużych średnic obciążonych
w małym zakresie, co powoduje znaczne straty przesyłowe;
likwidację niekorzystnych ekonomicznie z punktu widzenia strat przesyłowych odcinków sieci;
zabudowę układów automatyki pogodowej i sterowania sieci.
Redukcję ubytków wody sieciowej uzyskać można przede wszystkim poprzez:
modernizację odcinków sieci o wysokim współczynniku awaryjności;
zabudowę rurociągów ciepłowniczych z instalacją nadzoru przecieków i zawilgoceń
pozwalającą na szybkie zlokalizowanie i usunięcie awarii;
modernizację węzłów ciepłowniczych bezpośrednich na wymiennikowe;
modernizację i wymianę armatury odcinającej.
Zgodnie z rozdziałem 5.2 niniejszego opracowania system ciepłowniczy Gorzowa Wielkopolskiego jest systematycznie modernizowany, o czym świadczy wysoki stopień udziału
sieci preizolowanych w całkowitej długości sieci (ok. 60%), co jest poziomem wysokim
w porównaniu z innymi systemami w Polsce.
178
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
12.4.3 Racjonalizacja użytkowania energii w poza-systemowych źródłach ciepła
Kotłownie lokalne
Racjonalizacja działań w przypadku kotłowni lokalnych powinna być ukierunkowana na
likwidację niskosprawnych lokalnych kotłowni oraz podłączenie ich obecnych użytkowników do systemu ciepłowniczego miasta. Alternatywą dla tych działań jest budowa kotłów
o wyższym poziomie sprawności.
Indywidualne źródła ciepła
Indywidualne źródła ciepła zlokalizowane na terenie miasta Gorzowa Wlkp. stanowią
w znacznej części niskosprawne kotły opalane paliwem stałym, takim jak węgiel czy miał
węglowy. Taki stan rzeczy jest przyczyną występowania zjawiska tzw. niskiej emisji.
Działania racjonalizacyjne powinny zostać ukierunkowane na likwidację kotłów węglowych
na rzecz efektywniejszych kotłów gazowych bądź też na działaniach mających na celu
podłączenie użytkowników kotłów węglowych do miejskiego systemu ciepłowniczego.
W przypadku odbiorców zlokalizowanych na obszarach poza zasięgiem oddziaływania
miejskiej sieci ciepłowniczej oraz systemu gazowniczego główne działania powinny zostać
ukierunkowane na promocję działań zapewniających ze wzrostem efektywności energetycznej tych obiektów. Takie działania jak termomodernizacje obiektów posiadających indywidualne źródła ciepła czy też promocja odnawialnych źródeł energii przełożą się na
ograniczenie zużycia nośników energii na cele grzewcze.
W tabelach poniżej przedstawiono wskaźnikowe ceny poszczególnych zadań inwestycyjnych związanych z modernizacją obiektu zasilanego z kotłowni lokalnej (zapotrzebowanie
ciepła w obiekcie ok. 300 kW). Nie ujęto w nich kosztów doprowadzenia sieci rozdzielczej
(ciepłowniczej i gazowniczej) do granic terenu zajmowanego przez obiekt.
Tabela 12-1 Likwidacja ogrzewania węglowego - podłączenie do sieci ciepłowniczej
Lp.
Koszty
Jednostka
Koszty jednostkowe
1
Prace projektowe (5%)
zł/kW
2
Likwidacja kotłowni węglowej
zł/kW
3
Koszt nowych urządzeń – węzła
zł/kW
4
Licznik ciepła i regulator pogodowy
zł/kW
5
Koszt instalacji wewnętrznej c.o.*
zł/kW
6
Koszt instalacji wewnętrznej c.w.u.*
zł/kW
7
Koszt przyłącza
zł/kW
8
Montaż i uruchomienie (10%)
zł/kW
9
Koszty inne (5% sumy poprzednich)
10
*opcjonalnie według potrzeb
**opracowanie własne
SUMA
zł/kW
zł/kW
10
21
133
21
164
56
36
51
56
549
179
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 12-2 Likwidacja ogrzewania węglowego - zabudowa kotłowni gazowej wbudowanej
Lp.
Koszty
Jednostka
Koszty jednostkowe
1
zł/kW
2
Likwidacja kotłowni węglowej
zł/kW
3
Koszt nowych urządzeń - kotła wraz z palnikami i aparaturą
zł/kW
4
zł/kW
5
zł/kW
6
Koszt przyłącza gazowego z osprzętem
zł/kW
7
zł/kW
8
9
zł/kW
SUMA
zł/kW
10
21
164
164
56
103
51
31
600
Przed podjęciem działań inwestycyjnych wymagane jest potwierdzenie wielkości energetycznych poszczególnych obiektów w celu określenia ich dokładnego zapotrzebowania na
moc cieplną, która przekłada się na wielkości i koszty projektowanych urządzeń (audyt
energetyczny budynków).
Alternatywnym rozwiązaniem, w sytuacji stale zwiększających się różnic cen nośników
energii - gazu i węgla, jest modernizacja istniejącego przestarzałego źródła na nowoczesne rozwiązania na bazie węgla. Rozwiązania te wykorzystują technologię:
bezobsługowych kotłów wyposażonych w palniki retortowe i automatyczny system dozowania paliwa oparty o podajnik ślimakowy z odpowiednio skonstruowanym zasobnikiem węgla;
nowoczesnych kotłów rusztowych, ze specjalnymi wentylatorami wspomagającymi
dopalanie paliwa oraz instalacjami redukującymi emisje zanieczyszczeń.
Wskaźnikowy orientacyjny koszt modernizacji źródła do kotłowni z kotłem z paleniskiem
retortowym, przedstawia tabela poniżej (moc kotłowni do 300 kW).
Tabela 12-3 Ogrzewanie węglowe starego typu - kotłownia węglowa retortowa wbudowana
Lp.
Koszty
Jednostka
Koszty jednostkowe
1
zł/kW
2
Modernizacja kotłowni węglowej - budowlanka
zł/kW
3
Koszt nowych urządzeń - kotła z odpylaniem i nawęglaniem
zł/kW
4
zł/kW
5
zł/kW
6
Instalacje
zł/kW
7
zł/kW
8
zł/kW
9
SUMA
zł/kW
10
21
328
164
56
103
139
82
903
Konieczne jest także podjęcie działań dotyczących zmiany sposobu ogrzewania mieszkań
z pieców i ogrzewań etażowych węglowych na rzecz systemu ciepłowniczego, ogrzewania
gazowego lub elektrycznego. W przypadku domów jednorodzinnych możliwe jest także
180
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
zastosowanie ekologicznych bezobsługowych kotłów węglowych oraz np. wykorzystanie
źródeł energii solarnej, tj. kolektorów słonecznych.
Poniżej przedstawiono zakres koniecznych inwestycji w celu zmiany sposobu zasilania
z ogrzewania węglowego na rzecz trzech systemów:
Podłączenie do systemu ciepłowniczego:
zainstalowanie w bloku pionów ciepłowniczych wraz z odgałęzieniami do poszczególnych mieszkań oraz liczników ciepła na wejściu do mieszkania;
zamontowanie w mieszkaniach grzejników wraz z zaworami termoregulacyjnymi;
przygotowanie pomieszczenia na węzeł cieplny i zabudowa węzła;
podłączenie budynku do systemu ciepłowniczego.
Podłączenie do systemu gazowniczego:
zainstalowanie w bloku pionów c.o. wraz z odgałęzieniami do poszczególnych mieszkań oraz liczników ciepła na wejściu do mieszkania;
zamontowanie w mieszkaniach grzejników wraz z zaworami termoregulacyjnymi;
przygotowanie pomieszczenia na kotłownię gazową i zabudowa kotłów;
podłączenie budynku do systemu gazowniczego.
Podłączenie do systemu elektroenergetycznego:
przygotowanie sieci elektroenergetycznych do zwiększonego poboru mocy;
wymiana liczników jednofazowych na liczniki trójfazowe dwustrefowe;
zamontowanie w mieszkaniach grzejników elektrycznych wraz z regulatorami temperatury lub zabudowa w istniejących piecach kaflowych grzałek elektrycznych
z regulatorami temperatury.
Wstępnie oszacowane koszty takiego przedsięwzięcia dla modelowego budynku
mieszkalnego czterokondygnacyjnego (15 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej
750 m2 i sumarycznym zapotrzebowaniu mocy cieplnej rzędu 60 kW) przedstawiono
poniżej.
System ciepłowniczy:
instalacja wewnętrzna c.o.
węzeł cieplny
przyłącze ciepłownicze do budynku
razem:
43 100 zł,
16 400 zł,
3 900 zł,
63 400 zł;
System gazowniczy:
instalacja wewnętrzna c.o.
kotłownia gazowa
przyłącze gazowe do budynku
razem:
43 100 zł,
20 500 zł,
3 100 zł,
66 700 zł;
System elektroenergetyczny:
instalacja wewnętrzna z licznikami
26 700 zł,
181
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
grzejniki elektryczne
16 400 zł,
przyłącze elektryczne
9 850 zł,
razem:
52 950 zł.
Przed wykonaniem inwestycji polegającej na konwersji ogrzewania z węglowego na system ciepłowniczy (lub inne oparte na paliwie ekologicznym) wymagane jest potwierdzenie
wielkości energetycznych budynku w celu określenia jego dokładnego zapotrzebowania na
moc cieplną i roczne zużycie ciepła, czyli wykonanie audytu energetycznego budynku.
W przypadku niewielkich kotłowni będących własnością przedsiębiorstw prywatnych oraz
palenisk domów jednorodzinnych, o ich funkcjonowaniu lub modernizacji decydować będzie jedynie sytuacja ekonomiczna i świadomość ekologiczna społeczeństwa. W tym wypadku Miasto również może dążyć do poprawy sytuacji poprzez działania związane
z podnoszeniem świadomości ekologicznej mieszkańców oraz działania preferujące
przedsiębiorstwa oraz indywidualnych konsumentów ciepła, którzy zrezygnują
z dotychczasowego zasilania paliwem stałym na rzecz ekologicznego sposobu ogrzewania.
12.4.4 Racjonalizacja użytkowania ciepła u odbiorców – działania termomodernizacyjne
Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna
Zgodnie z rozdziałem 3 niniejszego opracowania na terenie Gorzowa Wlkp. w 2010 roku
zasoby mieszkaniowe wynosiły 49 122 mieszkań. Zarządcami ww. nieruchomości są m.in.
następujące podmioty:
Zakład Gospodarki Mieszkaniowej,
Gorzowskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o.,
Spółdzielnia Mieszkaniowa „Przyszłość”,
Spółdzielnia Mieszkaniowa Staszica,
Spółdzielnia Mieszkaniowa „Górczyn”,
Spółdzielnia Mieszkaniowa „Budowlani”,
Spółdzielnia Mieszkaniowa „Metalowiec”,
Spółdzielnia Mieszkaniowa „Dolinki”.
Na podstawie danych otrzymanych od zarządców nieruchomości z terenów Gorzowa
Wielkopolskiego, została przeprowadzona analiza liczby obiektów poddanych termomodernizacji, a będących w gestii tych podmiotów.
Powyższe podmioty sprawują zarząd nad 1 531 obiektami, w których znajduje się łącznie
27 495 mieszkań, co stanowi blisko 56% ogólnej liczby mieszkań zlokalizowanych na terenie miasta.
182
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 12-4 Działania termomodernizacyjne przeprowadzone przez największych zarządców nieruchomości
Lp.
Zarządca
nieruchomości
Liczba
Obiektów
Liczba
mieszkań
Modernizacje
do roku 2005
Modernizacje po roku
2005
Udział
obiektów
zmodernizowanych
1
Zakład Gospodarki Mieszkaniowej
1 187
10 827
0
66
6%
2
SM Górczyn
167
7 920
bd
167
100%
3
SM Metalowiec
43
1 345
2
12
33%
4
SM Budowlani
25
971
1
14
60%
na 2012 zaplanowane prace
na 2 kolejnych obiektach
5
Gorzowskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego
16
560
16
0
100%
obiekty nowe, brak konieczności termomdoernizacji
6
SM Przyszłość
2
90
0
0
0%
realizacja w 2012/2013
7
SM Staszica
91
5 782
34
52
95%
8
SM Dolinki
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
RAZEM
1 531
27 495
53
311
Uwagi
dane dotyczą ocieplonych
budynków
Poniżej przedstawiono charakterystykę przeprowadzonych działań termomdoernizacyjnych w obiektach zinwentaryzowanych wg danych uzyskanych od zarządców spółdzielni
mieszkaniowych z terenów Gorzowa Wielkopolskiego.
Największym zarządcą nieruchomości zlokalizowanym na terenie Gorzowa Wlkp. jest Zakład Gospodarki Mieszkaniowej (dalej ZGM) zarządzający 1 187 obiektami, w których zlokalizowanych jest 10 827 mieszkań. W 66 obiektach przeprowadzone zostały działania
mające na celu poprawę ich właściwości cieplnych. Działania te zostały prowadzone po
roku 2005. Modernizacja obiektów została podzielona na 3 etapy: ocieplanie ścian zewnętrznych, wymiana okien i drzwi oraz montaż zaworów termoregulacyjnych wraz z podzielnikami kosztów. ZGM posiada 66 ocieplonych obiektów, w 59 obiektach wymieniono
stolarkę okienną, 54 z nich posiadają zawory termoregulowane oraz podzielniki kosztów.
Udział obiektów, w których zostały podjęte działania termomodernizacyjne wynosi 6%
wszystkich obiektów będących w gestii ZGM.
SM Górczyn zarządza 167 obiektami, w których znajduje się 7 920 mieszkań. Z danych
otrzymanych od zarządców SM wynika, że działania modernizacyjne zostały podjęte we
wszystkich obiektach spółdzielni. W 121 obiektach zostały ocieplone ściany zewnętrzne,
w 127 została wymieniona stolarka okienna i drzwi. Wszystkie obiekty posiadają zawory
termoregulacyjne wraz z podzielnikami kosztów.
SM Staszica zarządza 91 obiektami, w których znajduje się 5 782 mieszkań. 86 obiektów
zostało poddanych termomodernizacji polegającej na ociepleniu ścian oraz wymianie stolarki okiennej, stanowi to 95% wszystkich obiektów zarządzanych przez spółdzielnię. 34
obiekty zostały zmodernizowane do 2005 r. natomiast pozostała część w latach 20062011.
Kolejną Spółdzielnią Mieszkaniową zlokalizowaną na terenie Gorzowa Wlkp. jest SM Metalowiec zarządzająca 43 obiektami, w których zlokalizowanych jest 1 345 mieszkań. We
wszystkich zasobach spółdzielni zainstalowano zawory termoregulacyjne wraz z podzielnikami kosztów. Ocieplono 14 obiektów, przy czym dwa do 2005 r., natomiast dwanaście
w latach 2006-2011.
183
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Zasoby mieszkaniowe SM Budowlani wynoszą 971 mieszkań zlokalizowanych w 25 obiektach. W 15 obiektach przeprowadzono działania termomodernizacyjne, w skład których
wchodziło: ocieplenie budynków, wymiana okien i drzwi oraz zainstalowano zawory termoregulacyjne wraz z podzielnikami kosztów.
Kolejnym zarządcą nieruchomości prowadzącym działalność na terenie Gorzowa Wlkp.
jest Gorzowskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. (dalej GTBS), pod
zarządem której znajduje się 16 obiektów i 560 mieszkań. Obiekty należące do GTBS
z uwagi na ich relatywnie nowy rok budowy, charakteryzują się bardzo dobrymi parametrami cieplnymi, w związku z czym brak jest konieczności przeprowadzania działań termomodernizacyjnych.
SM Przyszłość z Myśliborza posiada dwa obiekty zlokalizowane na terenie Gorzowa Wlkp.
Termomodernizacja tych obiektów przewidziana jest na lata 2012-2013.
Powyższa analiza wykazała, że w znacznej części obiektów wielorodzinnych zlokalizowanych na terenie Gorzowa Wlkp. zostały przeprowadzone działania termomodernizacyjne.
W dalszym etapie racjonalizacji zużycia nośników energii niezbędnym jest przeprowadzenie działań termomodernizacyjnych w obiektach Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej, którego obiekty jedynie w 6% zostały poddane temu procesowi. Działanie to pozwoli na uzyskanie znacznych oszczędności oraz poprawę efektywności zużycia energii w obiektach
wielorodzinnych zlokalizowanych na terenie miasta.
Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna
Zgodnie z terminologią zawartą w art.3 punkt 2a ustawy Prawo budowlane przez budynek
mieszkalny jednorodzinny należy rozumieć budynek wolnostojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie
nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nie przekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku.
Indywidualny użytkownik budynku jednorodzinnego może przeprowadzić analogiczne
działania w zakresie racjonalizacji użytkowania ciepła w zakresie termorenowacji, jaką
przedstawiono w stosunku do obiektów wielorodzinnych.
Ogólna dostępność i szeroka możliwość wyboru na rynku różnych systemów ogrzewania
budownictwa indywidualnego oraz możliwość korzystania z form wspomagających finansowo procesy modernizacyjne i remontowe spowodowała, że od połowy lat 80 obserwuje
się proces wymiany np. indywidualnych wyeksploatowanych kotłów na kotły nowe o większym wskaźniku sprawności, wymiany systemu zasilania (np. przejście z paliwa stałego na
gazowe), wymiany grzejników itp.
Należy zaznaczyć, że nowe kotły są wsparte pełną automatyką, która umożliwia indywidualną korektę oczekiwanej temperatury w pomieszczeniu. System automatyki umożliwia
również wprowadzenie programu umożliwiającego pracę systemu w określonym przedziale czasowym. System pozwala dostosować zmienne oczekiwane temperatury w pomieszczeniu w różnych okresach dobowych.
184
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Właściciele obiektów jednorodzinnych, mają szeroki zakres dostępności do nowych technologii w zakresie działań wpływających na zmniejszenie zapotrzebowania cieplnego budynku i zmniejszenie kosztów eksploatacji przy zachowaniu efektu komfortu cieplnego.
W nowym budownictwie jednorodzinnym zwiększa się stopień obiektów, które wykorzystują niekonwencjonalne źródła energii.
Właściciele obiektów jednorodzinnych, również mogą ubiegać się o istniejące formy
wsparcia przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Możliwości wsparcia finansowego działań w zakresie racjonalizacji ciepła:
zakres wsparcia wynikający z ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz.U. Nr 223, poz. 1459 z późn. zm.),
szeroki rynek kredytowy (np. tzw. kredyty remontowe) istniejący na rynku bankowym,
dofinansowanie z budżetu gminy w zakresie termomodernizacji budynków (w związku
ze zmianą ustawy POŚ, październik 2010 r.).
Obecnie indywidualny inwestor–właściciel, sam podejmuje decyzję o prowadzeniu działań
w zakresie modernizacji własnego źródła ciepła oraz działań w zakresie termomodernizacji. Przy podjęciu decyzji o określonym sposobie realizacji indywidualny inwestor ma możliwość korzystania z informacji udzielanych przez przedstawicieli technicznych poszczególnych firm działających na rynku w zakresie systemów ogrzewania i docieplania budynków indywidualnych oraz z istniejącego rynku medialnego - specjalistycznych wydawnictw
z zakresu budownictwa.
Budynki użyteczności publicznej
Zlokalizowane obiekty użyteczności publicznej w obszarze miasta charakteryzują się szerokim zakresem architektonicznym. Przy tego typu budynkach należy przeprowadzić indywidualne audyty energetyczne, które uwzględnią indywidualne zapotrzebowanie cieplne
dla danego typu obiektu oraz możliwości ich realizacji z punktu widzenia architektury.
W poniższej tabeli przedstawiono obiekty użyteczności publicznej zlokalizowane na terenie Gorzowa Wlkp. poddane termomodernizacji w latach 2000-2010.
Tabela 12-5 Zestawienie przeprowadzonych działań termomodernizacyjnych w obiektach użyteczności publicznej w latach 2000-2010
Lp.
Kategoria
Nazwa obiektu
Przedszkola
1
Przedszkole Miejskie nr 23
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Miejskie Przedszkole Integracyjne nr 9
Przedszkole Miejskie Nr 16
Przeprowadzone działania termomodernizacyjne w latach 2000 - 2010
Planowana modernizacja
źródła
2006 - ocieplenie ścian szczytowych budynku
2008 - remont pokrycia dachowego z ociepleniem
2010 - kompleksowa termomodernizacja
wymiana stolarki okiennej
2004-2010 wymiana stolarki okiennej, montaż
zaworów termoregulacyjnych
2001-2010 wymiana stolarki okiennej
185
EE
14
15
16
17
18
19
Szkoły
Liceum Plastyczne
20
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1
21
22
IV Liceum Ogólnokształcące
24
Centrum Kształcenia Zawodowego
Gimnazjum nr 4
25
Gimnazjum nr 7
26
27
28
29
30
Gimnazjum nr 9
Szkoła podstawowa nr 1
Szkoła Podstawowa nr 4
Zespół Kształcenia Specjalnego
nr 1
23
31
energoekspert
2006 - ocieplenie ścian zewnętrznych,
2008 - remont pokrycia dachowego wraz z
ociepleniem
2005-2009 wymiana stolarki okienne
2009 - modernizacja węzła cieplnego
2009 - wymiana stolarki okiennej
2007 - prace elewacyjne
2004/2005 - ocieplenie ścian zewnętrznych
2004-2007 - wymiana stolarki okiennej
2010 - wymiana stolarki okiennej, montaż
zaworów termoregulacyjnych wraz z podzielnikami kosztów, wymiana grzejników
wymiana okien, montaż zaworów termoregulacyjnych
2007 - ocieplenie dwóch ścian budynku, wymiana stolarki okiennej
2009 - ocieplenie budynku, wymiana stolarki
okiennej, montaż instalacji solarnej
2008 - kompleksowa termomodernizacja
32
Zespół Szkół nr 6
33
34
35
36
Zespół Szkół Budowlanych
37
Zespół Szkół Ekonomicznych
38
Zespół Szkół Elektrycznych
39
Zespół Szkół Mechanicznych
40
Szkoła Podstawowa Nr 17
41
42
43
Zespół Szkół Odzieżowych
Zespół Szkół Ogrodniczych
Zespół Szkół Sportowych
Zespół Szkół Technicznych i
Ogólnokształcących
Kompleksowa termomodernizacja, montaż
instalacji solarnej
2009 - ocieplenie obiektu
2011- ocieplenie ścian i stropu, wymiana
stolarki okiennej, montaż zaworów termoregulacyjnych
2009 - ocieplenie ścian
2011 - ocieplenie dachu
45
46
47
48
49
Pozostałe
obiekty
użyteczności
publicznej
Miejskie Centrum Kultury
Międzyszkolny Ośrodek Sportowy
Stałe Szkolne Schronisko Młodzieżowe
Żłobek Nr 1
Żłobek Miejski Nr 2
Planowane podłączenie do
sieci ciepłowniczej
2009 - ocieplenie budynku, wymiana stolarki
okiennej, montaż instalacji solarnej
obiekt ocieplony, wymiana stolarki okiennej
44
sp. z o. o.
energia i ekologia
planowane podłączenie do
systemu ciepłowniczego
2012 - planowane podłączenie
do systemu ciepłowniczego
planowane podłączenie do
systemu ciepłowniczego
Zgodnie z powyższą tabelą, w mieście Gorzów Wlkp. zinwentaryzowano 49 obiektów użyteczności publicznej, które zostały poddane termomodernizacji w latach 2000-2010. Wśród
obiektów zidentyfikowano obiekty przedszkolne, szkolne oraz pozostałe obiekty użyteczności publicznej. Dodatkowo w 6 obiektach przewiduje się w najbliższych latach przeprowadzenie działań mających na celu wymianę obecnie funkcjonującego źródła ciepła na
bardziej efektywne. Działania te przełożą się na wzrost efektywności energetycznej obiektów użyteczności publicznej, co pozwoli na ograniczenie kosztów eksploatacyjnych w tych
obiektach.
186
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Poniżej przedstawiono analizę energetyczno-kosztową przeprowadzenia inwestycji polegającej na termomodernizacji przykładowego obiektu szkolnego.
W stosunku do obiektów użyteczności publicznej założono, że działania termomodernizacyjne polegające na etapowej wymianie stolarki okiennej, docieplaniu ścian w obiektach,
w których warunki architektoniczno-konstrukcyjne umożliwiają podjęcie takich działań, wyniesie około 10% (wskaźnik sumaryczny - przyjęty na podstawie analogii do analiz przeprowadzanych w zasobach obiektów użyteczności publicznej w innych miastach) w stosunku do obecnego zapotrzebowania cieplnego.
W ramach bilansu obiektów użyteczności publicznej znaczącą pozycją są obiekty szkolnictwa publicznego (m.in.: przedszkola, szkoły podstawowe, szkoły zawodowe, gimnazja,
licea, zespoły i kompleksy szkolne, itp.). Część tych obiektów to budynki wiekowe, będące
w różnym stanie technicznym - szczególnie w zakresie stanu cieplnego tych obiektów. Ten
obecny stan spowodowany jest istniejącymi zaszłościami niedokapitalizowania działań
remontowych i modernizacyjnych.
Tabela 12-6 Przykładowa analiza energetyczno–kosztowa dla typowego obiektu szkolnego
Budynek
szkolny
Q [kW]
przed
modernizacją
Q [kW]
po
modernizacji
Powierzchnia
użytkowa:
2 400 m2
i kubatura:
8 400 m3
176,8
121,2
Powierzchnia
Powierzchnia
Koszt
ścian przeznacz. okien przezn. do docieplenia
na docieplenie
wymiany
ścian
[m2]
[m2]
[zł]
1 540
480
135 100
Koszt wymiany
stolarki okiennej
[zł]
Suma
kosztów
[zł]
204 000
339 100
Źródło: opracowanie własne na podstawie ofert firm branżowych z 2009 roku
Termomodernizacja jw. to droga związana z wydatkowaniem znacznych środków finansowych. Przy właściwej analizie wielkości energetycznych związanych z zasilaniem budynku,
czy grupy budynków można niskonakładowo (np. przez negocjacje umów dostawy energii,
zoptymalizowanie pracy urządzeń itp.) znacznie ograniczyć koszty i zużycie energii
w obiekcie.
12.5 Racjonalizacja użytkowania paliw gazowych
Przy rozpatrywaniu działań związanych z racjonalizacją użytkowania paliw należy wziąć
pod uwagę cały ciąg logiczny operacji związanych z ich użytkowaniem:
pozyskanie paliw;
przesył do miejsca użytkowania;
dystrybucja;
wykorzystanie paliw gazowych;
wykorzystanie efektów stosowania paliw gazowych.
W tym ciągu pozyskanie paliw pozostaje całkowicie poza zasięgiem Gorzowa Wlkp. (zarówno pod względem geograficznym, jak i organizacyjno-prawnym), a co więcej w znacznej mierze poza granicami Polski, stąd kwestia ta została całkowicie pominięta. Również
problemy związane z długodystansowym przesyłem gazu stanowią zagadnienie o charakterze ponadlokalnym, które powinno być analizowane w skali nawet ponadwojewódzkiej.
187
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Pozostałe problemy są natomiast zagadnieniami, które winny być analizowane z punktu
widzenia polityki energetycznej Gorzowa Wlkp. Stąd też zostały one omówione poniżej.
Zmniejszenie strat gazu w systemie dystrybucji - działania dystrybutorów
Działania związane z racjonalizacją użytkowania gazu związane z jego dystrybucją sprowadzają się do zmniejszenia strat gazu.
Straty gazu w sieci dystrybucyjnej spowodowane są głównie następującymi przyczynami:
nieszczelności na armaturze - dotyczą zarówno samej armatury, jak i jej połączeń
z gazociągami (połączenia gwintowane lub przy większych średnicach kołnierzowe) zmniejszenie przecieków gazu na samej armaturze w większości wypadków będzie
wiązało się z jej wymianą;
sytuacje związane z awariami (nagłymi nieszczelnościami) i remontami (gaz wypuszczany do atmosfery ze względu na prowadzone prace) - modernizacja sieci wpłynie na
zmniejszenie prawdopodobieństwa awarii.
Należy podkreślić, że zmniejszenie strat gazu ma trojakiego rodzaju znaczenie:
efekt ekonomiczny: zmniejszenie strat gazu powoduje zmniejszenie kosztów operacyjnych przedsiębiorstwa gazowniczego, co w dalszym efekcie powinno skutkować
obniżeniem kosztów zaopatrzenia w gaz dla odbiorcy końcowego;
metan jest gazem powodującym efekt cieplarniany, a jego negatywny wpływ jest
znacznie większy niż dwutlenku węgla, stąd też ze względów ekologicznych należy
ograniczać jego emisję;
w skrajnych przypadkach wycieki gazu mogą lokalnie powodować powstawanie stężeń zbliżających się do granic wybuchowości, co zagraża bezpieczeństwu.
Generalnie niemal całość odpowiedzialności za działania związane ze zmniejszeniem strat
gazu w jego dystrybucji spoczywa na spółkach: Wielkopolskiej Spółce Gazownictwa Sp.
z o.o. oraz EWE Energia Sp. z o.o.
Ze względu na fakt, że w warunkach zabudowy miejskiej, zwłaszcza na terenach śródmiejskich bardzo istotne znaczenie mają koszty związane z zajęciem pasa terenu, uzgodnieniem prowadzenia różnych instalacji podziemnych oraz zwłaszcza z odtworzeniem nawierzchni, jest rzeczą celową, aby wymiana instalacji podziemnych różnych systemów
(gaz, woda, kanalizacja, kable energetyczne i telekomunikacyjne itd.) była prowadzona
w sposób kompleksowy.
Racjonalizacja wykorzystania paliw gazowych
Paliwo gazowe na terenie Gorzowa Wlkp. wykorzystywane jest głównie do następujących
celów:
wytwarzanie ciepła (w postaci gorącej wody lub pary);
bezpośrednie przygotowywanie ciepłej wody użytkowej;
przygotowywanie posiłków w gospodarstwach domowych i obiektach zbiorowego żywienia;
cele bezpośrednio technologiczne.
188
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Sprawność wykorzystania gazu w każdym z powyższych sposobów uzależniona jest od
cech samych urządzeń oraz od sposobu ich eksploatacji.
W przypadku wytwarzania ciepła w kotłach gazowych efekty można uzyskać poprzez wymianę urządzeń. Wzrost sprawności dla nowych urządzeń wynika z uwzględnienia następujących rozwiązań technicznych:
lepsze rozwiązanie układu palnikowego oraz układu powierzchni ogrzewalnych kotła
pozwalające na zwiększenie nominalnej sprawności kotła, a co za tym idzie sprawności średnio-eksploatacyjnej;
stosowanie zapalaczy iskrowych zamiast dyżurnego płomienia (dotyczy to przede
wszystkim małych kotłów gazowych stosowanych jako indywidualne źródła ciepła),
efekt ten ma szczególnie istotne znaczenie przy mniejszych obciążeniach cieplnych
kotła;
lepszy dobór wielkości kotła - unikanie przewymiarowania;
stosowanie kotłów kondensacyjnych, pozwalających odzyskać ze spalin ciepło parowania pary wodnej zawartej w spalinach (stąd sprawność nominalna odniesiona do
wartości spalania gazu jest większa od 100%). Jednak ich stosowanie wymaga niskotemperaturowego układu odbioru ciepła oraz układu do neutralizacji i odprowadzenia
kondensatu.
Brak jest danych na temat stanu technicznego i rozwiązań projektowych kotłów gazowych
stosowanych przez małych odbiorców, jednakże biorąc pod uwagę tempo przyrostu liczby
kotłów w ostatnim dziesięcioleciu można szacować, że co najmniej połowa kotłów gazowych stanowiących indywidualne źródło zasilania to nowoczesne kotły o wysokiej sprawności. Oznacza to, że potencjał oszczędności gazu w przypadku tych odbiorców nadal
istnieje.
W przypadku przygotowywania ciepłej wody użytkowej w podgrzewaczach przepływowych
największe możliwości oszczędności należy wiązać z:
lepszym rozwiązaniem układu palnikowego oraz układu powierzchni ogrzewalnych
podgrzewacza;
stosowanie zapalaczy iskrowych zamiast dyżurnego płomienia.
W przypadku gazowych podgrzewaczy przepływowych brak jest danych na temat ich stanu technicznego - można jednak szacować, że zdecydowana większość wyposażona jest
w znicze dyżurne.
Udział gazu zużywanego na przygotowywanie posiłków w gospodarstwach domowych
i obiektach zbiorowego żywienia jest stosunkowo wysoki (w związku z bardzo dużą ilością
mieszkań, gdzie kuchnia gazowa jest jedynym odbiornikiem gazu). Określenie możliwych
oszczędności związanych z poprawą sprawności urządzeń jest trudne, jednak jego efekt
będzie dużo mniejszy niż skutki zmniejszania zapotrzebowania gazu ze względu na zmianę technologii przygotowania posiłków.
