Pani Bożena Kruszyńska Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w

WOJEWODA POMORSKI
Gdańsk, dnia 27 kwietnia 2015 r.
PS-VI.431.2.2015
Pani
Bożena Kruszyńska
Kierownik
Ośrodka Pomocy Społecznej
w Wicku
Na podstawie art. art. 46 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o kontroli w administracji rządowej
(Dz. U. Nr 185, poz. 1092), kieruję niniejsze
WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
Jednostka kontrolowana:
Ośrodek Pomocy Społecznej w Wicku z siedzibą: Wicko 44; 84-351 Wicko.
Czas kontroli: kontrolę prowadzono w dniach od 6 do 17 marca 2015 r.
Zespół kontrolny w składzie:
 Karolina Jarzębińska – starszy inspektor wojewódzki, na podstawie pisemnego
upoważnienia do przeprowadzenia kontroli nr 37/2015 znak: PS-I.0030.37.2015 z dnia
26 lutego 2015 r. wydanego z upoważnienia Wojewody Pomorskiego przez Zastępcę
Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej,
 Jolanta Ostrowska – inspektor wojewódzki, na podstawie pisemnego upoważnienia
do przeprowadzenia kontroli nr 38/2015 znak: PS-I.0030.38.2015 z dnia 26 lutego 2015
r. wydanego z upoważnienia Wojewody Pomorskiego przez Zastępcę Dyrektora
Wydziału Polityki Społecznej.
I. Temat, zakres kontroli i okres objęty kontrolą:
Tworzenie i rozwój systemu opieki nad dzieckiem oraz praca z rodziną przeżywającą
trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych zgodnie z art. 176 pkt. 3
ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w okresie
od 1 stycznia 2014 r. do dnia rozpoczęcia kontroli.
II. Ocena:
Wykonywanie zadań w kontrolowanym zakresie oceniono pozytywnie z uchybieniami.
III. Ustalenia:
I.
W zakresie utworzonego i funkcjonującego w Gminie Wicko systemu wsparcia
i pomocy, skierowanego do rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji
opiekuńczo – wychowawczych.
Ośrodek Pomocy Społecznej w Wicku (zwany dalej Ośrodkiem, OPS), funkcjonuje
na podstawie statutu wprowadzonego Uchwałą Nr XIX/29/2012 Rady Gminy Wicko z dnia
27 marca 2012 r. w sprawie zmiany statutu Ośrodka Pomocy Społecznej w Wicku (akta
kontroli str.14-23). W statucie w § 6 wskazano OPS jako podmiot realizujący zadania gminy
w zakresie pracy z rodziną w myśl przepisów zawartych w art. 10 ustawy z dnia 9 czerwca
2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. 2015 r. poz. 332) – zwanej
dalej ustawą. W okresie podlegającym kontroli Ośrodkiem kierowała i na dzień rozpoczęcia
kontroli nadal kieruje, pani Bożena Kruszyńska. Pani kierownik posiada upoważnienia Wójta
Gminy Wicko do podejmowania określonych działań w zakresie wymienianej ustawy,
nadanych Zarządzeniem Nr WG/1/2012 Wójta Gminy Wicko z dnia 2 stycznia 2012 r.
w sprawie udzielenia Kierownikowi Ośrodka Pomocy Społecznej w Wicku upoważnienia
do prowadzenia postępowań w sprawach z zakresu wspierania rodziny oraz wydawania w
tych sprawach decyzji (akta kontroli str. 24) oraz Zarządzeniem nr WG/12/2013 Wójta Gminy
Wicko z dnia 15 kwietnia 2013 r. w sprawie udzielenia Kierownikowi Ośrodka Pomocy
Społecznej w Wicku upoważnienia do ustanawiania rodziny wspierającej lub zawierania
i rozwiązywania umów (akta kontroli str. 25). Powyższe decyzje Wójta Gminy Wicko
są zgodne z art. 178 ustawy o wpieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Szczegółową organizację Ośrodka określa regulamin organizacyjny, wprowadzony
Zarządzeniem nr 6/2014 Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej z dnia 30 czerwca 2014 r.
w sprawie wprowadzenia regulaminu organizacyjnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wicku
(akta kontroli str. 26-54). Ośrodek organizuje na terenie gminy pracę z rodziną w myśl art. 10
ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Realizacja powyższych
zadań powiązana jest, w zakresie prowadzonej pracy socjalnej, na rzecz rodziny oraz
przyznawanych świadczeń, z ustawą o pomocy społecznej oraz o świadczeniach rodzinnych.
Na podstawie analizy Regulaminu Organizacyjnego ustalono, że w Ośrodku nie został
utworzony zespół do spraw asysty rodzinnej, o którym mowa w art. 10 ust. 2 ustawy.
W strukturze Ośrodka wyszczególniono Dział Świadczeń Pomocy Społecznej, w skład
którego wchodzą m.in. pracownicy socjalni, asystenci rodziny, psycholog.
W toku kontroli ustalono, że w gminie opracowany został i przyjęty, Uchwałą
nr XXIV/72/2012 Rady Gminy Wicko z dnia 25 września 2012 r. w sprawie uchwalenia
programu Wspierania Rodziny w Gminie Wicko na lata 2012 – 2015 (akta kontroli str. 5596), 3-letni gminny program wspierania rodziny, o którym mowa w art. 176 pkt. 1 ustawy.
