W interesie publicznym - Helsińska Fundacja Praw Człowieka

w interesie
publicznym
biuletyn informacyjny Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
Pełnosprawni w pracy – precedensowy
wyrok
P
Po raz pierwszy osoba niepełnosprawna wygrała proces z pracodawcą, który ze
względu na niepełnosprawność odmówił
jej udziału w konkursie na wyższe stanowisko. Wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy ilustruje, że w pewnych przypadkach
ochrona osób niepełnosprawnych wynikająca z ustawy o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych może w praktyce obrócić się przeciwko nim i prowadzić do dyskryminacji.
Zbigniew Maciejewski z wykształcenia
jest informatykiem. Z powodu wszczepionej w biodrze endoprotezy ma orzeczony
umiarkowany stopień niepełnosprawności.
Od 10 lat jest zatrudniony jako pracownik
cywilny w Komendzie Powiatowej Policji
w Głogowie i zajmuje się ewidencją komputerowej bazy danych z zakresu ruchu
drogowego. W lipcu 2005 r. przystąpił do
konkursu na wyższe stanowisko w swojej
Komendzie – Starszego Referenta. Zgodnie z ogłoszeniem kandydat na stanowisko powinien posiadać umiejętność biegłej
obsługi komputera oraz co najmniej 3-letnie
doświadczenie zawodowe. Jako wymagania pożądane wskazano: samodzielność,
komunikatywność i dyspozycyjność.
Znigniew Maciejewski nie został jednak
dopuszczony do rozmowy kwalifikacyjnej.
Początkowo dowiedział się o tym ustnie od
Przewodniczącego Komisji. Po interwencji został pisemnie poinformowany, że prowadzone postępowanie kwalifikacyjne na
stanowisko starszego referenta stawia konkretne wymogi formalne i nie przewiduje
w nim udziału osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Po odwołaniu się Zbigniewa Maciejewskiego, Komendant Powiatowy Policji,
motywując decyzję o wykluczeniu z konkursu, wskazał z kolei na przepisy ustawy
z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997
r, nr 123, poz. 776, z późn. zm.) („Ustawa o Zatrudnieniu Niepełnosprawnych”).
Zgodnie z art. 15 ust. 2 Ustawy o Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych „czas
pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej
do znacznego lub umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności nie może przekraczać
7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo”.
Ponadto, osoby takie nie mogą być zatrudniane w porze nocnej i godzinach nadliczbowych (art. 15 ust. 3). Ponadto, ustawa ta wymaga uzyskania zgody lekarza
na zatrudnienie w wymiarze czasowym
przekraczającym te ograniczenia. Na tej
podstawie Komendant Powiatowy Policji
uznał, iż Z. Maciejewski nie spełniał kryterium dyspozycyjności, przewidziane
w ogłoszeniu konkursowym.
29 sierpnia 2005 roku Zbigniew Maciejewski złożył w Sądzie Pracy w Głogowie
powództwo przeciwko swojemu pracodawcy, wnosząc o zasądzenie mu 13 tys. zł
odszkodowania za nierówne traktowanie
w zatrudnieniu poprzez dyskryminowanie
go z powodu niepełnosprawności w procesie rekrutacji na wyższe stanowisko.
Do sprawy rozpoznawanej przed Sądem
Rejonowym w Głogowie przystąpiła
Helsińska Fundacja Praw Człowieka
(Fundacja) w charakterze organizacji
społecznej, składając opinię przyjaciela
sądu (amicus curiae) w sprawie. Zdaniem
Fundacji, pierwszy z podanych Z. Maciejewskiego powodów nie przejścia do dalszych etapów rekrutacji, stanowił przykład
dyskryminacji bezpośredniej – określonej
grupie osób pracodawca zamknął drogę do
brania udziału w postępowaniu rekrutacyjnym powołując się bezpośrednio na ich
niepełnosprawność. W tym zakresie oso-
1
6/2006
by niepełnosprawne zostały potraktowane
w sytuacji relewantnej w sposób mniej
korzystny niý osoby zdrowe, tym samym
naruszony został zakaz z art. 18 3a § 3
w związku z art. 18 3b § 1 pkt 1 Kodeksu
Pracy.