Zmiany zapotrzebowania gazu na cele bezpośrednio technologiczne, spowodowane podwyższeniem sprawności wytwarzania, wymagają indywidualnych ocen dla każdego
189
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
z odbiorców. Jednak będą mniejsze od zmian zapotrzebowania gazu związanych z wahaniami produkcji.
Reasumując, najważniejsze kierunki zmian zapotrzebowania gazu będą polegały na:
działaniach racjonalizujących zużycie gazu na cele ogrzewania u istniejących odbiorców (zarówno po stronie samego wytwarzania ciepła jak i w dalszej kolejności ogrzewania);
przechodzeniu odbiorców korzystających z innych rodzajów ogrzewania na ogrzewanie gazowe - będzie się ono odbywać stopniowo i ze względu na rozproszony charakter tego procesu, nie zostanie w pełni zrealizowane. Ponadto dla części przypadków
odbiorcy zostaną przyłączeni do systemu ciepłowniczego;
stopniowym odchodzeniu od wykorzystania gazu do celów przygotowania posiłków będzie to wynikało z kilku przyczyn:
konieczność remontów wewnętrznych instalacji gazowych spowoduje koszty, które
przy wykorzystaniu gazu tylko na cele kuchenne nie będą miały uzasadnienia ekonomicznego (taniej będzie przystosować instalację elektryczną),
cena gazu dla odbiorców grupy taryfowej W-1 będzie rosła szybciej niż przeciętna
dla gazu, a udział opłaty stałej może się zwiększyć,
istniejące urządzenia elektryczne, zwłaszcza specjalistyczne, stanowią atrakcyjną
konkurencję wobec kuchni gazowych czy nawet gazowo-elektrycznych;
przyłączaniu odbiorców nowo wybudowanych.
12.6 Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej
Przy rozpatrywaniu działań związanych z racjonalizacją użytkowania energii elektrycznej
należy wziąć pod uwagę cały ciąg operacji związanych z użytkowaniem tej energii:
wytwarzanie energii elektrycznej;
przesył w krajowym systemie energetycznym;
dystrybucja;
wykorzystanie energii elektrycznej;
wykorzystanie efektów stosowania energii elektrycznej.
Uwolnienie rynku energii elektrycznej i wprowadzenie konkurencji wytwórców energii elektrycznej może stanowić bodziec do poprawy efektywności wytwarzania energii elektrycznej. Instrumentem wywołującym dodatkowy nacisk w tym kierunku jest wejście pełnego
dostępu odbiorców do wyboru dostawcy energii elektrycznej.
Gorzów Wlkp. nie ma wpływu na długodystansowy przesył energii elektrycznej w krajowym systemie energetycznym i z tego względu zagadnienie to pominięto w dalszych analizach.
Pozostałe problemy są natomiast zagadnieniami, które winny być analizowane z punktu
widzenia polityki energetycznej Gorzowa Wlkp. Stąd też zostały one omówione w kolejnych podrozdziałach.
190
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
12.6.1 Źródła energii elektrycznej - działania producentów
Zgodnie z rozdziałem 6 niniejszego opracowania koncesjonowana działalność w zakresie
wytwarzania energii elektrycznej na terenie Gorzowa Wielkopolskiego prowadzona jest
przez Elektrociepłownię Gorzów pozostającą w strukturze Polskiej Grupy Energetycznej
S.A. Zgodnie z powyższym wszelkie działania mające na celu racjonalizację wytwarzania
energii elektrycznej w tym źródle powinny być realizowane przez jego właściciela.
12.6.2 Ograniczenie strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym - działania
dystrybutorów
Najważniejszymi kierunkami zmniejszania strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym są:
zmniejszenie strat przesyłowych w liniach energetycznych;
zmniejszenie strat jałowych w stacjach transformatorowych.
W przypadku stacji transformatorowych zagadnienie zmniejszania strat rozwiązywane jest
poprzez monitorowanie stanu obciążeń poszczególnych stacji transformatorowych i gdy
jest to potrzebne na skutek zmian sytuacji, wymienianie transformatorów na inne, o mocy
lepiej dobranej do nowych okoliczności. Działania takie są na bieżąco prowadzone przez
ENEA Operator Sp. z o.o. na przykład poprzez realizację projektu „Ograniczenie strat
energii poprzez wymianę transformatorów SN/nn na energooszczędne w ENEA Operator”
realizowanego w ramach Działania 9.2 „Efektywna dystrybucja energii”, współfinansowanego z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Generalnie należy stwierdzić, że podmiotami w całości odpowiedzialnymi za zagadnienia
związane ze zmniejszeniem strat w systemie dystrybucji energii elektrycznej na obszarze
Miasta są przedsiębiorstwa dystrybucyjne (ENEA Operator Sp. z o.o. i PKP Energetyka S.A. Pomorski Rejon Dystrybucji).
12.6.3 Poprawienie efektywności wykorzystania energii elektrycznej – inteligentne
opomiarowanie
Zgodnie z postanowieniami tzw. trzeciej dyrektywy klimatycznej („Dyrektywa 2006/32/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 roku w sprawie efektywności
końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych”) państwa członkowskie są zobowiązane do zainstalowania 80% tzw. inteligentnych systemów pomiaru do roku 2020.
Na mocy dyrektywy obowiązek wprowadzenia inteligentnych systemów uzależniony jest
od przeprowadzenia ekonomicznej oceny wszystkich długoterminowych kosztów i korzyści
dla rynku oraz indywidualnego konsumenta lub od oceny, która forma inteligentnego pomiaru jest uzasadniona z ekonomicznego punktu widzenia i najbardziej opłacalna oraz
w jakim czasie wdrożenie jest wykonalne.
Obecnie można wyróżnić dwa systemy inteligentnego wykorzystywania energii:
Smart Grid,
Smart Metering.
191
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Smart Grid – technologia pozwalająca na integracje sieci elektroenergetycznych z sieciami
IT w celu poprawy efektywności energetycznej, aktywizacji odbiorców, poprawy konkurencji, zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego i łatwiejszego przyłączenia do odnawialnych źródeł energii.
Smart Metering – wprowadzenie nowoczesnych urządzeń pomiarowych na każdym etapie
pracy sieci elektroenergetycznych, w tym wymianę istniejących systemów liczników na
liczniki wyposażone w możliwość dwustronnej komunikacji.
Do największych zalet Smart Meteringu zaliczyć można możliwość naliczania kosztów za
rzeczywiście zużytą ilość energii. Wraz z uruchomieniem systemu obliczanie kosztów
energii elektrycznej na podstawie prognoz przestanie funkcjonować, w zamian koszty zostaną wyliczane na podstawie rzeczywistego zużycia. Wprowadzenie systemu da również
możliwość elastycznego dostosowania taryfy dla indywidualnych potrzeb odbiorców.
Smart Metering pozwoli również na sprawną zmianę dostawcy energii elektrycznej, co pozwoli na wzrost poziomu konkurencji rynku elektroenergetycznego.
Uproszczony schemat funkcjonowania systemu inteligentnego opomiarowania przedstawia poniższy schemat.
Rysunek 12-1 Uproszczony schemat funkcjonowania systemu inteligentnego opomiarowania
Źródło: „Wdrożenie inteligentnego opomiarowania w Polsce.” Ernst&Young, luty 2010
192
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Prowadząca działalność w zakresie elektroenergetyki na terenie miasta grupa ENEA Operator Sp. z o.o. planuje działania mające na celu wdrażanie rozwiązań smart grid.
12.6.4 Analiza i ocena możliwości wykorzystania energii elektrycznej na potrzeby
ogrzewania
Ogrzewanie elektryczne polega na bezpośrednim wykorzystaniu przemiany energii elektrycznej na ciepło w pomieszczeniu za pomocą m.in. grzejników elektrycznych, listew
przypodłogowych oraz ogrzewania podłogowego lub sufitowego za pomocą kabli czy mat
grzejnych.
Ogrzewanie elektryczne w ostatnich czasach jest szeroko propagowane i zdobywa sobie
coraz więcej zwolenników. Jego zastosowanie pociąga za sobą wysokie koszty eksploatacyjne przy relatywnie niskich inwestycyjnych. Na rynku dostępnych jest wiele urządzeń
grzewczych wykorzystujących energię elektryczną. Decydując się na ogrzewanie elektryczne należy zwrócić uwagę na odpowiedni dobór mocy. Istotne bowiem jest nie tylko
zapewnienie komfortu cieplnego, ale również najniższych kosztów inwestycyjnych
i eksploatacyjnych.
Wśród zalet, jakie posiada ogrzewanie elektryczne należy wymienić:
powszechną dostępność źródła energii (np. na terenach, gdzie rozwija się budownictwo jednorodzinne, a brak tam uzbrojenia w gaz lub sieci ciepłownicze);
niskie nakłady inwestycyjne - instalacja elektryczna musi być wykonana w każdym budynku; ogrzewanie elektryczne wyklucza konieczność budowy dodatkowych pomieszczeń na kotłownie, składowanie paliwa i popiołu, brak także (w przypadku modernizacji obiektu) potrzeby ochrony komina przed działaniem spalin (jak np. w przypadku kotłowni gazowych);
komfort i bezpieczeństwo użytkowania (nie występuje zagrożenie wybuchem lub zaczadzeniem, brak potrzeby gromadzenia materiałów łatwopalnych - paliwa);
bezpośrednie i dokładne opomiarowanie zużytej energii;
możliwość optymalizacji zużycia energii - duża możliwość regulacji temperatury, również osobno dla poszczególnych pomieszczeń w mieszkaniu;
brak strat ciepła na doprowadzeniach, zarówno wewnątrz budynku, jak i do budynku;
możliwość zaspokojenia wszystkich potrzeb energetycznych mieszkańców budynku za
pomocą jednego nośnika energii;
stała gotowość eksploatacyjna - możliwość zaspokojenia potrzeby ogrzewania poza
sezonem grzewczym;
możliwość instalowania grzejników o różnych gabarytach, zależnie od potrzeb występujących w danym pomieszczeniu;
niskie koszty naprawy i obsługi;
instalacje ogrzewania elektrycznego nie wymagają działań konserwacyjnych;
duża sprawność i trwałość urządzeń;
„ekologiczność” ogrzewania - szczególnie w miejscu jego użytkowania. Emisja zanieczyszczeń odbywa się w miejscu wytwarzania energii elektrycznej (w przypadku, gdy
nie jest ona wytwarzana w sposób ekologiczny).
193
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Do wad ogrzewania elektrycznego należy zaliczyć:
wysokie koszty eksploatacji - średnie koszty są wyższe niż dla ogrzewania gazowego,
olejowego, czy w przypadku opalania drewnem. Zakłady Energetyczne czynią starania
w celu zwiększenia konkurencyjności ogrzewania elektrycznego w stosunku do innych
mediów. Służy temu szeroka akcja marketingowa poparta tworzeniem specjalnych
grup taryfowych. Niektóre zakłady elektroenergetyczne posiadają kilka odmian swoich
taryf dwu- lub trójstrefowych.
Poniżej wymieniono niektóre rodzaje ogrzewania opartego na wykorzystaniu energii elektrycznej wraz z krótkim opisem:
podłogowe (kablowe, przy pomocy mat grzewczych) - ciepło rozchodzi się od dołu ku
górze i równomiernie całodobowo ogrzewa pomieszczenie, możliwość regulowania
temperatury; instalacja nie wymaga konserwacji i jest niewidoczna;
sufitowe (z użyciem folii grzewczych) - równomierny rozkład temperatury, instalacja
niewidoczna pokryta np. tapetą;
listwy grzejne - system składający się z dowolnej ilości modułów;
piece akumulacyjne (statyczne lub z dynamicznym rozładowaniem) - zasilanie tańszą
energią „nocną”;
elektryczne kotły c.o. - przepływowe i akumulacyjne;
grzejniki konwektorowe - nie wymagają dodatkowych instalacji, mają małe wymiary
i niewielki ciężar;
ogrzewacze promiennikowe - ogrzewanie nakierowane na konkretne miejsca
w ogrzewanym pomieszczeniu;
grzejniki nawiewne - dmuchawy gorącego powietrza ogrzanego przez grzałki elektryczne;
montaż grzałek w piecach węglowych - system tani (przy wykorzystaniu w czasie tańszej strefy taryfy nocnej), ale przestarzały i niezapewniający jednakowego rozkładu
temperatury w pomieszczeniu.
Możliwość wykorzystania energii elektrycznej jako nośnika ciepła w budownictwie mieszkaniowym musi wiązać się z istnieniem odpowiednich rezerw w systemie elektroenergetycznym na danym terenie. Istotny czynnik stymulujący stanowić może stworzenie przez
ENEA Operator Sp. z o.o. grup taryfowych preferujących w większym stopniu, niż dotychczasowa taryfa dwustrefowa, odbiorców korzystających z ogrzewania elektrycznego. Aktualnie nie wydaje się być zbyt racjonalnym lansowanie stosowania w nowej zabudowie
ogrzewania opartego na wykorzystaniu energii elektrycznej, głównie z uwagi na jego wysokie koszty eksploatacyjne.
Celowym wydaje się wykorzystanie tego rodzaju ogrzewania na obszarach, na których
dokonuje się rewitalizacji zabudowy, czy też modernizacji istniejącego sposobu ogrzewania będącego często źródłem „niskiej emisji” (zmiany sposobu ogrzewania mieszkań za
pomocą pieców ceramicznych i etażowych ogrzewań węglowych). Zastosowanie energii
elektrycznej jako źródła energii cieplnej podyktowane może być również brakiem możliwości technicznych zastosowania innego nośnika energii (np. obiekt zabytkowy). Przy poAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
194
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
dejmowaniu działań zmierzających do wykorzystania ogrzewania elektrycznego należy
brać pod uwagę możliwości istniejącej w danym rejonie infrastruktury elektroenergetycznej.
W przypadku zmiany sposobu ogrzewania z węglowego na system elektroenergetyczny
konieczne jest wykonanie inwestycji (w najprostszej formie) obejmujących:
przygotowanie sieci elektroenergetycznych do zwiększonego poboru mocy; wymianę
liczników jednofazowych na liczniki trójfazowe, dwu- lub trójstrefowe;
zamontowanie w mieszkaniach grzejników elektrycznych wraz z regulatorami temperatury lub zabudowa w istniejących piecach kaflowych grzałek elektrycznych
z regulatorami temperatury.
Przed wykonaniem inwestycji polegającej na konwersji ogrzewania z węglowego na system elektroenergetyczny celowym jest potwierdzenie wielkości energetycznych budynku
dla określenia jego dokładnego zapotrzebowania na moc cieplną i rocznego zużycia ciepła
(najlepiej poprzez wykonanie audytu energetycznego).
Biorąc pod uwagę wielkość kosztów eksploatacyjnych oraz zakres występowania ogrzewań elektrycznych w istniejącej zabudowie zakłada się, że energia elektryczna będzie stanowiła alternatywne źródło energii cieplnej w Mieście w ograniczonym zakresie. Jej zastosowanie będzie uzależnione od dyspozycyjności sieci elektroenergetycznej w danym obszarze. Głównymi odbiorcami energii elektrycznej na potrzeby ogrzewania mają być modernizowane budynki mieszkalne i usługowe.
12.6.5 Racjonalizacja zużycia energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia ulicznego
Modernizacja oświetlenia poprzez samą zamianę źródeł światła (elementu świecącego
i oprawy) już stwarza duże możliwości oszczędzania.
Zgodnie z art.18 ustawy Prawo energetyczne do zadań własnych miasta należy planowanie i finansowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na jej terenie.
Przy doborze odpowiedniego oświetlenia istotne są parametry i koszty eksploatacji systemu oświetleniowego. Nie bez znaczenia jest tutaj poczucie bezpieczeństwa mieszkańców.
Istotnym czynnikiem jest właściwy dobór źródeł światła: żarówek, źródeł niskonapięciowych, lamp sodowych i rtęciowych, żarówek metalohalogenkowych, świetlówek oraz źródeł typu White Son. Obecnie istnieje wiele nowoczesnych materiałów i technologii umożliwiających uzyskanie odpowiedniej jakości oświetlenia. Nastąpił rozwój lamp wysokoprężnych sodowych z coraz to mniejszymi mocami. Istotnym czynnikiem doboru prawidłowego
oświetlenia jest również energooszczędność. Ważne jest, by zastosować takie oprawy,
które zapewnią prawidłowy rozsył światła i będą wyposażone w wysokiej klasy odbłyśniki.
Źródła światła powinny, przy możliwie małej ilości dostarczanej energii elektrycznej, posiadać wysoką skuteczność świetlną. Obecnie nie stanowi problemu wybór prawidłowego
oświetlenia. Na rynku jest wielu krajowych i zagranicznych producentów opraw oświetleniowych, które doskonale sprawdzają się w warunkach zewnętrznych.
195
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Nowoczesnym rozwiązaniem w dziedzinie oświetlenia ulicznego są obecnie hybrydowe
systemy zasilania, które do działania nie potrzebują podłączenia do sieci energetycznej.
Hybrydowe światła uliczne działają w oparciu o elektryczność powstałą poprzez przechwytywanie energii słonecznej za pomocą paneli słonecznych oraz energii wiatru przy użyciu
silników wiatrowych. Kombinacja ta sprawia, że systemy są bardziej praktyczne
w stosunku do systemów oświetleniowych opierających się jedynie na energii słonecznej.
Hybrydowa lampa uliczna oprócz tradycyjnych komponentów składa się z turbiny wiatrowej o mocy 400 W, dwóch ogniw fotowoltaicznych (260 W) oraz akumulatorów wykonanych w technologii VRLA-żel z elektrolitem uwięzionym w strukturze żelu krzemowego
SiO2, każdy 230 Ah. Wyposażona jest także w sterownik światła ulicznego, który umożliwia modulację szerokości impulsu oraz w technologię ochrony przed przeciążeniem w celu
sterowania ładowaniem akumulatora. Kieruje on również pracą światła poprzez nastawianie czasu lub poprzez odczytywanie poziomu światła przy pomocy modułu komórki PV.
Lampy hybrydowe mogą być montowane tam, gdzie doprowadzenie energii jest nieopłacalne. Bez słońca i wiatru, przy akumulatorze naładowanym do pełna, potrafią świecić po
10-14 h przez 4 do 5 dni.
Wiatrowo-słoneczna metoda oświetlenia jest samowystarczalna, niezależna, jak również
eliminuje potrzebę budowania ziemnych łączy elektrycznych, które są typowe dla konwencjonalnych systemów oświetleń ulicznych.
Wg efektów kompleksowej modernizacji oświetlenia ulicznego w innych gminach w kraju,
całkowita modernizacja oświetlenia może przynieść ograniczenie zużycia energii na poziomie około 50%, co w sposób oczywisty uzasadnia konieczność dynamicznej realizacji
działań modernizacyjnych.
Technicznie racjonalizacja zużycia energii na potrzeby oświetlenia ulicznego jest możliwa
w dwu podstawowych płaszczyznach:
przez wymianę opraw i źródeł świetlnych na energooszczędne;
poprzez kontrolę czasu świecenia - zastosowanie wyłączników przekaźnikowych, które dają lepszy efekt (niż zmierzchowe), w postaci dokładnego dopasowania do warunków świetlnych czasu pracy.
Elementem racjonalnego użytkowania energii elektrycznej na oświetlenie uliczne jest, poza powyższym, dbałość o regularne przeprowadzanie prac konserwacyjno-naprawczych
i czyszczenia opraw.
Popularną praktyką w naszym kraju jest to, iż zakłady elektroenergetyczne obciążają gminy nie tylko kosztami energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia, ale również (osobno)
kosztami konserwacji oświetlenia.
Miasto odpowiadając za oświetlenie na swoim terenie i ponosząc koszty związane
z konserwacją oświetlenia, powinno dążyć do przejęcia całości majątku oświetleniowego.
W sytuacji takiej konserwacja oświetlenia staje się usługą na rzecz miasta, której wykonawca winien zostać wybrany zgodnie z zapisami ustawy o zamówieniach publicznych, co
może przynieść znaczne oszczędności.
196
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
12.7 Propozycja działań (rozwiązań) organizacyjnych w Urzędzie Miasta
– energetyk miejski
Zgodnie z ustawą Prawo Energetyczne do zadań samorządu terytorialnego należy planowanie i organizacja zaopatrzenia w nośniki energii.
W ramach struktury organizacyjnej Urzędu Miasta Gorzowa Wlkp. wyodrębniono Wydział
Infrastruktury Miejskiej, którego działania polegają m.in. na prowadzeniu spraw w zakresie
zaopatrzenia w energię elektryczną służącą do oświetlenia ulic, placów i dróg.
Żeby planować i organizować zaopatrzenie w energię trzeba dysponować wiedzą fachową
w danej dyscyplinie, a zatem dla właściwej realizacji nałożonego na samorząd obowiązku
należy w strukturze wspierającej zarządzającego miastem prezydenta dysponować wyspecjalizowanym doradcą ds. energetyki - Energetykiem miejskim.
Energetyk miejski w oparciu o fachowo przygotowane planowanie energetyczne będzie
mógł prowadzić działania mające na celu poprawę racjonalizacji i efektywności użytkowania energii.
Obserwacje, z różnym skutkiem działających w zakresie energetyki gminnej samorządów
lokalnych, w ramach prac związanych z opracowywaniem dla nich dokumentów lokalnego
planowania energetycznego, pozwoliły na określenie grupy celów, jakimi energetyk miejski
powinien się zająć. Są to głównie:
1. planowanie i zarządzanie gospodarką energetyczną w zakresie obowiązków
nałożonych na gminy przez właściwe ustawy;
2. stworzenie systemu zarządzania energią w gminnych obiektach użyteczności
publicznej;
3. monitorowanie systemu oświetlenia ulicznego w celu poprawy jego efektywności
i racjonalnego zużycia energii elektrycznej;
4. kształtowanie spójnej polityki energetycznej w Mieście, zmierzającej do obniżenia
zużycia energii oraz zmniejszenia obciążenia środowiska naturalnego;
5. propagowanie nowych rozwiązań w dziedzinie energetyki, w tym alternatywnych
źródeł energii.
W celu prawidłowej realizacji tak szerokiego zakresu działań w obszarze energetyki stawianego przed Energetykiem Miejskim proponuje się powołanie (wraz z nim) specjalnego
zespołu – Miejskiego Zespołu Energetyki (dalej MZE), którego głównym zadaniem będzie,
w oparciu o fachowo przygotowane planowanie energetyczne, zapewnienie efektywnego
wdrożenia, co w konsekwencji przyniesie racjonalizację użytkowania energii.
W skład Miejskiego Zespołu Energetyki winny wchodzić specjaliści:
Specjalista ds. elektroenergetycznych – odpowiedzialność w zakresie oświetlenia
ulicznego oraz planowania energetycznego w gminie;
Specjalista ds. ciepłowniczych – odpowiedzialność w zakresie zaopatrzenia obiektów
gminnych w ciepło,
Specjalista ds. gazowniczych – odpowiedzialność w zakresie zaopatrzenia obiektów
gminnych w paliwa gazowe.
197
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
W obrębie poszczególnych celów ustalone powinny zostać następujące zadania, wchodzące w kompetencje MZE:
Ad.1. Planowanie i zarządzanie gospodarką energetyczną
Ogólny nadzór nad realizacją polityki energetycznej na obszarze gminy, określonej
w „Aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe Miasta Gorzowa Wielkopolskiego”.
Monitorowanie danych dla oceny realizacji Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczna i paliwa gazowe.
Opiniowanie rozwiązań przyjętych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.
Uzgadnianie rozwiązań wnioskowanych przez odbiorców lub określonych w trybie
ustalania warunków zabudowy lub pozwoleń na budowę, w zakresie gospodarki energetycznej dla nowych inwestycji lub zmiany użytkowania obiektów.
Opiniowanie–uzgadnianie z odbiorcami energii wyboru nośnika do celów grzewczych
dla nowych inwestycji lub obiektów modernizowanych, których projektowana moc
cieplna jest większa od 100 kW.
Ad. 2. Zarządzanie energią w gminnych obiektach użyteczności publicznej:
Gromadzenie oraz aktualizowanie danych o gminnych obiektach komunalnych użyteczności publicznej.
Monitorowanie zużycia energii w gminnych obiektach użyteczności publicznej poprzez
comiesięczne zbieranie i analizowanie danych.
Wizytowanie obiektów komunalnych w celu oceny stanu technicznego instalacji oraz
w celu oceny ich bieżącej eksploatacji.
Wykonywanie analiz i raportów z monitoringu obiektów oraz opracowywanie zaleceń
dla zarządców, w zakresie użytkowania energii lub jej nośników.
Monitorowanie temperatur wewnętrznych w budynkach użyteczności publicznych oraz
temperatur zewnętrznych dla potrzeb benchmarkingu obiektów.
Monitorowanie treści umów na dostawę energii lub jej nośników oraz opiniowanie projektów nowych umów.
Opracowywanie harmonogramów wykonywania raportów energetycznych i audytów
energetycznych oraz udział w przygotowaniu założeń i zakresu tych projektów oraz
udział w ich odbiorze.
Współpraca z innymi Wydziałami Urzędu Miasta przy opracowywaniu planów
i harmonogramów przedsięwzięć termomodernizacyjnych, studiów wykonalności oraz
analiz techniczno-ekonomicznych.
Pozyskiwanie dokumentacji wykonanych przedsięwzięć termomodernizacyjnych
i innych przedsięwzięć inwestycyjnych oraz uaktualnianie na ich podstawie informacji
o obiektach.
Analiza efektów energetycznych i ekologicznych, uzyskanych w wyniku działań inwestycyjnych w zakresie oszczędności energii cieplnej.
Prognozowanie efektów energetycznych i ekologicznych dla projektowanych działań
termomodernizacyjnych.
Prognozowanie zużycia energii i jej nośników w gminnych obiektach użyteczności publicznej.
198
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Prezentowanie wyników pracy zespołu w formie corocznego sprawozdania, zawierającego opis istniejącego stanu energetycznego obiektów, zmian jakie nastąpiły w tym
okresie wraz z opisem efektów uzyskanych w wyniku ich wprowadzenia, wskazanie
niezbędnych zabiegów służących obniżeniu energochłonności obiektów i środków finansowych na ich realizację.
Ad. 3. Monitorowanie systemu oświetlenia ulic i miejsc publicznych:
Monitorowanie zużycia energii elektrycznej oraz kosztów ponoszonych na utrzymanie
sieci, oświetlenia ulic i miejsc publicznych.
Prowadzenie elektronicznej ewidencji sieci oświetlenia ulic i miejsc publicznych.
Planowanie rozwoju sieci oświetleniowej we współpracy z Wydziałem Infrastruktury
Miejskiej.
Propagowanie nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych w dziedzinie oświetlenia ulic.
Ad. 4. Kształtowanie spójnej polityki energetycznej w Mieście:
Opiniowanie programów i planów przedsiębiorstw energetycznych.
Współpraca z sąsiednimi gminami z zakresie polityki energetycznej, w tym opiniowanie założeń i planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.
Opiniowanie zamierzeń inwestycyjnych gminnych jednostek w zakresie dotyczącym
przyjętych rozwiązań zaopatrzenia w energię i jej nośniki.
Ad. 5. Propagowanie nowych rozwiązań w dziedzinie energetyki:
Inicjowanie oraz wspieranie inicjatyw zmierzających do stosowania alternatywnych
źródeł energii.
Propagowanie idei oszczędzania energii; udział w programach edukacyjnych w dziedzinie racjonalnego korzystania z energii.
Propagowanie nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych w dziedzinie oświetlenia ulic.
Gromadzenie informacji w zakresie innowacji, nowych technologii w dziedzinie
oszczędzania energii i środowiska oraz prowadzenie doradztwa w tym zakresie.
Współpraca z krajowymi i zagranicznymi organizacjami propagującymi racjonalne
użytkowanie i zarządzanie energią.
Realizacja ww. zadań przez MZE opierać się powinna na bazie danych, zawierającej informacje na temat obecnego i przyszłego zapotrzebowania na nośniki energetyczne przez
wszystkie obiekty należące do Miasta. Sporządzona baza powinna mieć charakter dynamicznie zmieniającego się i aktualizowanego zestawienia, które będzie pozwalało na bieżącą kontrolę zużycia nośników energii przez poszczególne obiekty oraz prognozowanie
wielkości zakupu energii w kolejnych latach. Taka wiedza pozwoli na porównanie zużycia
pomiędzy obiektami oraz na korygowanie ewentualnych odchyleń w zakresie mocy zamówionej i wielkości zużytej energii. To z kolei pozwoli na kompleksowe zarządzanie energią
w obiektach należących do Miasta w zakresie zapotrzebowania na nośniki energetyczne
oraz da możliwość stałej kontroli i optymalizacji wydatków, ponoszonych przez Miasto na
regulowanie zobowiązań związanych z dostarczaniem mediów.
199
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Pełne wdrożenie systemu zarządzania energią w obiektach gminnych wymaga systematycznego rozwijania bazy danych. Określenie bazy wyjściowej dla analiz poszczególnych
obiektów i stworzenie systemu monitoringu kosztów i zużycia energii w obiektach jest niezbędnym narzędziem, w oparciu o które można programować zakup, określać i realizować
działania w pierwszej kolejności koncentrujące się głównie na korektach zawartych umów
z dostawcami energii. Dalej - określenie kosztów i realizacja działań niskonakładowych
w obiektach miejskich wytypowanych na drodze analizy. Systemem tym objąć również
można oświetlenie uliczne.
W dalszej kolejności należy określić i wybrać do realizacji działania wysokonakładowe,
uporządkować stan własności oświetlenia ulicznego w celu przeprowadzenia docelowo
jego pełnej modernizacji i włączenia do systemu grupowego zakupu energii.
Stałe i właściwe działanie tego systemu związane jest również z koordynacją realizacji
doraźnych działań modernizacyjnych, monitoringiem inwestycji w sektorze energetycznym,
mającym na celu ograniczenie kosztów środowiskowych na terenie Miasta oraz stałym
monitoringiem i aktualizacją baz danych obiektów oraz monitoringiem inwestycji w sektorze energetycznym po stronie przedsiębiorstw energetycznych.
Energetyk Miejski realizując swoje zadania powinien również koordynować działania remontowe i modernizacyjne z wdrażaniem przedsięwzięć zmniejszających zużycie i koszty
energii, w pierwszej kolejności wybierać takie obiekty, które charakteryzują się znacznymi
kosztami energii oraz istotnym potencjałem dla opłacalnych przedsięwzięć energooszczędnych.
Należy stwierdzić, że sprawne funkcjonowanie systemu zarządzania energią w obiektach
gminnych możliwe będzie jedynie w przypadku pełnej współpracy pomiędzy administratorami obiektów oraz jednostkami i wydziałami Urzędu Miasta.
Szczególnie ważną inicjatywą jest współpraca MZE z odpowiednimi komórkami Urzędu
w ramach następujących procedur:
Przygotowania, opiniowania, uzgadniania dokumentów o znaczeniu strategicznym dla
Miasta, tj.: Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania terenu; miejscowe plany
zagospodarowania terenu; Plany zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe; itp.
Przygotowania, opiniowania przedsięwzięć inwestycyjnych, zarówno na etapie projektowania (studium wykonalności), jak i ich realizacji w ramach wydawania takich decyzji
jak: pozwolenie na budowę; warunki zabudowy i zagospodarowania terenu; ustalenie
lokalizacji inwestycji celu publicznego; itp.
Zakres współpracy MZE na danym szczeblu realizacji zadań inwestycyjnych oraz prac
planistyczno-projektowych, przedstawiono w tabeli poniżej.
200
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 12-7 Zakres współpracy MZE w działaniach planistyczno-inwestycyjnych Miasta
KATEGORIA
Działania
planistyczne
Działania
inwestycyjne
RODZAJ CZYNNOŚCI
Czynny udział w opracowywaniu i aktualizacji dokumentów dotyczących planowania
energetycznego na obszarze Miasta, tj.: „Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i paliwa gazowe”; „Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” (opcjonalnie)
Współpraca z sąsiednimi gminami w zakresie polityki energetycznej, w tym – opiniowanie założeń i planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe
Wydawanie opinii do planów rozwojowych i inwestycyjnych przedsiębiorstw energetycznych, co do ich zgodności z zapisami ujętymi w „Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe”
Udział w pracach nad tworzeniem i aktualizacją studium kierunków i zagospodarowania przestrzennego Miasta
Opiniowanie przed uchwaleniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie możliwości zaopatrzenia w media energetyczne
Udział w pracach nad tworzeniem dokumentacji związanej z planowaniem działań
w zakresie ochrony powietrza, w tym – ograniczenia niskiej emisji
Udział w budowaniu systemu wsparcia finansowego
Udział w pracach nad tworzeniem wieloletnich planów inwestycyjnych – propozycje
działań energooszczędnych (np. termomodernizacje)
Opiniowanie wniosków przed wydaniem decyzji budowlanych, tj.: WZIZT, pozwolenia na budowę, decyzji ustalającej lokalizację celu publicznego, itp.
