Towaroznawstwo żywności funkcjonalnej i

Transkrypt

Towaroznawstwo żywności
funkcjonalnej i suplementów diety
cz. III
Henryk Różański
http://www.ironmagazine.com
Anabolizm aminokwasów a wysiłek
fizyczny
• Badania Tiptona (2003 r.) wykazały, że dzięki ćwiczeniom
siłowym wpływ aminokwasów na procesy anaboliczne w
ciągu 24 h po wysiłku wzrósł o 41% w porównaniu z
wynikami grupy kontrolnej.
• Oddziaływanie aminokwasów na anabolizm zostało
obniżone o 20% u osób, które przez 14 dni leżały w łóżku
(Biolo, 2004).
H. Rozanski, PWSZ Krosno
Anabolizm aminokwasów a wysiłek
fizyczny
• Trening, wysiłek fizyczny, praca mięśni  potęgowanie
anabolizmu aminokwasów spożywanych.
• Brak sportu – spadek anabolizmu aminokwasowego.
steroidslist.blogspot.com
Pora posiłku a trening
• Po treningu (max do 1 h) należy dostarczyć energię w
postaci posiłku/odżywki.
• Wczesne przyjęcie posiłku/odżywki po treningu/wysiłku 
3,5razy szybsze wchłanianie glukozy, 3 razy szybszy
anabolizm.
Pora posiłku a trening
• Trening krótki, do 45 minut  przyjmować proteiny przed
nim; po zakończeniu treningu aminokwasy są już we krwi
i służą do anabolizmu.
• Trening długi, ponad 2 h  białka przyjmować na 10-15
minut przed zakończeniem; zapobieganie zmęczeniu
mózgu; napływ aminokwasów do mięśni.
Synergizm aminokwasów z cukrami
• Sporty wytrzymałościowe – wymagają substancji
energetycznych.
• Sporty siłowe – wymagają substancji białkowych.
• Cukry wpływają również na anabolizm (Andersen, 2005),
ale znacznie słabiej niż białka/aminokwasy.
• Badania Millera, 2003 r.: procesy anaboliczne były o 34%
wyższe po spożyciu aminokwasów.
• Przyjmowanie aminokwasów i cukrów podniosło
anabolizm o 115% w porównaniu z samymi cukrami.
• Optymalna retencja azotu występuje wtedy, gdy proteiny
są stosowane łącznie z cukrami (Delavier, Gundill, 2010).
- zwiększony poziom wydzielania insuliny
- Spowolnienie trawienia białek przez cukry
BCAA – aminokwasy rozgałęzione, branched chain
amino acid
•
•
•
•
•
Leucyna
Izoleucyna
Walina
Niezbędne
Brak tych aminokwasów  zaburzenia syntezy białek
mięśniowych.
• Izoleucyna i leucyna – pobudzanie uwalniania insuliny.
BCAA
• Źródło energii
• Wzmacniają
wytrzymałość na wysiłek
• Przyjmowanie regularne,
dłuższy czas  wzrost
przyrostu masy mięśni.
Glutamina
• Glutamina – aminokwas względnie egzogenny.
• Przy wysiłku – niezbędny.
• Mięśnie są odpowiedzialne za 70% syntezy glutaminy w
ustroju.
• Stanowi 2/3 wszystkich wolnych aminokwasów w
mięśniach.
Glutamina
• Istnieje związek między poziomem glutaminy w mięśniach
a syntezą białek.
Glutamina
• Spadek poziomu glutaminy w mięśniach  obniżenie
syntezy białek o 11%.
• Pobudza uwalnianie hormonu wzrostu.
• Podnosi poziom dwuwęglanu sodo we krwi.
• Opóźnia wystąpienie zmęczenia mięśni.
Arginina
• Aminokwas względnie egzogenny.
• Dla sportowców niezbędny.
• Może być syntetyzowana z glutaminianu,
proliny lub glutaminy.
Arginina
• Zwiększa przyrost masy mięśni przez stymulowanie
Growth Hormone.
• Zwiększa ilość tlenku azotu NO
• Wzmaga syntezę kreatyny.
• NO wzmaga procesy anaboliczne i dotlenienie mięśni.
Arginina
• Przyjmować ją przed snem.
• 0,1-0,2 g argininy L na 1 kg masy ciała podnosi poziom
NO odpowiednio o ponad 50% i 200% (Kharitonov 1995).
• Podnosi odporność organizmu.
Cytrulina
• Podnosi poziom argininy we krwi.
• Podnosi poziom NO.
• W postaci jabłczanu wzmacnia wytrzymałość na wysiłek
(12-18 g przez 13 dni).
watermelonbenefits.com
Karnozyna
• Beta-alanylo-L-histydyna – peptyd.
• Występuje w mięśniach i mózgu
• Im wyższy poziom karnozyny tym większa siła mięśniowa
(Suzuki, 2002).
• Neutralizuje kwas mlekowy, znosi zakwasy.
• Mięśnie mężczyzn zawierają o 20% więcej karnozyny niż
mięśnie kobiet.
Karnozyna
• Im starszy człowieka tym mniej karnozyny w
mięśniach.
• Beta-alanina ma wpływ na syntezę
karnozyny.Badania Harris’a z 2005 r.:
podawanie 4-6 g beta-alaniny codziennie –
podnosiło poziom karnozyny w mięśniach
o 65%.
www.life-enhancement.com
Boostery hormonów
• Fitosterole
• Saponiny sterydowe
Boostery hormonów
• Znane inhibitory aromatazy oparte
są o substancje roślinne, często
wykorzystują pokrzywę (Urtica).