Z kolei drugi powód odmowy –
powoływanie się przez Komendanta Powiatowego Policji w Głogowie na wymogi
Ustawy o Zatrudnieniu Niepełnosprawnych
– można zakwalifikować jako przypadek
dyskryminacji pośredniej. Na podstawie
art. 18 3a Kodeksu Pracy dyskryminacja
poúrednia ma miejsce wtedy, gdy pozornie neutralne postanowienie, kryterium lub
praktyka, stawia w szczególnie niekorzystnej sytuacji osoby, ze względu na rasę czy
pochodzenie etniczne, niepełnosprawność,
wiek lub orientacje seksualną, chyba że taka praktyka uzasadniona jest słusznym
celem. Odwołanie się przez pracodawcę
do wymogów wynikających z Ustawy o Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych jako przesłanki niespełnienia kryterium
„dyspozycyjności” można uznać za pozornie neutralne kryterium, które jednak w istocie miało skutek w postaci dyskryminacji. Należy podkreślić, iż wymogi
wynikające z Ustawy o Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych mają charakter
wiążący jednostronnie. Pracownik może
się na nie powoływać w celu ochrony swoich praw, jednakże może także zrezygnować
z tych gwarancji.
8 lutego 2006 r. Sąd Pracy w Głogowie
wydał wyrok, w którym oddalił powództwo
Zbigniewa Maciejewskiego stwierdzając, że
w procesie rekrutacji w Komendzie Powiatowej Policji nie doszło do dyskryminacji. Sąd podkreślił przede wszystkim, że
Zbigniew Maciejewski do swojej aplikacji
konkursowej nie dopełnił obowiązku
przedstawienia zaświadczenia lekarskiego umożliwiającego mu pracę w nocy i nadgodzinach, zgodnie z wymogiem art. 16 Ustawy o Zatrudnieniu Osób
Niepełnosprawnych.
Zbigniew Maciejewski wniósł apelację.
Na rozprawie przed Sądem Okręgowym
w Legnicy Fundacja złożyła wniosek o skierowanie do Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości pytania prejudycjalnego
dotyczącego zgodności art. 15 i 16 Ustawy
o Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych
z Dyrektywą nr 2000/78/WE. Wniosek
ten miał na celu zwrócenie uwagi Sądu
na ewentualną niezgodność wymogów
wynikających z art. 15 i 16 Ustawy
o Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych
z przepisami prawa wspólnotowego
odnoszącymi się do zakazu dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.
Przepisy te, choć w zamiarze mają na celu
ochronę osób niepełnosprawnych w miejscu pracy, to w praktyce mogą prowadzić
do dyskryminacji, jak w przypadku Zbigniewa Maciejewskiego. Sąd Okręgowy
w Legnicy nie zdecydował się jednak na
zadanie pytania prejudycjalnego Europejskiemu Trybunałowi Sprawiedliwości.
W wyroku z 20 czerwca 2006 r.
Sąd Okręgowy w Legnicy orzekł, że
postępowanie rekrutacyjne Komendy
Powiatowej Policji było dyskryminujące
i naruszyło zasadę równego traktowania
ze względu na niepełnosprawność. Z tego
tytułu Sąd Okręgowy przyznał Zbigniew
Maciejewskiemu odszkodowanie, jednakże
w wysokości jedynie 899 zł, gdyż ten nie
przedłożył dowodów świadczących o kosztach poniesionych w związku z odmową
zatrudnienia.