Wykonanie uchwały powierzone zostało Wójtowi Gminy Wicko. Finansowanie
poszczególnych celów operacyjnych programu oparte zostało na środkach budżetu gminy,
którego integralne części stanowią budżety Komisji Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych oraz Ośrodka Pomocy Społecznej. Gmina w roku 2014 realizowała także
zadanie wynikające z rządowych programów z zakresu wspierania rodziny w myśl art. 247
ustawy. W ramach rządowego programu „Asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy
zastępczej na rok 2014 r.” w gminie Wicko zatrudniono 1 asystenta rodziny w formie umowy
zlecenia. Drugi asystent rodziny zatrudniony był z funduszy gminnych w ramach umowy
o pracę. Kierownik Ośrodka, dla potrzeb kontroli przygotował zestawienie obrazujące
zatrudnienie asystentów rodziny w Gminie Wicko (akta kontroli str. 97). Osoby realizujące
zadania asystenta rodziny posiadają kwalifikacje, o których mowa w art. 12 ust.1 pkt. 1a
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 2 z
ustawy (akta kontroli str. 98-102). Zakres czynności na zajmowanych stanowiskach
wyczerpywał zakres zadań asystenta rodziny, wskazany w art. 15 ust. 1 ustawy (akta kontroli
str. 103-109).
Ustalono, że gminny system wsparcia rodziny oparty został przede wszystkim
na wzajemnej współpracy i interdyscyplinarnych działaniach służb i jednostek wskazanych
w gminnym programie wspierania rodziny. W ramach jego działalności wsparcie i pomoc
rodzinie realizowane są m.in. przez asystentów rodziny oraz pięciu pracowników socjalnych
w zakresie prowadzonej pracy socjalnej.
W Ośrodku odbywają się comiesięczne, interdyscyplinarne spotkania przedstawicieli
instytucji realizujących zadania z zakresu wspierania rodziny. Inicjatorem tych spotkań była
pani kierownik OPS. Są to spotkania robocze, których celem jest wymiana informacji,
omawianie problemów, ustalanie kierunków pracy z rodzinami. W spotkaniach poza
kierownikiem OPS, asystentami rodzin i pracownikami socjalnymi uczestniczą psycholog,
kuratorzy, dzielnicowy oraz przedstawiciele oświaty. Zapraszani są również przedstawiciele
ochrony zdrowia. Asystenci rodziny udzielający ustnych wyjaśnień do protokołu kontroli
(akta kontroli str. 176-179), wskazali także na ważne, dla realizacji zadań w obszarze
wspierania rodziny, cotygodniowe pracownicze spotkania w Ośrodku Pomocy Społecznej.
Spotkania te odbywają się w składzie: asystenci rodzin, pracownicy socjalni, psycholog oraz
kierownik Ośrodka. Dotyczą omawiania bieżących zmian w sytuacji rodzin, problemów
wynikających m.in. z realizacji planów pracy z rodzinami, uzależnień, zadłużeń
w świadczeniu opłat i kredytów, bezradności wychowawczej, współpracy z Powiatowym
Centrum Pomocy Rodzinie w Lęborku w zakresie pieczy zastępczej.
Gmina zapewnia także dostęp do poradnictwa specjalistycznego oraz wsparcie i pomoc
rodzin wspierających. Na terenie gminy nie funkcjonują placówki wsparcia dziennego
w rozumieniu art. 18 ust. 2 ustawy.
W Gminie Wicko realizowanych jest ponadto szereg dodatkowych działań, mających
na celu wspieranie rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo –
wychowawczych oraz przezwyciężania innych trudności zaburzających ich prawidłowe
funkcjonowanie. Podejmowana aktywność pozostaje w zgodzie z zapisami ustawy, zawartymi
w art. 3, w związku z art. 8 ustawy.
Kierownik Ośrodka, na podstawie posiadanych upoważnień, w myśl zapisów art. 179 ust.
1 ustawy, przedstawia roczne sprawozdanie z zakresu realizowanych działań, ich efektów
i poniesionych kosztów. Do kontroli przedstawiono dokument o nazwie „Analiza
z działalności Ośrodka Pomocy Społecznej za rok 2014”, którego część (akta kontroli str.
110-118) poświęcona jest pieczy zastępczej, rodzinom wspierającym i efektom pracy
asystentów rodzin. Wskazano w niej również na rolę wsparcia rodzin przeżywających
trudności jaką spełnia Klub Integracji Społecznej, funkcjonujący w strukturze Ośrodka
Pomocy Społecznej w Wicku. W ramach oferowanego wsparcia znalazły się konsultacje
i spotkania cykliczne z psychologiem. W roku 2014 realizowano projekt „Razem łatwiej
pokonamy trudności”, w którym uczestniczyły też rodziny objęte wsparciem asystentów
rodzin. W Gminie Wicko uroczyście obchodzono także Międzynarodowy Dzień Rodzin.
W ramach obchodów zorganizowano spotkania z lekarzami, psychologami, dietetykami,
policją. Rozstrzygnięto konkurs „Rodzina marzeń”, promujący pozytywne relacje rodzinne,
wzajemne międzypokoleniowe porozumienia i dbałość o więzi rodzinne. Impreza promowała
atrakcyjny sposób spędzania wolnego czasu, przeciwdziałała wykluczeniu i przyczyniała się
do zwiększenia integracji środowiskowej rodzin.
