spis_tresci - Wydawnictwo Naukowe Scholar

Redaktor prowadzący: Anna Raciborska
Redakcja: Karolina Dębska
Korekta: Anna Wolf
Projekt okładki: Katarzyna Juras
Copyright © 2011 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
Publikacja dofinansowana przez
Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego
ISBN 978-83-7383-481-1
Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
ul. Krakowskie Przedmieście 62, 00-322 Warszawa
tel./fax 22 828 93 91, 22 826 59 21, 22 828 95 63
dział handlowy: jak wyżej w. 105, 108
e-mail: [email protected]; [email protected]
www.scholar.com.pl
Wydanie pierwsze
Skład i łamanie: WN Scholar (Stanisław Beczek)
Druk i oprawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, Sp. z o.o.
Spis treści
Wstęp .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Zimna wojna: 1946–1988
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1918–1945 – długi prolog zimnej wojny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II wojna światowa – wspólne zagrożenie jednoczy ideologicznych antagonistów . .
U źródeł zimnej wojny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zimnowojenne zmagania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Odprężeniowy antrakt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Powrót do zimnej wojny i upadek bloku komunistycznego . . . . . . . . . . . . . 14
14
22
26
33
39
43
Część I. Przełom
Wiosna Ludów . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Narody Europy Środkowej realizują prawo do samostanowienia . . . . . . . . . . Zjednoczenie Niemiec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozkład bloku komunistycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozpad Związku Sowieckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozpad Jugosławii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
51
56
59
63
68
Zanik bipolaryzmu i nowy porządek . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Od bipolaryzmu do jednobiegunowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krótki żywot „nowego porządku światowego” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zachód i NATO zostają same na scenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reszta świata – w stanie nieokreślenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
73
77
81
85
Rekonstrukcja Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KBWE – niespełniona obietnica systemu paneuropejskiego . . . . . . . . . . . . . Maastricht – narodziny mocarstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozbłysk Europy Środkowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
89
97
103
6

Część II. Złota dekada – optymistyczny fin de siècle
Dekada Pax Americana
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ameryka wobec Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stabilizowanie Azji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zaangażowanie USA na Bliskim Wschodzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Polityka USA wobec pozostałych regionów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
121
125
129
133
Globalizacja zmienia świat .
136
137
145
152
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Globalizacja gospodarcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spory i kontestacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konsekwencje dla porządku międzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NATO wypełnia obszar bezpieczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Zaangażowanie NATO w wojnę w byłej Jugosławii . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Transformacja NATO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Narody Zjednoczone: śmiałość wizji, słabość instrumentów .
. 178
Postępująca marginalizacja ONZ w sferze bezpieczeństwa . . . . . . . . . . . . . 180
ONZ jako globalne służby społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Ofensywa praw człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prawa człowieka – demokracja – rozwój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Interwencja humanitarna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Międzynarodowa sprawiedliwość karna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
203
212
217
UE rozszerza się na Europę . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Integracja w głąb: od euro do Karty praw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Integracja wszerz: od Lizbony do Przemyśla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Rozsypujący się świat .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rosja i dezintegracja przestrzeni postsowieckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wschód przemieszcza się na wschód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bliskowschodni kontredans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Afrykańska kronika kryminalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ameryka Łacińska – dobra dekada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
251
262
274
282
287
Między końcem historii a powrotem do Hobbesa . .
Dobra nowina wolnego rynku i demokracji . . . . . . . . . . . . .
Kultura się liczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dyskretny urok siły i geopolityki . . . . . . . . . . . . . . . . . .
289
293
296
301
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7

Część III. Nowy wiek
„Szok i przerażenie”, czyli zły początek XXI wieku .
. . . . . . .
„Więcej mocy” – polityka bezpieczeństwa administracji G.W. Busha . . . . . . . . 11 września i wojna w Afganistanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Atak na Irak: zwycięstwo i porażka USA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Naprawa Ameryki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
311
312
318
327
338
Problemy bezpieczeństwa i współpracy wielostronnej
. . . . . . .
Czyje bezpieczeństwo w jakim świecie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wielostronne instytucje bezpieczeństwa u progu XXI wieku . . . . . . . . . . . . ONZ broni się przed marginalizacją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
343
352
368
Unia Europejska – dekada rozwoju i frustracji .
. . . . . . . . . .
Walka o lepszy instytucjonalny kształt UE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Granice Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
UE jako nieśmiałe mocarstwo globalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
378
378
387
397
Reszta świata wraca do gry .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rosja opuszcza Zachód i… wraca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Azja – chińska siła spokoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Afryka beznadziei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Obiecująca Ameryka Łacińska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
413
429
450
457
Problemy gospodarcze świata początku nowego stulecia . . . .
Tendencje wzrostowe w gospodarce i handlu światowym . . . . . . . . . . . . . . Rywalizacja o surowce, spory wokół ochrony klimatu . . . . . . . . . . . . . . . .
Załamanie finansowe 2008 roku i jego konsekwencje dla Zachodu . . . . . . . . . 461
462
469
479
Zakończenie: w kierunku bezimiennego porządku .
Bibliografia .
. . . . . . . . . 486
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497
Indeks nazwisk
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515
Indeks rzeczowy
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524