BTE w sprzeczności z Konstytucją RP – jak poradzą sobie banki?

NAJWIĘKSZYCH BANKÓW W POLSCE | VSOFT SA
BTE w sprzeczności
z Konstytucją RP
– jak poradzą sobie banki?
W kontekście likwidacji bankowego tytułu egzekucyjnego banki stają przed realnym wyzwaniem skutecznego zabezpieczenia swoich należności. Czy znajdą
adekwatne rozwiązania zabezpieczające zawierane umowy kredytowe, tak aby
relacje bank – klient pozostały partnerskie?
Czy koszty wdrożonych rozwiązań nie zostaną przerzucone na klienta?
14 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował zasadność stosowania i istnienia
bankowego tytułu egzekucyjnego (dalej BTE)
w obecnej formie. Uznano, iż art. 96 ust. 1
i art. 97 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, pozostają
w sprzeczności z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, naruszając zasadę równości
stron wobec prawa.
Trybunał odroczył jednocześnie utratę mocy
prawnej wspomnianych wyżej przepisów do
1 sierpnia 2016 r., dając szansę zakończenia
spraw będących w toku postępowania sądowego oraz możliwość uchwalenia rozwiązań ustawowych zastępujących obecną formę BTE.
Art. 96 ust. 1 Prawa bankowego stanowi bowiem, że banki mogą wystawiać BTE na podstawie swoich ksiąg lub innych dokumentów
związanych z dokonywaniem czynności bankowych. Treść i formę BTE określa art. 96 ust.
2 Prawa bankowego. Na podstawie art. 97 ust.
1 wspomnianej wyżej ustawy, BTE może być
podstawą prowadzenia egzekucji cywilnej po
nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności. Sąd bada jednak BTE tylko pod względem
formalnym, nie ma natomiast prawa wnikać
w kwestie merytoryczne. W razie stwierdzenia formalnej poprawności BTE, sąd nadaje mu
klauzulę wykonalności w ciągu trzech dni od
złożenia przez bank stosownego wniosku.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego pozycja dłużnika, w porównaniu z wierzycielem
bankowym, jest bardzo słaba. Bank nie ma
bowiem obowiązku informowania klienta, że
uzyskał BTE i występuje o nadanie klauzuli
wykonalności do sądu.
66
miesięcznik finansowy BANK | czerwiec | 2015
Trybunał podważył również sens BTE ze
względu na nierówność szans wierzycieli (banków w relacji z innymi podmiotami będącymi wierzycielami) do egzekwowania należności od tego samego
klienta. Te inne podmioty bowiem, konkurując z bankami do majątku tej samej
osoby będącej dłużnikiem, nie dysponując możliwością skorzystania z BTE, stają na straconej pozycji w kontekście zaspokajania swoich roszczeń.
Likwidacja BTE pociąga za sobą szereg
konsekwencji dla banków, głównie ze
względu na odebranie im skutecznego narzędzia egzekwowania majątku w uproszczonej procedurze. Od września 2016 r.
wierzyciele bankowi zmuszeni zostaną do
dochodzenia roszczeń na zasadach ogólnych, w trybie postępowania zwykłego, nakazowego oraz upominawczego (z wykorzystaniem elektronicznego postępowania
upominawczego – dalej EPU).
Już teraz banki mogą korzystać z rozwiązań EPU, które w sposób automatyczny dostarczają informacji o etapie
postępowania upominawczego wraz ze
skojarzonymi ze sprawą nakazami, pismami, orzeczeniami. Do czasu utworzenia nowych mechanizmów ustawodawczych związanych z uproszczeniem
postępowań sądowych oraz z powodu
ochrony sądów przed paraliżem pozwów
w sądach tradycyjnych, wykorzystanie
EPU nabiera szczególnego wymiaru.
67
Banki, dbając o stosowne zabezpieczenie udzielanego kredytu, zostaną zmuszone do stosowania
również innych form ochrony swoich należności,
mieszczących się w granicach prawa. Jedną z metod skutecznego zabezpieczenia staje się notarialne oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji, w myśl art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego,
który brzmi: Tytułami egzekucyjnymi są (…) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który
obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za
pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego
aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin,
do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu
aktowi klauzuli wykonalności.
Oznacza to, że bank może zażądać od klienta zawierającego z bankiem umowę kredytową poddania się
dobrowolnej egzekucji w obecności notariusza w sytuacji, gdy nie będzie obowiązywał tryb BTE.
Okazać się może, że po likwidacji BTE banki zabezpieczać będą niższe kwoty kredytu wekslem, którego przygotowanie jest tańsze, natomiast dla kredytów na wyższą kwotę będzie stosowana procedura
z art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego. Koszty takiego postępowania w znaczącej części może ponieść klient. W środowiskach bankowych mówi się
również o konieczności stworzenia nowego trybu
(np. elektronicznego pozwu nakazowego).
Do 1 sierpnia 2016 r. ustawodawca ma więc możliwość stworzenia nowych rozwiązań prawnych,
umożliwiających egzekwowanie roszczeń bankowych w uproszczonej formie, zachowując jedocześnie równą ochronę praw stron w zawieranym
stosunku prawnym.
Regulacje prawne mogą być oparte w tym zakresie
m.in. na projektowanym już teraz rozwiązaniu, które przewiduje zastąpienie formy papierowej BTE
jego elektroniczną wersją (na wzór EPU) oraz elektroniczną klauzulą wykonalności. Pytanie tylko, czy
po pisemnym uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego pomysł elektronicznego BTE nie zostanie wyodrębniony z propozycji zmian ustawowych
do oddzielnego procesowania.
Kolejne koncepcje zmian dotyczą przede wszystkim wprowadzenia w życie elektronicznego zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego (postulat
środowiska bankowego i komorników) oraz obligatoryjnych doręczeń elektronicznych. W Sejmie
trwają prace nad projektem ustawy w zakresie tych
zmian (druk sejmowy 2678).
Jednakże losy zaproponowanych rozwiązań można
będzie zweryfikować dopiero w przyszłości.▪
Fot. VSoft SA
NAJWIĘKSZYCH BANKÓW W POLSCE | VSOFT SA
Andrzej Kaleta
Architekt rozwiązań
biznesowych
w firmie VSoft SA.
Ekspert w zakresie analizy
biznesowej i systemowej
w projektach IT dla
bankowości, konsultant
w obszarze tworzenia
i optymalizacji procesów
biznesowych.
Specjalizuje się w analizie
z obszaru windykacji,
głównie w tematyce
postępowań sądowych
i egzekucyjnych.
Był głównym analitykiem
we wdrożeniach
systemu windykacyjnego
firmy VSoft dla PKO
BP i Alior Banku.
aleBank.pl