Opiniowanie wniosków o dofinansowanie zadań związanych z budową lub modernizacją źródeł spalania energetycznego oraz wykorzystania OZE
Rezultat prowadzonych przez MZE działań powinien być mierzony jako uśredniony
wskaźnik zmniejszenia zapotrzebowania na nośniki energii w danych typach obiektów
(przedszkola, szkoły, pozostałe obiekty użyteczności publicznej). Pomiar rezultatów wypracowanych przez MZE może być oparty o następujące wskaźniki:
Ograniczenia średnioważonego zużycia energii elektrycznej do powierzchni obiektów,
Ograniczenia sumarycznej mocy zamówionej (energii elektrycznej) do sumy wszystkich obiektów,
Ograniczenia średnioważonego zużycia energii elektrycznej do powierzchni obiektów,
Ograniczenia średnioważonego zużycia ciepła do powierzchni obiektów,
Ograniczenia sumarycznej mocy zamówionej (cieplnej) do sumy wszystkich obiektów.
Wartości ww. wskaźników według stanu na 2010 rok przedstawia poniższa tabela.
201
energoekspert
EE
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 12-8 Wartości wskaźników zaproponowanych jako podstawę działań prowadzonych przez
MZE wg danych za 2010 rok
Typ obiektu
Przedszkola
Szkoły
Pozostałe obiekty
użyteczności
publicznej
Wskaźnik
Jednostka
Wartość
zużycie ee / pow. obiektów
kWh/m
2
13,22
sumaryczna moc zamówiona (ee) / liczba
obiektów
kW/szt.
33,58
zużycie ciepła / pow. obiektów
GJ/m
sumaryczna moc zamówiona (cieplna) /
liczba obiektów
kW/szt.
kWh/m
2
14,80
obiektów
kW/szt.
59,52
GJ/m
liczba obiektów
kW/szt.
kWh/m
2
27,80
obiektów
kW/szt.
64,96
GJ/m
liczba obiektów
kW/szt.
2
2
2
0,74
110,00
0,52
428,36
0,96
265,80
12.8 Założenia miejskiego programu zmniejszenia kosztów energii
w obiektach gminnych – zasady i metody budowy programu
zmniejszenia kosztów energii
Optymalizacja dostaw nośników energii dla obiektów gminnych jest podstawowym narzędziem mającym na celu redukcję kosztów eksploatacji tych podmiotów. Każdy obiekt podległy jednostce samorządu terytorialnego indywidualnie zawiera umowy z dostawcami
energii niejednokrotnie wybierając nieoptymalne warunki dostaw jej nośników. Błędne zarządzanie gospodarką energetyczną w obiektach jednostki samorządu terytorialnego prowadzić może do znacznego wzrostu kosztów, nieadekwatnego do zgłaszanego zapotrzebowania na energię.
Mając na uwadze powyższe proponuje się wprowadzenie w Gorzowie Wlkp. „Programu
optymalizacji kosztów nośników energii”. Celem programu jest poprawa efektywności gospodarki nośnikami energii na terenie miasta. Program z założenia skierowany dla podmiotów samorządu terytorialnego miałby stanowić pierwszy element na drodze do redukcji
kosztów nośników energii w obiektach prowadzących działalność w ramach zadań własnych samorządu.
Program optymalizacji kosztów nośników energii powinien być realizowany w trzech etapach:
ETAP I: „Wytypowanie obiektów objętych programem”,
ETAP II: „Określenie zasad gromadzenia informacji o obiektach użyteczności
publicznej”,
ETAP III: „Gromadzenie i weryfikacja informacji o wytypowanych obiektach”,
202
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Etap I wyłonić powinien grupę obiektów objętych programem. Programem objęte powinny
być takie obiekty jak: przedszkola, szkoły (w tym podstawowe, gimnazjalne oraz
ponadgimnazjalne), budynki urzędu miasta itp.
Etap II pozwolić powinien na dokonanie podziału obiektów na typy wg ich cech charakterystycznych. Obiekty mogą zostać podzielone wg kryterium celu jakie spełniają na obszarze gminy. Przykładowy podział obiektów może wyglądać następująco:
przedszkola,
szkoły,
pozostałe obiekty użyteczności publicznej.
Przedstawiony wyżej podział obiektów gminnych wchodzących w skład powstałej na etapie realizacji programu bazy informacji pozwoli na przeprowadzanie różnego typu analiz,
porównań oraz na budowę rankingów obiektów o zbliżonej specyfice prowadzonej działalności. Po dokonaniu podziału obiektów na typy, należy opracować uniwersalny wzór kwestionariusza informacyjnego skierowanego do zarządców obiektów. Prawidłowo skonstruowany kwestionariusz powinien zostać podzielony na części:
część informacyjna,
część monitorująca.
Część informacyjna powinna dostarczyć danych o parametrach umowy na dostawę energii
elektrycznej oraz danych technicznych i budowlanych o wytypowanych obiektach. Część
informacyjna charakteryzuje się tym, że jest wypełniana tylko raz na początkowym etapie
budowy bazy. Część monitorująca powinna stanowić źródło informacji o historycznym, jak
i bieżącym zużyciu energii oraz poniesionych kosztach. Część monitorująca powinna być
przekazywana administratorowi w zdefiniowanych uprzednio przedziałach czasowych.
W etapie III przekazać należy zarządcom obiektów gminnych opracowane kwestionariusze
w celu ich uzupełnienia. Weryfikacja prawidłowości otrzymanych danych powinna być
przeprowadzona przez administratora przed uprzednim wprowadzeniem danych do bazy.
Tak przeprowadzony proces zbierania danych będzie gwarantować rzetelność otrzymanych na tym etapie informacji. Dodatkowo niezbędnym będzie uzyskanie od zarządcy
obiektów kopii umów z dostawcami nośników energii. Na tej podstawie po dokonaniu weryfikacji otrzymanych danych możliwa jest budowa prawidłowej bazy zawierającej wszystkie niezbędne informacje o obiektach, jak i o generowanych przez te obiekty kosztach nośników energii.
Baza informacji o obiektach powinna umożliwiać: tworzenie „Raportu o stanie wykorzystania nośników energii” zarówno dla pojedynczego obiektu, jak i dla grupy, charakteryzującego się możliwością wyboru okresu za jaki karta ma przedstawiać informacje. Karta
obiektu powinna zawierać następujące dane o:
nazwie obiektu wraz z podstawowymi danymi adresowymi,
okresie za jaki karta obiektu przedstawia dane,
wykorzystywanych nośnikach energii w obiekcie,
jednostkowej cenie danego nośnika energii w danej jednostce czasu,
rocznym zużyciu energii w obiekcie,
strukturze zużycia energii według przyjętych wcześniej kryteriów.
203
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Karta obiektu dodatkowo powinna umożliwiać generowanie wykresów kosztów oraz zużycia nośników energii w obiektach wraz z porównaniem z latami poprzednimi oraz z wartościami średnimi jednostkowych cen nośników energii w danym typie obiektów. Kolejnym
elementem przedstawionym w karcie obiektu powinno być zestawienie wskaźników zapotrzebowania na energię oraz jej kosztów wg konkretnych parametrów (np.: powierzchni
użytkowej, liczby użytkowników itp.).
Przedstawiona powyżej przykładowa struktura bazy danych może, w zależności od potrzeb Miasta, być modyfikowana i uzupełniana (rozszerzana) o kolejne rekordy danych,
porównania, zestawienia i inne.
Podsumowując, prawidłowo skonstruowana baza danych powinna mieć charakter dynamicznie zmieniającego się i aktualizowanego zestawienia, które będzie pozwalało na bieżącą kontrolę zużycia nośników energii przez poszczególne obiekty oraz prognozowanie
wielkości zakupu energii w kolejnych latach. Baza danych pozwoli na porównanie zużycia
pomiędzy obiektami oraz na korygowanie ewentualnych odchyleń w zakresie mocy zamówionej i wielkości zużytej energii. Aktualizowana baza danych pozwoli na kompleksowe
zarządzanie energią w obiektach należących do miasta w zakresie zapotrzebowania na
nośniki energetyczne oraz da możliwość stałej kontroli i optymalizacji wydatków ponoszonych przez Miasto na regulowanie zobowiązań związanych z dostarczaniem mediów.
Programem optymalizacji zużycia nośników energii można objąć również punkty oświetlenia ulicznego i tym samym włączyć je do systemu grupowego zakupu energii.
Na etapie opracowania „Aktualizacji założeń…” wytypowano grupę przykładowych obiektów, które mogłyby zostać objęte programem optymalizacji energetycznej w pierwszej kolejności. Obiekty zostały przedstawione w tabeli 12-9.
Na podstawie zinwentaryzowanych danych opracowane zostały przykładowe rankingi
oparte o nastepujące wskaźniki:
zużycia energii elektrycznej przypadającej na wielkość mocy zamówionej,
zużycia energii elektrycznej przypadającej na powierzchnię obiektu,
zużycia ciepła przypadającego na wielkość mocy zamówionej,
zużycia ciepła przypadającego na powierzchnię obiektu.
Na podstawie opracowanych rankingów możliwe jest zidentyfikowanie konkretnych obiektów, co do których powinno zostać przeprowadzone postępowanie mające na celu weryfikację zużycia nośników energii.
204
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 12-9 Lista przykładowych obiektów wytypowanych do Programu optymalizacji kosztów nośników energii w obiektach gminnych
Typ
Nazwa obiektu
Przedszkola
Szkoły
Gimnazjum nr 3
Gimnazjum nr 7
Gimnazjum nr 9
III Liceum Ogólnokształcące
IV Liceum Ogólnokształcące
Liceum Plastyczne
205
EE
Typ
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Nazwa obiektu
Szkoła Muzyczna
Szkoła Muzyczna I i II stopnia
Zespół Kształcenia Specjalnego nr 1
Zespół Szkół Budowlanych
Zespół Szkół Ekonomicznych
Zespół Szkół Elektrycznych
Zespół Szkół Gastronomicznych
Zespół Szkół Odzieżowych
Zespół Szkół Ogrodniczych
Zespół Szkół Specjalnych nr 14
Zespół Szkół Sportowych
Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształc.
Żłobek Miejski Nr 2
Grodzki Dom Kultury
Internat ZSO Nr 2
Lamus
Pozostałe obiekty użyteczności publicznej
Międzyszkolny Ośrodek Sportowy
Urząd - Kazimierza Wielkiego 1
Urząd - Okólna 2
Urząd - Sikorskiego 3-4
Żłobek Nr 1
206
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Przykładowo uzyskane wyniki zestawione dla poszczególnych grup obiektów można
przedstawić w ujeciu graficznym w postaci wykresów obrazujących zestawienie porównawcze.
207
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
2
Wykres 12-1 Wskaźnik zużycia energii elektrycznej na 1 m powierzchni użytkowej obiektu – dane za rok bazowy dla wybranej grupy obiektów
Wskaźnik zużycia energii elektrycznej na 1 m2 powierzchni użytkowej przedstawia jak wysokie jest zużycie energii w danym obiekcie.
Niski poziom tego wskaźnika świadczy o optymalnym wykorzystaniu energii elektrycznej w konkretnym obiekcie. Zgodnie z definicją
wskaźnika obiekty znajdujące się na powyższym wykresie nad średnią mogą charakteryzować się zbyt wysokim poziomem zużycia
energii elektrycznej w stosunku do ich powierzchni, co należy zbadać w odrębnej analizie.
208
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Wykres 12-2 Wskaźnik zużycia energii elektrycznej na 1 kW mocy zamówionej – dane za rok bazowy dla wybranej grupy obiektów
Wskaźnik zużycia energii elektrycznej na 1 kW mocy zamówionej pozwala na stwierdzenie czy konkretny obiekt posiada prawidłowo
dobraną moc zamówioną dla jego potrzeb. Im większa wartość tego wskaźnika tym lepiej jest ona dobrana. Powyższy wykres pozwala
na identyfikację potencjalnych obiektów mogących charakteryzować się nieoptymalnym poziomem doboru mocy zamówionej do zapotrzebowania.
209
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
2
Wykres 12-3 Wskaźnik zużycia ciepła na 1 m powierzchni użytkowej obiektu – dane za rok bazowy dla wybranej grupy obiektów
Wskaźnik zużycia ciepła do powierzchni użytkowej obiektu interpretowany jest analogicznie jak wskaźnik zużycia energii elektrycznej
na powierzchnię obiektu. Im niższa wartość tego wskaźnika tym względne zapotrzebowanie danego obiektu jest mniejsze. Z powyższego wykresu wynika, że występują obiekty, które mogą charakteryzować się wyższym od średniego poziomem zużycia ciepła na
1 m2, a zatem należy zweryfikować ich sposób użytkowania ciepła.
210
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Wykres 12-4 Wskaźnik zużycia ciepła na 1 kW mocy zamówionej – dane za rok bazowy dla wybranej grupy obiektów
Wskaźnik zużycia ciepła na 1 kW mocy zamówionej pozwala na stwierdzenie czy konkretny obiekt posiada prawidłowo dobraną moc
zamówioną dla jego potrzeb. Im większa wartość tego wskaźnika tym lepiej dobrana jest moc zamówiona. Powyższy wykres można
interpretować analogicznie do wykresu wskaźnika zużycia energii elektrycznej na 1 kW mocy zamówionej – w obiektach znajdujących
się poniżej średniej dla grupy może występować nieefektywne wykorzystanie mocy zamówionej, co należałoby zweryfikować przeprowadzając oddzielną analizę.
211
EE
energoekspert
energia
sp. z o. o.
i ekologia
13. Ocena możliwości i planowane wykorzystanie lokalnych
źródeł energii
13.1 Ocena możliwości wykorzystania nadwyżek energii cieplnej oraz
energii odpadowej ze źródeł przemysłowych istniejących na terenie Miasta
Możliwości wykorzystania nadwyżek energii cieplnej ze źródeł przemysłowych
Analiza lokalnych źródeł przemysłowych w Gorzowie Wlkp. wskazuje na to, że dysponują
one w większości przypadków rezerwami mocy cieplnej. Rezerwy te z reguły wiążą się
z zagadnieniami niezawodności dostawy ciepła (istnienie dodatkowych jednostek kotłowych na wypadek awarii). Zatem z czysto bilansowego punktu widzenia istniałyby możliwości wykorzystania nadwyżek mocy cieplnej.
Realizowanie działalności związanej z wytwarzaniem lub przesyłaniem i dystrybucją ciepła
wymaga uzyskania koncesji (o ile moc zamówiona przez odbiorców przekracza 5 MW).
Uzyskanie koncesji pociąga za sobą szereg konsekwencji wynikających z ustawy Prawo
energetyczne (konieczność ponoszenia opłat koncesyjnych na rzecz URE, sprawozdawczość, opracowywanie taryf dla ciepła zgodnych z wymogami ustawy i wynikającego z niej
rozporządzenia). Ponadto należy wówczas zapewnić odbiorcom warunki zasilania zgodne
z rozporządzeniem Ministra Gospodarki w sprawie przyłączania podmiotów do sieci ciepłowniczej, w tym także zapewnić odpowiednią pewność zasilania.
W sytuacjach awaryjnych podmiot przemysłowy jest zainteresowany zapewnieniem dostawy ciepła w pierwszej kolejności na własne potrzeby, gdyż koszty utracone w wyniku
strat na głównej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa przemysłowego, z reguły będą
niewspółmierne do korzyści ze sprzedaży ciepła. Ponadto obecny system tworzenia taryf
za ciepło nie daje możliwości osiągania zysków na kapitale własnym.
W tej sytuacji zakłady przemysłowe często nie są zainteresowane rozpoczynaniem działalności w zakresie zaopatrzenia w ciepło odbiorców zewnętrznych.
Na terenie Gorzowa Wlkp., w ramach prac nad niniejszym opracowaniem i ankietyzacji
znaczących podmiotów gospodarczych, nie zidentyfikowano zakładów przemysłowych,
które oprócz swojej podstawowej działalności produkcyjnej, prowadziłyby także sprzedaż
nadwyżek ciepła dla odbiorców zewnętrznych.
Możliwości wykorzystania zasobów energii odpadowej
Zasoby energii odpadowej istnieją we wszystkich tych procesach, w trakcie których powstają produkty (główne lub odpadowe) o parametrach różniących się od parametrów otoczenia, w tym w szczególności o podwyższonej temperaturze.
212
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
„Jakość” odpadowej energii cieplnej zależy od poziomu temperatury, na jakim jest ona dostępna i stąd lepszym parametrem termodynamicznym opisującym zasoby odpadowej
energii cieplnej jest egzergia, a nie energia.
Generalnie można wskazać następujące główne źródła odpadowej energii cieplnej:
procesy wysokotemperaturowe (na przykład w piecach grzewczych do obróbki plastycznej lub obróbki cieplnej metali, w piekarniach, w części procesów chemicznych),
gdzie dostępny poziom temperaturowy jest wyższy od 100°C;
procesy średniotemperaturowe, gdzie jest dostępne ciepło odpadowe na poziomie
temperaturowym rzędu 50 do 100°C (na przykład procesy destylacji i re ktyfikacji,
przemysł spożywczy i inne);
zużyte powietrze wentylacyjne o temperaturze zbliżonej do 20°C;
ciepłe wody odpadowe i ścieki o temperaturze w przedziale 20 do 50°C.
Z operacyjnego punktu widzenia optymalnym rozwiązaniem jest wykorzystanie ciepła odpadowego bezpośrednio w samym procesie produkcyjnym (np. do podgrzewania materiałów wsadowych do procesu), gdyż występuje wówczas duża zgodność między podażą
ciepła odpadowego, a jego zapotrzebowaniem do procesu, a ponadto istnieje zgodność
dostępnego i wymaganego poziomu temperatury. Problemem jest oczywiście możliwość
technologicznej realizacji takiego procesu. Decyzje związane z takim sposobem wykorzystania ciepła w całości spoczywają na podmiocie prowadzącym związaną z tym działalność.
Procesy wysoko- i średniotemperaturowe pozwalają wykorzystywać ciepło odpadowe na
potrzeby ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody. Przy tym odbiór ciepła na
cele ogrzewania następuje tylko w sezonie grzewczym i to w sposób zmieniający się
w zależności od temperatur zewnętrznych. Stąd w części roku energia ta nie będzie wykorzystywana, a dla pozostałego okresu należy przewidzieć uzupełniające źródło ciepła. Decyzja o takim sposobie wykorzystania ciepła odpadowego powinna być przedmiotem każdorazowej analizy dla określenia opłacalności takiego działania.
Ciepło odpadowe na poziomie temperatury 20-30°C cz ęsto powstaje nie tylko w zakładach
przemysłowych, ale i w gospodarstwach domowych (np. zużyta ciepła woda), mogąc stanowić źródło ciepła dla odpowiednio dobranej pompy ciepła. Ponadto znakomitym źródłem
ciepła do ogrzewania mieszkań jest ciepło wytwarzane przez eksploatowane urządzenia
techniczne, jak: pralki, lodówki, telewizory, sprzęt komputerowy i inne urządzenia powszechnie obecnie stosowane w gospodarstwie domowym. Znaczącym źródłem ciepła są
wreszcie ludzie przebywający w danym pomieszczeniu, co legło u podstaw idei tzw. domu
pasywnego tj. standardu wznoszenia obiektów budowlanych, które wyróżniają się bardzo
dobrymi parametrami izolacyjnymi przegród zewnętrznych oraz zastosowaniem szeregu
rozwiązań, mających na celu zminimalizowanie zużycia energii w trakcie eksploatacji.
Praktyka pokazuje, że zapotrzebowanie na energię w takich obiektach jest ośmiokrotnie
mniejsze niż w tradycyjnych budynkach wznoszonych według obowiązujących norm.
213
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Dom pasywny to nowa idea w podejściu do oszczędzania energii we współczesnym budownictwie. Jej innowacyjność przejawia się w tym, że skupia się ona przede wszystkim
na poprawie parametrów elementów i systemów istniejących w każdym budynku, zamiast
wprowadzania dodatkowych rozwiązań. W domach pasywnych redukcja zapotrzebowania
na ciepło jest tak duża, że nie stosuje się w nich tradycyjnego systemu grzewczego, a jedynie dogrzewanie powietrza wentylacyjnego. Niezbędne staje się stosowanie rekuperacyjnych systemów wymiany ciepła w układach wentylacji i klimatyzacji. Do zbilansowania
zapotrzebowania na ciepło wykorzystuje się również promieniowanie słoneczne oraz wyżej wspomniane ciepło pochodzące od wewnętrznych źródeł, takich jak: urządzenia elektryczne i mieszkańcy. Dom pasywny wyróżnia bardzo niskie zapotrzebowanie na energię
do ogrzewania – poniżej 15 kWh/(m²•rok). Istotą budownictwa pasywnego jest maksymalizacja zysków energetycznych i ograniczenie strat ciepła. Aby to osiągnąć wszystkie przegrody zewnętrzne posiadają niski współczynnik przenikania ciepła. Ponadto zewnętrzna
powłoka budynku jest nieprzepuszczalna dla powietrza. Podobnie stolarka okienna wykazuje mniejsze straty cieplne niż rozwiązania stosowane standardowo. Z kolei system nawiewno-wywiewnej wentylacji zmniejsza o 75-90% straty ciepła związane z wentylacją
budynku. Rozwiązaniem często stosowanym w domach pasywnych jest gruntowy wymiennik ciepła. Jest to urządzenie służące do wspomagania wentylacji budynków zwiększające ich komfort cieplny poprzez ujednolicenie temperatury dostarczanego do budynku
powietrza. Gruntowy wymiennik ciepła opiera się na efekcie stałocieplności pod powierzchnią ziemi, która to stała temperatura jest przezeń używana bądź to dla ogrzewania,
bądź to chłodzenia budynków. Najczęściej jest to system połączony z wentylacją mechaniczną budynku i rekuperatorem, ewentualnie z wentylacją grawitacyjną wspomaganą kominem słonecznym (urządzenie wspomagające naturalną wentylację budynku, przez wykorzystanie konwekcji ogrzanego powietrza). Istotnym, przy wykonywaniu gruntowego
wymiennika ciepła, jest umieszczenie go minimum 20 cm poniżej głębokości przemarzania
gruntu. Wkopanie go na taką głębokość znacznie poprawia jego wydajność energetyczną.
Dla podniesienia sprawności wymiennika umieszcza się nad nim, około 30 cm powyżej,
warstwy izolacji termicznej, ewentualnie konstruuje się złoże ze żwiru, bądź kruszywa łamanego o dużej granulacji, które zwiększy znacznie powierzchnię wymiany termicznej
przepływającego powietrza. Gruntowy wymiennik ciepła służy do wstępnego ogrzania,
bądź też wstępnego schłodzenia powietrza. W okresie zimowym świeże powietrze po
przefiltrowaniu przechodzi przez to urządzenie, gdzie jest wstępnie ogrzewane. Następnie
powietrze dostaje się do rekuperatora, w którym zostaje podgrzane ciepłem pochodzącym
z powietrza wywiewanego z budynku. Charakterystyczny dla standardu budownictwa pasywnego jest fakt, że w przeważającej części zapotrzebowanie na ciepło zostaje zaspokojone dzięki zyskom cieplnym z promieniowania słonecznego oraz ciepłu oddawanemu
przez urządzenia i przebywających w budynku ludzi. Jedynie w okresach szczególnie niskich temperatur stosuje się dogrzewanie powietrza nawiewanego do pomieszczeń.
Przewiduje się, że opisywany system budownictwa stanie się w nieodległej przyszłości
standardem w dziedzinie zapewnienia ogrzewania nowobudowanych pomieszczeń. Co
prawda ocenia się, że budowa domu pasywnego powoduje około trzydziestoprocentowy
przyrost nakładów na budowę, jednakże generuje znaczące zmniejszenie kosztów ogrzewania na przestrzeni kilkudziesięcioletniej eksploatacji domu. Niezwykle istotne jest rówAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
214
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
nież zmniejszenie szkód w środowisku, osiągane dzięki spektakularnemu zaoszczędzeniu
zużywanych do celów grzewczych paliw kopalnych.
Efekt ten można jeszcze powiększyć stosując wysokosprawne pompy ciepła do zapewnienia klimatyzacji i zbilansowania deficytów ciepła. Ponieważ energia cieplna emitowana
przez użytkowane urządzenia elektryczne oraz ciepło wytwarzane przez osoby zamieszkujące budynek dostępne są niezależnie od uwarunkowań geograficznych, możliwość zastosowania nowoczesnych rozwiązań energetycznych w zakresie budownictwa może być
z powodzeniem stosowana również na obszarze Gorzowa Wlkp.
Bardzo atrakcyjną opcją jest wykorzystanie energii odpadowej zużytego powietrza wentylacyjnego. Wynika to z kilku przyczyn:
dla nowoczesnych obiektów budowlanych straty ciepła przez przegrody uległy znacznemu zmniejszeniu, natomiast potrzeby wentylacyjne pozostają nie zmienione, a co za
tym idzie, udział strat ciepła na wentylację w ogólnych potrzebach cieplnych jest dużo
bardziej znaczący (dla tradycyjnego budownictwa mieszkaniowego straty wentylacji
stanowią około 20 do 25% potrzeb cieplnych, a dla budynków o wysokiej izolacyjności
przegród budowlanych - nawet ponad 50%; dla obiektów wielkokubaturowych wskaźnik ten jest jeszcze większy);
odzysk ciepła z wywiewanego powietrza wentylacyjnego na cele przygotowania powietrza dolotowego jest wykorzystaniem wewnątrzprocesowym z jego wszystkimi zaletami;
w obiektach wyposażonych w instalacje klimatyzacyjne (w szczególności obiekty usługowe o znaczeniu miejskim i regionalnym) układ taki pozwala na odzyskiwanie chłodu
w okresie letnim, zmniejszając zapotrzebowanie energii do napędu klimatyzatorów.
W związku z tym, proponuje się stosowanie układów rekuperacji ciepła w układach wentylacji wszystkich obiektów wielkokubaturowych, zwłaszcza wyposażonych w instalacje klimatyzacyjne.
Jednocześnie korzystne jest promowanie tego rozwiązania w mniejszych obiektach, w tym
także mieszkaniowych (na rynku dostępne są już rozwiązania dla budownictwa jednorodzinnego).
Biorąc pod uwagę możliwości wykorzystania energii odpadowej, należy zauważyć, że
podmioty gospodarcze, dla których działalność związana z zaopatrzeniem w ciepło stanowi (lub może stanowić) działalność marginalną, nie są zainteresowane jej podejmowaniem. Stąd też głównymi odbiorcami ciepła odpadowego będą podmioty wytwarzające ciepło odpadowe.
Przeprowadzona na potrzeby bilansu energetycznego ankietyzacja znaczących podmiotów gospodarczych, wykazała, że działający na terenie Gorzowa Wlkp. zakład produkcyjny
Bama Polska Sp. z o.o. prowadzi odzysk ciepła technologicznego, poprzez zainstalowany
wymiennik ciepła o mocy 300 kW.
W sytuacji zidentyfikowania znacznego źródła energii odpadowej na terenie miasta jego
zagospodarowanie stanowić powinno priorytet w aspekcie polityki pro-racjonalizacyjnej.
215
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
13.2 Ocena możliwości wykorzystania odpadów komunalnych jako alternatywnego źródła energii dla Gorzowa Wlkp. z podaniem czystych technologii
Pozyskanie energii z przekształcania odpadów komunalnych
Palna frakcja odpadów komunalnych jest niewątpliwie znaczącym potencjalnym źródłem
energii dla miasta. Pomimo uwzględnienia aktualnie obowiązujących tendencji i hierarchii
w gospodarce odpadami (najpierw zapobieganie, potem odzysk i recyrkulacja, następnie
unieszkodliwianie i na końcu składowanie) i tak znacząca ilość odpadów pozostaje do
składowania. Składowanie jest najgorszym sposobem unieszkodliwiania odpadów i należy
je traktować jako ostateczność, co ma odzwierciedlenie w polskich regulacjach prawnych
i podejmowanych działaniach tj.:
podniesienie opłaty za składowanie odpadów komunalnych w 2011 r. do
107,85 zł/Mg; 2010 r. opłata: 104,20 zł/Mg; 2009 r opłata: 100 zł/Mg,
konieczność ograniczenia ilości składowanych odpadów biodegradowalnych do 75%
w 2010 r., 50% w roku 2013, a w roku 2020 do 35% w stosunku do roku bazowego
1995,
wprowadzenie od 1 stycznia 2013 roku całkowitego zakazu składowania nieprzetworzonych odpadów komunalnych.
Alternatywnym do składowania, sposobem zagospodarowania odpadów, po wcześniejszym wykorzystaniu wszystkich innych sposobów odzysku, jest ich termiczne przetworzenie. Zastosowanie konkretnych rozwiązań technicznych w zakresie termicznego przekształcania odpadów, wymaga przemyślanego doboru technologii, optymalnej z punktu
widzenia składu odpadów kierowanych do przetwarzania. Każdy rodzaj instalacji ma bowiem ograniczenia, które nie pozwalają na przerób określonego rodzaju odpadów. Dlatego
też kluczową kwestią jest zaprojektowanie prawidłowego systemu zasilania zakładu przetwórczego, dobór właściwej wielkości zdolności przetwórczych i wydajności cieplnej urządzeń paleniskowych z uwzględnieniem lokalnie dopuszczalnych limitów emisji zanieczyszczeń, a wreszcie zastosowanie właściwych technologii oczyszczania gazów spalinowych.
Niezmiernie ważne jest korzystanie z doświadczeń eksploatacyjnych zebranych z już
funkcjonujących instalacji i stałe doskonalenie zarówno wspomnianych procedur wstępnych, jak również procesów technologicznych. Wiele problemów technologicznych związanych z termicznym przekształcaniem odpadów doczekało się już szczegółowego rozpracowania, ze względu na fakt, że technologie te są od wielu lat stosowane w kilkunastu
krajach europejskich.
W tabeli poniżej przedstawiono krótką charakterystykę porównawczą nowoczesnych technologii przekształcania odpadów z odzyskiem energii.