• Do aktywnych substancji INHar
poza tym związkiem w należą
przede wszystkim: butyna (butin),
buteina (butein).
• Zawarte w preparacie chalkony
należą do inhibitorów aromatazy.
• Aromataza warunkuje powstawanie
estrogenów z testosteronu oraz
androstendionu.
Boostery hormonów
• ZMA Victora Conte: asparaginian cynku, asparaginian
magnezu, witamina B6.
• Podnosi poziom testosteronu nawet o 33% (Brill, 2000).
• ZMA podnosi poziom IGF (Insulin like growth factor).
• Badania Wilborna z 2004 r. zaprzeczają tym efektom.
Boostery hormonów
•
•
•
•
•
•
Yucca
Agava
Trigonella
Allium sativum
Sarsaparilla
Tribulus
Boostery GH
• Hormon wzrostu
• Redukuje tkankę tłuszczową
• Pobudza wzrost tkanki łącznej, mięśniowej, nabłonkowej,
chrzęstnej, kostnej.
• Boostery: Trigonella, arginina, glutamina, BCAA.
Boostery insulinopodobnego czynnika
wzrostu IGF
• Insulin-like Growth Factor
• GH podnosi poziom IGF
• Jest silnym hormonem
anabolicznym.
• Dieta wysokobiałkowa
sprzyja wydzielaniu IGF
• Booster: arginina,
fitoestrogeny.
Boostery tlenku azotu
NO
• NO działa krótko na mięśnie.
• Spadek NO w mięśniach  spowolnienie
syntezy białek o 15%.
• Aktywuje komórki macierzyste mięśni.
• Pobudza wytwarzanie HGF – czynnika
wzrostu hepatocytów.
• Przyspiesza regenerację mięśni.
Boostery NO
• Rozluźnia mięśnie gładkie naczyń
krwionośnych, poprawia ukrwienie mięśni.
Boostery NO
•
•
•
•
Arginina
Lepidium (Maca)
Trigonella
Cytrulina
Boostery insuliny
Insulina pobudza syntezę
białka.
Sprzyja odnowie glikogenu
Booster: Trigonella,
izoleucyna,
hydroksyizoleucyna, leucyna,
siarczan wanadu.
Ryboza
• Główne źródło w diecie to
kwasy nukleinowe.
• Składnik ATP.
• Czy spożywanie rybozy ma
wpływ na syntezę ATP?
• Dawniej w leczeniu
niewydolności mięśnia
sercowego i po
przeszczepieniu serca.
Ryboza
•
•
•
•
•
•
•
Przyspiesza resyntezę ATP.
Rozszerza naczynia krwionośne.
Zapobiega zmęczeniu mózgu.
Badania Antonio z 2002 r.: wzrost siły mięśniowej.
Małe dawki nie dają efektów.
Powoduje spadek poziomu glukozy we krwi!
Podawać po posiłku energetycznym.
UTP
• Urydynotrójfosforan – niezbędny do
skurczu mięśni.
• Zwiększa wytrzymałość mięśni.
• Saitta (1965) 2 mg UTP + B12+ B6 
wzmocnienie wydajności mięśniowej.
UTP
•
•
•
•
Psychostymulacja.
Rozszerzenie naczyń krwionośnych.
Przypływ potasu do mięśni, odpływ sodu z mięśni.
Opóźnia zmęczenie mięśni.
• Pobudza resyntezę glikogenu.
ATP
• Związek wysokoenergetyczny.
• Podawanie drogą doustną mało
efektywne.
• Badania Abraham’a 2004 r. – 225 mg ATP
codziennie przez 14 dni; tylko u
nielicznych efekty.
Regulatory pH
• Mają przeciwdziałać zakwasom mięśniowym.
• Najczęściej stosowane: cytrynian sodu i wodorowęglany.
• Testowano u kolarzy cytrynian sodu (0,5 g/kg masy ciała)
– zdolność wysiłkowa była wyższa.
• Sporty zespołowe kobiet: wodorowęglan sodu 0,4 g/kg
m.c. – również wzrost wytrzymałości.
Antyoksydanty
• Wolne rodniki – cząsteczki, którym brakuje sparowanego
elektronu.
• Próbują brakujący elektron odbić innym cząsteczkom.
• Uszkadzają struktury organizmu.
• Powstają zawsze.
• Szczególnie dużo jest ich w czasie choroby i wysiłku.
Antyoksydanty
• Wysiłek – niedokrwienie chwilowe – zmniejszenie
dopływu krwi do komórek  reperfuzja – ponowne
zwiększenie dopływu krwi.
• Zespół niedokrwienno-reperfuzyjny  uszkodzenie
komórek.
Antyoksydanty
churchandstate.org.uk
Antyoksydanty
www.aegeiaskincare.org
Wolne rodniki
myehelps.com
Antyoksydanty
•
•
•
•
Witamina C
Witamina E
Ubichinon – koenzym Q10
Kwas liponowy
Vitaminum C
• Witamina C (palmitynian askorbylu,
kwas L-askorbinowy) ułatwia wchłanianie
żelaza z jelit do krwi.
• Organizm człowieka nie ma zdolności syntezy witaminy
C, bowiem nie posiada odpowiedniego enzymu
(oksydazy L-gulonolaktonu).
Vitaminum C
• Jest wchłaniana z treści pokarmowej w 70%, głównie w
początkowym odcinku jelita cienkiego.
• Przy nieżycie jelit, paleniu tytoniu, alkoholizmie występuje
upośledzone wchłanianie witaminy C.
• Najwięcej witaminy C kumulują nadnercza, trzustka,
grasica, przysadka mózgowa, siatkówka, żołądek płuca.