Analizując przedłożone sprawozdanie ustalono, że w przedstawionych działaniach
podejmowanych przez Ośrodek w roku 2014 w obszarze wspierania rodziny oraz pieczy
zastępczej zabrakło w podsumowaniu jednoznacznie sformułowanych potrzeby,
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 3 z
wynikających z realizowanych zadań. Kierownik OPS, udzielając wyjaśnień wskazał
na odzwierciedlenie ich zakresu w przedstawionym do wglądu dokumencie, zawierający plan
działalności Ośrodka na rok 2015. W ocenie inspektorów, nie obrazuje on jednak
jednoznacznie zakresu potrzeb. Plan ujmuje wskaźniki ilościowe i przewidywane skutki
finansowe, stanowiące podstawę do planowania budżetu w obszarze realizowanych zadań
gminy. Pośrednio odzwierciedla pewien poziom potrzeb w ww. obszarze, jednakże w dość
marginalnym zakresie. Fakt ten nie wyczerpuje zapisu art. 179 ustawy i w ocenie zespołu
inspektorów może stanowić niedostateczny argument dla doskonalenia i rozwoju sytemu
wsparcia rodziny, związanego z realizacją zadań, a tym samym planowanych środków
finansowych.
Do końca lutego 2015 r. w strukturze Ośrodka funkcjonowało Gminne Centrum
Wolontariatu, stanowiące także element wsparcia rodzin przeżywających trudności w swoim
funkcjonowaniu. Tę formę pomocy i wsparcia realizował koordynator oraz ok. 50
wolontariuszy. Zgodnie z wyjaśnieniami kierownika Ośrodka, złożonymi do protokołu
kontroli (akta kontroli str. 173-175), Gminne Centrum Wolontariatu zaprzestało swojej
działalności wskutek decyzji finansowych.
Ponadto Ośrodek w realizacji swoich zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej, podejmuje kontakty z podmiotami niepublicznymi,
prowadzącymi swoją działalność na terenie gminy. Rozwija się współpraca
ze Stowarzyszeniem Na Rzecz Rozwoju Gminy Wicko „Inicjatywa”, prowadzącym m.in.
Bank Żywności oraz działania animacyjne wśród dzieci i młodzieży. W opinii pani kierownik
Ośrodka, współpraca dobrze układa się z przedstawicielami oświaty, kuratorami, policją.
Nieco gorzej przebiega z przedstawicielami ochrony zdrowia oraz sądami.
Działalność Ośrodka Pomocy Społecznej w Gminie Wicku w zakresie utworzonego
i funkcjonującego systemu wsparcia i pomocy, skierowanego do rodzin przeżywających
trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych oceniona została
pozytywnie.
II.
W zakresie zapewnienia rodzinom przeżywającym trudności wsparcia i pomocy
asystenta rodziny art. 176 pkt. 3 lit. a ustawy.
Na podstawie informacji ustnych, udzielonych przez kierownika Ośrodka oraz
przygotowanych zestawień (akta kontroli str. 119), zgodnie z art. 197a ust. 1 ustawy, ustalono
że w roku 2014 na terenie gminy Wicko zamieszkiwało ok. 1500 rodzin, w tym 390
korzystało z różnych form wsparcia i pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej. Rodzin
korzystających ze wsparcia z powodu trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo –
wychowawczych było ok. 106. Asystenci rodziny pracowali z 25 rodzinami, a wyłącznie
praca socjalna świadczona była dla 18 rodzinom. Analogicznie w okresie od stycznia do dnia
rozpoczęcia kontroli, tj. 6 marca 2015 r. Ośrodek obejmował swoją opieką 239 rodzin,
z których 70, jako jeden z głównych problemów wykazywały trudności w wypełnianiu
funkcji opiekuńczo – wychowawczych. 27 rodzin objętych jest wsparciem asystenta rodziny,
a wobec 3 prowadzona jest wyłącznie praca socjalna. Ośrodek Pomocy Społecznej w Wicku
w roku 2014 zatrudniał 2 asystentów rodziny oraz w roku 2015 także zatrudnia dwie osoby.
Jak wynikało z wyjaśnień pani kierownik, gmina – zgodnie z art. 247 ustawy, będzie
aplikowała o środki finansowe w ramach rządowego programu z zakresu wspierania rodziny
na rok 2015, jeśli tylko zostanie on ogłoszony. Na podstawie złożonych przez kierownika
OPS wyjaśnień ustalono, że pracownicy socjalni w wyniku realizowanych czynności
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 4 z
zawodowych, zgodnie z art. 11 ustawy, w roku 2014 wystąpili do kierownika Ośrodka
Pomocy Społecznej w Wicku z trzynastoma, a w roku 2015 z trzema wnioskami
o przydzielenie rodzinom asystenta rodziny. Wszystkie wnioski zostały przyjęte do realizacji
i w roku 2014 jeden asystent rodziny, w tym samym czasie prowadził pracę z 12/13
rodzinami, a w roku 2015 prowadzi ją z 14/13 rodzinami. Stan taki jest zgodny z art. 15 ust. 4
ustawy.
Z załączonej części dokumentu o nazwie „Analiza z działalności Ośrodka Pomocy
Społecznej za rok 2014” (akta kontroli str. 110-118) wynika, że wg stanu na koniec roku
2014, z terenu gminy Wicko w pieczy instytucjonalnej przebywało 1 dziecko, w rodzinnej
pieczy zastępczej 17 dzieci, z tego trzynaścioro w zawodowych rodzinach zastępczych,
a dwoje w zawodowych rodzinach zastępczych pełniących funkcje pogotowia rodzinnego.
Pięcioro dzieci trafiło do rodzin adopcyjnych.
Asystenci rodziny, udzielający wyjaśnień do protokołu kontroli (akta kontroli str. 176179) wskazali, że w roku 2014 pracowali łącznie z trzema rodzinami, z których dzieci
umieszczone zostały w różnych formach pieczy zastępczej. Asystenci rodziny uczestniczyli
w spotkaniach zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka wyłącznie w przypadkach
umieszczania dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej na terenie powiatu lęborskiego.