216
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 13-1 Charakterystyka technologii termicznego przekształcania odpadów
Technologia
Charakterystyka
odpadów
Wydajność
linii [t/h]
Zalety
Wady
Koszty
1 ÷ 50
dobrze opanowana, szeroko rozpowszechniona
nieodpowiednia do
unieszkodliwiania odpadów płynnych i o drobnej
granulacji
niski jedn. koszt
unieszkodliwiania
odpadów
1 ÷ 50
dobrze opanowana, szeroko rozpowszechniona
nieodpowiednia do
unieszkodliwiania odpadów płynnych i o drobnej
granulacji
wyższe nakłady
inwestycyjne niż w
przypadku rusztów
chłodzonych powietrzem
<1
łatwiejsza konserwacja – brak elementów ruchomych
< 10
dobrze opanowana, szerokie spektrum odpadów
< 10
dobrze opanowana, szerokie spektrum odpadów,
wyższe temp.
spalania
wydajność niższa niż
rusztów, konieczność
remontów pieca obrotowego
wyższy koszt jednostkowy powodowany zmniejszoną
wydajnością
szerokie spektrum odpadów
1 ÷ 10
wysoki stopień
dopalenia popiołu
wysokie nakłady
inwestycyjne i koszty
eksploatacji
Pęcherzykowe
złoże fluidalne
specjalnie przygotowane
odpady o jednorodnej
konsystencji, osady ściekowe
1 ÷ 10
Cyrkulacyjne
złoże fluidalne
specjalnie przygotowane
odpady o jednorodnej
konsystencji, osady ściekowe
1 ÷ 20,
najczęściej
powyżej 10
większa tolerancja
jakości paliwa niż
w złożu pęcherzykowym
wymaga uważnej obsługi, zwiększone - wystęwysoka emisja popiołów
pują koszty przygolotnych
towania odpadów
3 ÷ 22
szeroki zakres Wd,
dobry stopień
dopalenia popiołu
Konieczność rozdrabniania odpadów komunalnych, wysoka emisja
popiołów lotnych
< 20
wytwarzanie gazu
syntezowego,
niski stopień utlenienia metali
wysokie koszty ekswymaga wysoko wykwali- ploatacji, remontów
oraz przygotowania
fikowanej obsługi
wsadu
wytwarzanie gazu
syntezowego
mniej rozpowszechnione
niż spalanie, wymaga
wysoko wykwalifikowanej
obsługi, właściwy nadzór
i sterowanie procesem
ma znaczenie krytyczne
Ruchomy ruszt
chłodzony powietrzem
Wd = 5÷16,5 GJ/t
komunalne i inne niejednorodne odpady stałe
Ruchomy ruszt
chłodzony wodą
Wd = 10÷20 GJ/t
komunalne i inne niejednorodne odpady stałe
Nieruchomy
ruszt
odpady komunalne wstępnie sortowane i rozdrobnione, łatwiejsze spalanie
frakcji drobnych
Piec obrotowy
toleruje odpady płynne,
często stosowany do
odpadów niebezpiecznych
Piec obrotowy
z chłodzonym
płaszczem
toleruje odpady płynne,
często stosowany do
odpadów niebezpiecznych
Ruszt i piec
obrotowy
Rotacyjne złoże
fluidalne
Zgazowanie
Piroliza
szeroki zakres Wd:
7 ÷18 GJ/t, odpowiednie
dla rozdrobnionych odpadów komunalnych
zmieszane odpady tworzyw sztucznych,
inne podobne strumienie
odpadów stałych, rozdrobnione odpady komunalne
w złożu fluidalnym
wstępnie przetworzone
odpady komunalne i inne
strumienie odpadów o
wysokiej zawartości metali
i tworzyw sztucznych
< 10
tylko dla sortowanych i
rozdrobnionych odpadów, niska wydajność,
często wymaga paliwa
pomocniczego
na małą skalę konkurencyjne ekonomicznie ze spalaniem na
rusztach ruchomych
wyższy koszt jednostkowy powodowany zmniejszoną
wydajnością
wymaga uważnej obsługi, zwiększone - wystęwysoka emisja popiołów
pują koszty przygolotnych
towania odpadów
wysokie koszty eksploatacji, remontów
oraz przygotowania
wsadu
Jak z powyższego wynika istnieje szeroki wachlarz metod spalania odpadów, co umożliwia dobór technologii optymalnej z punktu widzenia lokalnych uwarunkowań. W zależności
od miejsca zmienia się bowiem nie tylko skład strumienia odpadów komunalnych, lecz
wiele innych parametrów, takich jak: stosowane sposoby zbierania odpadów komunalnych
czy technologie odzysku i recyklingu. Należy przy tym zauważyć, że spalanie nie jest jedyną technologią umożliwiającą odzysk energii chemicznej zawartej w strumieniu odpadów. Wśród innych, konkurencyjnych technologii odzysku energii z odpadów można wymienić:
przeróbkę mechaniczno–termiczną, która polega na mechanicznym sortowaniu, po
którym strumień odpadów poddawany jest działaniu pary wodnej pod zwiększonym ciAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
217
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
śnieniem i temperaturą. W wyniku zastosowanej przeróbki otrzymuje się paliwo alternatywne RDF (ang. : Refuse Derived Fuel);
fermentację beztlenową, polegającą na rozkładzie bez dostępu powietrza biodegradowalnej frakcji odpadów przez bakterie beztlenowe, co prowadzi do wydzielenia biogazu, stanowiącego w istocie znakomite paliwo odnawialne, możliwe do wykorzystania
zarówno w specjalnych agregatach do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w kogeneracji, jak również do napędu silników pojazdów trakcyjnych, lub nawet zasilania
lokalnej sieci gazowniczej. Technologia otrzymywania biogazu występuje w dwóch
odmianach: fermentacji termofilowej i fermentacji mezofilowej i jest dobrze opanowana.
Zasadniczymi korzyściami wytwarzania biogazu są: zastąpienie zużycia paliw kopalnych, w szczególności gazu ziemnego, możliwość oszczędności znacznych ilości
energii na proces wstępnego sortowania w przypadku dobrze zorganizowanego zbierania z zakładów przetwórstwa rolniczego i spożywczego, terenów parkowych, odpadów cmentarnych itd., redukcja emisji metanu ze składowisk odpadów, znacznie wyższa jakość uzyskiwanych nawozów w przypadku zastosowania przodujących technologii. Biogazownie są często budowane jako instalacje lokalne, co umożliwia oszczędność na kosztach transportu oraz zmniejszenie strat w sieci elektroenergetycznej. Pozostałości z procesu są znakomitym nawozem ciekłym lub stałym. Dodatkową korzyścią w przypadku konieczności lokowania pozostałości stałych na składowisku jest
brak problemów z wydzielaniem gazu wysypiskowego;
zgazowanie w łuku plazmowym – proces jest przeprowadzany w specjalnych konwertorach plazmowych, umożliwiając redukcję objętości odpadów z wytworzeniem niewielkiej ilości szklistego żużla. W temperaturze plazmy rozbiciu ulegają wiązania atomowe,
co prowadzi do przekształcenia ponad 99% materii organicznej w możliwy do energetycznego wykorzystania gaz syntezowy. Technologia umożliwia przekształcanie szerokiego spektrum odpadów, włączając odpady komunalne, z wysoką sprawnością energetyczną, przy dotrzymaniu obowiązujących standardów emisji tlenków azotu i siarki,
jak również przy mniejszej emisji dwutlenku węgla niż w przypadku innych technologii
termicznego przekształcania odpadów. Niemałe znaczenie mają stosunkowo niskie
wymagane nakłady inwestycyjne, przy niskich kosztach eksploatacji i remontów.
Utylizacja odpadów komunalnych poprzez termiczne ich przetwarzanie w ciepło i energię
elektryczną, jest niezawodnie opłacalna z ekologicznego punktu widzenia. Natomiast efekty ekonomiczne uzależnione są od relacji cenowych ciepła, energii elektrycznej, dopłat do
pozyskiwanych odpadów oraz stabilności mechanizmów wsparcia, tj. sprzedaży świadectw pochodzenia energii z produkcji skojarzonej (czerwonych certyfikatów) oraz świadectw ze spalania odpadów uznanych za biomasę (zielonych certyfikatów).
To ostatnie regulowane jest w sposób szczegółowy w rozporządzeniu Ministra Gospodarki
z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie umorzenia świadectw pochodzenia energii (Dz.U.
z 2008 r., nr 156, poz. 969 ze zm.). W rozporządzeniu tym wskazano szczegółowe warunki uznania energii jako pochodzącej z odnawialnych źródeł energii. Par. 4.1.:
„§ 4.1. Do energii wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii zalicza się, niezależnie od
mocy tego źródła:
1. Energię elektryczną lub ciepło pochodzące w szczególności:
a) z elektrowni wodnych oraz elektrowni wiatrowych,
218
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
b) ze źródeł wytwarzających energię z biomasy oraz biogazu,
c) ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych oraz kolektorów do produkcji ciepła,
d) ze źródeł geotermalnych.
2. Część energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych,
zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 44 ust 8 i 9 ustawy z dnia 27
kwietnia 2001 r. o odpadach”.
Natomiast w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 2 czerwca 2010 r. w sprawie
szczegółowych warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych (Dz.U. z 2010, nr 117, poz. 788) podano
zasady kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów
komunalnych, jako energii z OZE. W par. 3 tego rozporządzenia zdefiniowano rodzaje
frakcji odpadów uznane za biodegradowalne:
frakcja podsitowa o granulacji 0-20 mm,
odpady kuchenne pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, ogrodowe oraz z terenów zieleni,
drewno,
papier i tekturę,
tekstylia z włókien naturalnych,
odpady wielomateriałowe, w tym odpady z utrzymania higieny,
skórę.
Jako główne warunki uznania części produkowanej energii jako wytworzonej w odnawialnych źródłach energii w par. 4.1 określono (warunki muszą wystąpić łącznie):
w mieszaninie spalanych odpadów znajduje się co najmniej jedna frakcja biodegradowalna,
odpady pochodzą z obszarów, gdzie równolegle prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów,
frakcja podsitowa stanowi część zmieszanych odpadów komunalnych, które ulegają
rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów,
wartość ryczałtowa udziału energii chemicznej frakcji biodegradowalnych osiąga poziom co najmniej 42%,
prowadzone są badania udziału energii chemicznej frakcji biodegradowalnej przez
akredytowane (certyfikowane) laboratorium.
Spełnienie powyższych warunków pozwala kwalifikować 42% wytwarzanej energii cieplnej
i elektrycznej, jako wytworzonej w odnawialnych źródłach energii.
W Polsce planowane są następujące instalacje do termicznego przekształcania odpadów
(projekty o największym stopniu zaawansowania):
Instalacja Termicznego Przekształcania Odpadów w Poznaniu, realizowana w ramach
projektu pn.: „System gospodarki odpadami dla Miasta Poznania”. Docelowa wydajność instalacji wynosi: 240 tys. Mg odpadów rocznie. Projekt uzyskał dotację z UE
z Funduszu Spójności, działanie Infrastruktura i Środowisko. Cała inwestycja ma być
zakończona w 2015 roku;
219
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Białymstoku, w ramach którego
zostanie wybudowany m.in. zakład termicznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych o wydajności 120 tys. Mg/rok. Budowa ZUOK w Białymstoku stanowi jeden
z elementów składowych projektu pn.: „Zintegrowany system gospodarki odpadami
w aglomeracji białostockiej”. Projekt stara się o przyznanie środków finansowych
z Unii Europejskiej;
Spalarnia odpadów w Bydgoszczy na terenie Bydgoskiego Parku PrzemysłowoTechnologicznego, która realizowana jest w ramach projektu pn.: „Budowa Zakładu
Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego”. Spalarnia rocznie utylizować będzie około 180 tys. Mg odpadów. Instalacja produkować będzie również energię elektryczną na potrzeby inwestorów BPP oraz – energię cieplną na potrzeby miejskiego systemu ciepłowniczego. Projekt uzyskał dofinansowanie UE;
Zakład Termicznego Przekształcania Odpadów w Krakowie, realizowany w ramach
projektu pn.: „Program Gospodarki Komunalnej w Krakowie”. Wydajność instalacji wynosi: 220 tys. Mg odpadów rocznie. Realizacja planowana jest na lata 2014 / 2015.
Projekt uzyskał dofinansowanie ze środków UE.
W zakresie produkcji RDF, w Polsce otwarto w czerwcu 2011 r. nowoczesny Zakład Produkcji Paliwa Alternatywnego w Dąbrowie Górniczej. Zakład przyjmować będzie około
140 tys. Mg odpadów komunalnych rocznie i produkować ok. 40 tys. Mg paliwa alternatywnego, które następnie wykorzystywane będzie w cementowniach. Zakłady o podobnej
wydajności funkcjonują już w Warszawie i Opolu.
Natomiast w Olsztynie planowana jest budowa instalacji do unieszkodliwiania odpadów
komunalnych w oparciu o technologię mechaniczno-biologicznego przetwarzania tych odpadów wraz z odzyskiem materiałowym (produkcja paliwa alternatywnego). Inwestycja
wschodzi w skład Projektu pt. „System Zagospodarowania Odpadów Komunalnych
w Olsztynie. Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów”. Projektem tym objętych jest
37 gmin środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego, które mają w przyszłości
stworzyć zintegrowany system gospodarki odpadami dla całego obszaru. Projekt współfinansowany jest przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, oś II „Gospodarka odpadami i ochrona
powierzchni ziemi”. Prognozuje się, że do ZUO w Olsztynie trafiać będzie rocznie około
130-135 tys. Mg odpadów, a produkcja paliwa alternatywnego wyniesie ok. 42-48 tys. Mg
stabilatu na rok, o wartości energetycznej ok. 17 MJ/kg. Zakończenie tej inwestycji planowane jest na jesień 2014 roku.
Należy zwrócić uwagę, że produkcja energii na bazie paliwa z odpadów może przynieść
szansę na:
absorpcję środków zewnętrznych na realizację zadań w ramach przedsięwzięcia;
dywersyfikację układu paliwowego zasilania miasta;
ograniczenie zużycia paliw kopalnych;
wzrost udziału nośników energii wytwarzanych lokalnie;
minimalizację ilości składowanych odpadów.
220
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Wykorzystanie paliwa z odpadów (jak również biomasy: osad wtórny, biogaz) w instalacjach energetycznych, regulowane jest przez kilka dyrektyw unijnych, m.in.:
Dyrektywę 2008/98/WE, w sprawie odpadów
Dyrektywę 2000/76/WE w sprawie spalania odpadów
Dyrektywę o handlu emisjami 2003/87/WE zmienioną dyrektywą 2009/29/WE
Dyrektywę 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz
2003/30/WE
Dyrektywę 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie
zanieczyszczeniom i ich kontrola)
Dyrektywę 2001/81/WE w sprawie krajowych limitów emisji niektórych zanieczyszczeń
do powietrza.
Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania (kontroli)
zanieczyszczeń, stanowi podstawę wytycznych w postaci Najlepszych Dostępnych Technik (ang. BAT – Best Available Techniques). Najlepsze dostępne techniki oznaczają najefektywniejszy i najbardziej nowoczesny stopień rozwoju danej działalności i metod jej
prowadzenia, wskazujący na praktyczną możliwość zastosowania danych technik dla zapewnienia granicznych wartości emisji ustalonych w celu zapobiegania i, tam gdzie to nie
jest w praktyce możliwe, w celu generalnego obniżenia emisji i jej oddziaływania na środowisko jako całość. Celem wprowadzenia standardów BAT było zaproponowanie optymalnych limitów emisyjnych i dlatego dokumenty referencyjne określają graniczne wielkości emisji dla określonego rodzaju zakładów przemysłowych, przy czym najczęściej nie
jest określana konkretna technologia, czy rodzaj zalecanych urządzeń. Szczegółowe wytyczne w zakresie Najlepszych Dostępnych Technik są publikowane przez Europejskie
Biuro IPPC (EIPPCB) w Sewilli, w postaci dokumentów referencyjnych, tzw. BREF. Należy
przy tym zaznaczyć, że BREF-y nie mają charakteru aktów prawnych, lecz stanowią raczej
zbiór wskazówek w zakresie zalecanych do stosowania technologii, względnie sposobów
realizacji danej działalności.
Istotnym jest, by planowane instalacje, w szczególności obiekty termicznego przekształcania odpadów spełniały kryteria BAT, a stosowane technologie były sprawdzone poprzez
wieloletnie i liczne doświadczenia.
W przypadku omawianych instalacji zastosowane w nich technologie powinny być zgodne
z dokumentem referencyjnym BREF dla dużych instalacji spalania (LCP’s), który odnosi
się do najlepszych dostępnych technik BAT dotyczących przede wszystkim zagadnień
emisyjnych. Wiążące są także techniki BAT dotyczące współspalania odpadów oraz paliw
alternatywnych.
W dokumencie referencyjnym BREF dla LCP’s opisano techniki podawania paliw alternatywnych do procesu współspalania. Najczęściej stosowane są techniki mieszania odpadu
(w tym także osadów ściekowych) z głównym strumieniem paliwa w trakcie transportu
przed wspólnym spalaniem. Stosowane są także inne techniki wprowadzania odpadu do
komory spalania – oddzielnie, przez dodatkowe lance lub zmodernizowane istniejące palniki, jak również na specjalne skonstruowane ruchome ruszty. Najłatwiejszym sposobem
dozowania paliw alternatywnych jest ich mieszanie ze strumieniem węgla kamiennego lub
221
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
brunatnego. Mieszanie może mieć miejsce na transporterze taśmowym, w zbiorniku zapasu, w układzie dozowania paliwa, w młynie lub też w linii transportu pyłu węglowego.
Instalacje do utylizacji odpadów zlokalizowane i/lub planowane na terenie Gorzowa
Wlkp.
Odpady komunalne powstające na terenie Gorzowa Wlkp. w znacznej mierze są zagospodarowywane na terenie Regionalnego Zakładu Utylizacji Odpadów przy ulicy Małyszyńskiej 180 w Gorzowie Wlkp. (rejon: Chróścik). RZUO obsługuje mieszkańców
z terenu: miasta Gorzowa Wlkp.; gmin skupionych w Związku Celowym Gmin MG-6: Bogdaniec, Deszczno, Gorzów Wlkp., Kłodawa, Lubiszyn, Santok oraz trzech gmin powiatu
strzelecko-drezdeneckiego: Strzelce Krajeńskie, Stare Kurowo, Zwierzyn.
Na terenie RZUO w Chruściku funkcjonują następujące instalacje / obiekty do zagospodarowania odpadów:
Składowisko odpadów komunalnych,
Składowisko odpadów azbestowych,
Linia do segregacji surowców wtórnych,
Linia do rozdrabniania odpadów wielkogabarytowych,
Centrum recyklingu odpadów budowlanych,
Kompostownia pryzmowa,
Hala przygotowania paliwa formowanego RDF.
W wymienionych wyżej instalacjach i obiektach RZUO aktualnie nie prowadzi się energetycznego wykorzystania odpadów. Jednak w tym celu wykorzystane może być paliwo alternatywne RDF, produkowane od niedawna (lipiec 2011 r.) w RZUO. RDF produkowane
jest głównie z odpadów nienadających się do recyklingu, a posiadających odpowiednio
wysoką wartość kaloryczną (np. pozostałości z sortowania odpadów komunalnych; czyściwo; opakowania z tworzyw sztucznych, papieru, drewna, tekstyliów; odzież i tekstylia;
opony; odpady zawierające gumę; tworzywa sztuczne z wyłączeniem PCV; papier; opakowania z tworzyw sztucznych zanieczyszczone np. olejem; styropian itp.). W tym celu
w RZUO wykorzystywany jest m.in. mobilny rozdrabniacz do odpadów wielkogabarytowych, takich jak: meble, palety, szpule po kablach, podkłady kolejowe, słupy telefoniczne,
korzenie drzew, odpady zielone itp. Wydajność urządzenia to około 20 Mg/h. Całkowita
moc przerobowa linii do produkcji RDF wynosi: 10 000 Mg paliwa alternatywnego na rok.
W Gorzowie Wlkp. na terenie Oczyszczalni Ścieków przy ul. Kostrzyńskiej funkcjonuje (od
września 2008 r.) układ kogeneracyjny do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła z biogazu. Właścicielem instalacji jest PWiK Sp. z o.o. Wytworzona energia pokrywa około 30%
potrzeb cieplnych OŚ oraz zaspokaja potrzeby technologiczne i cwu. Wielkość uzyskanej
w instalacji w 2010 r. energii, wyniosła ok. 1 478 MWh. Nieznaczne nadwyżki wyprodukowanej energii elektrycznej przekazywane są do sieci ENEA Operator Sp. z o.o.
222
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 13-2 Charakterystyka instalacji do zagospodarowania biogazu na terenie Oczyszczalni Ścieków w Gorzowie Wlkp.
wyszczególnienie
KOTŁOWNIA
SIŁOWNIA BIOGAZOWA
Kocioł Buderus G 605-600/100:
Jednostka kogeneracyjna
2 szt.
PCO-60/A
Moc cieplna zainstalowana
1,304 MW
0,430 MW
Moc elektryczna zainstalowana
0,370 MW
3
Biogaz: 1128 tys. m /h
Rodzaj i roczne zużycie paliwa
Olej opałowy: 13,65 Mg
Elektryczna 37%
Sprawność
90%
Cieplna 42%
Rok uruchomienia
2008
2008
Źródło: dane wg PWiK Sp. z o.o. oraz http://www.pwik.gorzow.pl
Rodzaj i ilość obiektów
Kolejną instalacją do termicznej utylizacji odpadów na terenie Gorzowa Wlkp. jest spalarnia odpadów medycznych Hoval GG-14, działająca w Samodzielnym Publicznym Szpitalu
Wojewódzkim w Gorzowie Wlkp., której gruntowną modernizację zakończono w maju
2010 r. Moc zainstalowana spalarni wynosi 0,8 MW., natomiast moc przerobowa: ok. 70
Mg odpadów na miesiąc. Wytworzona w instalacji para wykorzystywana jest na potrzeby
własne Szpitala, dla celów cwu. Instalacja posiada system oczyszczania spalin oraz system ciągłego monitoringu i jest w pełni przystosowana do spełnienia norm unijnych do
2032 r.
Analiza możliwości wykorzystania energii z odpadów na terenie Gorzowa Wlkp. –
podsumowanie i prognoza dla okresów przyszłych
Aktualnie na terenie Gorzowa Wlkp. energia z odpadów pozyskiwana jest – w sposób
bezpośredni – w instalacji do termicznego przekształcania odpadów medycznych w Szpitalu Wojewódzkim oraz – w sposób pośredni – poprzez spalanie w kogeneracji biogazu
powstającego na Oczyszczalni Ścieków. Za każdym razem – pozyskana energia zarówno
cieplna jak i elektryczna, wykorzystywana jest na cele własne jednostki, na terenie której
eksploatowana jest dana instalacja.
Biorąc pod uwagę niedawny czas rozpoczęcia eksploatacji oraz dobry stan techniczny ww.
instalacji (spalarnia w Szpitalu zaliczona została do jednych z najnowocześniejszych
w Polsce), należy wnioskować, że okres ich żywotności może sięgnąć kilkunastu lat (przy
stałym monitoringu procesów technologicznych i systematycznych przeglądach technicznych). W zakresie prognozowanych wielkości produkcji energii, właściciele ww. instalacji
nie są w stanie określić trendów zmian tej wielkości dla okresów przyszłych. Należy się
spodziewać, że produkcja ta zostanie utrzymana na aktualnym poziomie, z nieznacznymi
wahaniami (+, -) uzależnionymi m.in. od czynników ekonomicznych, wielkości dostaw paliwa, czy potrzeb energetycznych podmiotów, użytkujących te instalacje.
W przypadku biogazowni na OŚ, PWiK Sp. z o.o. planuje jej rozbudowę po zmianie technologii unieszkodliwiania osadów. Szczegółowe założenia tego przedsięwzięcia nie są
znane, dlatego trudno jest prognozować wydajność energetyczną tej instalacji dla nowych
warunków jej funkcjonowania.
223
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
W zakresie innych (niż opisane powyżej) możliwości dla miasta Gorzowa Wlkp. pozyskania energii z odpadów są procesy i technologie stosowane oraz możliwe do zastosowania
na terenie Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Sp. z o.o. przy ul. Małyszyńskiej 180. Zakład ten pełni funkcję regionalnego Zakładu Zagospodarowania Odpadów (zgodnie z zaleceniami Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubuskiego) i aktualnie obsługuje
10 gmin, w tym: gminy zrzeszone w obrębie Związku Celowego M-6, do którego należy
również miasto Gorzów Wlkp.
Potencjalnym źródłem energii z odpadów zagospodarowanych na terenie ZUO, mogą być
następujące procesy:
1. Spalanie paliwa alternatywnego – aktualnie na terenie ZUO prowadzi się produkcję
RDF, które następnie sprzedawane jest odbiorom (cementowniom) w celu ich dalszego (energetycznego) wykorzystania;
2. Fermentacja beztlenowa odpowiednio przygotowanych odpadów biodegradowalnych, w następstwie której powstaje biogaz, który w dalszej kolejności może stanowić paliwo dla układu kogeneracyjnego – aktualnie na terenie ZUO prowadzona jest
jedynie fermentacja tlenowa (kompostowanie) oraz wstępna segregacja odpadów
komunalnych z wydzieleniem części biodegradowalnej;
3. ujmowanie biogazu z terenu składowiska odpadów i wykorzystywanie go w układzie
kogeneracyjnym (jw.) - aktualnie na terenie ZUO funkcjonuje instalacja do ujmowania biogazu, który następnie jest spalany w pochodniach.
Według informacji przedstawionych w Aktualizacji WPGO, dla obszaru obsługiwanego
przez ZZO Gorzów Wlkp. planowane są (do wytworzenia i zagospodarowania poza składowaniem) następujące ilości odpadów ulegających biodegradacji:
Tabela 13-3 Prognoza ilości odpadów ulegających biodegradacji na obszarze ZZO Gorzów Wlkp.
Ilość odpadów w danym roku [tys. Mg]
ZZO Gorzów Wlkp.
1995
2010
2013
2020
Odpady wytworzone
25,8
51,7
52,9
55,3
Dopuszczalne składowanie
-
19,4
12,9
9,0
Wymagane przetworzenie
-
32,3
39,9
46,2
Źródło: „Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubuskiego na lata 2009 – 2012 z perspektywą na lata 2013 – 2020” (Zielona Góra 2010)
Dla typowego modułu instalacji produkcji biogazu z odpadów, przyjmuje się roczną wydajność na poziomie: 20 000 Mg/rok.
Z wymienionej wyżej ilości odpadów biodegradowalnych można potencjalnie uzyskać:
wysokiej jakości higienizowany kompost – 7 200 Mg,
nawóz ciekły – 9 000 Mg,
biogaz – 2 100 000 Nm3,
energię elektryczną – 4 700 000 kWh,
energię cieplną – 11 200 GJ.
W zakresie wykorzystania paliwa alternatywnego RDF, zgodnie z aktualną wydajnością
linii do jego produkcji na terenie ZUO (tj. 10 000 Mg/rok), oraz przy założeniu średniej warAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
224
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
tości opałowej RDF ok. 13 MJ/kg, istnieje potencjalna możliwość zagospodarowania ok.
36 100 MWh energii.
Możliwe zastosowania dla paliwa alternatywnego to:
spalanie w kotłach energetycznych wyposażonych w paleniska rusztowe lub fluidalne,
spalanie w piecach cementowych
spalanie w innych zakładach przemysłowych stosujących procesy wysokotemperaturowe.
13.3 Ocena możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii
w Mieście
13.3.1 Rola władz lokalnych i samorządowych w rozwoju energetyki odnawialnej
Zgodnie z definicją określoną w art. 3 pkt 20) ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo
energetyczne (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.) odnawialne źródło
energii jest to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego
w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych
szczątek roślinnych i zwierzęcych. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych elementów zrównoważonego rozwoju, który przynosi wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Odnawialne źródła energii powinny stanowić istotny
udział w ogólnym bilansie energetycznym gmin, powiatów, czy województw naszego kraju.
Przyczynią się one do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego regionu, a zwłaszcza
do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej.
Dotychczas energetyka polska opierała się głównie na paliwach kopalnych, jednak przyjęty kierunek polityki europejskiej wskazuje na konieczność odejścia od tego typu wytwarzania energii. Wdrożone na mocy postanowień przepisów ustawy Prawo energetyczne mechanizmy ekonomiczno-prawne, związane z procedurą uzyskiwania i przedstawiania do
umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii, względnie uiszczania opłaty zastępczej, stanowią podwaliny obserwowanego rozwoju tych technologii wytwarzania energii.
Obecnie na całym świecie obserwuje się wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wpływa na to wiele czynników, w tym m.in.:
zanieczyszczenie atmosfery;
problem globalnego ocieplenia klimatu;
wzrost zapotrzebowania na energię;
wzrost cen nośników energii;
coraz szybszy rozwój technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii;
rozwój świadomości społecznej i propagowanie zasad zrównoważonego rozwoju.
225
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Aktualna polityka Unii Europejskiej zakłada duże wsparcie dla rozwoju odnawialnych źródeł energii. Ustalony na szczycie UE na początku 2007 roku plan strategiczny zakłada jako cel polityki energetycznej Unii wzrost udziału odnawialnych źródeł energii do 2020 roku
do poziomu 20%. Związane z tym możliwości pozyskania środków pomocowych na inwestycje tego typu (PO Infrastruktura i Środowisko – oś priorytetowa 9 i 10) potwierdzają
konieczność większego nasilenia działań w tym kierunku.
W Polsce Rada Ministrów 7 grudnia 2010 r. przyjęła dokument pn.: „Krajowy plan działań
w zakresie energii ze źródeł odnawialnych” (w skrócie KPD OZE). Został on opracowany
na podstawie schematu przygotowanego przez Komisję Europejską (decyzja Komisji
2009/548/WE z dnia 30 czerwca 2009 r. ustanawiająca schemat krajowych planów działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych na mocy dyrektywy 2009/28/WE Parlamentu Europejskiego i Rady) i stanowi realizację zobowiązania wynikającego z art. 4 ust. 1
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009r.
w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE.
KPD OZE w zakresie rozwoju OZE w obszarze elektroenergetyki przewiduje przede
wszystkim rozwój źródeł opartych na energii wiatru oraz biomasie. Zakłada jednak zwiększony wzrost ilości małych elektrowni wodnych. Natomiast w zakresie rozwoju OZE w obszarze ciepłownictwa i chłodnictwa, przewiduje utrzymanie dotychczasowej struktury rynku, przy uwzględnieniu rozwoju geotermii oraz energii słonecznej.
KPD OZE powtarza prognozy mówiące, że do 2020 r. spadnie zużycie węgla. Pozostałe
nośniki zanotują wzrost: produkty naftowe o 11%, gaz ziemny także o 11%, energia odnawialna o 40,5%, a zapotrzebowanie na energię elektryczną o 17,9%. Prognozuje się również 30% wzrost zużycia ciepła sieciowego i 33% wzrost zużycia pozostałych paliw. Cel
krajowy w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w ostatecznym zużyciu energii
brutto w 2020 r. wynosi 15% oraz 10% udziału energii odnawialnej w transporcie.
Motywujący do korzystania z energii odnawialnej jest obowiązek pozyskania świadectwa
pochodzenia energii, o którym mówi ustawa Prawo energetyczne:
Art. 9a.
1. Przedsiębiorstwa energetyczne, odbiorcy końcowi oraz towarowe domy maklerskie lub
domy maklerskie, o których mowa w ust. 1a, w zakresie określonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 9, są obowiązane:
1) uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwo pochodzenia, o którym mowa w art. 9e ust. 1, lub w art. 9o ust. 1, dla energii elektrycznej wytworzonej w źródłach znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
2) uiścić opłatę zastępczą, w terminie określonym w ust. 5, obliczoną w sposób określony
w ust. 2.
(...)
226
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Art. 9e.
1. Potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej w odnawialnym źródle energii jest
świadectwo pochodzenia tej energii, zwane dalej „świadectwem pochodzenia”.
(...)
Art. 9o.
1. Potwierdzeniem wytworzenia biogazu rolniczego oraz wprowadzenia go do sieci dystrybucyjnej gazowej jest świadectwo pochodzenia biogazu rolniczego, zwane dalej „świadectwem pochodzenia biogazu”.
Art. 9a.
2. Opłatę zastępczą oblicza się według wzoru:
Oz = Ozj x (Eo – Eu),
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
Oz – opłatę zastępczą wyrażoną w złotych,
Ozj – jednostkową opłatę zastępczą wynoszącą 240 złotych za 1 MWh,
Eo – ilość energii elektrycznej, wyrażoną w MWh, wynikającą z obowiązku uzyskania
i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, o których mowa w art.9e ust.1
lub w art. 9o ust. 1, w danym roku,
Eu – ilość energii elektrycznej, wyrażoną w MWh, wynikającą ze świadectw pochodzenia,
o których mowa w art.9e ust.1 lub art. 9o ust. 1, które obowiązany podmiot przedstawił
do umorzenia w danym roku, o którym mowa w art. 9e ust. 14.
(...)
Art. 9e.
14. Świadectwo pochodzenia umorzone do dnia 31 marca danego roku kalendarzowego
jest uwzględniane przy rozliczeniu wykonania obowiązku określonego w art. 9a ust. 1
w poprzednim roku kalendarzowym.
(...)
Art. 9a.
7. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się obrotem ciepłem i sprzedające to ciepło
jest obowiązane, w zakresie określonym w przepisach wydanych na podstawie ust.9, do
zakupu oferowanego ciepła wytwarzanego w przyłączonych do sieci odnawialnych źródłach energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w ilości nie
większej niż zapotrzebowanie odbiorców tego przedsiębiorstwa, przyłączonych do sieci,
do której są przyłączone odnawialne źródła energii.
Do energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii zalicza się, niezależnie od parametrów technicznych źródła, energię elektryczną lub cieplną pochodzącą ze źródeł odnawialnych, w szczególności:
z elektrowni wodnych;
z elektrowni wiatrowych;
ze źródeł wytwarzających energię z biomasy;
ze źródeł wytwarzających energię z biogazu;
ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych;
ze słonecznych kolektorów do produkcji ciepła;
227
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
ze źródeł geotermalnych.
Obowiązek zakupu przez przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią
elektryczną, energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł (tzw. system zielonych certyfikatów), reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie
szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw
pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących
ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz. U. 2008 r.,
Nr 156, poz. 969, ze zm.).
Paragraf 3 przedmiotowego aktu mówi, że:
§ 3. Obowiązek uzyskania i przedstawienia Prezesowi URE do umorzenia świadectw pochodzenia albo uiszczenia opłaty zastępczej uznaje się za spełniony, jeżeli za dany rok
udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynikającej ze świadectw pochodzenia, które
przedsiębiorstwo energetyczne przedstawiło do umorzenia, lub z uiszczonej przez
przedsiębiorstwo energetyczne opłaty zastępczej, w wykonanej całkowitej rocznej
sprzedaży energii elektrycznej przez to przedsiębiorstwo odbiorcom końcowym, wynosi
nie mniej niż:
7,0% - w 2008 r.
8,7% - w 2009 r.
10,4% - w 2010 r.