Vitaminum C
• Kwas askorbinowy aktywuje wiele enzymów: esterazy,
fosfatazy, arginazę, katepsynę.
• Bierze udział w przemianie białkowej, głownie
aminokwasów aromatycznych.
• Na gospodarkę cukrową wpływa przez syntezę hormonów
kory nadnerczy niezbędnych do fosforylacji glukozy oraz
przez syntezę insuliny.
Vitaminum C
• W stanach niedoboru stwierdzono spadek poziomu
glikogenu w wątrobie i mięśniach oraz zaburzenia
regulacji poziomu cukru we krwi.
• Witamina C zapobiega utlenianiu adrenaliny i hamuje
przemianę tyrozyny w melaninę.
Vitaminum C
• Dłużej zażywana zapobiega hiperpigmentacjom
(przebarwieniom) skóry i daje efekt rozjaśnienia cery. Jest
nieodzowna do syntezy kwasu hialuronowego, do
przemiany prokolagenu w kolagen oraz do wytwarzania
substancji macierzystej kości, chrząstek i zębów.
Vitaminum C
• Wpływa także na
przyswajanie żelaza i
syntezę hemoglobiny.
• Bierze udział w przemianie
kwasu foliowego w folinowy.
• Niedobór kwasu
askorbinowego prowadzi do
spadku odporności.
Vitaminum C
• Witamina C pobudza syntezę
immunoglobulin i działa odtruwająco.
• Jest inhibitorem hialuronidazy, przez co
zapobiega degradacji kwasu
hialuronowego i działa stabilizująco na
ściany naczyń krwionośnych.
www.theepochtimes.com
Vitaminum C
• Witamina C łagodzi skutki stresu
oksydacyjnego, prowadzącego do
uszkodzenia struktury włókien
kolagenowych. Kwas askorbinowy to
niewątpliwie najważniejszy antyoksydant
w skórze.
Vitaminum C
• Wspomaga regenerację utlenionej formy witaminy E.
• Istnieje synergizm między bioflawonoidami, tokoferolami i
witaminą C w zakresie działania przeciwzapalnego,
antyrodnikowego i antyoksydacyjnego.
• Zmniejsza aktywność mediatorów zapalnych: interleukin.
Vitaminum E
• Witamina E jest niezbędna do utrzymania
prawidłowego stanu umięśnienia ciała oraz
płodności.
• Uczestniczy w utrzymaniu prawidłowego stanu
tkanki łącznej właściwej.
dnabiopharm.blogspot.com
Vitaminum E
• Zapobiega nadmiernej degradacji elastyny i kolagenu,
przez co zapobiega procesom starzenia skóry.
• Należy do naturalnych antyoksydantów, wymiataczy
wolnych rodników i nadtlenków.
www.aoa.org
Vitaminum E
• Spowalnia procesy
degradacji mięśni.
• Przyśpiesza wydalanie z
organizmu toksycznych
nitrozamin i składników
dymu tytoniowego.
• Ochrania i przedłuża
działanie witaminy A i F.
• Ochrania i stabilizuje
strukturę mitochondriów –
organelli niezbędnych do
uwalniania energii.
lpi.oregonstate.edu
Vitaminum E
• Hamuje procesy autoagresji immunologicznej.
• Poprawia wilgotność i elastyczność skóry.
• Chroni skórę przed szkodliwym wpływem promieni
słonecznych.
Koenzym Q10
• Koenzym Q10 (ubichinon) należy do
witamin; jest także silnym przeciwutleniaczem.
Koenzym Q10
• Wchodzi w skład błon mitochondriów,
gdzie spełnia rolę przenośnika elektronów.
• Budową chemiczną przypomina wit. E i K
oraz plastochinon chloroplastów.
www.ofhealthandbeauty.co.uk
Koenzym Q10
• Koenzym Q10 korzystnie wpływa na pracę mięśni
szkieletowych i m. sercowego, zwiększa ogólną
wydolność fizyczną organizmu, obniża ciśnienie tętnicze i
działa pobudzająco na układ odpornościowy.
Koenzym Q10
• Powoduje zmniejszenie
stężenia cholesterolu i
triglicerydów w osoczu.
Koenzym Q10
• Wskazania tradycyjne: zapobieganie i leczenie wspomagające
chorób układu krążenia – niewydolności serca, choroby
niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego oraz zaburzeń
rytmu serca, zwłaszcza gdy wymienionym chorobom towarzyszy
zwiększone stężenie cholesterolu i/lub triglicerydów w osoczu.
Również w niedoborze koenzymu Q10, w otyłości, cukrzycy,
parodontozie. Zespół przewlekłego zmęczenia.
Koenzym Q10
• Dawkowanie: per os, najczęściej 30–180 mg/d w 2–3
daw. podz. Miażdżyca: 30–300 mg/d w 2–3 daw. podz.
Paradontoza 60–120 mg/d w 2–3 daw. podz. Zespół
przewlekłego zmęczenia: 60–120 mg/d w 2–3 daw. podz.
Koenzym Q10
• Opinie EFSA o koenzymie Q10: nie można na opakowaniu suplementu i środka
spożywczego deklarować wpływu Q10 na następujące zakresy:
Udział w prawidłowym pozyskiwaniu energii w procesach metabolicznych
Utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego
Ochrona DNA, białek i lipidów przed uszkodzeniem oksydacyjnym
Udział w prawidłowym przebiegu procesów poznawczych
Utrzymanie prawidłowego stężenia cholesterolu we krwi
Wzrost wytrzymałości i/lub wydolności
Koenzym Q10. Jakie fakty naukowe?
