Ks. Edward Walewander, "O duszy nauczycielstwa

146
RECENZJE
Pozycje0 ksiaz
05 kowa0 D. Kornas-Bieli uczyni@abym obowiazuj
0 ac
0 a0 lektura0 dla wspó@czesnych „formatorów i edukatorów” seksualnych, nauczycieli planowania rodziny,
pracowników poradni rodzinnych, obrońców z5ycia, aby im uświadomi@a, z5e rozwijajace
0 sie0 pod sercem matki dziecko ma prawo do z5ycia, a do prawid@owego rozwoju
potrzebuje optymalnych warunków podtrzymujacych,
0
stymulujacych
0
i maksymalizujacych
0
dojrzewanie.
Magdalena Parzyszek
Katedra Pedagogiki Rodziny KUL
Ks. Edward W a l e w a n d e r, „O duszy nauczycielstwa” – przed
stu laty i dziś, Toruń: Wydawnictwo Adam Marsza@ek 2012, ss. 42.
Pedagogika, odgrywajaca
0 podstawowa0 role0 w z5yciu spo@eczeństwa, znajduje sie0
obecnie na przys@owiowym rozstaju dróg. Klasyczne nurty pedagogiki odwo@ujace
0 sie0
do integralnej koncepcji cz@owieka sa0 zwalczane przez zwolenników nurtów socjalistyczno-lewicowych, liberalno-anarchistycznych i tzw. antypedagogiki. Aktualnie
przeprowadzona reforma szkolnictwa na terenie Polski takz5e budzi niepokój, poniewaz5 pomniejsza role0 nauk humanistycznych – w tym je0zyka polskiego i historii
– na rzecz dyscyplin przyrodniczo-technicznych. Obniz5enie poziomu wykszta@cenia
ogólnohumanistycznego zagraz5a utrata0 toz5samości ideowoetycznej. Z tego wzgle0du
na uwage0 zas@uguje niewielka, ale interesujaca
0 praca ks. prof. Edwarda Walewandra
pt. „O duszy nauczycielstwa” – przed stu laty i dziś, w której prezentuje on idee
przewodnie aktywnego dzia@acza na terenie pedagogiki, z5yjacego
0
na prze@omie XIX
i XX wieku Jana W@adys@awa Dawida, zawarte w jego pracy „O duszy nauczycielstwa”.
Ks. prof. Walewander jest kierownikiem Katedry Pedagogiki Porównawczej w Instytucie Pedagogiki na Wydziale Nauk Spo@ecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Paw@a II. W swych zainteresowaniach naukowych i licznych publikacjach koncentruje sie0 na problematyce pedagogiki chrześcijańskiej, teologii
duchowości i tematyce polonijnej. W swym dorobku posiada 23 ksiaz
05 ki oraz ponad
700 prac naukowych i popularnych. Jest równiez5 redaktorem Biblioteki Pedagogicznej, serii liczacej
0
obecnie 18 tomów.
Jan W@adys@aw Dawid (1859-1914) by@ nie tylko pedagogiem, ale równiez5 psychologiem, filozofem i dzia@aczem spo@ecznym. Przeszed@ istotna0 ewolucje0 światopogladow
0
a:
0 poczatkowo
0
by@ sympatykiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego
i Litwy, później interesowa@ sie0 pismami H. Bergsona i W. Jamesa, a po śmierci
z5ony – takz5e problematyka0 psychologii religii. Ewolucja ideowo-światopogladowa
0
uwidoczni@a sie0 w pracy „O duszy nauczycielstwa”, opublikowanej najpierw w roku
ROCZNIKI PEDAGOGICZNE 5(41) (2013) NR 1
RECENZJE
147
1912 w czasopiśmie „Ruch Pedagogiczny”, a później wielokrotnie wznawianej. Jej
przewodnia0 idea0 by@o ukazanie misji nauczyciela jako duchowego przewodnika m@odziez5y, kierujacego
0
sie0 w swej pracy „mi@ościa0 duszy” wychowanka.