10,4% - w 2011 r.
10,4% - w 2012 r.
10,9% - w 2013 r.
11,4% - w 2014 r.
11,9% - w 2015 r.
12,4% - w 2016 r.
12,9% - w 2017 r.
Rozwój projektów związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii napotyka na
problemy finansowe. Są to problemy związane z wysokimi nakładami inwestycyjnymi na
technologię wykorzystujące odnawialne źródła energii przy stosunkowo niskich nakładach
eksploatacyjnych. Taki układ kosztów przy obecnym poziomie cen paliw kopalnych jest
przyczyną długich okresów zwrotów poniesionych nakładów.
13.3.2 Analiza potencjału energetycznego energii odnawialnej na obszarze miasta
Przyjęty przez Unię pakiet klimatyczno-energetyczny „3x20”, stawia znaczne wymagania
w stosunku do administracji rządowej krajów członkowskich, w zakresie uzyskania rozwiązań korzystnych i możliwych do wdrożenia, szczególnie w dziedzinie pozyskania energii
ze źródeł odnawialnych. Jedną z istotnych kwestii jest określenie realnego potencjału odnawialnych źródeł energii oraz wskazanie w jakich rodzajach OZE dany region kraju będzie mógł realizować zakładane dla naszego Państwa cele.
228
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Opłacalność uruchomienia instalacji do pozyskania energii z odnawialnych źródeł energii
w dużym stopniu zależy od przyszłego sposobu wykorzystania wyprodukowanej energii
oraz od możliwości technicznych pozyskania i przetwarzania energii związanej z zastosowaną technologią, współczynnika sprawności urządzeń czy strat energii na drodze od producenta do konsumenta.
Biomasa
Definicja „biomasy” została określona w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 14
sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii
elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym
źródle energii (Dz. U. 2008 r., Nr 156, poz. 969 ze zm.):
§ 2. (…)
1) biomasa - stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które
ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji;
(...)
Biomasa jest wynikiem reakcji fotosyntezy, która przebiega pod wpływem promieniowania
słonecznego. Produktem ubocznym przetwarzania energii chemicznej zawartej w biomasie na ciepło jest powstawanie dwutlenku węgla. Jednak jest to dwutlenek węgla przyjazny
dla środowiska naturalnego, gdyż przez proces fotosyntezy krąży on w przyrodzie, podobnie jak woda, w obiegu zamkniętym.
Istnieją trzy podstawowe czynniki, które decydują o wykorzystaniu roślin uprawnych lub
drzew do celów energetycznych. Są to:
stosunek energii zawartej w biomasie do energii potrzebnej na jej uprawę i zbiory;
zdolność gromadzenia energii słonecznej w postaci biomasy;
rodzaj biomasy ze względu na sprawność przetwarzania na paliwa ciekłe i gazowe,
która zależy m.in. od tego, czy materię organiczną rośliny tworzy celuloza czy cukry.
Biomasa ze względu na swoje parametry energetyczne 14/1/0,01 (wartość opałowa
w MJ/kg / procentowa zawartość popiołu / procentowa zawartość siarki) jest coraz szerzej
używana do uszlachetniania węgla poprzez zastosowanie technologii współspalania węgla
i biomasy (co-firing). Proces ten jest coraz bardziej popularny na świecie ze względu na
wprowadzanie w wielu krajach (głównie wysokorozwiniętych) ostrzejszych norm na emisję
gazów odlotowych ze źródeł ciepła, a zwłaszcza wobec emisji związków siarki. Jedną
z możliwości jest mieszanie węgla z granulatem z biomasy, co znacznie obniża stężenie
siarki zarówno w paliwie, jak i w spalinach i może powodować zmianę kierunku inwestowania, tj. - nie w kosztowne urządzenia do desulfuryzacji spalin, a w granulację biomasy.
Najważniejszymi argumentami za energetycznym wykorzystaniem biomasy są:
229
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
ograniczenie emisji CO2 z paliw nieodnawialnych, który w przeciwieństwie do CO2
z biopaliw, nie jest neutralny dla środowiska i może zwiększać efekt cieplarniany;
wysokie koszty odsiarczania spalin z paliw kopalnych;
aktywizacja ekonomiczna, przemysłowa i handlowa lokalnych społeczności;
decentralizacja produkcji energii i tym samym wyższe bezpieczeństwo energetyczne
przez poszerzenie producentów energii.
Mówiąc o pozytywnych aspektach stosowania biomasy nie można pominąć ich potencjalnych wad energetycznych, które są następujące:
ryzyko zmniejszenia bioróżnorodności w przypadku wprowadzenia monokultury roślin
o przydatności energetycznej;
spalanie biopaliw, jak każde spalanie, powoduje powstawanie NOX, a koszty ich
usuwania w małych źródłach są wyższe niż w przypadku dużych profesjonalnych
zakładów;
podczas spalania biomasy, zwłaszcza zanieczyszczonej pestycydami, odpadami
tworzyw sztucznych lub związkami chloropochodnymi, wydzielają się dioksyny i furany
o toksycznym i rakotwórczym oddziaływaniu;
popiół z niektórych biopaliw w temperaturze spalania topi się, zaślepia ruszt i musi być
mechanicznie rozbijany.
Do celów energetycznych najczęściej stosowane są następujące postacie biomasy:
drewno odpadowe w leśnictwie i przemyśle drzewnym oraz odpadowe opakowania
drewniane;
słoma zbożowa, z roślin oleistych lub roślin strączkowych oraz siano;
odpady organiczne - gnojownica, osady ściekowe w przemyśle celulozowopapierniczym, makulatura, odpady organiczne z cukrowni, roszarni lnu, gorzelni,
browarów;
uprawy energetyczne – rośliny hodowane w celach energetycznych, w Polsce
najpopularniejszymi roślinami, które można uprawiać na potrzeby produkcji biomasy
są: wierzba wiciowa (Salix viminalis), ślazowiec pensylwański lub inaczej malwa
pensylwańska (Sida hermaphrodita), topinambur czyli słonecznik bulwiasty (Helianthus
tuberosus), róża wielokwiatowa znana też jako róża bezkolcowa (Rosa multiflora),
rdest sachaliński (Polygonum sachalinense) oraz trawy wieloletnie, jak np.: miskant
olbrzymi, czyli trawa słoniowa (Miscanthus sinensis gigantea), miskant cukrowy
(Miscanthus sacchariflorus), spartina preriowa (Spartina pectinata) czy palczatka
Gerarda (Andropogon gerardi).
Innym ciekawym źródłem biomasy mogą być tereny zielone, parki, ogródki działkowe, sady, zieleńce osiedlowe, tereny zieleni ulicznej i izolacyjnej, a nawet cmentarze. Są to zasoby najmniej rozpoznane, rozproszone i nie ewidencjonowane, a stanowiące pewien potencjał energetyczny. Najczęściej odpady te są na miejscu składowane, spalane w pryzmach lub przewożone na wysypisko. W znacznej mierze zasoby te nie są należycie wykorzystane.
230
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
W przypadku wdrożenia selektywnej zbiórki odpadów, znaczenie energetycznie identyczne z biomasą mogą mieć odpady ulegające biodegradacji, a więc wszelkiego rodzaju odpady organiczne, w tym: odpady żywnościowe (np: stołówki, restauracje), odpady paszy
i warzyw, odpady z produkcji żelatyny (np: tłuszcz z separatora), odpady z przemysłu spożywczego (np. produkcja skrobi), gleba bielicowa, odpadki chleba i ciast (np.: piekarnie,
cukiernie), odpady tłuszczy i serów, wytłoki owoców i winogron, odpady z produkcji spirytusu, wysłodziny browarniane, gliceryna, odpady poubojowe i inne.
W oparciu o dane zawarte w „Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla miasta Gorzów
Wlkp. na lata 2008-2011” wynika, że firmy zajmujące się zbiórką odpadów komunalnych
z terenu miasta w 2007 roku zebrały łącznie około 27,54 tys. Mg (ok. 51% wszystkich wytworzonych odpadów komunalnych) odpadów ulegających biodegradacji (m.in. odpady
kuchenne, odpady z parków i cmentarzy, odpady z targowisk).
Zebrane odpady dostarczone były do Zakładu Utylizacji Odpadów Sp. z o.o., składowisko
odpadów przy ul. Małyszyńskiej 180, 66-400 Gorzów Wlkp. – Chróścik.
W ww. opracowaniu założono, że ilość odpadów ulegających biodegradacji w 2010 r. wyniesie 26 438 Mg, w 2013 - 25 380 Mg, a w 2018 - 24 619 Mg.
Przy opracowywaniu niniejszego dokumentu, w wyniku przeprowadzonej ankietyzacji nie
natrafiono na obszarze miasta na podmioty, które posiadają źródła spalające biomasę dla
potrzeb wytwarzania ciepła.
Poniżej przedstawiono potencjalne możliwości pozyskania na obszarze Gorzowa energii
cieplnej z poszczególnych rodzajów biomasy.
Słoma
Celem oszacowania potencjalnych zasobów słomy na obszarze Miasta, przyjęto następujące założenia:
3 790 ha - powierzchnia gruntów ornych na obszarze Miasta - przyjęto, że 50% tej
powierzchni jest wykorzystywana na zasiew zbóż;
20 q/ha - przeciętny uzysk słomy;
10% - udział słomy przeznaczonej do energetycznego wykorzystania;
14 MJ/kg - wartość opałowa słomy;
80% - sprawność kotła;
1 600 h - roczny czas wykorzystywania mocy szczytowej w czasie trwania sezonu
grzewczego).
Po uwzględnieniu powyższych założeń otrzymamy następujące wyniki:
3 790 Mg - łączne zasoby słomy w Mieście;
4,25 TJ - produkcja energii cieplnej;
0,74 MW - wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym.
Jak wynika z szacunkowych obliczeń powyżej, potencjał energetyczny słomy na terenie
miasta jest niewielki.
231
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Plantacje energetyczne
W grupie energetycznych upraw biomasy drzewnej wykorzystuje się szybko wzrastające
krzewy z rotacją 3-4 letnich cyklów wyrębu, gęsto sadzonych, z odpowiednim nawadnianiem i nawożeniem gleby. Jako najbardziej wydajną uznaje się uprawę wierzby krzewiastej (Salix Viminalis), np. syberyjskiej, która może być uprawiana na słabych jakościowo
glebach.
Tego rodzaju drzewa są sadzone bardzo gęsto (np. 8 000 sadzonek na hektar,
z odstępem między rzędami 2 m i odległością pomiędzy sadzonkami 0,5 m) przy zachowaniu dostępu dla maszyn.
Uprawiane w ten sposób drzewa są ścinane po kilku latach (2 do 5) i uzyskuje się znaczną
ilość biomasy. Korzenie sadzonek pozostają nietknięte, a następnej wiosny po ścięciu na
każdym pniu pokazują się nowe pędy. Ponownie, po 2-3 latach, sadzonki ścina się, uzyskując biomasę dwu- lub nawet trzykrotnie większą niż po pierwszym ścięciu.
Proces ten jest powtarzany 3 do 5 razy - w zależności od gatunku, aż do momentu, gdy
konieczne okaże się zasadzenie nowych drzew. Gatunek sadzonki musi być wybrany
w zależności od warunków klimatycznych, dostępności wody i rodzaju gleby.
Plantacja drzewna nie ma dużych wymagań glebowych i może być interesującym sposobem zagospodarowania nadmiarów małożyznych terenów rolnych lub terenów przeznaczonych do rekultywacji. Potencjalne zasoby energii z tego typu plantacji Gorzowie (przy
założeniu, że 100 ha powierzchni w mieście byłoby przeznaczone pod plantacje) wynoszą:
3,7 TJ/rok - wielkość rocznej produkcji energii cieplnej;
0,7 MW - wielkość szczytowej produkcji mocy cieplnej.
Z danych „Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku
2025, ze szczególnym uwzględnieniem perspektyw rozwoju energetyki odnawialnej”
z 2008 r. wynika, że potencjał mocy cieplnej pozyskanej z biomasy w postaci roślin pochodzących z upraw energetycznych, zieleni miejskiej oraz słomy w Gorzowie Wlkp.
przedstawia się następująco:
powierzchnia uprawianej biomasy – 4 004 ha,
potencjał mocy cieplnej – 1,6 MW.
Biogaz
Definicja „biogazu” została określona w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 14
sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii
elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym
źródle energii (Dz. U. 2008 r., Nr 156, poz. 969 ze zm.):
§ 2. (...)
3) biogaz – gaz pozyskany z biomasy, w szczególności z instalacji przeróbki odpadów zwierzęcych lub roślinnych, oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów;
(...)
232
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Zarówno gospodarstwa hodowlane, jak i oczyszczalnie ścieków, produkują duże ilości wysoko zanieczyszczonych odpadów. Tradycyjnie odpady te używane są jako nawóz oraz
w niektórych przypadkach składowane na wysypiskach. Obydwie metody mogą powodować problemy ekologiczne związane z zanieczyszczeniem rzek i wód podziemnych, emisje odorów oraz inne problemy zagrożenia zdrowia. Jedną z ekologicznie dopuszczalnych
form utylizacji tych odpadów jest fermentacja beztlenowa.
Głównymi surowcami podlegającymi fermentacji beztlenowej są:
odchody zwierzęce;
osady z oczyszczalni ścieków;
odpady organiczne.
Na terenie miasta przy ul. Kostrzyńskiej zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków, w której
działa (od 2008 r.) kogenerator biogazowy o mocy zainstalowanej: 370 kW (elektr.)
i 430 kW (cieplna). W roku 2010 wytworzono na terenie OŚ ok 1 200 tys. m3 biogazu wykorzystanego do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Minimalne nadwyżki energii elektrycznej zostają przekazane do sieci ENEA Operator Sp. z o.o.
Stan docelowy to produkcja 2 500 tys. m3 biogazu rocznie.
Energia wiatru
Wykorzystanie energii wiatru do produkcji energii elektrycznej wymaga spełnienia szeregu
odpowiednich warunków, z których najważniejsze to stałe występowanie wiatru o określonej prędkości. Elektrownie wiatrowe pracują zazwyczaj przy wietrze wiejącym z prędkością
od 5 do 25 m/s, przy czym prędkość od 15 do 20 m/s uznawana jest za optymalną. Zbyt
małe prędkości uniemożliwiają wytwarzanie energii elektrycznej o wystarczającej mocy,
zbyt duże zaś – przekraczające 30 m/s – mogą doprowadzić do mechanicznych uszkodzeń elektrowni wiatrowej.
Pomiary prędkości wiatru na terenie Polski wykonywane przez IMiGW pozwoliły na dokonanie wstępnego podziału naszego kraju na strefy zróżnicowania pod względem wykorzystania energii wiatru. Oszacowanie zasobów energetycznych wiatru dla województwa lubuskiego można opisać na podstawie mapy opracowanej dla całego terytorium kraju przez
prof. Halinę Lorenc (rysunek poniżej).
233
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Rysunek 13-1 Strefy energetyczne wiatru na obszarze Polski (wg prof. H. Lorenc)
Jak wynika z powyższego rysunku, Gorzów Wielkopolski znajduje się w II strefie energetycznej wiatru, tj. w warunkach korzystnych – energia użyteczna wiatru na wysokości 10 m
w terenie otwartym wynosi >750 – 1000 kWh/m², natomiast na wysokości 30 m >1000 –
1500 kWh/m².
Zakłada się również, że na 1 MW zainstalowanej mocy należy przeznaczyć ok. 10 ha.
W mieście nie zlokalizowano istniejących siłowni wiatrowych.
Jednak plan rozwoju ENEA Operator Sp. z o. o. na lata 2011-2015 obejmuje zamierzenia
inwestycyjne w zakresie modernizacji infrastruktury energetycznej, mogące mieć wpływ na
system elektroenergetyczny Gorzowa, a obejmujące m.in. farmy wiatrowe w pobliżu Gorzowa Wlkp.: Lubicz, Komarowo, Górzyca, Widuchowa, Przelewice, Marszewo i Jarszewo.
Wpływ elektrowni wiatrowych na system elektroenergetyczny musi być poddany analizie,
gdyż w przeciwieństwie do konwencjonalnych jednostek wytwórczych (opartych na generatorach synchronicznych) czynnik napędzający zespoły prądotwórcze turbin wiatrowych
jest w wysokim stopniu zmienny i mało stabilny. To skutkuje tym, że generacja mocy
z elektrowni wiatrowych w czasie ich normalnej pracy podlega ciągłym zmianom i można
je uznać za źródła niespokojne. Generalnie można powiedzieć, że im większy poziom mocy zainstalowanej w systemie w źródłach wiatrowych, tym konsekwencje dla pozostałej
części systemu są bardziej odczuwalne.
234
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Energetyka wodna
„Mała energetyka wodna – MEW” obejmuje pozyskanie energii z cieków wodnych. Podstawowymi parametrami dla doboru obiektu są spad w [m] i natężenie przepływu w [m3/s].
Precyzyjne określenie możliwości i skali wykorzystania cieków wodnych dla obiektów małej energetyki wodnej w województwie wymaga przeprowadzenia szczegółowych lokalnych
badań, których charakter wykracza poza granice niniejszego opracowania.
Gorzów Wielkopolski znajduje się w granicach obszaru działania Regionalnego Zarządu
Gospodarki Wodnej w Poznaniu i należy do regionu wodnego Warty.
Przepływy średnie występujące w rzece Warta na obszarze Gorzowa to 224 m3/s.
Oprócz Warty na terenie Gorzowa występują jeszcze inne rzeki i cieki wodne, są to: Kłodawka (przepływ średni – 1,24 m3/s), Kanał Srebrny (przepływ średni – 0,3 m3/s), Kanał
Siedlicki, Rów S-2, Rów Karniński, Kanał Opaskowy.
Na terenie Gorzowa Wielkopolskiego nie zlokalizowano elektrowni wodnej.
Energetyka geotermalna
Źródłem energii geotermalnej jest wnętrze Ziemi o temperaturze około 5400°C, generuj ące
przepływ ciepła w kierunku powierzchni. W celu wydobycia wód geotermalnych na powierzchnię wykonuje się odwierty do głębokości zalegania tych wód. W pewnej odległości
od otworu czerpalnego wykonuje się drugi otwór, którym wodę geotermalną po odebraniu
od niej ciepła, wtłacza się z powrotem do złoża. Wody geotermalne są z reguły mocno zasolone, jest to powodem szczególnie trudnych warunków pracy wymienników ciepła i innych elementów armatury instalacji geotermalnych.
Wody głębinowe mają różny poziom temperatur. Z uwagi na zróżnicowany poziom energetyczny płynów geotermalnych (w porównaniu do klasycznych kotłowni) można je wykorzystywać:
do ciepłownictwa (m.in.: ogrzewanie niskotemperaturowe i wentylacja pomieszczeń,
przygotowanie ciepłej wody użytkowej);
do celów rolniczo - hodowlanych (m.in.: ogrzewanie upraw pod osłonami, suszenie
płodów rolnych, ogrzewanie pomieszczeń inwentarskich, przygotowanie ciepłej wody
technologicznej, hodowla ryb w wodzie o podwyższonej temperaturze);
w rekreacji (m.in.: podgrzewanie wody w basenie);
przy wyższych temperaturach do produkcji energii elektrycznej.
Należy zaznaczyć, że eksploatacja energii geotermalnej powoduje również problemy ekologiczne, z których najważniejszy polega na kłopotach związanych z emisją szkodliwych
gazów uwalniających się z płynu. Dotyczy to przede wszystkim siarkowodoru (H2S), który
powinien być pochłonięty w odpowiednich instalacjach, podrażających koszt produkcji
energii. Inne potencjalne zagrożenia dla zdrowia powoduje radon (produkt rozpadu radioaktywnego uranu) wydobywający się wraz z parą ze studni geotermalnej.
235
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Wody termalne, zgodnie z zapisami ustawy z dnia 4.02.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 1994 r., Nr 27, poz. 96 ze zm.), zaliczane są do kopalin tzw. pospolitych. Złoża
kopalin nie stanowiące części składowych nieruchomości gruntowej są własnością Skarbu
Państwa. Korzystanie ze złóż odbywa się poprzez ustanowienie użytkowania górniczego,
które następuje w drodze umowy za wynagrodzeniem, pod warunkiem uzyskania koncesji.
Koncesję na działalność w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania zasobów wód termalnych wydaje Minister Środowiska. Udzielenie koncesji na poszukiwanie
i rozpoznawanie złóż kopalin powinno być poprzedzone wykonaniem projektu prac geologicznych oraz projektu zagospodarowania złoża, zaopiniowanego przez właściwy organ
nadzoru górniczego. Wyniki prac geologicznych wraz z ich interpretacją, przedstawia się
w dokumentacji geologicznej, podlegającej zatwierdzeniu przez właściwy organ administracji geologicznej.
Z materiału opublikowanego w Technice Poszukiwań Geologicznych, Geosynoptyka
i Geotermia nr 1/2000 „Geosynoptyka i geotermia województwa lubuskiego” wynika, że
wszystkie gminy znajdujące się na obszarze województwa lubuskiego posiadają warunki
geologiczne i zasobowe pozwalające na wykorzystanie energii wód termalnych. Temperatura wód na głębokości około 2 000 m sięga miejscami powyżej 100ºC (np. Pszczew, Trzciel 110ºC), jednak w głównej mierze nie przekracza 80ºC (np. Szprotawa, Żagań – ok.
80ºC, Świebodzin, Bledzew – ok. 50ºC). Główne ośrodki występowania gorących wód
termalnych zlokalizowane są w północno-zachodniej części województwa, przy granicy
z województwem zachodniopomorskim.
W chwili obecnej na terenie województwa nie ma instalacji geotermii głębokiej, wykorzystywane są jedynie rozwiązania indywidualne oparte o pompy ciepła.
236
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Rysunek 13-2 Rozkład geotermii w Polsce
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ,,Energia Geotermalna. Świat-Polska-Środowisko”, Instytut gospodarki surowcami mineralnymi i energią. Laboratorium geotermalne PAN, Kraków 2000 r.
Zakłada się, że w Gorzowie wykorzystanie energii ziemi odbywać się będzie za pomocą
instalacji z pompami ciepła i kolektorami gruntowymi poziomymi lub pionowymi.
Pompy ciepła
Pompy ciepła są bardzo ciekawymi rozwiązaniami w zakresie ogrzewania budynków,
przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz w klimatyzacji. Barierą ich zastosowania są
względy ekonomiczne.
Możliwe są następujące systemy pracy instalacji grzewczej wykorzystującej jako źródło
ciepła pompę ciepła:
System monowalentny - pompa ciepła jest jedynym generatorem ciepła, pokrywającym w każdej sytuacji 100% zapotrzebowania;
System biwalentny (równoległy) - pompa ciepła pracuje jako jedyny generator ciepła,
aż do punktu dołączenia drugiego urządzenia grzewczego. Po przekroczeniu punktu
dołączenia pompa pracuje wspólnie z drugim urządzeniem grzewczym (np. z kotłem
gazowym lub ogrzewaniem elektrycznym);
System biwalentny (alternatywny) - pompa ciepła pracuje jako wyłączny generator
ciepła, aż do punktu przełączenia na drugie urządzenie grzewcze. Po przekroczeniu
punktu przełączenia pracuje wyłącznie drugie urządzenie grzewcze (np. kocioł gazowy).
237
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Współczynnik wydajności grzejnej przy wykorzystaniu pompy ciepła wynosi średnio 3, co
oznacza, że 1 kW energii elektrycznej pozwala na wytworzenie 3 kW mocy cieplnej. Wykorzystanie pompy ciepła przy zastosowaniu np. instalacji ogrzewania podłogowego i/lub
ściennego o dużej akumulacyjności instalacji pozwala na takie sterowanie pracą systemu,
że pobiera on energię elektryczną prawie wyłącznie w czasie tańszej taryfy nocnej.
Ogrzewanie obiektów z wykorzystaniem pomp ciepła stanowi rozwiązanie drogie inwestycyjnie, ale korzystnie eksploatacyjnie.
Zakłada się, że rozwiązania z wykorzystaniem pomp ciepła - z uwagi na możliwość pozyskania środków zewnętrznych na sfinansowanie inwestycji oraz opłacalność eksploatacyjną rozwiązań - mogą być realizowane zarówno w obiektach miejskich jak i prywatnych.
Zatem rola Miasta polegać będzie na pełnieniu roli inwestora i propagatora.
Na terenie Gorzowa Wlkp. pompa ciepła występuje w Przedszkolu Miejskim nr 32 oraz na
terenie Zakładu Utylizacji Odpadów (na potrzeby c.w.u.).
Energia słońca
Do Ziemi dociera promieniowanie słoneczne zbliżone widmowo do promieniowania ciała
doskonale czarnego o temperaturze ok. 5 700 K. Przed wejściem do atmosfery moc promieniowania jest równa 1 367 W na 1 m2 powierzchni prostopadłej do promieniowania
słonecznego. Część tej energii jest odbijana i pochłaniana przez atmosferę - do powierzchni 1 m2 Ziemi w słoneczny dzień dociera około 1 000 W.
Ilość energii słonecznej docierającej do danego miejsca zależy od szerokości geograficznej oraz od czynników pogodowych. Średnie nasłonecznienie obszaru Polski wynosi rocznie ~1 000 kWh/m2· na poziomą powierzchnię, co odpowiada wartości opałowej ok. 120 kg
paliwa umownego.
Wykorzystanie bezpośrednie energii słonecznej może odbywać się na drodze konwersji
fotowoltaicznej lub fototermicznej. W obu przypadkach, niepodważalną zaletą wykorzystania tej energii jest brak szkodliwego oddziaływania na środowisko. Natomiast warunkiem
ograniczającym dostępność stosowania instalacji solarnych są wciąż jeszcze wysokie nakłady inwestycyjne związane z zainstalowaniem stosownych urządzeń.
Gorzów Wlkp. położony jest w rejonie, w którym nasłonecznienie jest umiarkowane.
238
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Rysunek 13-3 Nasłonecznienie w Polsce
Kolektory słoneczne
Kolektory słoneczne wykorzystują za pomocą konwersji fototermicznej, energię promieniowania słonecznego do bezpośredniej produkcji ciepła dwoma sposobami: sposobem
pasywnym (biernym) i sposobem aktywnym (czynnym). Transmisja zaabsorbowanej energii słonecznej do odbiorników odbywa się w specjalnych instalacjach.
Systemy pasywne do swego działania nie potrzebują dodatkowej energii z zewnątrz.
W tych systemach konwersja energii promieniowania słonecznego w ciepło zachodzi
w sposób naturalny w istniejących lub specjalnie zaprojektowanych elementach struktury
budynków pełniących rolę absorberów.
W systemach aktywnych dostarcza się do instalacji dodatkową energię z zewnątrz, zwykle
do napędu pompy lub wentylatora przetłaczających czynnik roboczy (najczęściej wodę lub
powietrze) przez kolektor słoneczny.
Funkcjonowanie kolektora słonecznego jest związane z podgrzewaniem przepływającego
przez absorber czynnika roboczego, który przenosi i oddaje ciepło w części odbiorczej
instalacji grzewczej.
Kolektory słoneczne w warunkach klimatycznych Polski można stosować do:
ogrzewania wody basenowej;
wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej;
wspomagania centralnego ogrzewania.
239
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Na krajowym rynku pojawia się coraz większa liczba firm zajmująca się głównie sprzedażą
zestawów kolektorowych. Dlatego ważne jest, aby przy zakupie takiej instalacji kierować
się m.in. następującymi kryteriami:
długość udzielanej gwarancji – min. 5 lat na instalacje oraz 10 na rury szklane kolektora;
odporność na warunki atmosferyczne (głównie na gradobicie) – potwierdzona odpowiednimi świadectwami wydanymi przez uprawnione do tego instytuty;
wiarygodność firmy – referencje działających instalacji, dogodne warunki serwisowe
w razie jakichkolwiek awarii.
Istotną rolę w propagowaniu energetyki odnawialnej pełnić winno Miasto. Dotyczy to
w szczególności realizacji instalacji OZE w gminnych obiektach użyteczności publicznej.
W Gorzowie Wlkp. zlokalizowano kolektory słoneczne w następujących placówkach:
Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki,
Zespół Szkół nr 6,
Przedszkole Miejskie nr 17,
Gimnazjum nr 7,
Zakład Utylizacji Odpadów.
Kolektory słoneczne w szpitalu
W maju 2010 r. zakończone zostały prace związane z uruchomieniem instalacji solarnej
w celu zaspokojenia potrzeb Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojewódzkiego na ciepłą wodę.
W ramach realizacji przedsięwzięcia zainstalowano łącznie 140 kolektorów słonecznych
o łącznej powierzchni 630 m². Energia z nich pozyskiwana, ma pozwolić zmniejszyć opłaty
za podgrzewanie ciepłej wody użytkowej o ok 300 tys. zł. rocznie. Zmniejszy się również
zapotrzebowanie na ciepło o ok. 33,5%. Całkowity koszt inwestycji wyniósł 3 mln zł, z czego 2,55 mln to środki pozyskane z funduszy europejskich w ramach Priorytetu III – Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego, Działanie 3.2 – Poprawa jakości
powietrza, efektywności energetycznej oraz rozwój i wykorzystanie odnawialnych źródeł
energii.
Ogniwa fotowoltaiczne
Ogniwo fotowoltaiczne (inaczej fotoogniwo, solar lub ogniwo słoneczne) jest urządzeniem
służącym do bezpośredniej konwersji energii promieniowania słonecznego na energię
elektryczną. Odbywa się to dzięki wykorzystaniu tzw. efektu fotowoltaicznego polegającego na powstawaniu siły elektromotorycznej w materiałach o niejednorodnej strukturze,
podczas ich ekspozycji na promieniowanie elektromagnetyczne. Tylko w specjalnie spreparowanych przyrządach wykonanych z półprzewodników zwanych ogniwami słonecznymi
wystawionych na promieniowanie słoneczne, efekt fotowoltaiczny mierzony powstającą
siłą elektromotoryczną jest na tyle duży, aby mógł być wykorzystywany praktycznie do generacji energii elektrycznej.
Ogniwa słoneczne łączy się ze sobą w układy zwane modułami fotowoltaicznymi, a te
z kolei służą do budowy systemów fotowoltaicznych. Systemy fotowoltaiczne można poAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
240
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
dzielić na systemy podłączone do sieci trójfazowej elektroenergetycznej poprzez specjalne
urządzenie zwane falownikiem oraz na systemy autonomiczne zasilające bezpośrednio
urządzenia prądu stałego, zazwyczaj z wykorzystaniem okresowego magazynowania
energii w akumulatorach elektrochemicznych.
Klasyfikacja powyższa nie obejmuje słonecznych systemów z koncentratorami słonecznymi oraz systemów dużej mocy wykorzystujących heliostaty stosowane na świecie
w elektrowniach, elektrociepłowniach i piecach słonecznych. Urządzenia te wykorzystują
jedynie promieniowanie bezpośrednie, a w Polsce promieniowanie to stanowi, w zależności od pory roku, 25-50% promieniowania całkowitego i dlatego znaczenie praktyczne tych
technologii dla naszego kraju jest marginalne.
Dla umożliwienia korzystania z energii wytwarzanej w modułach fotowoltaicznych konieczne jest zbudowanie systemu fotowoltaicznego składającego się z:
właściwego modułu fotowoltaicznego,
akumulatora stanowiącego magazyn energii,
przetwornicy zmieniającej prąd stały wytwarzany przez moduły fotowoltaiczne na prąd
zmienny niezbędny do zasilania większości urządzeń.
Najczęściej spotykane zastosowania to:
zasilanie budynków w obszarach położonych poza zasięgiem sieci elektroenergetycznej,
zasilanie domków letniskowych,
wytwarzanie energii w małych przydomowych elektrowniach słonecznych do odsprzedaży do sieci,
zasilanie urządzeń komunalnych, telekomunikacyjnych, sygnalizacyjnych, automatyki
przemysłowej lub itp.
W wyniku przeprowadzonej ankietyzacji nie zlokalizowano instalacji fotowoltaicznej na terenie Gorzowa Wlkp.
13.4 Podsumowanie – analiza w okresach pięcioletnich
Racjonalne wykorzystanie energii, a w szczególności energii źródeł odnawialnych, jest
jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju, przynoszącym wymierne
efekty ekologiczno-energetyczne. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie
paliwowo-energetycznym gmin i miast przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów. W związku z tym wspieranie rozwoju tych źródeł staje się coraz poważniejszym
wyzwaniem dla Miasta.
Stan aktualny występowania OZE w Gorzowie w budynkach użyteczności publicznej
i usługowych przedstawia się następująco:
Kolektory słoneczne:
241
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Zespół Szkół nr 6,
Gimnazjum nr 7,
Zakład Utylizacji Odpadów,
Samodzielny Publiczny Szpital Wojewódzki.