• Pod względem biochemicznym ubichinon (koenzym Q10)
zlokalizowany jest głównie w mitochondriach, bowiem jest
niezbędny do syntezy ATP (adenozynotrójfosforan;
związek wysokoenergetyczny kumulujący energię
użytkowaną do wszelkich przemian metabolicznych).
• Uczestniczy w transporcie elektronów i wodoru w łańcuchu
oddechowym, pośredniczy w przenoszeniu elektronów ze
zredukowanych form flawoprotein na układ cytochromu b.
• Posiada właściwości oksydoredukcyjne.
• Pod względem chemicznym jest pokrewny z tokoferolami
(witamina E) i fitochinonami (witamina K).
• Uczestniczy przy odnowie zredukowanego tokoferolu (witaminy
E).
• Duże stężenie ubichinonu
występuje w organach
intensywnie pracujących (o
dużym współczynniku
energetycznym). Dlatego
najwięcej jest go w sercu i
nerkach. Jeśli chodzi o skórę,
to najwięcej ubichinonu jest w
naskórku, 10 razy więcej niż w
skórze właściwej.
Koenzym Q10. Jakie
fakty naukowe?
• Poziom ubichinonu spada w komórkach starzejących się.
• Chroni komórki przed nadmierną utratą glutationu, ponadto przed
szkodliwym wpływem promieni UVA na komórki skóry.
• Chroni DNA komórek przed oksydacyjnym uszkodzeniem oraz
mutacjami.
• Zapobiega degradacji kwasu hialuronowego, przez co spowalnia
procesy starzenia skóry.
• Wzmaga procesy odnowy i proliferacji (podziałów) komórek,
podnosi stężenie glikozaminoglikanów w tkance łącznej skóry.
• Zapobiega rozpadowi kolagenu pod wpływem UVA, przez co
przedłuża stabilną strukturę włókien kolagenowych i dzięki temu
utrzymuje prawidłową elastyczność
skóry.
H. Rozanski, PWSZ
Krosno
• Ubichinon spowalnia aktywność kolagenazy – enzymu
degradującego kolagen. Ma właściwości
antyoksydacyjne. Zatrzymuje proces starzenia się skóry
wywołany promieniami słonecznymi.
Koenzym Q10. Jakie
fakty naukowe?
• Obniża poziom cholesterolu.
• Zwiększa liczbę limfocytów Natural Killers
(niszczą obce komórki, np. nowotworowe)
i poziom immunoglobulin, przez co
podnosi odporność organizmu.
• Obniża poziom glukozy we krwi, przez co
zapobiega wielu ropnym zmianom
skórnym.
• W 1956 r. sformułowano teorię wolnych rodników i ich udziału w procesach
starzenia. Wg niej wraz z wiekiem wzrasta ilość uwalnianych wolnych
rodników i nadtlenków, które atakują strukturę genomu (materiału
genetycznego) i błon komórkowych oraz wielu kluczowych enzymów i białek
strukturalnych.
• Produkty rozpadu tych związków działają dodatkowo szkodliwie na budowę i
funkcje komórek.
• Ubichinon, witamina E, czy kwas liponowy należą do
zmiataczy wolnych rodników, zatem teoretycznie mają
spowalniać procesy starzenia.
Wnioski, koenzym Q10
• Istnieją badania kliniczne dowodzące, iż
ubichinon chroni skórę przed egzo- i
endogennymi czynnikami powodującymi
starzenie skóry.
• Ubichinon dłużej podawany obniża ciśnienie
tętnicze krwi, prawdopodobnie przez
hamowanie uwalniania aldosteronu.
• Zmniejsza również częstość występowania
napadów dusznicy bolesnej.
Preparaty handlowe w Polsce zgłoszone,
zarejestrowane
• W handlu jest 4 preparaty z koenzymem Q10 o statusie suplementu diety,
np. Koenzym Q10 Aflofarm Fabryka Leków, Koenzym Q10 + Witamina E
Naturell.
• Pomimo istnienia badań klinicznych, zgodnie z opiniami EFSA nie można na
preparatach koenzymu Q10 deklarować jakichkolwiek właściwości
prozdrowotnych tego związku.
• Preparaty dostępne na rynku mają status suplementu diety lub leku.
Kwas liponowy
• Kwas liponowy (Lipoic
acid) jest kwasem 6,8ditiooktanowym,
koenzymem
przenoszącym protony i
elektrony, współdziałając
z oksydoreduktazami.
Kwas liponowy
• W komórkach kwas liponowy
występuje w formie utlenionej i
zredukowanej, zależnie od
potencjału
oksydoredukcyjnego.
• Uczestniczy w oksydacyjnej
dekarboksylacji alfaketokwasów i w przemianie
kwasu pirogronowego do
octanu oraz CO2.
Kwas liponowy
• Bierze udział w procesach detoksykacji
dzięki grupie SH.
• Chroni organizm przed skutkami działania
metali ciężkich i tlenku węgla.
Kwas liponowy
• Posiada właściwości moczopędne, przeciwcukrzycowe,
przeciwmiażdżycowe i ochronne dla narządów
miąższowych, np. wątroby.
Kwas liponowy
• Przyśpiesza utlenianie glukozy, zwiększa zapasy
glikogenu w wątrobie i mięśniach, obniża stężenie lipidów
we krwi.
• Jest czynnikiem lipotropowym.
• Zwiększa wydolność fizyczną i psychiczną.
• Powoduje przyrost masy mięśniowej.
Lipoic acid
• Kwas liponowy chroni wątrobę i skórę przed
szkodliwym wpływem mikotoksyn.
• Chroni skórę przed szkodliwym działaniem UV.
• Wspomaga proces usuwania wolnych rodników.