KOMPLEKSOWE
PORADNICTWO
W
SPRAWACH
C Y W I L N Y C H
Obowiązki gminy wobec najemców po
sprzedaży lokali komunalnych
W
W ostatnich latach gminy sprzedają dużo
budynków komunalnych. Umowy sprzedaży zawierają często postanowienia mające
chronić dotychczasowych lokatorów. Niestety, gminy rzadko je egzekwują.
Pod koniec czerwca do Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (Fundacji) zwróciła
się z prośbą o pomoc pani Stanisława G.
(nr sprawy OS 24080). Od dwudziestu lat
wynajmowała ona mieszkanie w Warszawie. Mieszkanie to było własnością gminy Warszawa – Centrum. W lipcu 1996 r.
gmina ta zawarła ze Spółką „M” umowę,
na mocy której przeniosła na rzecz Spółki
własność budynku, w którym mieszkała
Sąd Okręgowy zaznaczył, że Sąd I instancji poczynił co do zasady właściwe
ustalenia faktyczne, ale wyciągnął z nich
błędne wnioski. Sąd odwoławczy uznał,
że rzeczywistą przyczyną niedopuszczenia Zbigniewa Maciejewskiego do
udziału w konkursie na wyższe stanowisko była jego niepełnosprawność.
Odnosząc się do Ustawy o Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych, Sąd zwrócił
uwagę, że wprawdzie nakłada ona na
pracodawcę ograniczenia przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, lecz istnieje ustawowa możliwość ich uchylenia
z woli osoby niepełnosprawnej. Dlatego
też, wymogi z niej wynikające nie mogą
być same z siebie – tak jak w tym przypadku – powodem odmowy zatrudnienia, jeśli osoba niepełnosprawna może
się ich zrzec.
tylko w Polsce, ale również w całej Unii
Europejskiej jako przykład dyskryminacji pośredniej w zatrudnieniu. Warto wspomnieć, że ze względu na ciekawy
stan faktyczny, sprawa ZZbigniewa Maciejewskiego już była wykorzystywana
w charakterze materiału dydaktycznego na szkoleniach z zakresu dyrektyw
antydyskryminacyjnych. Sprawa ta
rozpocząć może domaganie się przez
pracowników równego traktowania bez
względu na ich niepełnosprawność (czy
inne typowe przesłanki dyskryminacyjne), a tym samym do nadawania rzeczywistych kształtów przepisom Kodeksu
Pracy regulującym te kwestie. Osoby niepełnosprawne mogą być bowiem
pełnosprawne w pracy, jak głosi hasło
niedawnej kampanii społecznej.
Wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy
wydaje się być pierwszym wyrokiem
w Polsce, na mocy którego sąd zasądził
odszkodowanie na podstawie art. 183a,
183b i 183d Kodeksu Pracy, stanowiących
implementację Dyrektywy nr 2000/78/
WE ze względu na stwierdzenie dyskryminacji osoby niepełnosprawnej. Wyrok ten
przypomina, iż każdy pracownik, wobec
którego pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie
niższej niż minimalne wynagrodzenie za
pracę. Sprawa Zbigniewa Maciejewskiego
będzie przedmiotem zainteresowania nie
Adam Bodnar
Dominika Bychawska
pani Stanisława. Był on jednak przeznaczony do rozbiórki. Spółka zobowiązała się
więc zapewnić każdemu lokatorowi (a więc
także pani Stanisławie) pełnowartościowe
mieszkanie za czynsz obowiązujący w lokalach komunalnych.
tak wysokiego czynszu. Jest ona osobą
w podeszłym wieku, schorowaną, a jedynym
źródłem jej dochodu jest niewielka emerytura. W lutym 2006 r. Spółka wypowiedziała
pani Stanisławie G. umowę najmu, a w maju
2006 r. wniosła pozew o eksmisję.