Na spotkania takie zapraszanie byli dwukrotnie do placówek opiekuńczo – wychowawczych.
W przypadkach rodzinnej pieczy zastępczej spotkania dotyczące oceny sytuacji dzieci
organizowane były na terenie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Lęborku.
Odbywały się one z udziałem także rodzin zastępczych. W udzielonych informacji wynikało,
że dwoje dzieci z różnych rodzin, umieszczonych zostało w pieczy zastępczej poza powiatem
lęborskim. Asystent rodziny z Wicka prowadził pracę tylko z jedną rodzina biologiczną.
Na podstawie ustnych wyjaśnień złożonych przez asystentów rodzin do protokołu kontroli
ustalono, że asystenci rodziny nie byli zapraszani do udziału w spotkaniach zespołu do spraw
oceny sytuacji dzieci umieszczonych na terenie innego powiatu. W wyniku m.in. pracy
prowadzonej przez asystenta rodziny w roku 2014, dwójka dzieci przebywających
w instytucjonalnej pieczy zastępczej powróciła do swojej rodziny biologicznej.
W Ośrodku opracowane zostały formularze dokumentacji wewnętrznej, na których
asystenci rodzin dokumentują swoje działania, podejmowane wobec rodzin powierzonych ich
opiece. Teczka asystenta rodziny, zawiera dokumentację formalną, związaną z indywidualną
sytuacją każdej rodziny, z którą podejmowana jest praca. Do kontroli przedstawiono dwa
czytelnie opisane segregatory dokumentacji, prowadzonej przez dwóch asystentów rodzin
w roku 2014 (akta kontroli str. 120-133).
Analizując dokumenty źródłowe ustalono, że w segregatorze zbiorczym znajdował się
wykaz wszystkich rodzin objętych wsparciem wskazanego asystenta. Zestawienie rodzin
zawierało nazwisko rodziny, datę wniosku o przydzielenie asystenta, określenie głównego
problemu rodziny, datę zakończenia pracy z rodzina oraz miejsce na dodatkowe uwagi.
Odrębne części teczki asystenta rodziny stanowiły dokumenty, dotyczące formalnych
działań podejmowanych w toku pracy z poszczególną rodziną. Były to:
 wniosek o ustalenie asystenta rodziny wraz z uzasadnieniem, formułowany przez
pracownika socjalnego i kierowany do kierownika Ośrodka. Do wniosku załączony
jest rodzinny wywiad środowiskowy, wykonany u rodziny przezywającej trudności
w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych, zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy.
Na podstawie ustnych wyjaśnień kierownika Ośrodka ustalono, że zgoda
na przydzielenie rodziny asystenta, udzielana była przez kierownika niezwłocznie
po otrzymaniu wniosku i potwierdzana była podpisem na dokumencie,
 zgoda rodziny na współpracę z asystentem rodziny, zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy,
uzyskiwana przez pracownika socjalnego,
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 5 z

sprawozdanie kwartalne, zawierające opis i efekty pracy z rodziną w kontekście ich
mocnych i słabych stron oraz zakres współpracy i realizacji poszczególnych celów
planu pomocy rodzinie. Sprawozdanie to, stanowi jednocześnie okresową ocenę
sytuacji rodziny, prowadzoną zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt. 15 ustawy. Dokonywane jest
kwartalnie i przedstawiane kierownikowi Ośrodka Pomocy Społecznej,
 pisemne informacje przekazywane do innej gminy w sytuacji gdy rodzina zmieniła
swoje miejsce zamieszkania, dotyczące zasadności kontynuacji pracy asystenta
rodziny.
Kolejną częścią prowadzonej przez asystenta rodziny dokumentacji są odrębne teczki
poszczególnych rodzin, z którymi prowadzona była praca. W trakcie kontroli
przeanalizowano 7 teczek rodzin objętych wsparciem asystenta rodziny w roku 2014. Wśród
dokumentów znajdowały się:
 sprawozdania kwartalne zawierające okresową ocenę sytuacji rodziny(akta kontroli
str. 123124);
 miesięczne karty realizacji usług, stanowiącą zestawienie podejmowanych działań
wobec rodziny z oznaczeniem ich czasu, miejsca, zakresu oraz efektu (akta kontroli
str. 130-133);
 korespondencja prowadzona z sądem;
 plany pracy z rodziną, modyfikowane w sytuacjach zmiany planów, zrealizowania
zamierzonych celów lub pojawieniu się nowych potrzeb i problemów (akta kontroli
str. 125-129). Plany pracy z rodziną opracowywane były zgodnie ze wskazaniami
zawartymi w art. 15 ust. 3 ustawy. Ustalono, że konstruowane plany pracy nie zawsze
zawierały ocenę poziomu realizacji zakładanych celów. Zawierana ona była
częściowo w kwartalnej ocenie sytuacji rodziny. W rozmowie z panią kierownik
Ośrodka ustalono, że stosowany w roku 2014 formularz planu pracy z rodziną uległ
niezbędnym modyfikacjom i od roku 2015 zawiera miejsce na dokonanie oceny
efektów realizacji zaplanowanych celów. Fakt ten potwierdzono analizując
dokumentację, (akta kontroli str. 125-126); kopie rodzinnych wywiadów
środowiskowych, wykonanych przez pracownika socjalnego na zasadach określonych
w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2015 r. poz. 163),
dotyczące ubiegania się o przyznanie świadczeń z zakresu pomocy społecznej;
 orzeczenia o rodzaju i posiadanym zakresie niepełnosprawności;
 opinie poradni psychologiczno-pedagogicznych;
 kopie dokumentacji z kontaktów dziecka lub rodziny ze lekarzami, szpitalami;
 notatki służbowe zawierające m.in. informacje od rodzin wspierających,
uczestnictwie w procedurze „Niebieskiej Karty”;
 kopie decyzje powiatu o zakresie i wysokości kosztów utrzymania dziecka w pieczy
zastępczej;
 informacje o planowanych badaniach w Rodzinnym Ośrodku Diagnostyczno Konsultacyjnym.