• Chroni komórki skóry przed stresem
oksydacyjnym.
• Ma zdolność do odnawiania naturalnych
antyoksydantów witaminy C, E
i ubichinonu, czyli czynników szczególnie
narażonych na degradację przez UV.
Kwas liponowy
•
•
•
•
•
•
•
Kwas liponowy podnosi poziom glutationu i cysteiny w komórkach
skóry, działa przeciwzapalnie przez hamowanie oksydantów
uwalnianych przez makrofagi i leukocyty w ognisku zapalnym.
Kwas alfa-liponowy spowalnia procesy starzenia skóry poprzesz
pobudzanie transkrypcji i translacji (powielania materiału
genetycznego i aktywację syntezy białka).
Regularna i długotrwała suplementacja kwasem liponowym prowadzi
do obkurczenia rozszerzonych naczyń krwionośnych i porów
skórnych oraz redukcji przebarwień skóry.
Skóra staje się bardziej elastyczna.
Poprzez wpływa na przemiany witaminy A i powstawanie kwasu
retinowego, kwas liponowy zmniejsza głębokość zmarszczek o 1525%.
Wyraźnie łagodzi objawy trądziku.
Zapobiega cukrzycowym uszkodzeniom zakończeń nerwowych oraz
zaćmie (katarakcie).
Aronia
www.topfoodfacts.com
• Rodzaj Aronia należy do rodziny różowatych –
Rosaceae.
• Najczęściej uprawiane gatunki to: Aronia
arbutifolia (Linne) Persoon (ang. Red
Chokeberry), Aronia melanocarpa (Michaux)
Elliot (ang. Black Chokeberry) i Aronia prunifolia
(Schneider) Graebner (ang. Purple Chokeberry).
Aronia jako źródło antyoksydantów
• Owoce aronii zasobne są w pektyny (0,6-0,75%), cukry (do 10,8%), kwasy
organiczne (0,7-1,3%).
• 100 ml soku aroniowego zawiera 12 mg żelaza i 0,0064 mg jodu.
• Na uwagę zasługuje zawartość manganu, molibdenu i miedzi.
• Owoce aronii są doskonałym źródłem antocyjanów i flawonoidów (1200-5000
mg%), kwasu chlorogenowego, neochlorogenowego i kwasu kawowego.
• Kwas chlorogenowy i kawowy mają właściwości ochronne
na trzustkę, wątrobę i nerki, wykazują wpływ
antybakteryjny i żółciopędny.
www.aronia.org.pl
Aronia jako źródło
antyoksydantów
dotrzechdych.pl
• Wzmagają regenerację komórek wątroby.
• Antocyjany i flawonoidy aroniowe poprawiają
krążenie krwi w mózgu, krążenie oczne,
wieńcowe i w kończynach.
• Działają antyagregacyjnie.
• Wzmacniają i uszczelniają nabłonki, w tym
również śródbłonki naczyń krwionośnych.
• Łagodzą objawy alergii i wielu
innych chorób
autoimmunologicznych.
• Pektyny mają właściwości
prebiotyczne i ochronne na
nabłonek jelitowy oraz żołądkowy.
• Miejscowo zastosowane,
szczególnie w obecności garbników
działają przeciwwysiękowo i hamują
drobne krwawienia.
• Pektyny, antocyjany i flawonoidy oraz fenolokwasy zawarte w
aronii obniżają ciśnienie tętnicze krwi (przez spazmolityczny
wpływ na mięśnie gładkie i wzmaganie diurezy), wpływają
przeciwmiażdżycowo i moczopędnie.
• Odtruwają organizm.
• Obniżają stężenie lipidów i cholesterolu we krwi.
• Sok aroniowy pobudza procesy krwiotwórcze.
• Antocyjany aroniowe stanowią
pełnowartościową alternatywę dla
antocyjanów owoców borówki, mające
zastosowanie w okulistyce, w leczeniu i
zapobieganiu angiopatii (np.
wywołanych nadciśnieniem), zapalenia
naczyniówki, tęczówki i siatkówki oraz
przy poprawianiu krążenia ocznego
(profilaktyka zakrzepów).
• Owoce aronii stosowano w medycynie
ludowej w leczeniu oparzeń i trudno
gojących się ran.
Żurawina jako źródło antyoksydantów
• Żurawina - Vaccinium oxycoccus Linné (Oxycoccus
quadripelatus Gilibert) należy do rodziny wrzosowatych Ericaceae, podrodziny różanecznikowatych Rhododendroideae.
www.agroatlas.ru
• Owoc żurawiny zawiera kwas askorbinowy – do 0,3%,
cukry 2,6%, kwasy organiczne 2,4%; pentozany 0,7%.
Spośród kwasów organicznych warto tutaj wymienić:
kwas jabłkowy, kwas chinowy, kwas ursolowy, kwas
cytrynowy, kwas benzoesowy i kwas galusowy. Istotnymi
składnikami są również goryczki, garbniki, antocyjany,
flawonoidy i arbutyna.
•
• Arbutyna występuje w owocach w ilości około 1-1,5%,
zależnie od stadium dojrzałości (najwięcej w owocach
niedojrzałych i na początku dojrzewania).
• Wywar z owoców oraz sok żurawinowy działają
wzmacniająco (orzeźwiająco), lekko ściągająco na błonę
śluzową przewodu pokarmowego, napotnie,
przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie. Kwasy fenolowe
działają fungistatycznie i przeciwbakteryjnie.
• Dawniej wykorzystywano właściwości konserwujące żurawiny
przy kiszeniu warzyw i owoców.