Swoich zobowiązań jednak nie
dotrzymała. W 1998 r. przekwaterowała
panią Stanisławę do lokalu o powierzchni o połowę mniejszej niż dotychczas zajmowane przez nią mieszkanie. Czynsz
wyznaczony przez Spółkę był zaś wyższy od
obowiązującego w lokalach gminnych. Na
dodatek lokal do którego została przekwaterowana Pani Stanisława również znajduje się w budynku przeznaczonym do rozbiórki. Jest w złym stanie technicznym,
podłoga i stolarka okienna jest bardzo stara
i wymaga wymiany, w łazience zaś tworzą
się zacieki, których przyczyną jest nieszczelny dach. Pomimo tego w styczniu 2005
r. Spółka o ponad 200% podniosła czynsz. Pani Stanisława nie jest w stanie płacić
W naszej ocenie trudna sytuacja mieszkaniowa pani Stanisławy jest wynikiem
niedotrzymania przez Spółkę warunków
umowy zawartej z Gminą Warszawa –
Centrum. Fundacja pomogła więc pani
Stanisławie sporządzić odpowiedź na pozew
o eksmisję oraz zwróciła się do Prezydenta Warszawy o podjęcie działań mających
na celu doprowadzenie do realizacji przez
Spółkę zobowiązań wynikających z umowy
zawartej z gminą i poprawę sytuacji mieszkaniowej pani Stanisławy. Będziemy z uwagą
śledzić dalsze losy tej sprawy.
2
Paweł Witan
[email protected]
Państwowa kompensata dla ofiar przestępstw (część II)
I
I Przesłanki prawnoprocesowe, których
spełnienie jest konieczne przy staraniu
się o kompensatę określone zostały przede wszystkim w art. 7 ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom
niektórych przestępstw umyślnych – dalej Ustawy. Na wstępie zauważyć trzeba,
że możliwość uzyskania kompensaty zależna jest od określonych działań organów
ścigania (najczęściej prokuratury). Wynika
z tego, że bez powzięcia informacji o fakcie
popełnienia przestępstwa przez organy ścigania niemożliwe jest uzyskanie świadczenia. Poinformowanie tych organów o popełnieniu przestępstwa leży zatem w interesie
ofiary lub osoby najbliższej. Nie jest jednak
niezbędne złożenie przez którąś z ww. osób
zawiadomienia o przestępstwie. Wystarczy,
że organ ścigania otrzymał takie doniesienie od kogokolwiek i podjął wymagane
w Ustawie działania. Reakcja prokuratury
może być zasadniczo dwojaka: albo zostanie wszczęte postępowanie, albo nastąpi
odmowa wszczęcia postępowania.
Zgodnie z Ustawą wszczęcie
postępowania jest spełnieniem warunku pozwalającego na uzyskanie kompensaty z wyjątkiem przypadków, gdy
postępowanie to zostało następnie umorzone z przyczyn przewidzianych w art.
17 § 1 pkt. 1, 2, 3, 7 i 9 kpk (te same
przesłanki powodują niemożność starania się o kompensatę, jeżeli są podstawą
odmowy wszczęcia postępowania karnego), bądź po wszczęciu postępowania został
wydany wyrok uniewinniający z przyczyn przewidzianych w art. 17 § 1 pkt 1
i 2 kpk (art. 7 pkt. 2 Ustawy). Art. 17 § 1
kpk określa przesłanki procesowe umorzenia postępowania. W wymienionych
wyżej punktach (1, 2, 3, 7 i 9) określone
zostały następujące podstawy umorzenia
postępowania:
1 – czynu nie popełniono, albo brak jest
danych dostatecznie uzasadniających
podejrzenie jego popełnienia,
2 – czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego, albo ustawa stanowi, że
sprawca nie popełnia przestępstwa,
3 – społeczna szkodliwość jest znikoma,
7 – postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej
wszczęte toczy się,
9 – brak skargi uprawnionego oskarżyciela.
Ocena warunków zawartych w punktach
1–3 należy oczywiście do organów ścigania.