W przedłożonej dokumentacji znajdował się również formularz „Diagnozy rodziny”
(akta kontroli str. 134-139), sporządzanej przez asystenta we współpracy z rodziną. Jak
wynikało z wyjaśnień kierownika Ośrodka, formularze te stanowiły zapoczątkowaną
wcześniej formę dokumentowania i rozpoznania sytuacji rodziny w pierwszym okresie
podejmowania przez nią współpracy z asystentem rodziny. Uzyskane informacje stanowić
miały podstawę i odniesienie do ustalania i realizowania założeń planu pracy z rodziną.
Dokument ten podlega jeszcze weryfikacji, a sformułowanie jego ostatecznego kształtu
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 6 z
nastąpi w niedalekim czasie. W ocenie zespołu inspektorów opracowanie tego narzędzia
znacząco wpłynie na ułatwienie tworzenia planu pracy, określi stan wyjściowy potrzeb
i zasobów rodziny, umożliwiając odniesienia do efektów prowadzonej pracy asystenta
rodziny w dalszej perspektywie czasowej.
Po dokonaniu analizy przedłożonych dokumentów ustalono, że w kontrolowanym
okresie wszystkie rodziny, objęte wsparciem asystenta rodziny, miały ustalony plan pomocy
rodzinie. Dokonywano okresowej oceny sytuacji rodziny, zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt. 15
ustawy.
Dokumentacja rodzin objętych wsparciem asystentów rodzin prowadzona jest
w sposób staranny, przejrzysty, umożliwiający identyfikację czasową powstających
dokumentów i przebieg podejmowanych wobec rodziny działań.
Na podstawie ustnych wyjaśnień złożonych do protokołu kontroli (akta kontroli
str. 176-179) przez asystentów rodziny – [………………………………………]* ustalono, że
rodziny borykają się z bardzo różnorodnymi problemami, które w sposób zasadniczy
wpływają na przebieg i efekty prowadzonej współpracy. Głównymi problemami
są uzależnienia, zaburzenia psychiczne, przemoc, problemy wychowawcze z dziećmi, a tym
samym niskie kompetencje wychowawcze rodziców. W kontrolowanym okresie asystenci
zakończyli pracę w przypadku dwóch rodzin: jedna zmieniła miejsce zamieszkania, druga
odmówiła współpracy. Dwie rodziny zostały zobowiązane przez sąd rodzinny do współpracy
z asystentem rodziny w myśl art. 109 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks
rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788 z późn. zm.). W roku 2014 dwójka dzieci
powróciła do rodziny biologicznej z placówki opiekuńczo - wychowawczej. Rodzina
ta pracowała z asystentem rodziny i nadal kontynuowana jest ta forma wsparcia.
Na podstawie informacji udzielanych do protokołu przez asystentów rodziny ustalono,
że praca realizowana z rodzinami przebiega w bardzo zróżnicowany sposób, zawsze
dostosowywany do potrzeb i możliwości rodzin. Początkowo kontakty w środowisku
zamieszkania realizowane są z większą częstotliwością, wynikającą ze zróżnicowanej sytuacji
rodzin. Z chwilą ustalenia planu pracy z rodziną oszacowaniu ryzyka związanego
z prawidłową opieką nad małoletnimi dziećmi, asystent rodziny odwiedza ją 1-2 razy
w tygodniu, ale zdarzają się sytuacje, gdy wchodzi w środowisko rodzinne co drugi dzień,
a nawet w weekendy. Działania interwencyjne, wynikające z bezpośredniego zagrożenia
życia lub zdrowia członków rodziny podejmowane są w każdym czasie. Asystenci rodziny
ściśle współpracują z pracownikami socjalnymi ośrodka pomocy społecznej, powiatowym
centrum pomocy rodzinie, policją, kuratorami, wychowawcami i pedagogami szkolnymi,
pracownikami opieki zdrowotnej. Współprace tę oceniają jako dobrą. Najtrudniej przebiega
współpraca z sądami, szczególnie w zakresie braku informacji zwrotnych, przewlekłości
postępowań.
W wykonywaniu zadań wynikających z realizacji planów pracy z rodzinami, asystenci
rodziny wspomagani są przez rodziny wspierające, funkcjonujące na terenie gminy. Ustalono
również, że sposób i formy monitorowania sytuacji rodziny po zakończeniu z nią pracy przez
asystenta rodziny nie zostały jeszcze w pełni opracowane. Głównym powodem tego stanu
rzeczy, wskazywanym przez udzielających wyjaśnień asystentów rodziny, jest minimalna
ilość rodzin, którymi zakończono pracę. W roku 2014 były dwa takie przypadki. Jedna
rodzina zmieniła miejsce zamieszkania, a druga odmówiła współpracy. W pierwszym
przypadku przekazane zostały informacje do gminy, w której rodzina osiadła, o zasadności
kontynuowania wsparcia przez asystenta rodziny. Jak wynika z udzielanych wyjaśnień pewną
formą monitoringu sytuacji rodziny jest praca socjalna oraz korzystanie ze świadczeń pomocy
społecznej przez większość rodzin.