• Wyciągi z żurawiny działają moczopędnie i odtruwająco,
zakwaszająco na mocz oraz antyseptycznie w układzie
moczowym, co zapobiega stanom zapalnym układu moczowego i
przyśpiesza ich leczenie.
• Utrudniają zasiedlanie dróg moczowych przez bakterie.
Borówka jako źródło antyoksydantów
• Owoc i liść borówki – Fructus et Folium Myrtylli
(Heidelbeeren, Heidelbeerblätter) z gatunku borówka
czernica - Vaccinum myrtillus L. (Heidelbeere).
• Od XIX wieku przypisywane są borówce właściwości
obniżania poziomu cukru we krwi oraz zmniejszania
wydalania cukru wraz z moczem.
• Liść borówki jest bogaty w garbniki (ok. 15-20%), flawonoidy,
triterpeny (kwas ursolowy, beta-amyryna, kwas oleanolowy),
glikozydy fenolowe (arbutyna), kwas chinowy i biopierwiastki
(chrom - 9 ppm, mangan, magnez, potas).
• W owocach znajdują się antocyjanidyny (3%): procyjanidyna B1, B2, B3, B4;
glikozyd fenolowy pochodny kwasu galusowego – myrtylina i neomyrtylina.
• Wśród flawonoidów zidentyfikowano kwercytrynę, izokwercytrynę,
astragalinę, hiperozyd, związki flawanu z katechina i epikatechiną.
• Kwasy fenolowe są reprezentowane przez kwas kawowy, chlorogenowy, pkumarowy, o-kumarowy, m-kumarowy, gallowy, ferulowy, syringowy,
protokatechowy, wanilinowy, p-hydroksybenzoesowy.
• W liściach i owocach jest również hydrochinon i jego
glikozyd – arbutyna. Zarówno liście, jak i owoce borówki
zwiększają diurezę i działają ściągająco,
przeciwbiegunkowo i przeciwzapalnie.
• Zwrócono również uwagę na
venoprotekcyjne właściwości
antocyjanozydów borówki.
• Flawonoidy i antocyjanozydy
poprawiają krążenie w naczyniach
włosowatych oka, zapobiegają
degeneracji ścian naczyń, działają
antyagregacyjnie i
przeciwzawałowo.
• Hamują zmiany miażdżycowe w
naczyniach.
• Wyciągi z owoców obniżają poziom cholesterolu i triglicerydów we
krwi.
• Właściwości te skłoniły wiele firm do opracowania leków i
suplementów zawierających ekstrakt z borówki standaryzowany
na zawartość procyjanidyn.
• Polecane są osobom cierpiącym na choroby siatkówki
(retinopatie), naczyniówki, miażdżycę, cukrzycę, chorobę
wieńcową, oraz przy zaburzeniach krążenia obwodowego.
• W XX wieku wyizolowano z liści borówki pochodną kwasu
galusowego – myrtylinę i neomyrtylinę.
• Właśnie tym związkom
przypisywane jest działanie
hipoglikemiczne
(przeciwcukrzycowe).
Określano je nawet mianem
„insuliny roślinnej”.
www.borowka-soska.pl
• Eksperymentalnie, za pomocą wyciągu z liści borówki,
utrzymywano prawidłowy poziom cukru u psów, którym
usunięto fragment trzustki wytwarzający insulinę.
• Późniejsze badania wykazały również znaczną zawartość
chromu w liściach borówki, który cechuje się dobrą
biodostępnością i ma również właściwości
przeciwcukrzycowe.
kamistad.net
Karczoch jako żywność funkcjonalna i suplementy antyoksydacyjne i
hepatoprotekcyjne
• Karczoch zwyczajny – Cynara scolymus (L.) Beger, a poprawnie
Cynara cardunculus subspecies (podgatunek) scolymus (L.)
Beger (Echte Artischocke) ma bardzo ugruntowaną pozycję w
medycynie i dietetyce.
• Nierozwinięte koszyczki kwiatowe są marynowane, gotowane, a nawet
pieczone i spożywane jako jarzyna. W sklepach spożywczych i restauracjach
niektórych krajów można znaleźć karczoch w rozmaitych wydaniach
kulinaranych.
• Surowcem zielarskim jest ziele lub sam liść karczocha – Herba seu Folium
Cynarae.
www.molsequizzen.be
hepatoprotekcyjne
• Metabolitami wtórnymi, a zarazem składnikami czynnymi karczocha są odifenolowe związki 2%, np. 1-,3-, 4- i 5-kawoilochinowy kwas, 1,5-di-Okawoilochinowy kwas (cynaryna), 1,3-di-O-kawoilochinowy kwas.
• W surowcu zawarte są glikozydy flawonoidowe (skolimozyd), kwasy
organiczne (glikolowy, glicerynowy), fitosterole (taraksasterol), polisacharydy
(inulina), gwajanolidy (grosheimina, cynaropikryna), olejek eteryczny,
fenolokwasy (kwas kawowy, chlorogenowy, chinowy).
hepatoprotekcyjne
•
•
•
•
•
•
•
Karczoch zawiera około 4% gorzkich laktonów seskwiterpenowych.
Olejek lotny zawiera beta-selinen, eugenol, kariofilen, alfa-cadren.
Karczoch stymuluje produkcję i wydzielanie żółci.
Wywiera wpływ diuretyczny i hipolipidemiczny.
Obniża poziom cholesterolu we krwi.
Działa przeciwmiażdżycowo.
Ochrania miąższ wątroby przed szkodliwymi czynnikami.