Ograniczenie wprowadzone w punkcie 1 w sposób oczywisty ma stanowić
tamę dla ewentualnej próby wyłudzenia
świadczenia. Również punkt 3 nie wydaje
się stanowić nieuzasadnionej tamy dla
możliwości dochodzenia kompensaty, mimo uznaniowości i ocenności tej przesłanki.
Trudno byłoby bowiem prokuratorowi
przyjąć, że szkodliwość społeczna jest
znikoma przy jednoczesnym stwierdzeniu
nastąpienia ciężkiego uszkodzenia ciała.
Wątpliwości natomiast budzi (co
zostało już zasygnalizowane w pierwszej
części artykułu) ograniczenie wprowadzone w drugiej części punktu 2 art.
17 kpk – „ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa”. W skład
tej przesłanki wchodzą bowiem zarówno, nie budzące wątpliwości okoliczności
wyłączające bezprawność działania sprawcy (kontratypy) – np. obrona konieczna), jak i okoliczności wyłączające winę
(np. błąd co do faktu, błąd co do prawa,
a także i przede wszystkim niepoczytalność
sprawcy w chwili czynu – art. 25 § 1 kk).
Zwłaszcza zaś niezrozumiałe jest wyłączenie
możliwości starania się o kompensatę przez
ofiarę bezprawnego działania osoby niepoczytalnej. Z punktu widzenia ofiary nie
ma przecież znaczenia, czy ciężki uraz na
zdrowiu powstał w wyniku pobicia przez
osobę poczytalną, czy niepoczytalną.
Można się nawet spodziewać, że od osoby niepoczytalnej trudniej będzie uzyskać
zadośćuczynienie i odszkodowanie niż
od osoby poczytalnej. Tym bardziej kompensata państwowa powinna objąć osoby pokrzywdzone czynami zabronionymi
popełnionymi przez osoby niepoczytalne.
Niezrozumiałość intencji ustawodawcy
wykluczającego ww. możliwość starania się
o kompensatę powiększa jeszcze uznanie,
że o takie świadczenie może się starać ofiara sprawcy, który ustawowo nie podlega
karze (art. 17 pkt 4 kpk – np. z powodu
objęcia immunitetem, wyrażenia czynnego
żalu), a także pokrzywdzony przez osobę,
której postawiono zarzut, ale postępowania
karnego nie ukończono, gdyż oskarżony
zmarł (art. 17 pkt 5 kpk). Nie budzą za to
wątpliwości przesłanki określone w punktach 7 i 9 art. 17 kpk.
II Inicjatywa w sprawie uzyskania kompensaty należy wyłącznie do osoby uprawnionej (ofiary lub w przypadku śmierci ofiary – osoby najbliższej). Musi ona złożyć
stosowny wniosek do sądu rejonowego,
w którego okręgu popełniono przestępstwo
w terminie 2 lat od dnia popełnienia przestępstwa. Termin ten powinien być dotrzy Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy jest sąd, w którego okręgu wszczęto
postępowanie lub odmówiono jego wszczęcia. Jeżeli nie
można ustalić właściwości miejscowej sądu – organem
orzekającym jest sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście
miasta stołecznego Warszawy. (Art. 8 p.2 i 3 Ustawy).
3
many pod rygorem wygaśnięcia uprawnienia do żądania kompensaty (art. 8 Ustawy).
Ponieważ sąd rozpoznaje wniosek stosując
przepisy kodeksu postępowania cywilnego
(o postępowaniu nieprocesowym) dziwić
może odejście od standardowego w tym
kodeksie terminu 3 lat na dochodzenie
swoich roszczeń. Mając pełną świadomość, że ustawodawca może zasadniczo
dowolnie określić termin przedawnienia
roszczenia, godzi się jednak zauważyć, że
właśnie roszczenie o kompensatę powinno przedawniać się później niż wszystkie inne, a to ze względu na stan zdrowia
(fizycznego i psychicznego) ofiary, która jest jedynie uprawniona do zgłoszenia
takiego żądania. Uzasadnienie rządowe
nie podaje żadnych wyjaśnień w tej sprawie. Może nasuwać się więc refleksja, że
ustawodawcy chodzi tu o celowe spowodowanie zmniejszenia obciążeń Skarbu
Państwa przez określenie dość krótkiego okresu przedawnienia, tak aby przynajmniej część ofiar nie zdążyła zgłosić
swoich roszczeń.