Pompy ciepła:
Zakład Utylizacji Odpadów.
Biogaz:
Oczyszczalnia Ścieków przy ul. Kostrzyńskiej.
Bazując m.in. na informacjach „Programu Ochrony Powietrza dla Gorzowa Wielkopolskiego – miasta na prawach powiatu” z 2007 r. oraz „Sprawozdania z realizacji Programu
Ochrony Powietrza dla miasta Gorzowa Wielkopolskiego” obejmującego lata 2008-2010
w tabelach poniżej przedstawiono perspektywy rozwoju energetyki ze źródeł odnawialnych
w mieście do roku 2030 w okresach pięcioletnich (2011-2015, 2016-2020, 2021-2025,
2026-2030).
Założenia analizy:
stan obecny:
zasoby mieszkaniowe w zabudowie jednorodzinnej: 5 247 szt.,
budynki wykorzystujące biomasę – 5% czyli ok. 260 szt.,
budynki wykorzystujące inne OZE – 0,5% czyli ok. 26 szt.,
prognoza dla stanu minimum:
wzrost ilości zabudowy wykorzystującej biomasę o ok. 5-6% w okresie pięcioletnim,
wzrost ilości zabudowy wykorzystującej inne OZE o ok. 5% w okresie pięcioletnim.
w wersji optymistycznej (pożądanej) wielkości stanu minimum powiększono 2-krotnie.
Tabela 13-4 Perspektywy rozwoju OZE w Gorzowie w okresach pięcioletnich w latach 2011-2030 (stan
minimum)
Perspektywy rozwoju (ilość instalacji - szt.)
Stan
istniejący
2010
2011-2015
2016-2020
2021-2025
2026-2030
Razem
2011-2030
Kolektory słoneczne, ogniwa
fotowoltaiczne, pompy ciepła
w tym:
33
38
46
52
65
201
zab. mieszk. jednorodz
26
28
30
32
35
125
bud. użyt. publ.
5
5
8
10
15
38
przemysł/usługi
2
5
8
10
15
38
260
18
25
31
38
112
260
13
15
17
20
65
bud. użyt. publ.
-
2
4
6
8
20
przemysł/usługi
-
3
6
8
10
27
1
-
-
-
-
1
Rodzaj OZE
Biomasa
w tym:
zab. mieszk. jednorodz.
Biogaz
Źródło: obliczenia własne
242
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Wykres 13-1 Perspektywy rozwoju OZE w Gorzowie w okresach pięcioletnich w latach 2011-2030
(stan minimum)
Tabela 13-5 Perspektywy rozwoju OZE w Gorzowie w okresach pięcioletnich w latach 2011-2030 (stan
pożądany)
Perspektywy rozwoju (ilość instalacji - szt.)
Stan
istniejący
2010
2011-2015
2016-2020
2021-2025
2026-2030
Razem
2011-2030
Kolektory słoneczne, ogniwa
fotowoltaiczne, pompy ciepła
w tym:
33
76
92
104
130
402
zab. mieszk. jednorodz
26
56
60
64
70
250
bud. użyt. publ.
5
10
16
20
30
76
przemysł/usługi
2
10
16
20
30
76
260
36
50
62
76
224
260
26
30
34
40
130
bud. użyt. publ.
-
4
8
12
16
40
przemysł/usługi
-
6
12
16
20
54
1
-
-
-
-
1
Rodzaj OZE
Biomasa
w tym:
zab. mieszk. jednorodz.
Biogaz
Źródło: obliczenia własne
Wykres 13-2 Perspektywy rozwoju OZE w Gorzowie w okresach pięcioletnich w latach 2011-2030
(stan pożądany)
243
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Z powyższego zestawienia wynika, że obiektów wykorzystujących odnawialne źródła
energii w mieście powinno stopniowo przybywać pod warunkiem, że instalacje wykorzystujące OZE będą bardziej dostępne, a ich ceny zaczną spadać.
Wg przeprowadzonych prognoz z istniejącej obecnie zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (ok. 5 250) prawie 10% zabudowań w 2030 roku będzie wykorzystywać odnawialne źródła energii wg wersji minimum. W wersji optymistycznej będzie to ok. 13% zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej.
Największe przyrosty mogą wystąpić w wykorzystaniu kolektorów słonecznych, biomasy
oraz pomp ciepła.
Istotną rolę w propagowaniu energetyki odnawialnej pełnić winno Miasto. Dotyczy to
w szczególności realizacji instalacji OZE w gminnych obiektach użyteczności publicznej.
244
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
14. Analiza formalno-prawna proponowanych scenariuszy
rozwojowych
14.1 Charakterystyka dokumentów i aktów prawnych w dziedzinie planowania i rozwoju energetyki. Powiązania założeń energetycznych
dla Gorzowa Wlkp. z zagadnieniami zawartymi w tych dokumentach
14.1.1 Planowanie energetyczne w Unii Europejskiej
Europejska Polityka Energetyczna (przyjęta przez Komisję WE w dniu 10.01.2007 r.)
ma trzy założenia: przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, ograniczanie podatności Unii
na wpływ czynników zewnętrznych wynikającej z zależności od importu węglowodorów
oraz wspieranie zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, co zapewni odbiorcom bezpieczeństwo zaopatrzenia w energię po przystępnych cenach.
Europejska PE stanowi ramy dla budowy wspólnego rynku energii, w którym wytwarzanie
energii oddzielone jest od jej dystrybucji, a szczególnie ważnym priorytetem jest zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii (przez dywersyfikację źródeł i dróg dostaw) oraz
ochrona środowiska.
Główne cele Unii Europejskiej w sektorze energetycznym do 2020 r. (zapisane w tzw.
„pakiecie klimatyczno-energetycznym” przyjętym przez UE 23.04.2009 r.), to:
wzrost efektywności zużycia energii: o 20%,
zwiększenie udziału energii odnawialnej w zużyciu energii: o 20%,
redukcja emisji CO2: o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r.,
udział biopaliw w ogólnym zużyciu paliw: 10% - w sektorze transportu.
Ponadto na funkcjonowanie sektora elektroenergetycznego mają również wpływ uregulowania prawne Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska, takie jak:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z 24 listopada 2010 r.
w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich
kontrola) – tzw. dyrektywa IED.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/81/WE z 23 października 2001 r.
w sprawie krajowych limitów emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza (tzw. dyrektywa NEC).
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r.
zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa
ETS).
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z 23 kwietnia 2009 r.
w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę
Rady 85/337/EWG, Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
245
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE, 2008/1/WE i rozporządzenie
(WE) nr 1013/2006 (tzw. dyrektywa CCS).
Dyrektywa IED weszła w życie 6 stycznia 2011 r. Jej podstawowym celem jest ujednolicenie i konsolidacja przepisów dotyczących emisji przemysłowych tak, aby usprawnić system zapobiegania zanieczyszczeniom powodowanym przez działalność przemysłową oraz
ich kontroli, a w rezultacie zapewnić poprawę stanu środowiska na skutek zmniejszenia
emisji przemysłowych.
Dyrektywa IED stanowi połączenie siedmiu obowiązujących dotychczas dyrektyw:
Dyrektywy 96/61/WE z 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC),
Dyrektywy 2001/80/WE z 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych źródeł energetycznego spalania (LCP),
Dyrektywy 2000/76/WE z 2000 r. w sprawie spalania odpadów,
Dyrektywy 1999/13/WE 1999 r. w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych spowodowanych użyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych
czynności i w niektórych urządzeniach (LZO),
trzech dyrektyw: Dyrektywy 78/176/EWG z 1978 r., Dyrektywy 82/883/EWG z 1982 r.
oraz Dyrektywy 92/112/EWG z 1992 r., związanych z produkcją dwutlenku tytanu.
Podstawowe zmiany, które wprowadza dyrektywa IED, to:
pojęcie źródła rozumiane ma być jako komin, a nie jako – kocioł;
dyrektywa dotyczy źródeł, których suma mocy przekracza 50 MW, przy czym sumowaniu podlegają kotły o mocy większej niż 15 MW,
nowe standardy emisyjne obowiązywać będą od 2016 r.,
dla instalacji istniejących nadal obowiązywać będą derogacje przyznane wg dyrektywy
LCP,
jeżeli do 1 stycznia 2014 r. zostaną zgłoszone instalacje o kończącej się żywotności, to
mogą być one zwolnione z konieczności spełnienia nowych norm w czasie 20 000 godzin pracy, w okresie pomiędzy 1 stycznia 2016 r. a 31 grudnia 2023 r.,
od 1 stycznia 2016 r. do 30 czerwca 2020 r. państwa członkowskie mogą określić
i wdrożyć przejściowe krajowe plany redukcji emisji dla instalacji, które dostały pozwolenie przed 27 listopada 2002 r. i zostały uruchomione przed 27 listopada 2003 r.
Obiekty objęte tym planem mogą zostać zwolnione (w okresie od 2016 do 2020 r.)
z wymogu przestrzegania nowych standardów emisyjnych, przy czym muszą zostać
dotrzymane co najmniej dopuszczalne wielkości emisji, wynikające z dyrektywy LCP
i zawarte w stosownym pozwoleniu,
do dnia 31 grudnia 2022 r. wyłączone ze spełniania wymogów tej dyrektywy są ciepłownie o mocy mniejszej niż 200 MW, które dostarczają do miejskiej sieci ciepłowniczej co najmniej 50% ciepła oraz którym udzielono pozwolenia przed 27 listopada
2002 r. i zostały uruchomione przed 27 listopada 2003 r.,
źródła energetyczne wykorzystujące miejscowe paliwa stałe – ze względu na ich niższą jakość – mogą stosować minimalne stopnie odsiarczania zamiast limitów emisji
dwutlenku siarki.
246
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Dyrektywa IED przewiduje odstępstwa od przyjętych standardów i w przypadku instalacji
pracujących nie dłużej niż 1500 godzin rocznie, które otrzymały pozwolenie nie później niż
27 listopada 2002 r., limit emisji dwutlenku siarki ma wynosić 800 mg/Nm3, jeśli spalają
paliwo stałe. Dla tej samej instalacji (i paliwa) ograniczenie tlenków azotu wynosi
450 mg/Nm3, jeśli dodatkowo jej moc nie przekracza 500 MW. Taka sama wielkość limitu
dla NOx jest też przyjmowana dla instalacji o mocy ponad 500 MW, jednakże w ich przypadku pozwolenie musiało być uzyskane jeszcze przed 1 lipca 1987 r.
Harmonogram wdrażania zapisów tej dyrektywy przewiduje:
2010 – 2012 – transpozycja do przepisów krajowych,
styczeń 2014 r. - wszystkie istniejące instalacje muszą spełniać wymagania nowej dyrektywy (z wyjątkiem LCP),
lipiec 2015 r. - wszystkie nowe sektory objęte dyrektywą muszą spełniać jej wymagania,
styczeń 2016 r. - LCP muszą spełniać nowe wymagania, w tym nowe standardy emisyjne,
styczeń 2020 r. – zakończenie derogacji dla LCP dla elektroenergetyki,
styczeń 2023 r. - zakończenie derogacji dla LCP dla ciepłownictwa.
Dyrektywa NEC nakłada na państwa członkowskie Unii Europejskiej po roku 2010 ograniczenia emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, lotnych związków organicznych (LZO)
i amoniaku (NH3) do poziomów określonych dla 15 krajów w wysokości: 3634 kt SO2, 5923
kt NOx i 5581 kt LZO (art. 4). W tym celu od 2002 roku ustanowiono program stopniowego
dochodzenia do wyznaczonych pułapów emisji. Niespełnienie wymagań emisyjnych po
2010 roku ma skutkować nakładaniem kar na państwa przekraczające limity. Natomiast
Polskę obowiązują zapisy o pułapach emisji wynikające z Traktatu Akcesyjnego, podpisanego 16 kwietnia 2003 r. w Atenach.
Dyrektywa ETS z 2009 r. zmienia Dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.
System ma wspierać redukcję gazów cieplarnianych w sposób ekonomicznie uzasadniony.
Dyrektywa 2003/87/WE wprowadzając zasady handlu uprawnieniami do emisji określiła,
że zbiorczy limit emisji dla grupy emitorów w kolejnych etapach, zwanych okresami handlowymi, rozdzielany będzie w postaci zbywalnych uprawnień. Każde źródło w sektorach
przemysłowych europejskich systemu ETS na koniec okresu rozliczeniowego musi posiadać nie mniejszą liczbę uprawnień od ilości wyemitowanego CO2. Przekroczenie emisji
ponad liczbę uprawnień związane jest z opłatami karnymi.
Dyrektywa 2003/87/WE wprowadziła trzyletni okres pilotażowy obejmujący lata 20052007. Pierwsza faza funkcjonowania systemu miała zapoczątkować rozwój mechanizmów
i infrastruktury do wdrożenia i monitorowania instrumentów giełdowych oraz przetestować
kształtowanie się cen uprawnień. W drugiej fazie obejmującej lata 2008-2012 wdrożono
bardziej restrykcyjne limity przydziałów emisji. Komisja Europejska obniżyła wysokość
przydziałów do 93,5% poziomu z 2005 r. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów
z dn. dn. 01.07.2008 r. (Dz.U. Nr 202, poz. 1248) całkowita liczba uprawnień do emisji
CO2 na okres rozliczeniowy 2008-2012 wynosi 1 042 576 975, w tym dla instalacji do spaAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
247
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
lania paliw (E1) 857 549 870. W fazie trzeciej od 2013 roku liczba bezpłatnych uprawnień
zostanie ograniczona do 80% poziomu bazowego (z okresu 2005-2008) i w kolejnych latach będzie corocznie równomiernie zmniejszana do 30% w roku 2020, aż do całkowitej
likwidacji bezpłatnych uprawnień w roku 2027.
Znowelizowana dyrektywa ETS, zgodnie z art. 10 ust. 1, ustanawia aukcję jako podstawową metodę rozdziału uprawnień do emisji. W trzecim okresie rozliczeniowym wszystkie
uprawnienia nie przydzielone bezpłatnie muszą być sprzedawane w drodze aukcji.
Dyrektywa CCS dotycząca geologicznego składowania CO2 ustanawia organizacyjne
i prawne ramy bezpiecznego składowania dwutlenku węgla. Na składowisko można wybrać tylko taką formację geologiczną, która nie powoduje znaczącego ryzyka wycieku, zagrożenia dla środowiska i uszczerbku dla zdrowia. Dla energetyki bardzo istotny jest art.
33 dyrektywy, który formułuje wymagania dotyczące nowobudowanych bloków o mocy
powyżej 300 MW. Operatorzy mają obowiązek dokonać sprawdzenia, czy dostępne są
składowiska CO2, czy jest możliwość wykonania instalacji transportowych oraz czy jest
możliwa modernizacja obiektów energetycznych i dobudowanie instalacji CCS.
14.1.2 Krajowe dokumenty strategiczne i planistyczne
Strategiczne prognozowanie rozwoju gospodarki energetycznej, na poziomie krajowym,
w państwach Unii Europejskiej, powinno być spójne z priorytetami i kierunkami działań
nakreślonymi w Europejskiej Polityce Energetycznej.
Na krajową politykę energetyczną składają się dokumenty przyjęte do realizacji przez Polskę, a mianowicie:
Polityka energetyczna Polski do 2030 roku,
Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej,
Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych,
oraz ustalenia formalno-prawne ujęte w ustawie Prawo energetyczne oraz w ustawie
o efektywności energetycznej - wraz z rozporządzeniami wykonawczymi do ww. ustaw.
Polityka energetyczna Polski
W „Polityce energetycznej Polski do 2030 r.”, przyjętej przez Radę Ministrów 10 listopada
2009 r., jako priorytetowe wyznaczono kierunki działań na rzecz: efektywności i bezpieczeństwa energetycznego (opartego na własnych zasobach surowców), zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, rozwoju konkurencyjnych rynków paliw i energii
oraz ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko.
Znacznie zmienione, w stosunku do wcześniej obowiązującej „Polityki energetycznej państwa do 2025 r.”, zostało podejście do wykorzystania krajowych zasobów surowców energetycznych - podkreślono, że będą one stabilizatorem bezpieczeństwa energetycznego
Polski.
Do głównych narzędzi realizacji aktualnie obowiązującej polityki energetycznej zaliczono:
Regulacje prawne określające zasady działania sektora paliwowo-energetycznego oraz
ustanawiające standardy techniczne,
248
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Efektywne wykorzystanie przez Skarb Państwa nadzoru właścicielskiego do realizacji
celów polityki energetycznej,
Bieżące działania regulacyjne Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, obejmujące m. in.
zatwierdzanie wysokości taryf oraz zastosowanie analizy typu benchmarking
w zakresie energetycznych rynków regulowanych,
Systemowe mechanizmy wsparcia realizacji działań zmierzających do osiągnięcia podstawowych celów polityki energetycznej, które w chwili obecnej nie są komercyjnie
opłacalne (np. rynek „certyfikatów”, ulgi i zwolnienia podatkowe),
Monitorowanie sytuacji na rynkach paliw i energii przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki oraz podejmowanie
działań interwencyjnych,
Działania na forum Unii Europejskiej prowadzące do tworzenia polityki energetycznej
UE uwzględniającej uwarunkowania polskiej energetyki,
Ustawowe działania jednostek samorządu terytorialnego uwzględniające priorytety polityki energetycznej państwa, w tym poprzez zastosowanie partnerstwa publiczno–
prywatnego (PPP),
Planowanie przestrzenne zapewniające realizację priorytetów polityki energetycznej,
planów zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe gmin oraz planów
rozwoju przedsiębiorstw energetycznych,
Działania informacyjne prowadzone poprzez organy rządowe i współpracujące instytucje badawczo-rozwojowe,
Aktywne członkostwo Polski w organizacjach międzynarodowych, takich jak np. Międzynarodowa Agencja Energetyczna,
Wsparcie realizacji istotnych dla kraju projektów w zakresie energetyki (np. projekty
inwestycyjne, prace badawczo-rozwojowe) ze środków publicznych, w tym funduszy
europejskich.
Działania określone w dokumencie będą realizowane w dużej mierze przez komercyjne
firmy energetyczne, działające w warunkach konkurencyjnych rynków paliw i energii lub
rynków regulowanych. W związku z powyższym, interwencjonizm państwa w funkcjonowanie sektora winien mieć ograniczony charakter i jasno określony cel: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju - i tylko w takim zakresie oraz w zgodzie z prawem UE
ma być stosowana interwencja państwa w sektorze energetycznym.
Podstawowymi kierunkami działań określonymi w Polityce, jak już wspomniano wyżej, są:
Poprawa efektywności energetycznej – ta kwestia jest traktowana w dokumencie
w sposób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich celów w nim określonych. Główne cele polityki energetycznej w tym obszarze to:
Dążenie do osiągnięcia zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną;
Obniżenie do 2030 roku energochłonności gospodarki w Polsce do poziomu UE-15.
Natomiast celami szczegółowymi są:
zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej, poprzez budowę wysokosprawnych jednostek wytwórczych,
249
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
dwukrotny wzrost do roku 2020 produkcji energii elektrycznej wytwarzanej
w technologii wysokosprawnej kogeneracji, w porównaniu do produkcji w 2006 r.,
zmniejszenie wskaźnika strat sieciowych w przesyle i dystrybucji, poprzez m.in. modernizację obecnych i budowę nowych sieci, wymianę transformatorów o niskiej
sprawności oraz rozwój generacji rozproszonej,
wzrost efektywności końcowego wykorzystania energii,
zwiększenie stosunku rocznego zapotrzebowania na energię elektryczną do maksymalnego zapotrzebowania na moc w szczycie obciążenia, co pozwala zmniejszyć
całkowite koszty zaspokojenia popytu na energię elektryczną.
Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii – tj. zapewnienie stabilnych dostaw
paliw i energii na poziomie gwarantującym zaspokojenie potrzeb krajowych i po akceptowanych przez gospodarkę i społeczeństwo cenach. Głównymi celami są:
W zakresie paliw – ich pozyskiwania i przesyłu:
◊ dla węgla - racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla znajdującymi się
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (cele szczegółowe to m.in.: zapewnienie
bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez zaspokojenie krajowego
zapotrzebowania na węgiel; wykorzystanie węgla do produkcji paliw ciekłych
i gazowych; wykorzystanie nowoczesnych technologii w sektorze górnictwa
węgla);
◊ dla gazu - zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez
dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego (do celów
szczegółowych zaliczono m.in.: realizację inwestycji umożliwiających zwiększenie
wydobycia gazu ziemnego na terytorium Polski; zapewnienie alternatywnych
źródeł i kierunków dostaw gazu do Polski; zwiększenie pojemności
magazynowych gazu ziemnego; pozyskanie gazu z wykorzystaniem technologii
zgazowania węgla; gospodarcze wykorzystanie metanu poprzez eksploatację
z naziemnych odwiertów powierzchniowych);
◊ dla ropy naftowej i paliw płynnych - zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego
poprzez zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw ropy naftowej,
rozumianej jako uzyskiwanie ropy naftowej z różnych regionów świata, od różnych
dostawców,
pośredników,
z wykorzystaniem
alternatywnych
szlaków
transportowych; budowa magazynów ropy naftowej i paliw płynnych dla
utrzymania ciągłości dostaw, szczególnie w sytuacjach kryzysowych;
W zakresie produkcji i przesyłu energii elektrycznej oraz ciepła - zapewnienie bezpieczeństwa dostaw przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności oraz zrównoważonego rozwoju. Szczegółowe cele w tym obszarze to:
◊ Budowa nowych mocy wytwórczych w celu zrównoważenia krajowego popytu
i utrzymania nadwyżki dostępnej operacyjnie w szczycie mocy osiągalnej
krajowych konwencjonalnych i jądrowych źródeł wytwórczych na poziomie
minimum 15% maksymalnego krajowego zapotrzebowania na moc elektryczną,
◊ Budowa interwencyjnych źródeł wytwarzania energii elektrycznej, wymaganych ze
względu na bezpieczeństwo pracy systemu elektroenergetycznego,
250
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
◊ Rozbudowa systemu przesyłowego, a w szczególności zamknięcie pierścienia
400 kV oraz pierścieni wokół głównych miast Polski,
◊ Rozwój połączeń transgranicznych skoordynowany z rozbudową krajowego
systemu przesyłowego pozwalający na wymianę co najmniej 15% energii
elektrycznej zużywanej w kraju do roku 2015, 20% do roku 2020 oraz 25% do roku
2030,
◊ Modernizacja i rozwój sieci dystrybucyjnych pozwalająca na poprawę
niezawodności zasilania oraz rozwój energetyki rozproszonej wykorzystującej
lokalne źródła energii,
◊ Modernizacja sieci przesyłowych i sieci dystrybucyjnych pozwalająca obniżyć do
2030 r. czas awaryjnych przerw w dostawach do 50% czasu trwania przerw
w 2005 r.,
◊ Dążenie do zastąpienia do roku 2030 ciepłowni zasilających scentralizowane
systemy ciepłownicze – źródłami kogeneracyjnymi.
Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw - zwiększenie
wykorzystania tych źródeł niesie za sobą większy stopień uniezależnienia się od dostaw energii z importu, podniesienie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego oraz
zmniejszenie strat przesyłowych, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń oraz rozwój słabiej rozwiniętych regionów, bogatych w zasoby energii odnawialnej. Główne cele polityki energetycznej w tym obszarze to:
Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w bilansie energii finalnej do 15%
w roku 2020 oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych;
Osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz
zwiększenie udziału biopaliw II generacji;
Ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy
oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem;
Wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących
stanowiących własność Skarbu Państwa;
Zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach.
Ponadto w ramach realizacji polityki energetycznej utrzymane zostaną mechanizmy
wsparcia dla OZE. Ich działanie będzie monitorowane pod kątem funkcjonalności oraz
efektywności kosztowej. Przewiduje się także wprowadzenie dodatkowych mechanizmów
wsparcia dla ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych; stworzenie warunków ułatwiających
podejmowanie decyzji inwestycyjnych dotyczących budowy farm wiatrowych na morzu;
stymulowanie rozwoju potencjału polskiego przemysłu produkującego urządzenia dla
energetyki odnawialnej.
251
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii - głównym celem polityki energetycznej w tym obszarze jest zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw
i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen. Wyznaczono następujące cele szczegółowe:
zwiększenie dywersyfikacji źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego, ropy naftowej
i paliw płynnych;
zniesienie barier przy zmianie sprzedawcy energii elektrycznej i gazu;
rozwój mechanizmów konkurencji jako głównego środka do racjonalizacji cen energii;
regulacja rynków paliw i energii w obszarach noszących cechy monopolu naturalnego w sposób zapewniający równoważenie interesów wszystkich uczestników tych
rynków;
ograniczanie regulacji tam, gdzie funkcjonuje i rozwija się rynek konkurencyjny;
udział w budowie regionalnego rynku energii elektrycznej, w szczególności umożliwienie wymiany międzynarodowej;
wdrożenie efektywnego mechanizmu bilansowania energii elektrycznej wspierającego bezpieczeństwo dostaw energii, handel na rynkach terminowych i rynkach dnia
bieżącego oraz identyfikację i alokację indywidualnych kosztów dostaw energii;
stworzenie płynnego rynku spot i rynku kontraktów terminowych energii elektrycznej;
wprowadzenie rynkowych metod kształtowania cen ciepła.
Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko - jako główne cele polityki
energetycznej państwa w tym obszarze określono:
Ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego;
Ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych;
Ograniczenie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych;
Minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich
w gospodarce;
Zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.
Dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie
energetyki jądrowej.
Ponadto określone zostały działania służące realizacji wyznaczonych w „Polityce...” celów
oraz przewidywane efekty tych działań.
Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych
Rada Ministrów 7 grudnia 2010 r. przyjęła dokument pn. „Krajowy plan działań w zakresie
energii ze źródeł odnawialnych” (w skrócie KPD OZE). Został on opracowany na podstawie schematu przygotowanego przez Komisję Europejską (decyzja Komisji 2009/548/WE
z dnia 30 czerwca 2009 r. ustanawiająca schemat krajowych planów działania w zakresie
energii ze źródeł odnawialnych na mocy dyrektywy 2009/28/WE Parlamentu EuropejskieAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
252
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
go i Rady) i stanowi realizację zobowiązania wynikającego z art. 4 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej
dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE.
KPD OZE w zakresie rozwoju OZE w obszarze elektroenergetyki przewiduje przede
wszystkim rozwój źródeł opartych na energii wiatru oraz biomasie. Zakłada jednak zwiększony wzrost ilości małych elektrowni wodnych. Natomiast w zakresie rozwoju OZE w obszarze ciepłownictwa i chłodnictwa przewiduje utrzymanie dotychczasowej struktury rynku,
przy uwzględnieniu rozwoju geotermii oraz energii słonecznej.
KPD OZE powtarza prognozy mówiące, że do 2020 r. spadnie zużycie węgla. Pozostałe
nośniki zanotują wzrost: produkty naftowe o 11%, gaz ziemny także o 11%, energia odnawialna o 40,5%, a zapotrzebowanie na energię elektryczną o 17,9%. Prognozuje się również 30% wzrost zużycia ciepła sieciowego i 33% wzrost zużycia pozostałych paliw. Cel
krajowy w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w ostatecznym zużyciu energii
brutto w 2020 r. wynosi 15% oraz 10% udziału energii odnawialnej w transporcie.
Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej
Zgodnie z ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. ‘O efektywności energetycznej’ (Dz.U.
2011 r., nr 94, poz. 551) Minister Gospodarki co 3 lata, do dnia 15 maja danego roku, sporządza i przedstawia do zatwierdzenia Radzie Ministrów krajowy plan działań dotyczący
efektywności energetycznej na okres do dnia 31 grudnia 2016 r.
Aktualnie obowiązujący dokument „Krajowego planu dotyczącego efektywności energetycznej” został przyjęty przez Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 31 lipca 2007 roku. Stanowi on realizację zapisu art. 14 ust. 2 Dyrektywy 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 roku w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych.
W dokumencie tym przedstawiono:
cel indykatywny w zakresie oszczędności energii na rok 2016, który ma być osiągnięty
w ciągu dziewięciu lat począwszy od 2008 roku - został określony na poziomie 9%;
pośredni krajowy cel w zakresie oszczędności energii przewidziany do osiągnięcia
w 2010 roku, który miał charakter orientacyjny i stanowił ścieżkę dochodzenia do osiągnięcia celu przewidzianego na 2016 rok - został określony na poziomie 2%;
zarys środków oraz wynikających z nich działań realizowanych bądź planowanych na
szczeblu krajowym, służących do osiągnięcia krajowych celów indykatywnych w przewidzianym okresie.
W październiku 2011 r. opracowano projekt Drugiego Krajowego Planu Działań dotyczącego efektywności energetycznej dla Polski. Drugi KPD podtrzymuje krajowy cel
w zakresie oszczędnego gospodarowania energią, określony w KPD 2007 na poziomie
9% oraz zawiera obliczenia dotyczące oszczędności energii uzyskanych w okresie 20082009 i oczekiwanych w 2016 roku, zgodnie z wymaganiami dyrektyw: 2006/32/WE oraz
2010/31/WE. Z zapisów Drugiego KPD wynika, że zarówno wielkość zrealizowanych, jak
253
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
i planowanych oszczędności energii finalnej przekroczy wyznaczony cel. Dla roku 2010 r.
efektywność energetyczną wyznaczono na poziomie 7%, a dla roku 2016: 11%.
Drugi KPD znajduje się obecnie na etapie konsultacji społecznych i resortowych.
Ustawa Prawo energetyczne
Najważniejszym rangą aktem prawnym w systemie prawa polskiego w dziedzinie energetyki jest ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U.
z 2006 r. nr 89, poz. 625, ze zm.) oraz powiązane z nią akty wykonawcze (rozporządzenia), głównie Ministra Gospodarki i Ministra Środowiska.
Prawo energetyczne w zakresie swojej regulacji dokonuje wdrożenia dyrektyw unijnych
dotyczących następujących zagadnień:
przesyłu energii elektrycznej oraz gazu ziemnego przez sieci przesyłowe,
wspólnych zasad dla rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz gazu ziemnego,
promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych,
bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i gazu,
wspierania kogeneracji.
Ustawa określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, w tym ciepła oraz działalności przedsiębiorstw energetycznych, a także określa organy właściwe w sprawach gospodarki paliwami i energią.
Jej celem jest stworzenie warunków do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania
negatywnym skutkom monopoli, uwzględniania wymogów ochrony środowiska oraz
ochrony interesów odbiorców i minimalizacji kosztów.
Wdrażanie zapisów ww. dyrektyw unijnych (związanych z sektorem energetycznym) prowadzone jest w kolejnych nowelach ustawy Prawo energetyczne.
Znaczącą implementacją w krajowym ustawodawstwie jest dostosowanie zapisów ustawy
Prawo energetyczne do dyrektywy 2004/8/WE z dnia 11.02.2004 r. w sprawie wspierania
kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na wewnętrznym rynku
energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG (Dz. Urz. WE L 52 z 21.02.2004 r.). Próba
ta została podjęta w ustawie z dnia 12.01.2007 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne,
ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o systemie oceny zgodności (Dz. U.
z 2007 r. Nr 21, poz. 124). Zgodnie z jej zapisami, przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej bądź jej obrotem i sprzedające tą energię odbiorcom końcowym są zobowiązane przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji
Energetyki świadectwa pochodzenia z kogeneracji lub uiścić opłatę zastępczą. Świadectwa
są potwierdzeniem, że określona część energii elektrycznej została wyprodukowana w kogeneracji wysokosprawnej.
Ustawa o zmianie z dnia 12.01.2007 r. realizuje więc cel dyrektywy 2004/8/WE (art.1), którym jest zwiększenie efektywności energetycznej i poprawa bezpieczeństwa dostaw poprzez stworzenie zasad i ram dla identyfikowania i oznaczania energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji oraz jej wspierania. Ustawa pozwala na pozytywną stymulację
254
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
rozwoju produkcji ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji o wysokiej sprawności opartej na zapotrzebowaniu na ciepło użytkowe i oszczędnościach energii pierwotnej
na wewnętrznym rynku energii, z uwzględnieniem specyficznych uwarunkowań krajowych.
Regulacja prawna wynikająca z ww. ustawy, która zastępuje obowiązek zakupu energii
elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu koniecznością pozyskania i przedstawiania do
umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia z wysokosprawnej kogeneracji obowiązuje od 01.07.2007 r.
Dnia 11 marca 2010 r. weszła w życie ustawa z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy –
Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 r., nr 21, poz.
104). Wymieniona ustawa dokonuje, między innymi, w zakresie swojej regulacji wdrożenia
dyrektywy 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. dotyczącej działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej
i inwestycji infrastrukturalnych (Dz.Urz. UE L 33 z 04.02.2006 r., str. 22) oraz uzupełnia
transpozycję dyrektywy 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca
2003 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii i dyrektywy 2003/55/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad
rynku wewnętrznego gazu ziemnego.