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 7 z
W ocenie zespołu inspektorów, należy sfinalizować prace nad sposobem monitoringu
sytuacji rodzin po zakończeniu pracy asystentów. Stanowi to dopełnienie całokształtu procesu
prowadzonych oddziaływań realizowanych przez asystentów. Ponadto w przypadku
zasadności zaprzestania takiego wsparcia i osiągnięcia zamierzonych wobec rodziny celów
umożliwi płynne przejście w kolejny etap działań podtrzymujący uzyskane efekty i w miarę
możliwości zapobiegnie tym samym powrotowi do sytuacji pierwotnej.
W ocenie asystentów rodzin cotygodniowe spotkania w Ośrodku stanowią istotne
wsparcie w prowadzonej pracy. Dają możliwość wymiany informacji, systematyzują kierunek
planowanych działań, dają możliwość przedyskutowania problemów bieżących
w prowadzonej pracy z rodzinami. W okresie podlegającym kontroli pani [………….]*
uczestniczyła w jednym zewnętrznym szkoleniu, a pani [……..]* w dwóch. Pracownicy
wskazywali na potrzebę i zasadność dalszych szkoleń, cyklicznych, systematycznych
szczególnie w formie warsztatowej. Ich zdaniem interesujące byłyby spotkania
z pracownikami innych gmin, realizujących zadania asystenta rodziny celem wymiany
doświadczeń, omówienia pojawiających się w pracy problemów, stosowanych metod oraz ich
skuteczności – taka grupa zawodowego wsparcia.
Działania Ośrodka Pomocy Społecznej w Gminie Wicko w zakresie zapewnienia
rodzinom przeżywającym trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny art. 176 pkt. 3 lit.a
ustawy oceniona została pozytywnie.
III.
W zakresie dostępu do poradnictwa specjalistycznego (art. 176 pkt. 3 lit. a ustawy
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej)
Gmina Wicko, poprzez działania m.in. Ośrodka Pomocy Społecznej, zapewnia
rodzinom dostęp do poradnictwa specjalistycznego. Kierownik OPS przygotował do kontroli
zestawienia dotyczące zakresu dostępnego wsparcia specjalistycznego (akta kontroli str. 140).
Na podstawie powyższego oraz wyjaśnień udzielonych do protokołu kontroli ustalono,
że poradnictwo świadczone jest w postaci konsultacji psychologicznych, prawnych oraz
terapeutycznych w zakresie uzależnień. Z wyjaśnień udzielonych na piśmie przez kierownika
OPS (akta kontroli str. 141-142) wynika, że w roku 2014 z porad i konsultacji psychologa
skorzystały 124 osoby, a w roku 2015, tj. do czasu rozpoczęcia kontroli, 10 osób. Psycholog
zatrudniony jest w Ośrodku na podstawie umowy o pracę. W roku 2014 wymiar umowy
obejmował cały etat, a od roku 2015 zatrudniony jest w wymiarze ½ etatu. Psycholog
świadczy swoje usługi na terenie Ośrodka trzy razy w tygodniu, wg ustalonego
harmonogramu godzin pracy. Stałym wsparciem psychologicznym objętych zostało 38 osób
w tym 8 dzieci, a z systematycznych, cyklicznych spotkań korzysta 12 osób. Psycholog
prowadzi także oddziaływania terapeutyczne w formie psychoterapii poznawczo –
behawioralnej.
Porady prawne udzielane są dwa razy w miesiącu, w co drugi wtorek, na terenie
Ośrodka oraz Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu. W roku 2014 skorzystało z tej formy
wsparcia 67 osób, a w roku 2015 już 11osób.
W gminie prowadzone są także specjalistyczne oddziaływania terapeutyczne,
prowadzone przez terapeutę uzależnień. W roku 2014 odbyło się 138 konsultacji, a w roku
2015 skorzystało z nich już 15 osób. Ustalono, że w gminie jednym z głównych powodów
powodujących dysfunkcje rodzin są uzależnienia głównie od alkoholu. Jak wyjaśnił
do protokołu kontroli kierownik Ośrodka, praca terapeuty uzależnień zaowocowała
utworzeniem na terenie gminy Klubu AA.
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 8 z
Wsparcie specjalistyczne rodzin odbywa się także w ramach realizowanych
programów, o których mowa w przedłożonej do wglądu Analizie z działalności Ośrodka
Pomocy w roku 2014 (akta kontroli str. 110-118). W ramach organizowanych spotkań
edukacyjnych, przekazujących wiedzę specjalistyczną odbywały się spotkania z lekarzami,
psychologami. Część członków rodzin, wspieranych w ramach realizacji zdań gminy
z zakresu ustawy o wspieraniu rodziny i systemu pieczy zastępczej uczestniczy w spotkaniach
Klubu Integracji Społecznej, działającego w struktura Ośrodka Pomocy Społecznej w Wicku.
W ramach działalności odbywają się tam również spotkania z psychologiem w formie
konsultacji bądź spotkań cyklicznych. Inicjowana jest w miarę potrzeb terapia indywidualna
lub małżeńska. W obszarze realizowanego wsparcia oferowane są zajęcia podnoszące
umiejętności i kompetencje społeczne, aktywizujące zawodowo, uczące zaradności życiowej,
ukazujące sposoby organizacji spędzania czasu wolnego wspólnie z dziećmi i rodziną.
Działania te w założeniach mają przyczynić się do próby podniesienia kompetencji
wychowawczych i opiekuńczych. Wsparcie w tym zakresie prowadzą w sposób ciągły
asystenci rodzin. Gmina umożliwia też udział rodzinom przezywającym trudności
w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych udział w grupach wsparcia oraz
samopomocowych, w myśl art. 10 ust. 3 pkt 5 ustawy, w ramach działań podejmowanych
i finansowanych przez Gminna Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Grupy
takie prowadzone są przez terapeutę ds. uzależnień oraz psychologa (akta kontroli str. 141142).