Karczoch jako żywność funkcjonalna i
suplementy antyoksydacyjne i
hepatoprotekcyjne
• Preparaty oparte na wyciągach z
karczochu można stosować w leczeniu
przewlekłych chorób wątroby i
pęcherzyka żółciowego (stany zapalne,
zatrucia, kamica żółciowa,
niedostateczne wydzielanie żółci,
infekcje wirusowe i bakteryjne), w
profilaktyce miażdżycy, wspomagająco w
cukrzycy i otyłości, ponadto w przebiegu
chorób skórnych, zatruć, zaburzeń
trawienia.
www.myessentia.com
Zielona herbata
• Wyciąg z liści Camellia sinensis (L.) Kuntze = Thea viridis L.
(Leaf extract), z rodziny Theaceae zawiera alkaloidy purynowe
(koffeina, teobromina, teofilina, dimetyloksantyna), organiczne
związki fenolowe (kwas galusowy, chlorogenowy, kawowy
katechinowy, taninowy, elagowy, kumarowy), proantocyjanidyny i
estry kwasu galusowego, flawonoidy (kwercetyna, kwercytryna,
rutyna), aminokwasy (teanina), sterole, witaminy, trójterpeny
(teasaponiny).
Zielona herbata
• Po podaniu doustnym wyciąg z zielonej herbaty pobudza
centralny układ nerwowy, usprawnia procesy kojarzenia i
zapamiętywania.
• Działa moczopędnie, wspomagając równocześnie wydalanie
zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii oraz
ksenobiotyków (substancji obcego pochodzenia, normalnie nie
występujących w ustroju, np. leków, pestycydów).
Zielona herbata
• Polifenole (w tym flawonoidy) wyciągu z herbaty mają
właściwości przeciwnowotworowe (epikatechiny,
epigalokatechiny, galusany), antywirusowe i
antybakteryjne; wymiatają wolne rodniki i nadtlenki,
stabilizują strukturę błon komórkowych i śródbłonków
naczyń krwionośnych.
Zielona herbata
• Składniki wyciągu z zielonej
herbaty działają
przeciwzapalnie i
przeciwwsiękowo.
• Na błony śluzowe i skórę
wywierają wpływ
antyseptyczny i ściągający.
• Obkurczają rozszerzone
naczynia krwionośne i pory,
zmniejszają wydzielanie
łoju.
Zielona herbata
• Galusan epigalokatechiny - EGCG obniża poziom
cholesterolu i glukozy we krwi, zapobiega powstawaniu
płytek miażdżycowych i działa przeciwgenotoksycznie.
Zielona herbata
• Wyciąg zielonej herbaty stosowany jest w zapobieganiu
miażdżycy, atopowego zapalenia skóry, trądziku, otyłości,
cukrzycy i chorób nowotworowych.
• Hamuje enzymy karcynogenezy.
• Pobudza przemianę materii.
• Ma silne właściwości przeciwbiegunkowe i przeciwrzodowe.
• Hamuje drobne krwawienia z przewodu pokarmowego.
Yerba mate
• Ilex paraguariensis A. St. Hil. (Aquifoliaceae, ostrokrzewowate.
• Ameryka Południowa (Argentyna, Brazylia, Paragwaj).
• Drzewo dorastające do 15 m wys.
Yerba Mate
• Mate zawiera teinę, czyli koffeinę w ilości od 0,8 do 2,4%, przeciętnie 1,3%.
• Zawiera również teofilinę i teobrominę w ilości 0,065-0,5%.
• Istotnymi leczniczo składnikami są także tanina (15-16%), flawonoidy, olejek
eteryczny, saponiny, kwas chlorogenowy, kwas kawowy, terpeny, furanony,
laktony, witaminy (B1, B2, C, karotenoidy), pyrrole (pirole) i pirazyny.
• Koffeina w ostrokrzewie paragwajskim nosi nazwę synonimową “mateina”
Yerba Mate
•
•
•
•
•
•
Psychostymulująco.
Poprawia samopoczucie.
Podnosi wydolność fizyczną i psychiczną.
Leczy zaburzenia trawienne, znosi wzdęcia.
www.herbalfire.com
Wzmaga błyskotliwość.
Zwiększa działanie leków przeciwbólowych, np. ibuprofenu,
paracetamolu, salicylanów.
• Pobudza przemianę materii.
• Reguluje wypróżnienia.
• Ułatwia zapamiętywanie, uczenie się i odtwarzanie zapamiętanych
informacji.
Polifenole
• Metabolity wtórne
roślin do których
należą:
- Kwasy
hydroksybenzoesowe
- Kwasy
hydroksycynamonowe
- Kumaryny
- Naftochinony
- Ksantony
- Stilbeny
- Flawonoidy
Polifenole
Polifenole
• Wspólna cecha
polifenoli:
- Posiadają grupy –
OH.
- Łatwo włączają się
do reakcji redoks.
- Przenoszą protony i
elektrony.
- Ulegają utlenianiu.
Polifenole
• Utlenianie związków fenolowych zachodzi przy udziale
oksydaz i w obecności katalizatorów, np. miedzi.
• Produktem utleniania są chinony.
Polifenole
• Do głównych enzymów katalizujących utlenianie fenoli
należą: katecholaza i lakkaza (laccase).
Polifenole
• W nieuszkodzonych tkankach lakkaza i katecholaza są
nieaktywne.
• Uszkodzenie tkanek powoduje uwolnienie enzymów i
substratów z ze struktur błonowych.
• Utlenienie polifenoli powoduje ciemnienie tkanek
(polimeryzacja chinonów).
Kwasy hydroksy-benzoesowe
i hydroksy-cynamonowe
• para
Meta-hydroksybenzoesowy
3-hydroksybenzoesowy kwas
para- hydroksybenzoesowy
4-hydroksybenzoesowy kwas, paraben
• Występują w formie wolnej,
spolimeryzowanej, związanej
glikozydowo.