Z punktu widzenia bezpieczeństwa zaopatrzenia odbiorców w nośniki energii, ważnego
w nawiązaniu do mających miejsce w ostatnich latach poważnych awarii zasilania dla znaczących obszarów kraju wprowadzono poważne zmiany w kwestii planowania energetycznego, w szczególności planowania w sektorze elektroenergetycznym.
Operatorzy systemów elektroenergetycznych zostali zobowiązani do sporządzania planów
rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną, na okresy nie krótsze niż 5 lat oraz prognoz dotyczących stanu bezpieczeństwa
dostaw energii elektrycznej na okresy nie krótsze niż 15 lat. Plany te powinny także określać wielkość zdolności wytwórczych i ich rezerw, preferowane lokalizacje i strukturę nowych źródeł, zdolności przesyłowych lub dystrybucyjnych w systemie elektroenergetycznym i stopnia ich wykorzystania, a także działania i przedsięwzięcia zapewniające bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej. Plany winny być aktualizowane na podstawie dokonywanej co 3 lata oceny ich realizacji. Sporządzane przez ww. przedsiębiorstwa aktualizacje (co 3 lata) winny uwzględniać wymagania dotyczące zakresu zaspokojenia obecnego
i przyszłego zapotrzebowania na energię, wynikające ze zmian w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku ich braku, ustalenia zawarte w aktualnych zapisach Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy.
Nałożono na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek przedkładania Prezesowi Urzędu
Regulacji Energetyki corocznie, do dnia 1 marca, sprawozdania z realizacji planów rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe lub
energię, a ponadto operatorzy systemów elektroenergetycznych zostali zobowiązani do
przedkładania zmian planów Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki do uzgodnienia.
255
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Dla potrzeb opracowania ww. planów przedsiębiorstw i/lub ich aktualizacji ustawa zobowiązuje Gminy, przedsiębiorstwa energetyczne i odbiorców końcowych paliw gazowych
lub energii elektrycznej do udostępniania nieodpłatnie informacji o: przewidywanym zakresie dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, przedsięwzięciach w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewentualnych nowych źródeł paliw
gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, w tym źródeł odnawialnych, przedsięwzięciach
w zakresie modernizacji, rozbudowy lub budowy połączeń z systemami gazowymi albo
z systemami elektroenergetycznymi innych państw i przedsięwzięciach racjonalizujących
zużycie paliw i energii u odbiorców, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych lub innych informacji prawnie chronionych.
W zakresie planowania energetycznego postanowiono również, że gminy będą realizować
zadania własne w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe
zgodnie z: miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku
takiego planu – z kierunkami rozwoju gminy zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz odpowiednim programem ochrony
powietrza przyjętym na podstawie art. 9l ustawy z dnia 21 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. 2008 r., nr 25, poz. 150 ze zm.). Ponadto postanowiono, że Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe sporządza się dla obszaru gminy co najmniej na okres 15 lat i aktualizuje co najmniej
raz na 3 lata.
Znaczenie planowania energetycznego na szczeblu gminnym zostało podkreślone przez
wprowadzenie obowiązku sporządzenia i uchwalenia przez gminy „Założeń do planu zaopatrzenia...” dla obszaru całej gminy w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie ww. ustawy
tj. do 10 marca 2012 r. Dotyczy to zarówno opracowania pierwszych „Założeń...”, jak
i przeprowadzenia ich aktualizacji.
Ustawa o efektywności energetycznej
W dniu 4 marca 2011 r. Sejm przyjął ustawę ‘O efektywności energetycznej’, przygotowaną przez Ministerstwo Gospodarki, a w dniu 29 kwietnia 2011 r. ustawę podpisał Prezydent RP. Ustawa została ogłoszona w Dzienniku Ustaw w dniu 10 maja 2011 r. (Dz.U.
2011 r., nr 94, poz. 551). Data wejścia w życie: 11 sierpień 2011 r.
Ustawa ta stwarza ramy prawne systemu działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej gospodarki, prowadzących do uzyskania wymiernych oszczędności energii. Działania te koncentrują się głównie w trzech obszarach (kategoriach przedsięwzięć):
zwiększenie oszczędności energii przez odbiorcę końcowego;
zwiększenie oszczędności energii przez urządzenia potrzeb własnych;
zmniejszenie strat energii elektrycznej, ciepła lub gazu ziemnego w przesyle lub dystrybucji.
W ustawie wyznaczono krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią wyznaczający uzyskanie do 2016 r. oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż
9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku (przy czym uśrednienie obejmuje
lata 2001÷2005). Do obliczenia oszczędności energii finalnej, ustawa przewiduje uwzględAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
256
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
nienie współczynników sprawności procesów przetworzenia energii pierwotnej w energię
finalną, które zostaną określone w stosownych przepisach wykonawczych do ww. ustawy.
Zgodnie z ustawą jednostka sektora publicznego zobowiązana jest do zastosowania co
najmniej dwóch, z niżej wymienionych, środków poprawy efektywności energetycznej:
zawarcie umowy, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia
służącego poprawie efektywności energetycznej;
nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji;
wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalację
lub pojazd, o których mowa w pkt. 2, albo ich modernizacja;
nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego;
sporządzenie audytu energetycznego eksploatowanych budynków, o powierzchni użytkowej powyżej 500 m2, których jednostka sektora publicznego jest właścicielem lub zarządcą.
Ustawa wprowadza system świadectw efektywności energetycznej, tzw. „białych certyfikatów”. Będą one stanowić potwierdzenie zrealizowania przez przedsiębiorstwo energetyczne działań skutkujących oszczędnością energii. Do wydawania oraz umarzania tych świadectw upoważniony jest Prezes Urzędu Regulacji Energetyki.
Prezes URE dokonuje wyboru przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, za które można uzyskać świadectwa efektywności energetycznej. W tym celu, co
najmniej raz w roku, ogłasza, organizuje i przeprowadza przetarg. Przetarg przeprowadza
się oddzielnie dla każdej z kategorii przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej (które wymieniono wyżej).
Szczegółowy wykaz przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, ogłasza w drodze obwieszczenia Minister Gospodarki i publikuje w „Monitorze Polskim”. Natomiast ww. ustawa wymienia następujące tego rodzaju przedsięwzięcia:
izolacja instalacji przemysłowych;
przebudowa lub remont budynków;
modernizacja:
urządzeń przeznaczonych do użytku domowego,
oświetlenia,
urządzeń potrzeb własnych,
urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych,
lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła;
odzysk energii w procesach przemysłowych;
ograniczenie:
przepływów mocy biernej,
strat sieciowych w ciągach liniowych,
strat w transformatorach;
257
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
stosowanie do ogrzewania lub chłodzenia obiektów energii wytwarzanej we własnych
lub przyłączonych do sieci odnawialnych źródłach energii, ciepła użytkowego w kogeneracji lub ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych.
Podmiot, który otrzymał świadectwo efektywności energetycznej, jest obowiązany po zrealizowaniu przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej do sporządzenia audytu efektywności energetycznej potwierdzającego oszczędność energii uzyskaną w wyniku realizacji tego przedsięwzięcia. Audyt ten stanowi załącznik do zawiadomienia o zakończeniu ww. przedsięwzięcia składanego przez dany podmiot Prezesowi URE,
w terminie 30 dni od dnia jego zakończenia. Prezes URE przeprowadza wyrywkową weryfikację audytów.
Ponadto, zgodnie z tą ustawą (o czym wspomniano wyżej), Minister Gospodarki ma opracować: „Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej”. Plan ma być przygotowywany co 3 lata i przedstawiony do zatwierdzenia Radzie Ministrów.
14.1.3 Podsumowanie
Niniejszy projekt „Aktualizacji założeń..” zgodny jest z zapisami ww. dokumentów, a cele
i działania w nim ujęte odzwierciedlają podstawowe założenia energetyczne opisane
w tych dokumentach.
W „Aktualizacji założeń…” przewiduje się realizację działań ukierunkowanych na:
rozbudowę i modernizację systemów energetycznych dla zapewnienia bezpieczeństwa
dostaw energii;
racjonalizację zużycia energii w tym:
działania termomodernizacyjne,
inwestycje modernizacyjne,
poprawa sprawności wytwarzania i sprawności przesyłu,
oszczędne gospodarowanie energią elektryczną;
wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
Przedstawione w rozdz. 10 scenariusze zaopatrzenia miasta w poszczególne nośniki
energii uwzględniają zarówno działania w zakresie racjonalizacji w obszarze wytwarzania
i przesyłu energii, jak i wzrost efektywności końcowego wykorzystania energii. Szczegółowy opis działań racjonalizacyjnych przedstawiono w rozdz. 12.
Jednym z elementów racjonalnego zużycia energii jest również ukierunkowanie na efektywne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Zagadnienie to, z uwzględnieniem warunków lokalnych panujących na terenie Gorzowa Wlkp., przedstawione zostało w rozdz.
13.
Natomiast w rozdziale poniżej (tj.: 14.2) wykonano szacunkową kalkulację potencjalnych
możliwości realizacji przez miasto Gorzów Wlkp. podstawowych celów pakietu klimatyczno-energetycznego Unii (dla warunków ustalonych dla Polski).
258
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
14.2 Analiza możliwości realizacji polityki UE w aspekcie wykorzystania
OZE, zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz oszczędności
zużycia energii
Lokalne planowanie energetyczne powinno, z jednej strony wspierać rozwój gospodarczospołeczny miasta, a z drugiej - zapewniać realizację polityki energetycznej państwa, dostosowanej do potrzeb i warunków lokalnych.
To ostatnie wiąże się z włączeniem w realizację polityki klimatyczno-energetycznej UE
i Kraju przez podejmowanie osiągnięcia celów 3x20%, w warunkach polskich jest to:
Cel 1 – udział OZE w całkowitym zużyciu energii finalnej: 15%;
Cel 2 – zmniejszenie zużycia energii (efektywność energetyczna): 20%;
Cel 3 – redukcja emisji CO2: 20%.
Osiągnięcie ww. celów wymagane jest do 2020 roku.
Przy czym nie oznacza to, że gmina sztywno musi przyjąć cele pakietu UE i polityki państwa. W zależności od wielkości potencjału i jego efektywności ekonomicznej w danej
gminie, wielkość celów poprawy efektywności energetycznej, udziału OZE i redukcji gazów
cieplarnianych może być większa lub mniejsza od wskazanych powyżej.
Przedstawiona poniżej kalkulacja w zakresie możliwości wypełnienia przez Gorzów Wlkp.
ww. celów pakietu „3x20”, przedstawia wartości, które w pewnych zakresach oddziaływania (produkcja energii elektrycznej) odnoszą się do obszaru większego niż obszar miasta
Gorzowa Wlkp. Wynika to ze specyfiki samego miasta, na terenie którego zlokalizowane
jest źródło energetyczne o charakterze ponadlokalnym (tj.: Elektrociepłownia Gorzów), z
którego produkcja przekazywana jest do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.
Obecność tego rodzaju obiektu w pewnym stopniu wpływa na zaburzenie wyników dla terenu miasta.
Ponadto ze względu na zakres i specyfikę niniejszego opracowania, przy szacowaniu tych
wielkości wzięto pod uwagę jedynie te elementy składowe (budujące poszczególne cele
pakietu), które wynikają z funkcjonowania infrastruktury energetycznej na terenie Gorzowa
Wlkp. Z tego względu przedstawione analizy mają charakter orientacyjny i dają jedynie
szacunkowy pogląd w przedmiotowym temacie.
Dla zobrazowania skali poziomu odniesienia dla uzyskania wymaganych celów wskazano
zużycie przez odbiorców energii finalnej na terenie Gorzowa Wlkp. (tabela poniżej). Wielkość tą podano w rozbiciu na energię cieplną oraz elektryczną, dla roku 2001 oraz 2010,
według danych i informacji przedstawionych w „Założeniach do planu zaopatrzenia
w ciepło, energię elektryczną, paliwa gazowe dla obszaru miasta Gorzowa Wlkp. do
2020 r.” (2002 r.) oraz zebranych w ramach opracowania niniejszej „Aktualizacji założeń…”.
259
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Tabela 14-1 Ilość energii finalnej zużytej na terenie Gorzowa Wlkp., w latach 2001 i 2010
Wyszczególnienie
Energia cieplna
Energia elektryczna
Wielkość energii finalnej na terenie Gorzowa Wlkp. [GWh]
2001 r.
2010 r.
1 276
718
515
295
Analiza potencjalnych możliwości realizacji celu nr 1 w mieście Gorzów Wlkp.
Dla oceny udziału energii odnawialnej w zużyciu energii przeprowadzono analizę stanu
istniejącego źródeł wykorzystujących elementy OZE oraz przewidywane przedsięwzięcia
w zakresie budowy lub modernizacji źródeł z elementami OZE.
Zgodnie z określeniem analizowanego udziału określono wielkości energii finalnej
w poszczególnych segmentach produkcji energii.
Na terenie Gorzowa Wielkopolskiego stwierdzono istnienie źródeł ciepła typu OZE w postaci urządzeń solarnych i pomp ciepła dla celów podgrzewania ciepłej wody użytkowej.
Łączna wielkość ciepła z OZE w skali roku oszacowano na poziomie ok. 14 TJ (3,9 GWh).
Uwzględniając przewidywania rozpoczętego procesu zabudowywania urządzeń wykorzystujących OZE (układy solarne, pompy ciepła, kominki na drewno) możliwe jest uzyskanie
do roku 2020 dodatkowo ok. 3 GWh rocznej energii z tego typu źródeł indywidualnych.
Uwzględniając zamierzenia PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział
Elektrociepłownia Gorzów w zakresie budowy bloku biomasowego do 2016 roku szacunkowo uzyska się w roku 2020 następującą z tego źródła roczną ilość energii typu OZE:
przy pracy rocznej ok. 5000 godzin ok. 265 GWh.
Ustawa „O efektywności energetycznej” ogłoszona w Dzienniku Ustaw w dniu 10 maja
2011 r. stanowi realizację zapisu ww. Pakietu.
Ustawa ta stwarza ramy prawne systemu działań w trzech obszarach:
zwiększenia oszczędności energii przez odbiorcę końcowego;
zwiększenia oszczędności energii przez urządzenia potrzeb własnych;
zmniejszenia strat energii elektrycznej, ciepła lub gazu ziemnego w przesyle lub dystrybucji.
W ustawie wyznaczono krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią wyznaczający uzyskanie do 2016 r. oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż
9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku (przy czym uśrednienie obejmuje
lata 2001÷2005).
W zakresie zużycia ciepła oszczędności mają związek z działaniami termomodernizacyjnymi w obiektach mieszkalnych, użyteczności publicznej i obiektów usług komercyjnych
i wytwórczości jako obiektów odbiorców końcowych.
Na podstawie uzyskanych informacji od poszczególnych użytkowników wynika, że
w latach minionych działania te dały roczne efekty energetyczne w wielkościach ok. 60 TJ
w roku 2010 w stosunku do zużycia średniorocznego w latach 2001÷2005. Przyjmuje się,
że działania o podobnym charakterze oszczędnościowym będą prowadzone na obiektach
260
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
istniejących w układzie dającym efekty roczne około 0,5% w stosunku do zapotrzebowania
średnio rocznego z lat 2001÷2005 (około 1600 TJ/rok). Łączne oszczędności w zużyciu
ciepła z tego tytułu oszacowano na rok 2016 na poziomie 98 TJ. Natomiast przewidywana
wielkość oszczędności z tego tytułu dla roku 2020 szacuje się na poziomie 128 TJ.
Oszczędności w zakresie zużycia energii przez urządzenia potrzeb własnych występują
u wytwórców energii. Z informacji uzyskanych od operatorów tych źródeł nie wynika, aby
było możliwe określenie wielkości efektów energetycznych związanych z prowadzonymi
corocznymi pracami remontowymi w tych obiektach. Stąd ten rodzaj oszczędności nie został uwzględniony w analizie.
Oszczędności związane z działaniami na systemach przesyłu i dystrybucji rozpatrywane
są oddzielnie dla każdego z tych systemów.
System przesyłu i dystrybucji ciepła w Gorzowie Wielkopolskim związany jest z działalnością PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów. Systematyczne działania operatora realizowane w zakresie modernizacji tego systemu polegające na wymianach sieci ciepłowniczych poprawiających izolacyjność, a także
wymianach węzłów transmisji ciepła na nowocześniejsze o lepszych współczynnikach
sprawności wymiany, a tym samym zmniejszających straty energii w procesie dostarczania ciepła ze źródła ciepła do odbiorców, zahamowały pogarszanie się stanu technicznego
tego systemu. Wykazane jednak wielkości strat ciepła tego systemu w roku 2010 na poziomie 192 TJ oznaczają wzrost tych strat w stosunku do średniorocznego poziomu z lat
2001÷2005, o ok. 62 TJ, przy czym w roku 2010, wg operatora wzrost o ok. 32 TJ wystąpił
w wyniku uzupełniania czynnika po dokonanych wymianach sieci i nowych przyłączeniach,
a więc strata roczna ciepła związana z faktycznym stanem systemu wynosi ok. 30 TJ.
Stan taki oznacza, że mimo znacznego zaawansowania prac modernizacyjnych postępująca degradacja izolacyjności systemu jest większa niż efekty wprowadzania zmian.
Wpływa to na zmniejszenie efektów globalnych w zakresie działań oszczędnościowych.
Założyć należy, że działania modernizacyjne wobec systemu ciepłowniczego zostaną zintensyfikowane. Działania takie wskazują na możliwość osiągnięcia po ich zrealizowaniu
efektu oszczędności poprzez zmniejszenie strat w systemie ciepłowniczym na poziomie
60 TJ rocznie do roku 2016. Natomiast spodziewane dalsze działania po roku 2016 w podobnym zakresie pozwolą na dodatkowe oszczędności na poziomie 30 TJ rocznie w roku
2020.
Łącznie więc działania związane z poprawą gospodarowania ciepłem w Gorzowie Wielkopolskim szacowane są dla roku 2016 na poziomie 128 TJ (35,6 GWh), a dla roku 2020 na
poziomie 188 TJ (52,2 GWh).
Efektywność użytkowania energii występuje również w systemie przesyłu energii elektrycznej. Dla oszacowania wielkości oszczędności z tytułu działań na systemie elektroenergetycznym uwzględnić należy program ENEA Operator Sp. z o. o. w zakresie wymiany transformatorów SN/nN ujętych w przedsięwzięciu aplikowanym do Priorytetu IX Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko dla działania 9.2., dofinansowanym ze
środków UE. Wielkość spodziewanych oszczędności z tego tytułu oszacowano na poziomie 0,5 GWh rocznie, co można przyjąć za poziom oszczędności na rok 2016. Mając na
względzie konieczność systematycznej modernizacji transformatorów na terenie Gorzowa
Wielkopolskiego w postaci wymiany na transformatory o mniejszych stratach, prognozoAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
261
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
wać można, że na rok 2020 uzyskana zostanie dodatkowa wielkość rocznej oszczędności
na poziomie 0,3 GWh.
Emisja gazów cieplarnianych w Gorzowie Wlkp. związana z funkcjonowaniem systemów
energetycznych, pochodzi głównie z następujących źródeł:
produkcji energii elektrycznej dla potrzeb KSE i ciepła sieciowego na cele zbiorczego
ogrzewania i przygotowania c.w.u. dla budynków mieszkalnych, użyteczności publicznej, handlu i usług oraz dla przemysłu. Produkcja ta obejmuje spalanie paliw w Elektrociepłowni i kotłowniach lokalnych,
indywidualne ogrzewanie mieszkań, przygotowania c.w.u., przygotowania posiłków spalanie paliw w sposób bezpośredni w indywidualnych kotłach oraz w piecach kaflowych,
produkcji energii elektrycznej, pary i ciepłej wody na cele technologiczne i ogrzewania
budynków oraz termiczne procesy technologiczne. Produkcja ta obejmuje spalanie paliw w zakładach przemysłowych.
Okres analizy dla emisji CO2, zgodnie z założeniami pakietu, powinien sięgać roku 1990.
Jednak ze względu na trudności związane z dotarciem do danych archiwalnych sprzed 20
lat, jako wielkość bazową przyjęto stan z roku 2001. W tym okresie wykonane zostały „Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, paliwa gazowe dla obszaru
miasta Gorzowa Wlkp. do 2020 r.”, na podstawie zawartych w tym dokumencie informacji
można określić łączną emisję CO2, wynikającą z pracy ówczesnych źródeł energetycznych
na terenie miasta, na ok. 715 750 Mg/rok. Wielkość ta uwzględnia emisję z następujących
źródeł / obiektów:
Elektrociepłowni Gorzów,
Ciepłowni Staszica,
Ciepłowni Zakanale,
Ciepłowni Śródmieście,
Kotłowni lokalnych,
Kotłowni indywidualnych (w tym – piece kaflowe).
Czynniki wpływające na planowaną na terenie Gorzowa Wlkp. wielkość potrzeb energetycznych w 2020 r. są również elementami, które mogą kształtować wielkość emisji CO2
w tym okresie, są to:
zmniejszenie zużycia węgla kamiennego na rzecz paliwa ekologicznego (głównie
w budownictwie indywidualnym) oraz biomasy,
poprawa izolacyjności budynków poprzez działania termomodernizacyjne oraz racjonalizacja zużycia energii do ogrzewania,
modernizacja sieci ciepłowniczej i poprawa efektywności przesyłu ciepła,
poprawa efektywności przesyłu i zużycia energii elektrycznej,
zwiększenie stopnia skojarzenia produkcji ciepła z produkcją energii elektrycznej,
zwiększenie wykorzystania OZE.
262
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Istotny potencjał redukcji emisji gazów cieplarnianych można upatrywać przede wszystkim
w oszczędności energii oraz szeroko pojętej poprawie efektywności jej wykorzystania. Do
tego rodzaju działań zaliczyć należy przede wszystkim prace termomodernizacyjne w celu
docieplenia wszystkich budynków wykonanych według dawniejszych technologii budowlanych, a nie zapewniających należytej ochrony cieplnej. Natomiast rozwiązania energetyczne stosowane w nowowznoszonych budynkach powinny wyprzedzać innowacyjnością
średni stan techniki. Należy rozwijać w tym zakresie stosowanie ogrzewania z wykorzystaniem energii słońca, odzysk ciepła z wentylacji budynków, zastosowanie pomp ciepła.
Istotne znaczenie ma również likwidacja niskosprawnych ogrzewań indywidualnych na
rzecz podłączenia do zdalaczynnego systemu ciepłowniczego lub zastosowania źródeł
ekologicznych niskoemisyjnych. W tym przypadku, na poparcie zasługuje inicjatywa samorządu miasta w zakresie udzielania dotacji na inwestycje związane z wymianą pieców węglowych w budownictwie indywidualnym, na źródła gazowe lub zasilane energią elektryczna lub podłączenie do msc.
14.3 Analiza funkcjonowania rynku energii i jej nośników w układzie do
2015, z perspektywą do 2030
Pod pojęciem rynku energii rozumie się możliwość swobodnego przeprowadzania operacji
kupna i sprzedaży jej nośników. Obecnie taki stan rzeczy ma miejsce w przypadku handlu
energią elektryczną, która współcześnie jest takim samym towarem jak ropa czy złoto, poprzez możliwość jej obrotu na giełdach towarowych. W zakresie paliw gazowych obowiązuje dyrektywa 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 26 czerwca 2003 r.,
której podstawowym celem jest umożliwienie dostępu do sieci uprawnionym użytkownikom
oraz zapewnienie możliwości swobodnego wyboru dostawcy gazu. Na jej podstawie dokonano podziału przedsiębiorstw na prowadzące działalność polegającą na obrocie gazem
oraz na przedsiębiorstwa będące właścicielem sieci. Istotnym aktem prawnym jest również
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego 1775/2006/WE, określające szereg wymagań w stosunku do operatorów systemów przesyłowych oraz zasad pozwalających na uzyskanie dostępu do sieci
przesyłowych przez zainteresowane podmioty. Ww. akty prawne regulują obrót paliwem
gazowym na rynku wspólnotowym.
Inaczej sytuacja ma się w przypadku ciepła sieciowego. Nośnik ten z uwagi na specyfikę
jego wytwarzania oraz przesyłu jak również ze względu na brak odpowiednich przepisów
prawnych nie podlega handlu w warunkach rynkowych. Sytuacja ta nie ulegnie zmianie do
2015 roku natomiast w perspektywie roku 2030 można przypuszczać, że zostaną opracowane odpowiednie dyrektywy wspólnotowe mające na celu wprowadzenie konkurencji na
rynku ciepła sieciowego.
Obecnie w ramach wspólnoty europejskiej funkcjonuje rynek energii elektrycznej, którego
powołanie uzasadnione było chęcią oddzielenia energii elektrycznej jako produktu od jej
przesyłu i rozdziału jako usług sieciowych (przesył i rozdział, zapewnienie jakości, koordynacja dostaw i bilansowanie zapotrzebowania). Miało to dać możliwość prowadzenia odAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
263
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
dzielnej wyceny produkcji oraz przesyłu jak również wprowadzenia konkurencyjnych zasad
obrotu energią elektryczną.
Na rynkach energii elektrycznej prowadzony jest wyłącznie handel wytworzoną energią
przesył gazu prowadzony jest przez przedsiębiorstwo obsługujące obszar, na jaki ma zostać dostarczona zakupiona na zasadach rynkowych energia.
Z punktu widzenia przedmiotu obrotu rynek energii elektrycznej składa się z trzech elementów, funkcjonujących jako uzupełniające się rynki:
rynek energii elektrycznej czynnej – przedmiotem obrotu na tym rynku jest energia
elektryczna czynna w określonej ilości, cenie i czasie oraz w miejscu dostarczania,
rynek techniczny – przedmiotem obrotu na tym rynku są regulacyjne usługi systemowe, niezbędne dla umożliwienia przesyłu zakontraktowanej energii, a także energia
elektryczna produkowana w określonych jednostkach wytwórczych, w których generacja jest wymuszona technicznymi ograniczeniami działania systemu elektroenergetycznego, co związane jest z koniecznością zapewnienia odpowiedniej jego niezawodności i dotrzymania parametrów jakościowych energii elektrycznej w poszczególnych węzłach sieci,
rynek finansowy – przedmiotem obrotu na tym rynku są kontrakty finansowe dotyczące dostaw energii, których cena i wielkości dostaw jest jednoznacznie określona, ale
nie są bezpośrednio związane z fizyczną dostawą energii, rynek ten obejmuje również
instrumenty pochodne: pozwala on uczestnikom rynku na zabezpieczenie się przed
ryzykiem związanym z handlem energią elektryczną, jako towarem.
Podsumowując, rynek energii elektrycznej jest to całokształt procesów zachodzących między odbiorcami końcowymi a producentami z udziałem operatorów systemów sieciowych
i różnego rodzaju pośredników umożliwiających najkorzystniejsze zaspokajanie potrzeb
elektroenergetycznych odbiorców przy rozsądnych zyskach firm uczestniczących w dostawach2.
Zgodnie z powyższym celem utworzenia rynku energią elektryczną jest możliwość przeprowadzania transakcji zakupu i sprzedaży tego nośnika energii na relatywnie korzystnych
warunkach dla obydwu stron transakcji. W powyższą definicję bardzo dobrze wpisuje się
działanie prowadzone przez Metropolie Silesia zrzeszającą 14 miast Górnego Śląska oraz
Zagłębia Dąbrowskiego. Miasta wchodzące w skład metropolii postanowiły przeprowadzić
wspólne postępowanie przetargowe na wyłonienie dostawcy energii dla obiektów użyteczności publicznej zlokalizowanych na ich terenie. Z przeprowadzonych analiz wynika, że
wspólny zakup energii elektrycznej może przyczynić się do oszczędności na poziomie ponad 5 mln złotych rocznie czyli ponad 10% obecnych wydatków. Taki poziom oszczędności może zostać wygenerowany ze względu na bardzo wysoki wolumen zakupu zgłaszany
przez metropolię. Przewiduje się, że w perspektywie roku 2015 ze względu na wymogi
związane z ochroną środowiska rynek energii elektrycznej nie ulegnie znacznym zmianom. W perspektywie 2030 roku głównie za sprawą wytwórców, którzy zakończą kosztowne prace modernizacyjne mające na celu dostosowanie procesu produkcji energii elek-
2
www.pse-operator.pl
264
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
trycznej do ekologicznych norm unijnych przewiduje się dynamiczny rozwój rynku energii
elektrycznej.
W Polsce handel energią elektryczną odbywa się głównie na Towarowej Giełdzie Energii
w Warszawie, której zakres działalności obejmuje m.in.:
Prowadzenie giełdy towarowej, na której przedmiotem obrotu może być:
energia elektryczna,
paliwa ciekłe i gazowe,
limity wielkości produkcji, w szczególności produkcji elektrycznej,
limity wielkości emisji zanieczyszczeń,
prawa majątkowe, których wartości energii elektrycznej, paliw ciekłych lub gazowych, limitów wielkości produkcji lub limitów wielkości emisji zanieczyszczeń.
Prowadzenie rejestru świadectw pochodzenie dla energii z OZE i z Kogeneracji.
Przewiduje się, że w perspektywie do 2030 roku większość transakcji będzie realizowanych na giełdach towarowych.
265
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
15. Zakres współpracy z gminami sąsiednimi
15.1 Zakres współpracy - stan istniejący
Zgodnie z art. 19 ust. 3 pkt. 4 Prawa energetycznego (Dz. U. 2006, Nr 89, poz. 625 ze
zm.), „Projekt założeń ...” powinien określać zakres współpracy z innymi gminami odnośnie sposobu pokrywania potrzeb energetycznych.
W ramach prac związanych z opracowaniem niniejszej aktualizacji „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa
Wlkp.” dokonano analizy istniejących i przyszłych możliwych powiązań pomiędzy miastem
Gorzów Wlkp., a gminami bezpośrednio sąsiadującymi.
Określony na tej podstawie zakres obecnej i możliwej w przyszłości współpracy, został
przedstawiony władzom gmin sąsiadujących, w ramach wystosowanej do nich korespondencji. Korespondencja z ww. gminami w sprawie współpracy międzygminnej, została
umieszczona w załączniku 5 opracowania.
Miasto sąsiaduje bezpośrednio z gminami:
od północy z gminą wiejską Kłodawa;
od północnego zachodu z gminą wiejską Lubiszyn;
od południowego zachodu z gminą wiejską Bogdaniec;
od południowego wschodu z gminą wiejską Deszczno;
od wschodu z gminą wiejską Santok.
Rysunek 15-1 Gminy bezpośrednio sąsiadujące z miastem Gorzów Wlkp.
Źródło: Opracowanie własne.
266
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Współpraca między Gorzowem Wlkp., a sąsiednimi gminami w zakresie poszczególnych
systemów energetycznych związana jest głównie z działaniem eksploatatorów tych systemów.
Współpraca ta występuje w ramach istniejącej infrastruktury technicznej dotyczącej transportu poszczególnych nośników energii i istniejących sieciowych powiązań Gorzowa Wlkp.
z gminami sąsiednimi. Aktualne powiązania sieciowe i organizacyjne przedstawiono w ramach przyjętego podziału na nośniki energetyczne.
System ciepłowniczy
Gorzów Wlkp. posiada własny system ciepłowniczy, którego zasięg obsługi obejmuje miasto i częściowo jest wyprowadzony w kierunku gminy Kłodawa. Głównym dystrybutorem
w mieście jest PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A., Oddział Elektrociepłownia Gorzów.
W zakresie zorganizowanego zaopatrzenia w ciepło brak jest w chwili obecnej i nie przewiduje się w przyszłości współdziałania w zakresie zaopatrzenia w ciepło z pozostałymi
gminami sąsiednimi.
System elektroenergetyczny
W ramach systemu elektroenergetycznego współpraca z sąsiednimi gminami, należącymi
do powiatu gorzowskiego, realizowana jest w całości przez poniższe przedsiębiorstwa
energetyczne:
PSE Operator S.A.,
ENEA Operator Sp. z o.o.,
PKP Energetyka Pomorski Rejon Dystrybucji (oprócz gminy Kłodawa)
poprzez istniejące powiązania sieciowe.
System gazowniczy
W zakresie systemu gazowniczego współpraca z sąsiednimi gminami realizowana jest
poprzez:
Wielkopolską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o.,
Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ–SYSTEM S.A. (w gminach: Santok i Kłodawa),
EWE Energia Sp. z o.o. (w gminach: Deszczno i Kłodawa)
poprzez istniejące powiązania sieciowe.