W ramach systemu oświaty dzieci objęte są w szkole wsparciem pedagoga. Korzystają
z poradnictwa Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych w Lęborku w zakresie diagnostyki
ujawnionych deficytów czy określenia potrzeb edukacyjnych oraz wskazań do wdrożenia
ukierunkowanych oddziaływań opiekuńczo – wychowawczych.
Działania Ośrodka Pomocy Społecznej w Gminie Wicko w zakresie dostępu
do poradnictwa specjalistycznego (art. 176 pkt. 3 lit. a ustawy o wspieraniu rodziny i systemie
pieczy zastępczej) ocenione zostały pozytywnie.
IV.
W zakresie organizowania szkoleń i tworzenia warunków do działania rodzin
wspierających (art. 176 pkt. 3 lit. b ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej)
W toku kontroli ustalono, że na terenie gminy Wicko funkcjonują rodziny
wspierające, o których mowa w art. 29 ustawy. Rodziny wspierające przy współpracy
asystenta rodziny pomagają rodzinom przeżywającym trudności w wypełniania funkcji
wychowawczych w zakresie opieki i wychowania dzieci, prowadzenia gospodarstwa
domowego, kształtowania i wypełniania podstawowych ról społecznych. W roku 2014
wsparcie rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu swoich funkcji opiekuńczo –
wychowawczych świadczyło 5 rodzin wspierających. (akta kontroli str. 119). Od początku
roku 2015 do dnia rozpoczęcia kontroli, nie podpisano jeszcze żadnej umowy z osobami
wykazującymi chęć podjęcia sie realizacji zadań rodziny wspierającej. Wyjaśnień do kontroli
w sprawie pozyskiwania i funkcjonowania rodzin wspierających udzieliła pani kierownik
OPS oraz asystenci rodzin. Na tej podstawie ustalono, że rodziny wspierające wywodzą się
ze środowisk bliskich rodzinom wspieranym. Często są to bliscy sąsiedzi. Pozyskiwane
są w toku pracy asystentów rodziny, a także pracowników socjalnych. Osoby te znane
są także rodzinom, którym będą pomagać i uzyskują ich akceptację w tym względzie.
Rodziny zainteresowane udzielaniem takiej formy wsparcia osobom dysfunkcyjnym
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 9 z
zapraszane są w pierwszym etapie do OPS. Tam kierownik osobiście informuje je o rodzaju
zadań wynikających z podjęcia takiej współpracy. Następnie kierownik OPS w ramach
posiadanym upoważnień, podpisuje umowę z rodziną decydującą się na świadczenie takich
usług. W umowie zostaje określone rodzaj i zakres przedmiotowy wsparcia, obowiązująca
rodzinę wspierająca dokumentacja, poziom współpracy z asystentem rodziny, wysokość
kosztów związanych z udzielaną pomocą rodzinie wspieranej (akta kontroli str. 143-145).
Rodziny wspierające zobowiązane są do dokumentowania swojej pracy, której zakres określa
zawarta umowa.
Do kontroli przedstawiono segregator zawierający całość dokumentacji formalnej,
dotyczącej działalności poszczególnych rodzin wspierających oraz obrazującej przebieg
prowadzonych przez nią działań (akta kontroli str. 146-172). Dokonując analizy dokumentów
źródłowych ustalono, że zawierała ona ogólne zestawienie rodzin wspierających
funkcjonujących w gminie w roku 2014. Zostały w nim wskazane numery poszczególnych
umów, czas ich obowiązywania, imiona i nazwiska osób stanowiących rodzina wspierająca,
a także imiona i nazwiska rodzin wspieranych.
Indywidualną dokumentację rodziny wspierającej stanowiły wspomniane wyżej
arkusze zawartych umów, miesięczne podsumowanie pracy z rodziną wspieraną, sporządzane
przez rodzinę wspierająca i przedstawiane kierownikowi OPS, opisowe sprawozdanie
z podejmowanych działań, karty dziennika pracy rodziny wspierającej z zaznaczeniem daty
podejmowanych działań, godzin, rodzaju podejmowanej pracy, podpis rodziny wspierającej
i podpis asystenta rodziny. Ponadto rodzina wspierająca przedstawiała zestaw poniesionych
wydatków w ramach prowadzonej pracy z rodziną wspieraną, poprzez złożenie oświadczenia
oraz załączenie faktur je potwierdzających. W dokumentacji rodzin wspierających nie
stwierdzono dokumentów, o których mowa w art. 30 ust. 2 ustawy. W świetle
obowiązującego prawa wójt właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny
wspierającej, ustanawia ją po uzyskaniu pozytywnej opinii kierownika ośrodka pomocy
społecznej na podstawie przeprowadzonego rodzinnego wywiadu środowiskowego.
Niedopełnienie tych wymogów przed kwalifikowaniem i podpisywaniem umów z osobami
o pełnienie funkcji rodzin wspierających, stanowi uchybienie wobec obowiązujących
przepisów prawa.
Do czasu zakończenia czynności kontrolnych kierownik OPS, składając dodatkowe
wyjaśnienia do kontroli, poinformował także o uzupełnieniu rodzinnych wywiadów
środowiskowych u wszystkich rodzin wspierających, z którymi w roku 2014 zawarta została
umowa (akta kontroli str. 141-142).