Lubelski uczony w przedmowie do prezentowanej pracy pisze: „Róz5ne poczynania
i projekty – w zamyśle reformatorskie – doprowadzi@y w rezultacie do pewnego
wypaczenia jej [szko@y] misji. Odgórnie próbuje sie0 przekszta@cić szko@e0 w instytucje0
produkujac
0 a0 obywateli w określonej opcji politycznej, odpowiadajacej
0
rzadz
0 acej
0
partii” (s. 8). Ideologizacja polityczna i upolitycznienie szkolnictwa nie da sie0
pogodzić z jego profilem humanistycznym i naukowym. Zas@uga0 J.W. Dawida by@
fakt, z5e w znaczacym
0
stopniu przyczyni@ sie0 do unaukowienia polskiej pedagogiki,
a takz5e oparcia jej na zasadach psychologii oraz altruistycznej ideowości. W pracy
„O duszy nauczycielstwa” omawia@ takie podstawowe problemy pedagogiczne, jak:
relacja mie0dzy nauczycielem a wychowankiem, rola szko@y, ideowość wychowawcy
na terenie szko@y. Chociaz5 Dawid, zgodnie z klimatem dominujacego
0
wówczas pozytywizmu, nie eksponowa@ roli religii i chrześcijaństwa, to jednak w swej pedagogice
zak@ada@ integralna0 koncepcje0 cz@owieka, dostrzega@ potrzebe0 wewne0trznomoralnego
@adu i apelowa@ o postawe0 dobroci i z5yczliwości w z5yciu codziennym.
Wspó@czesna szko@a dowartościowa@a szeroko rozwinie0ta0 infrastrukture0 uz5yteczna0
w procesie nauczania. Jest ona niewatpliwie
0
potrzebna, ale – jak podkreśla ks. Walewander – Jan W@adys@aw Dawid s@usznie koncentrowa@ swa0 uwage0 na osobowości
nauczyciela wychowawcy. Pomoce techniczne odgrywa@y role0 tylko drugorze0dna,
0
natomiast nauczanie i wychowanie wymaga bezpośrednio relacji nauczyciela i ucznia.
Zwolennicy pedagogiki „nowoczesnej” optuja0 za bezstresowym wychowaniem m@odych ludzi. Autor pracy „O duszy nauczycielstwa” trafnie zauwaz5y@, z5e w z5yciu
cz@owieka jest zawsze obecny element trudnych doświadczeń i cierpienia, które
nalez5y umieje0tnie w@aczyć
0
w proces wychowania, w celu przygotowania m@odego
cz@owieka do konfrontacji z róz5nymi sytuacjami codziennego z5ycia. Dobry pedagog
nie tylko przekazuje wiedze0 uczniom, lecz równiez5 ich wychowuje poprzez osobisty
przyk@ad z5ycia. Istote0 misji pedagoga wychowawcy Dawid charakteryzowa@ jako „mi@ość dusz ludzkich”. To powoduje, z5e cz@owiek wychodzi poza siebie, troszczy sie0,
bezinteresownie czyni coś dla drugiego: jest to mi@ość dusz, bo przedmiotem jej jest
wewne0trzna duchowa treść cz@owieka, jako dobro moralne. Dobry zawodowo nauczyciel nie moz5e być z@ym cz@owiekiem, w przeciwnym wypadku przekazywana przez
niego wiedza nie be0dzie czynnikiem kszta@tujacym
0
moralna0 osobowość wychowanka.
Ksiaz
05 ka Jana W@adys@awa Dawida „O duszy nauczycielstwa” ukaza@a sie0 ponad
sto lat temu, mimo to zawarte w niej refleksje na temat pracy nauczycieli –
wychowawców szkolnych zas@uguja0 na lekture0 i przemyślenie. Zache0ca do tego
ks. Edward Walewander, który s@usznie wskazuje na nieprzemijajace
0 wartości personalnoaksjologiczne pracy wybitnego pedagoga z prze@omu XIX i XX stulecia.
Wypalenie sie0 zawodowe wielu dziś z5yjacych
0
nauczycieli jest efektem nie tylko ich
trudnej sytuacji ekonomiczno-spo@ecznej, lecz równiez5 rezygnacji z misji przekazywania prawdy po@aczonej
0
z wartościami moralno-duchowymi.
Ks. StanisAaw Kowalczyk
Profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana PawAa II