15.2 Możliwe przyszłe kierunki współpracy
Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku (tekst jednolity Dz. U. 2006, Nr
89, poz. 625 z późniejszymi zmianami) określająca zasady kształtowania polityki energetycznej, zasady i warunki zaopatrzenia oraz użytkowania paliw i energii, nakłada na organy samorządowe, głównie gminne, obowiązek odpowiedniego planowania i następnie realizacji związanych z tym zagadnieniem zadań.
267
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Zgodnie z art. 18 ust. 1 ww. ustawy do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia
w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy m.in. planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy.
Podstawowym w tym zakresie dokumentem są „Założenia do planu zaopatrzenia gminy
w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” opracowywane przez gminę zgodnie
z art.19 ust.1. Zakres „Założeń ...” określony jest w art. 19 ust. 3 ww. ustawy.
Jednak żadna z gmin sąsiadujących z Gorzowem nie posiada uchwalonych „Założeń do
planu zaopatrzenia…”. Jedynie gmina Bogdaniec planuje wykonanie takiego opracowania
w 2012 r.
W przyszłości zakłada się, że ewentualna współpraca miasta Gorzowa z gminami sąsiednimi, odnośnie pokrywania potrzeb energetycznych realizowana będzie głównie na szczeblu określonych powyżej i powstałych w przyszłości przedsiębiorstw energetycznych (przy
koordynacji ze strony władz gminnych).
W szczególności istotna jest współpraca pomiędzy gminami i przedsiębiorstwami energetycznymi przy wyznaczaniu przebiegu tras inwestycji liniowych (np. sieci gazociągów przesyłowych lub linii elektrycznych o zasięgu ponadgminnym).
Na chwilę obecną nie przewiduje się rozbudowy systemu ciepłowniczego poza obszar Gorzowa Wlkp. W gminach sąsiadujących z Gorzowem ze względu na charakter zabudowy
nie ma i nie przewiduje się budowy systemu ciepłowniczego.
15.3 Rezerwowanie systemu elektroenergetycznego
Miasto Gorzów Wlkp. graniczy z: Lubiszynem, Kłodawą, Santokiem, Deszcznem i Bogdańcem. Na terenie wymienionych gmin istnieje rozbudowany system sieci najwyższych,
wysokich, średnich i niskich napięć, pośredniczący w dostawie energii elektrycznej
z Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE) do odbiorców komunalnych i przemysłowych. Elementami tegoż systemu są linie napowietrzne i kablowe NN, WN, SN i nN
oraz stacje elektroenergetyczne rozdzielcze i transformatorowe. Stan techniczny sieci
i urządzeń NN i WN jest dobry, linie i urządzenia są na bieżąco remontowane i modernizowane. Natomiast stan techniczny urządzeń i sieci elektroenergetycznych SN i nN
w przeważającej części jest dobry, przy czym problemem bywa niedostateczna pewność
zasilania odbiorców wynikająca z konfiguracji istniejącej sieci z długimi obwodami linii napowietrznych i licznymi odgałęzieniami wpływającymi na awaryjność i częstotliwość przerw
w dostawie energii elektrycznej. Część sieci średniego i niskiego napięcia jest przestarzała lub w złym stanie technicznym i wymaga modernizacji. Zdolność przesyłowa sieci wysokiego napięcia jest wystarczająca.
Ponadto na terenie: Deszczna, Santoka i Bogdańca, znajdują się linie elektroenergetyczne
SN i nN oraz elektroenergetyczne stacje transformatorowe eksploatowane przez PKP
ENERGETYKA SA Pomorski Rejon Dystrybucji w Szczecinie.
268
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Traktując KSE jako zespół urządzeń służących do wytworzenia, przesyłu, rozdziału
i zużycia energii elektrycznej, mamy do czynienia z systemem technicznym o wielkiej skali
komplikacji, którego nadzorowanie i sterowanie jest zadaniem właściwych służb dyspozytorskich działających w przedsiębiorstwach energetycznych zajmujących się wytwarzaniem, przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej. Nadzór nad całokształtem funkcjonowania, w tym bieżącej pracy systemu, należy do zadań Operatora Systemu Przesyłowego (OSP), jakim jest PSE Operator S.A. W strukturze tegoż przedsiębiorstwa działa
Krajowa Dyspozycja Mocy (KDM), wcześniej Główna Dyspozycja Mocy, przekształcona
później w Państwowy Zarząd Dyspozycji Mocy, a następnie w Państwową Dyspozycję
Mocy i wreszcie KDM, która bieżąco kieruje pracą sieci przesyłowej, a także wybranymi
liniami 110kV o znaczeniu systemowym. KDM opracowuje plany ruchu Jednostek Wytwórczych Centralnie Dysponowanych (JWCD) oraz bieżąco koordynuje działalność podsektora wytwarzania, jak również elektrowni szczytowo-pompowych. KDM jest odpowiedzialna między innymi za utrzymanie ruchu Krajowego Systemu Przesyłowego (KSP)
w sposób gwarantujący dotrzymanie właściwych poziomów napięć w sieci NN oraz w koordynowanej sieci WN. W trakcie realizacji swoich zadań KDM formułuje bieżące zadania
operacyjne dla poszczególnych Obszarowych Dyspozycji Mocy (ODM) oraz nadzoruje
pracę tych jednostek. Obszarowe Dyspozycje Mocy (dawniej Okręgowe Dyspozycje Mocy)
odpowiadają za sprawne funkcjonowanie i bezpieczeństwo systemu energetycznego przy
zachowaniu obowiązujących kryteriów ekonomicznych i jakościowych oraz zasad gospodarki rynkowej na obszarze swojego działania. ODM zlokalizowane w: Bydgoszczy, Katowicach, Poznaniu, Radomiu i Warszawie, działają jako jednostki organizacyjne wydzielonych, wskutek przekształceń restrukturyzacyjnych spółek zależnych od PSE Operator SA,
którym powierzono eksploatację części infrastruktury przesyłowej stanowiącej własność
OSP i prowadzą ruch urządzeń oraz kierują pracą odpowiedniej części sieci przesyłowej
400 i 220 kV, podejmując i realizując czynności łączeniowe oraz decyzje o wprowadzaniu
innych zmian w KSE. Do zadań ODM należy: planowanie poziomów napięć w koordynowanej sieci 110 kV oraz formowanie i przesyłanie sygnałów sterujących do JWCD. Dyspozytorzy ODM sprawują także nadzór operacyjny nad zdalnie sterowanymi i nadzorowanymi stacjami NN. Ponadto wymienione jednostki organizacyjne koordynują pracę sieci
110 kV dla działających w danym obszarze Operatorów Systemów Dystrybucyjnych
(OSD). ODM są odpowiedzialne między innymi za utrzymanie w węzłach redukcyjnych
NN/WN napięć na poziomie uzgodnionym z OSD z zadaną tolerancją i ograniczoną
zmiennością, ograniczanie tranzytów mocy biernej przez zamkniętą sieć 110 kV pomiędzy
węzłami zasilającymi tą sieć, prowadzenie ruchu sterowalnych elementów podsystemu
przesyłowego w uzgodnionym z KDM zakresie oraz podsystemu 110 kV z zachowaniem
warunków technicznych zainstalowanych urządzeń.
OSD lub operator połączonego systemu elektroenergetycznego w zakresie systemów dystrybucyjnych, jest odpowiedzialny między innymi za prowadzenie ruchu sieciowego w sieci
dystrybucyjnej w sposób efektywny, z zachowaniem wymaganej niezawodności dostarczania energii elektrycznej i jakości jej dostarczania oraz we współpracy z OSP w obszarze koordynowanej sieci 110 kV, współpracę z OSP i innymi OSD lub przedsiębiorstwami
energetycznymi w celu zapewnienia spójności działania systemów elektroenergetycznych,
a także dysponowanie mocą jednostek wytwórczych nie będących JWCK, przyłączonych
do sieci dystrybucyjnej. Do zadań OSD należy zarządzanie przepływami energii elekAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
269
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
trycznej w sieci dystrybucyjnej oraz współpraca z OSP w zakresie zarządzania przepływami energii elektrycznej w koordynowanej sieci 110 kV.
Bieżące zarządzanie pracą właściwego systemu elektroenergetycznego odbywa się z wykorzystaniem jednolitych procedur określonych w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci
Przesyłowej (IRiESP) lub właściwej Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnej
(IRiESD), opracowanych odpowiednio przez OSP i OSD. Instrukcje te określają szczegółowe warunki korzystania z sieci elektroenergetycznych przez użytkowników systemu oraz
warunki i sposób prowadzenia ruchu, eksploatacji oraz planowania rozwoju tych sieci,
w szczególności dotyczące: przyłączania urządzeń wytwórczych, sieci dystrybucyjnych,
urządzeń odbiorców końcowych, połączeń międzysystemowych oraz linii bezpośrednich,
wymagań technicznych dla urządzeń, instalacji i sieci wraz z niezbędną infrastrukturą pomocniczą, kryteriów bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego,
współpracy między operatorami systemów elektroenergetycznych, w tym w zakresie koordynowanej sieci 110 kV i niezbędnego układu połączeń sieci oraz zakresu, sposobu i harmonogramu przekazywania informacji pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi oraz
pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi a odbiorcami, parametrów jakościowych
energii elektrycznej i standardów jakościowych obsługi użytkowników systemu, wymagań
w zakresie bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej i warunków, jakie muszą zostać spełnione dla jego utrzymania, wskaźników charakteryzujących jakość i niezawodność dostaw energii elektrycznej oraz bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej,
a także niezbędnych wielkości rezerw zdolności wytwórczych, przesyłowych i połączeń
międzysystemowych. OSD uwzględniają w IRiESD wymagania określone w IRiESP opracowanej przez OSP.
IRiESP określa również: warunki, jakie muszą być spełnione w zakresie bilansowania systemu i zarządzania ograniczeniami systemowymi, procedury zgłaszania i przyjmowania
przez OSP do realizacji umów sprzedaży oraz programów dostarczania i odbioru energii
elektrycznej, procedury zgłaszania do OSP umów o świadczenie usług przesyłania energii
elektrycznej, procedury bilansowania systemu, w tym sposób rozliczania kosztów jego bilansowania, procedury zarządzania ograniczeniami systemowymi, w tym sposób rozliczania kosztów tych ograniczeń, procedury awaryjne, sposób postępowania w stanach zagrożenia bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię elektryczną, procedury i zakres wymiany
informacji niezbędnej do bilansowania systemu i zarządzania ograniczeniami systemowymi, kryteria dysponowania mocą jednostek wytwórczych energii elektrycznej oraz kryteria
zarządzania połączeniami systemów elektroenergetycznych. Uprawnienie OSP do wydawania poleceń dyspozytorskich wytwórcom, OSD oraz odbiorcom jest uprawnieniem
ustawowym, wynikający z art. 9j ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.). Szczegółowe zasady funkcjonowania systemu elektroenergetycznego normują stosowne przepisy wykonawcze do powołanej ustawy. Podczas wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej
polecenia OSP są nadrzędne wobec poleceń OSD. Wytwórcy energii są obowiązani do
uzgadniania z OSP planowanych postojów związanych z remontem JWCD, a także niezwłocznie zgłaszać OSP dane o ograniczeniach możliwości wytwarzania energii elektrycznej lub ubytkach mocy JWCD, w stosunku do możliwości wytwarzania lub mocy osiągalnej wynikających z aktualnego stanu technicznego tych jednostek, podając równocześnie przyczyny tych ograniczeń lub ubytków. Ponadto przedsiębiorstwa energetyczne zajAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
270
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
mujące się wytwarzaniem energii elektrycznej w jednostce wytwórczej przyłączonej do
sieci przesyłowej lub koordynowanej sieci 110 kV jest obowiązane udostępniać informacje
niezbędne OSP do zapewnienia bezpieczeństwa pracy KSE.
Jak z powyższego wynika KSE stanowi spójnie funkcjonujący i zarządzany system, którego integralną część stanowi regionalny system elektroenergetyczny, a co za tym idzie
rozważanie rezerwowania regionalnych systemów elektroenergetycznych w oderwaniu od
całokształtu funkcjonującej struktury jest bezprzedmiotowe. Również przy projektowaniu
konkretnych rozwiązań technicznych uwzględnia się przede wszystkim czynniki
i uwarunkowania systemowe, a nie regionalno-terytorialne, czego przykładem jest wyprowadzenie mocy z Elektrociepłowni Zielona Góra przyłączonej do sieci 6 kV lokalnego OSD
w GPZ Energetyków oraz do KSP w SE Leśniów na obszarze Gminy Czerwieńsk, czy też
wyprowadzenie mocy z Elektrowni Jaworzno III, przyłączonej do KSP w SE Byczyna oraz
do systemu WN w GPZ Mysłowice. Natomiast zdolność systemu elektroenergetycznego
do zapewnienia zasilania obszaru Gorzowa Wielkopolskiego w energię elektryczną w stanach odbiegających od normalnego układu pracy sieci elektroenergetycznej, jest zapewniana przez OSP i właściwego OSD stosownie do postanowień IRiESP oraz stosownej
IRiESD, w których unormowano całokształt zagadnień związanych z zapewnieniem nieprzerwanej pracy sieci elektroenergetycznej, a także spełnianiem wymagań w zakresie
parametrów jakościowych energii elektrycznej i standardów jakościowych obsługi odbiorców oraz równoważenia dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię
w możliwych do przewidzenia warunkach pracy tej sieci, stosownie do postanowień ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625,
z późn.zm.) oraz przepisów wykonawczych do tej ustawy, a w szczególności rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków
funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz. U. Nr 93, poz. 623 ze zm.).
15.4 Energetyczne wykorzystanie biomasy
Poza możliwościami międzygminnej współpracy na systemach energetycznych, możliwym
kierunkiem współdziałania pomiędzy miastem Gorzów Wlkp., a niektórymi sąsiadującymi
gminami jest wykorzystanie biomasy w procesach energetycznych. Istnieją również możliwości wykorzystania odpadów z produkcji rolnej i przemysłu drzewnego oraz obszarów
leśnych i terenów zieleni miejskiej.
Należy zaznaczyć, że w ostatnim okresie, następuje wzrost zainteresowania wykorzystaniem tego paliwa, również przez indywidualnych inwestorów.
Trzeba jednak zwrócić uwagę na trudności z organizacją odbioru biomasy (szczególnie
słomy) w przypadku dużego rozdrobnienia gospodarstw rolnych.
W celu uzyskania konkretnej odpowiedzi, co do możliwości wykorzystania biomasy w źródłach ciepła na terenie miasta, należałoby przeprowadzić szczegółowe badania. To niskoemisyjne paliwo, może być wykorzystane w obiektach istniejących na terenie Gorzowa
(np. modernizacja w postaci wymiany źródła opalanego węglem kamiennym na tzw. odnawialne źródło energii) lub też w przyszłych planowanych obiektach.
271
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Z uzyskanych informacji dwie (gm. Kłodawa i Lubiszyn) z pięciu gmin wykazały zasoby
biomasy możliwe do wykorzystania przez odbiorców spoza terenu gminy. W pozostałych
gminach ewentualne zasoby biomasy i biogazu wykorzystywane są w całości na terenie
gmin.
Ponadto na obszarze gminy Bogdaniec, w miejscowości Stanowice działa EKO-BIO Energetyczne Gospodarstwo Rolne Stanowice produkujące energię elektryczną z użyciem
biomasy oraz produktów rolnych wyprodukowanych na własnych gruntach, zasilanych nawozem organicznym z kompostowania osadów ściekowych. Gospodarstwo prowadzi m.
in. plantacje roślin energetycznych wykorzystywanych jako odnawialne źródło energii
(wierzby energetycznej, trawy słoniowej). Całość działań EKO-BIO jest zgodna ze strategią gospodarki odpadami Związku Celowego Gmin MG-6, w skład których wchodzi Gorzów Wlkp oraz pięć innych gmin.
Ewentualne działania związane z wykorzystaniem energetycznym biomasy winny być
przedmiotem wymiany informacji pomiędzy sąsiadującymi gminami. Wymiana tych informacji posłuży skoordynowaniu działań w zakresie zoptymalizowania obszarów, z których
biomasa będzie pozyskiwana dla konkretnego projektowanego źródła energii.
272
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
16. Wnioski i zalecenia
„Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
na obszarze miasta Gorzów Wlkp.” spełnia wymagania tematyczne ustawy Prawo energetyczne art. 19 i zawiera:
ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe,
przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych,
możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii,
z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach
energii, energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz
zagospodarowaniu ciepła odpadowego,
zakres współpracy z innymi (sąsiadującymi) gminami.
„Założenia ...” po ich uchwaleniu będą spełniać również funkcję podstawy merytorycznej
dla dalszych etapów planowania - w tym w szczególności dla:
„Planów rozwoju ...” przedsiębiorstw energetycznych działających i zamierzających
działać na terenie Gorzowa Wlkp. w zakresie nowych potrzeb energetycznych oraz racjonalizacji produkcji i przesyłu, szczególnie ciepła - zgodnie z art.16 ustawy Prawo
energetyczne;
„Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” - zgodnie z art.20
ustawy Prawo energetyczne, w sytuacji braku realizacji zapisów „Założeń…” przez
odpowiednie przedsiębiorstwa energetyczne;
Szeroko rozumianego planowania zagospodarowania przestrzennego - w szczególności w zakresie zabezpieczenia w nośniki energetyczne dla programowanych nowych
obiektów i obszarów rozwoju oraz rezerwowania terenu na konieczne nowe urządzenia zaopatrzenia energetycznego.
1. Analiza stanu istniejącego działania systemów energetycznych Gorzowa Wlkp. dała
generalny obraz potrzeb energetycznych odbiorców zlokalizowanych na terenie Miasta, który przedstawia się następująco:
w zakresie potrzeb cieplnych:
zapotrzebowanie mocy cieplnej – ogółem 395,3 MW, w tym dla budownictwa mieszkaniowego ~267,5 MW (67,7%);
roczne zużycie energii cieplnej – około 2 591,4 TJ, w tym dla budownictwa mieszkaniowego 1 687,3 TJ (65 %);
w zakresie dostaw gazu ziemnego:
roczne zużycie gazu ziemnego – 30,7 mln m3, w tym gospodarstwa domowe
~16,14 mln m3, a na pokrycie potrzeb grzewczych w gospodarstwach domowych ponad 10,0 mln m3;
w zakresie dostaw energii elektrycznej:
273
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
roczne zużycie energii elektrycznej – ok. 295 GWh.
2. Przewidywany przyrost zapotrzebowania na nośniki energetyczne dla nowego budownictwa do roku 2030, dla wariantu zrównoważonego oszacowano na poziomie:
w zakresie potrzeb cieplnych:
potrzeby cieplne nowych odbiorców wyniosą około 107,4 MW, w tym dla nowego budownictwa mieszkaniowego 54,6 MW. Przyrosty te w znacznej mierze równoważone
będą spadkiem zapotrzebowania na skutek prowadzenia wszelkiego typu działań racjonalizacji użytkowania ciepła, jak też likwidacji obiektów (odbiorców).
Około 30% tych potrzeb może być pokryte przez podłączenie do systemu ciepłowniczego.
w zakresie dostaw energii elektrycznej:
wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną w skali miasta przewiduje się na
6 MW do roku 2015 i kolejne 12÷18 MW w latach 2016÷2030 dla potrzeb nowej zabudowy mieszkaniowej; przewidywane zwiększenie zapotrzebowania mocy w sektorze
usług i wytwórczości to wielkości odpowiednio: 17 MW i 40 MW.
w zakresie dostaw gazu ziemnego:
przyrost godzinowego zapotrzebowania na gaz ziemny może mieścić się w zakresie
7 400 m3/h do około 11 500 m3/h (przy uwzględnieniu potrzeb komunalnych
i grzewczych nowego budownictwa) dla odbiorców zlokalizowanych w obrębie oddziaływania istniejących systemów gazowniczych.
Wielkości te nie obejmują potencjalnych potrzeb rozbudowy EC o blok parowogazowy.
3. Określone powyżej wielkości zapotrzebowania mogą zostać pokryte na bazie istniejących systemów zaopatrujących Gorzów w energię, przy założeniu ich sukcesywnej
modernizacji i rozbudowy. Decyzje co do sposobu zaopatrzenia w ciepło winny być
podejmowane w sytuacji sprecyzowanego sposobu i terminu zainwestowania terenów,
w oparciu o analizy ekonomiczne aktualnych kosztów budowy i eksploatacji poszczególnych instalacji, analizę kierunków rozwoju rynku nośników energii oraz sugestie ze
strony przyszłych odbiorców. Wstępne scenariusze zaopatrzenia obszarów rozwoju
przedstawiono w rozdziale 10 niniejszego opracowania. Każdorazowo należy rozpatrzyć, tam gdzie jest to zasadne, wprowadzenie rozwiązań OZE ze szczególnym zwróceniem uwagi na nowe obiekty użyteczności publicznej.
4. Zaopatrzenie w energię cieplną realizowane jest w Gorzowie Wlkp. za pośrednictwem
zdalaczynnego systemu ciepłowniczego - około 46% zapotrzebowania. Pozostała
część według rozwiązań indywidualnych w oparciu o gaz ziemny i inne dostępne lokalnie paliwa.
Stan techniczny źródła zasilającego miejski system ciepłowniczy pozwala na stwierdzenie o zapewnieniu ciągłości dostaw energii cieplnej do roku 2015. Konieczność dostosowania majątku wytwórczego EC Gorzów po 2015 roku do wymogów środowiskowych dyrektywy IED narzuca przeprowadzenie przez PGE GiEK S.A. Oddział Elektrociepłownia Gorzów działań związanych z odtworzeniem mocy zainstalowanej w EC
Gorzów z wykorzystaniem czystych technologii.
274
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
5. Stan techniczny oraz realizowane przez ENEA Operator Sp. z o.o. działania w zakresie sieci elektroenergetycznej WN, SN, nN i stacji transformatorowych (w tym modernizacja stacji transformatorowych w ramach działania 9.2. POIiŚ) dają podstawę do
stwierdzenia o bezpieczeństwie w zakresie zasilania istniejących i przewidywanych do
realizacji nowych obiektów w najbliższej perspektywie. Operator jako przedsiębiorstwo
o zakresie działania na obszarze wielu gmin realizuje współpracę pomiędzy gminami
sąsiadującymi w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną. Główne zadania stojące przed przedsiębiorstwem to: zaopatrzenie nowych terenów rozwojowych gminy
oraz zapewnienie bezpieczeństwa zasilania wszystkich odbiorców poprzez między innymi sukcesywną modernizację infrastruktury na poziomie SN.
6. Zgodnie z zapisami ujętymi w „Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku 2025” jednym z najważniejszych zagadnień dotyczących
systemu elektroenergetycznego województwa, a w tym i Gorzowa Wlkp. jest wzmocnienie powiazań z Krajowym Systemem Energetycznym. W tym kontekście brak informacji o planach realizacji stacji 400kV Baczyna i powiązań KSE 400kV z systemem
lokalnym 220kV, na którym oparte jest zasilanie analizowanego obszaru, stanowi
o ograniczeniu bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię elektryczną. Istotne to jest
również z punktu widzenia możliwości wyprowadzenia mocy z planowanego do realizacji nowego bloku gazowo-parowego w EC Gorzów.
W uwagi na powyższe miasto, wspólnie z władzami województwa winno podjąć starania odnośnie zagwarantowania realizacji wyżej wymienionych działań związanych
z systemami NN i WN.
7. Stan techniczny elementów systemu gazowniczego w Gorzowie Wlkp., będącego
w gestii Wielkopolskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. oraz EWE Energia Sp. z o.o.,
pozwala na stwierdzenie o istnieniu zdolności przesyłowych SRP i sieci rozdzielczych
dla zaspokojenia potrzeb pojawiających się tam nowych odbiorców. Głównymi zadaniami stojącymi przed Spółkami jest zaopatrzenie nowych odbiorców i nowych terenów
rozwojowych miasta, zapewnienie bezpieczeństwa zasilania odbiorców, bieżąca wymiana sieci na sieci wykonane z PE z uwzględnieniem zastępowania sieci niskiego ciśnienia na sieć średniego ciśnienia.
8. Zgodnie z zapisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego nr 2004/8/WE (ws. wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii) potencjał wytwórczy ciepła dla systemu ciepłowniczego w Gorzowie
Wielkopolskim realizowany jest i powinien być w dalszej perspektywie w postaci wysoko sprawnej kogeneracji.
275
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
9. Strategiczne cele rozwoju energetycznego Gorzowa Wlkp.
Na podstawie przeprowadzonych analiz w niniejszym opracowaniu określono główne cele
Miasta w zakresie realizacji obowiązku organizowania i planowania zaopatrzenia terenu
Miasta w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe:
Cel nr 1 - Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii i jej nośników z jednoczesnym
zachowaniem parametrów ekologicznych i ekonomicznych dostawy dla odbiorców
z terenu Gorzowa Wielkopolskiego.
Cel nr 2 - Racjonalizacja użytkowania energii i jej nośników na wszystkich etapach procesu zaopatrzenia odbiorców z terenu Miasta.
Cel nr 3 - Zabezpieczenie dostaw energii i jej nośników na potrzeby nowej, rozwijającej
się zabudowy na terenie Miasta.
Cel nr 4 - Rozwój odnawialnych źródeł energii w oparciu o lokalne zidentyfikowane możliwości.
W ramach ww. celów strategicznych analizy wskazały na konieczność podjęcia przez Miasto, samodzielnie lub we współpracy np. z przedsiębiorstwami energetycznymi, realizacji
następujących zadań:
Cel nr 1 - Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw…
Zadanie C1.Z1 – Rozbudowa EC Gorzów z wykorzystaniem skojarzonej produkcji ciepła
i energii elektrycznej w oparciu między innymi o lokalne zasoby paliw (przedsiębiorstwa
energetyczne).
Zadanie C1.Z2 – Opracowanie procedur organizacyjnych na wypadek awarii w poszczególnych systemach energetycznych (przedsiębiorstwa energetyczne + Miasto).
Zadanie C1.Z3 – Zakup energii w układzie rynkowym dla odbiorców z terenu miasta,
w pierwszej kolejności dla jednostek podległych miastu (Miasto).
Gmina (Miasto) ma możliwość, w wypadku zakupu energii, wyboru sprzedawcy na warunkach rynkowych. Takie podejście daje szansę optymalizacji kosztów energii elektrycznej
dla m.in. obiektów użyteczności publicznej i oświetlenia ulicznego.
Cel nr 2 - racjonalizacja użytkowania energii
Zadanie C2.Z1 - Zarządzanie zużyciem i kosztami energii w jednostkach miejskich (Miasto).
276
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
Racjonalizacja gospodarki energią w jednostkach miejskich wymaga, z uwagi na specyfikę
ich eksploatacji, ciągłych i wnikliwych obserwacji. Istotnym argumentem przemawiającym
za stworzeniem systemu stałego monitoringu zużycia energii jest pozycja kosztów energii
w budżecie gminy oraz wymagania stawiane przez ustawę „o efektywności energetycznej”.
Zadanie C2.Z2 - Stymulowanie racjonalizacji i likwidacji przestarzałych i niskosprawnych
ogrzewań węglowych – likwidacja „niskiej emisji” (Miasto).
Planując działania w myśl polityki energetycznej państwa oraz w zgodzie ze standardami
ochrony środowiska gmina powinna kontynuować działania edukacyjne i stymulacyjne dla
przedsięwzięć mających na celu zmianę sposobu zasilania w ciepło - z niskosprawnych,
opartych o paliwo węglowe - na rozwiązania proekologiczne, tj. podłączenia do miejskiego
systemu ciepłowniczego, systemu gazowniczego oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł
energii.
Istotnym zadaniem jest kontynuacja działań związanych z dofinansowywaniem odbiorców
indywidualnych.
Zadanie C2.Z3 – Podniesienie efektywności systemu dystrybucji ciepła zdalaczynnego –
kontynuacja modernizacji systemu w zakresie sieci magistralnych, węzłów ciepłowniczych
i sieci dystrybucyjnych (przedsiębiorstwa energetyczne).
Zadanie C2.Z4 – Podniesienie efektywności użytkowania ciepła poprzez ograniczanie zużycia energii użytecznej w ramach działań związanych z:
termomodernizacją budynków mieszkalnych wielorodzinnych i obiektów miejskich,
wspieraniem działań termomodernizacyjnych i modernizacji systemów grzewczych
w zabudowie jednorodzinnej.
Zadanie C2.Z5 – Sukcesywna modernizacja systemu oświetlenia ulicznego.
Zadaniem miasta jest przeprowadzenie modernizacji punktów oświetleniowych oraz wyłonienie niezależnego operatora pełniącego rolę eksploatatora i konserwatora ww. instalacji
w myśl zasad Ustawy o Zamówieniach Publicznych.
Cel nr 3 - Zabezpieczenie dostaw energii dla nowych odbiorców
Zadanie C3.Z1 - Koordynacja zaopatrzenia w nośniki energii nowych terenów rozwojowych i współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi.
Zgodnie z art. 18 ustawy Prawo energetyczne planowanie i organizacja zaopatrzenia
w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy (w tym również dla nowego budownictwa) stanowi zadanie własne gminy, którego realizacji podjąć się mają za
przyzwoleniem gminy odpowiednie przedsiębiorstwa energetyczne. Zadaniem Miasta
w tym zakresie winno być gromadzenie informacji o najbliższych planowanych inwestyAktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze miasta Gorzowa Wlkp.
277
EE
energoekspert
sp. z o. o.
energia i ekologia
cjach i zgłaszanie ich corocznie do odpowiednich przedsiębiorstw energetycznych celem
ujęcia w planach rozwoju. W zakres zadań Miasta powinno również wejść ciągłe monitorowanie planów rozwojowych przedsiębiorstw energetycznych działających na obszarze
gminy i analiza ich zgodności z uchwalonymi „Założeniami ...”.
Zadanie C3.Z2 Stymulowanie działań inwestorów dla zastosowania rozwiązań opartych
o wykorzystanie lokalnych układów kogeneracji z wykorzystaniem gazu ziemnego jako
nośnika energii w zabudowie usługowej.
Zadanie C3.Z3 Zapewnienie oświetlenia ulicznego nowych tras komunikacyjnych.
Cel nr 4 – rozwój OZE
Zadanie C4.Z1 Rozwój odnawialnych źródeł energii.
Rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) na terenie Gorzowa ukierunkowany powinien
być na wykorzystanie kolektorów słonecznych i pomp ciepła. Zakłada się, że Miasto powinno stymulować rozwój OZE wśród odbiorców indywidualnych i we własnych zasobach.
W zakresie obiektów gminnych każdorazowo decyzję o modernizacji źródła ciepła
w obiektach użyteczności publicznej należy poprzedzić analizą możliwości zastosowania
w obiekcie odnawialnych źródeł energii lub wysokosprawnej mikrokogeneracji.
10. Operacyjnie częściowa realizacja zadań C1.Z3, C2.Z1, C2.Z4 wymaga wdrożenia
programu monitorowania i zarządzania zakupem i zużyciem energii w wytypowanych
obiektach. Z kolei sprawne wdrożenie i realizacja całości zadań jw. wymaga powołania
w strukturach miasta zespołu energetyka gminnego, który będzie organizował i nadzorował realizację zadań w celu zapewnienia, zgodnej z założeniami polityki UE i Polski,
racjonalizacji użytkowania energii przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa
i ciągłości zasilania mieszkańców przy spełnieniu akceptowalnych społecznie warunków ekologicznych i ekonomicznych. Wzorem innych samorządów celowym wydaje
się powołanie rady przy prezydencie, której przedmiotem działania byłaby koordynacja
przedsięwzięć przedsiębiorstw energetycznych i miasta w celu zapewnienia realizacji
zadań jw.
Opracowane „Założenia…” po ich uchwaleniu przez Radę Miasta Gorzowa Wlkp. stanowić powinny dokument „lokalnego planowania energetycznego”, którego wdrożenie
i formy realizacji dalszych działań powinny stanowić zobowiązanie dla władz Miasta
i powinny podlegać bieżącemu monitorowaniu przez stosowne komisje Rady.
Kolejną Aktualizację „Założeń do planu zaopatrzenia...” winno się przeprowadzać w 3letnich okresach (zgodnie z wprowadzonymi zmianami w ustawie Prawo energetyczne).
278

energoekspert sp. z oo

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zarządzenie nr 1945/II/2010 Prezydenta Miasta Gorzowa Wlkp. z

treść

Kierownik Restauracji

Odprawa celna

Zarządzenie nr 1100/II/2008 Prezydenta Miasta Gorzowa Wlkp. z

Uchwala Nr XIII/119/2015 z dnia 24 czerwca 2015 r.

Fundusz zdrowotny

Zarządzenie nr 2253/I/2006 Prezydenta Miasta Gorzowa Wlkp. z

Informacje dotyczące wniosku o wydanie prawa jazdy lub

sprawozdanie z działalności merytorycznej