Jak ustalono na podstawie rozmów z asystentami rodzin oraz kierownikiem OPS,
współpraca z rodzinami wpierającymi układa się dobrze. Rodziny realizują swoje zadania
z dużym zaangażowaniem. Utrzymują stały kontakt z asystentem rodziny, dbając wzajemną
wymianę koniecznych informacji o przebiegu pracy, pozwalającą na reagowanie w każdej,
niepokojącej sytuacji w rodzinie. Ośrodek Pomocy Społecznej nie organizował dla rodzin
wspierających odrębnych, dodatkowych szkoleń o charakterze doskonalącym. W wyjaśnień
kierownika OPS wynikało, że nie zauważono szczególnych potrzeb w tym obszarze. Dobra
współpraca rodzin w kierownikiem OPS, pracownikami socjalnymi oraz przede wszystkim
asystentami rodzin, wyczerpywały zakres potrzeb rodzin wspierających w toku realizowanych
zadań.
Działania Ośrodka Pomocy Społecznej w Gminie Wicko w zakresie organizowania
szkoleń i tworzenia warunków do działania rodzin wspierających (art. 176 pkt. 3 lit. b ustawy
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej) oraz pozyskiwania i ustanawiania rodzin
wspierających z uwagi na stwierdzone w tym obszarze uchybienia - ocenione zostały
pozytywnie z uchybieniami
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 10 z
W zakresie prowadzenia placówek wsparcia dziennego oraz zapewnienia w nich
miejsc dla dzieci (art. 176 pkt. 3 lit c ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej)
Na terenie Gminy Wicko nie funkcjonują placówki wsparcia dziennego w rozumieniu
art. 18 ust. 2 ustawy. Realizowane są jednakże inne działania zmierzające do środowiskowego
wsparcia dzieci. Na podstawie wyjaśnień kierownika Ośrodka (akta kontroli str. 173-175)
ustalono, że w trzynastu miejscowościach gminy działają świetlice wiejskie, znajdujące się
w strukturze Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu. W świetlicach zajęcia prowadzone są przez
cały tydzień w godzinach popołudniowych. Oferta zajęć o charakterze edukacyjnym,
animacyjnym w obszarze sportowo - kulturalnym, integracyjnym oraz profilaktycznym,
stanowi bardzo istotne dopełnienie części gminnego systemu wsparcia rodziny przeżywającej
trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Kierownik Ośrodka,
udzielając wyjaśnień sprawie braku placówki wsparcia dziennego na terenie gminy, zwrócił
uwagę na spodziewane trudności w dojeździe dzieci do placówki wsparcia dziennego, która
byłaby usytuowana w jednej miejscowości. Nie bez znaczenia byłyby tu specyficzne warunki
obszarowe gminy (rozległe tereny wiejskie, obszary popegeerowskie), co skutkowałoby
ograniczeniem dostępu do oferty dla większej liczby zainteresowanych dzieci. Świetlice
wiejskie na obecnym etapie funkcjonowania, zapewniają szerszy dostęp dzieci do oferty
proponowanych zajęć, co podnosi motywację do systematycznego uczestnictwa, cieszy się
zainteresowaniem oraz dobrą frekwencją na zajęciach dzieci z najbliższych okolic
funkcjonującej świetlicy.
Mając na uwadze powyższe ustalenia i uwzględniając sytuację środowiskową dzieci
na terenach gminy, działania podejmowane przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Gminie
Wicko w zakresie wsparcia kierowanego do dzieci, ocenione zostały pozytywnie.
V.
IV. Zalecenia pokontrolne:
1. Podejmując działania zmierzające do pozyskiwania i funkcjonowania rodzin
wspierających, należy realizować powyższe zadanie gminy zgodnie z art. 30 ustawy
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
W terminie 30 dni od daty otrzymania wystąpienia pokontrolnego należy
powiadomić Wojewodę Pomorskiego o realizacji zaleceń pokontrolnych.
POUCZENIE
Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie
pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015 r., poz. 332):
„1. Wojewoda, po przeprowadzeniu postępowania kontrolnego, może wydać zalecenia
pokontrolne.
2. Kontrolowana jednostka może, w terminie 7 dni od dnia otrzymania zaleceń
pokontrolnych, zgłosić do nich zastrzeżenia.
3. Wojewoda, w terminie 14 dni od dnia otrzymania zastrzeżeń, o których mowa w ust. 2,
przedstawia stanowisko w sprawie ich uwzględnienia.
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 11 z
4. W przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń przez wojewodę kontrolowana jednostka jest
obowiązana, w terminie 30 dni od dnia otrzymania stanowiska wojewody, o którym mowa w
ust. 3, do powiadomienia wojewody o realizacji zaleceń pokontrolnych.
5. W przypadku uwzględnienia zastrzeżeń przez wojewodę, kontrolowana jednostka jest
obowiązana w terminie 30 dni od dnia otrzymania stanowiska wojewody, o którym mowa w
ust. 3, do powiadomienia wojewody o realizacji zaleceń pokontrolnych, mając na uwadze
zmiany wynikające z uwzględnionych zastrzeżeń.”
Zgodnie z art. 198 ust. 1 ww. ustawy:
„Kto nie realizuje zaleceń pokontrolnych, o których mowa w art. 125 ust. 1, podlega karze
pieniężnej w wysokości od 500 do 10 000 zł”.
z up. Wojewody Pomorskiego
Krystyna Kobylińska
z-ca dyrektora WPS
[...]* - wyłączenie jawności informacji na podstawie art. 7 ust.3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r.
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 332) przez Jolantę Ostrowską.
POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU
Wydział Polityki Społecznej
ul. Okopowa 21/27, 80-810 Gdańsk, tel.: 058 30 77 203, fax: 058 301 43 37
www.gdansk.uw.gov.pl, e-mail: [email protected]
12
Strona 12 z