• Obecne, m.in. w malinach,
jeżynach, porzeczkach,
poziomkach, truskawkach,
cebuli, cynamonie, aronii,
wanilii, kawie, jabłkach,
granacie, dereni, borówkach.
Kumaryny
• Laktony powstające wskutek wewnątrzcząsteczkowej
estryfikacji przez zamknięcie pierścienia kwasu cis-ortohydroksycynamonowego.
• Opisano około 1000 kumaryn, należą tu również
furanokumaryny.
Kumaryny
• Zlokalizowane są w liściach, owocach, korzeniach,
kłączach, nasionach, głównie w rodzinie Rutaceae i
Apiaceae = Umbeliferae.
Polifenole
www.medscape.com
Stylbeny
• Pochodne stilbenu,
zawierające fragment
C6-C2-C6
Resveratrol
•
•
•
•
•
•
żurawina
winogrona
borówki
porzeczka
rdestowce
cassia
www.china-resveratrol.org
Stylbeny
Stylbeny
http://www.biologie.uni-freiburg.de/data/bio2/schroeder/Vitis_vinifera.html
www.knowabouthealth.com
Flawonoidy
• Pochodne fenylochromonu o
charakterystycznym szkielecie węglowym
C6-C3-C6.
• Jako metabolity wolne, glikozydowe i
spolimeryzowane (proantocyjanidyny).
Flawonoidy
www.pancreaticdiseasecenter.org
Glukozynolaty
•
•
•
•
Związki siarkowe.
Występują w rodzinie Cruciferae = Brassicaceae.
Charakter glikozydowy.
Olejki gorczyczne.
Glukozynolaty
Probiotyki, prebiotyki
• Pro- i prebiotyki – nowa grupa leków, suplementów diety
i dodatków do żywności oraz pasz wpływająca na skład
ilościowy i jakościowy mikroflory układu pokarmowego.
rda12.com
Probiotyki
• Jako dodatki do pasz i żywności służą zwiększeniu
prozdrowotnych właściwości produktów spożywczych i
paszowych.
Probiotyki, badania Miecznikowa
• Znaczenie symbiotycznej
mikroflory w układzie
pokarmowym jest znane od
końca XIX wieku.
• Ilja Miecznikow (1845-1916),
mikrobiolog i zoolog, laureat
Nagrody Nobla w 1908 r., na
początku XX wieku opisał
znaczenie bakterii
saprofitycznych dla zdrowia
oraz koncepcję doustnego
podawania żywych bakterii
mlekowych.
Termin probiotyk
• W 1965 r. Daniel Lilly i Rosalie Stillwell
wprowadzili do nauki termin probiotyk.
• Według definicji WHO probiotyki to żywe
mikroorganizmy, które podawane w
odpowiednich ilościach wywierają
korzystne działanie w organizmie
gospodarza.
www.megalive.com.my
Probiotics
• probiotyki zapobiegają rozwojowi niekorzystnych bakterii i
grzybów,
• stymulują układ odpornościowy przewodu pokarmowego,
• stanowią źródło witamin (np. B2, B12, H, kwas foliowy) dla
gospodarza,
• wspomagają trawienie pokarmu (źródło dodatkowych enzymów),
• stabilizują przepuszczalność błony śluzowej jelit,
• zmniejszają ryzyko wystąpienia biegunki.
Probiotyk
• Dla przykładu preparat
probiotyczny zawierający
Lactobacillus paracasei NCC
2461.
• Przywraca i regeneruje
fizjologiczną florę w przewodzie
pokarmowym.
•
•
•
•
Chroni przed dysbakteriozą układu
pokarmowego.
Hamuje rozwój bakterii i
drożdżaków patogennych w
przewodzie pokarmowym.
Zapobiega zaburzeniom
trawiennym.
Reguluje wypróżnienia.
Probiotyk
• Brak wiarygodnych badań potwierdzających pożyteczne oddziaływanie
probiotyków na układ odpornościowy.
• Poprzez hamowanie dekarboksylacji aminokwasów zmniejszają jednak
uwalnianie szkodliwych amin: indol, putrescyna, kadaweryna, skatol. Dzięki
temu zapobiegają zatruciu organizmu aminami i siarkowodorem, co
korzystnie wpływa na stan zdrowotny skóry oraz funkcje wątroby.
• Hamują procesy gnilne resztek pokarmowych w jelicie grubym.
Probiotics
Probiotics
Probiotyki
• Bakteriami probiotycznymi mogą być szczepy z rodzajów:
Lactobacillus i Bifidobacterium.
Prebiotyki
• Składnik wprowadzany do diety w celu stymulowania
rozwoju korzystnej mikroflory układu pokarmowego.
• Wg Delzenne N.M. i Roberfroida M.R. (1994 r.) prebiotyk
powinien być substancją, której nie trawią enzymy
endogenne, a dobrze wykorzystywaną przez mikroflorę
(matryca do rozwoju, źródło materii odżywczej dla
drobnoustrojów symbiotycznych).
Prebiotyki
• Błonnik celulozowy
• Fruktany
• Galakto-oligo-sacharydy (galaktotrioza,
transgalaktooligosacharydy)
• Izomalto-oligo-sacharydy
• Manno-oligo-sacharydy
Synbiotyki
• Preparat zawierający
probiotyki i prebiotyki.
• Najbardziej optymalna forma
prozdrowotna.

Towaroznawstwo żywności funkcjonalnej i

Transkrypt

Podobne dokumenty

HJ 6 - TV Zamkowa