Wskazać także trzeba, że wniosek
o uzyskanie kompensaty powinien zostać
opłacony przez wnioskodawcę zgodnie
z przepisami dotyczącymi postępowania
cywilnego. Ustawa nie wprowadza żadnych
regulacji pozwalających na zwolnienie
z wpisu. Rozwiązanie takie wydaje się
w przypadku ofiar przestępstw podejściem
nadmiernie formalistycznym i sprzecznym z duchem Ustawy. Kompensata ma
przecież wspomóc ofiarę w jej trudnej sytuacji życiowej, a nie zmuszać do dodatkowego wysiłku finansowego w oczekiwaniu na niepewne świadczenie.
Jednym z podstawowych oczekiwań
ofiary, która złoży wniosek o kompensatę,
wydaje się być okres rozpatrywania tego roszczenia. Jakkolwiek kwestia przewlekłości
postępowania dotyczy wszystkich
postępowań (tak karnych, jak i cywilnych),
to jednak w omawianym przypadku może
powodować szczególnie poważne skutki. Jeżeli bowiem uzyskanie kompensaty będzie ofierze przestępstwa niezbędne
na pokrycie kosztów leczenia lub rehabilitacji (co w związku z przedmiotem regulacji może być dosyć częste), to szybkie
zakończenie postępowania staje się niezmiernie istotne. Wszak zbyt późne uzyskanie należnego świadczenia pieniężnego
może uniemożliwić dojście wnioskodawcy
do pełni zdrowia. Dlatego też szkoda, że
ustawodawca nie zastosował rozwiązania
przyjętego w ustawie z 17 czerwca 2004
r. o skardze na naruszenie prawa strony
do rozpoznania sprawy w postępowaniu
sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.
U. 179, poz. 1843), polegającego na tym,
że sąd jest zobowiązany do rozpatrzenia skargi w terminie 2 miesięcy. Zamiast tego Ustawa zobowiązuje sąd, który
wydał orzeczenie o przyznaniu kompensaty, do wypłacenia świadczenia w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia
się orzeczenia (art. 12 Ustawy).
Na postanowienie o oddaleniu wniosku
ofierze przestępstwa przysługuje apelacja,
ale zgodnie z art. 11 Ustawy, od postanowienia sądu okręgowego kasacja nie służy.
Trzeba także podkreślić, że zgodnie z art.
23 Ustawy starać się o kompensatę można
tylko za szkody wynikłe z przestępstw
popełnionych od dnia wejścia w życie
Ustawy – czyli od 21 września 2005 r.
Ze względu na dobro osoby pokrzywdzonej przestępstwem, której interes polega m.in. na szybkim uzyskaniu kompensaty, sąd może przyznać świadczenie jeszcze
przed prawomocnym rozstrzygnięciem
sprawy karnej. Nie należy więc czekać do jej
zakończenia. Powoduje to jednak możliwość
przyznania kompensaty niezgodnie z kryteriami przewidzianymi w Ustawie. Może
się bowiem np. okazać, że świadczenie
zostało zasądzone na podstawie postanowienia o wszczęciu postępowania karnego, które to postępowanie doprowadziło
do ustalenia (przez prokuraturę lub sąd),
iż przestępstwo nie zostało popełnione.
W takiej sytuacji, jak również we wszystkich przypadkach określonych w art. 17
§ 1 pkt. 1, 2, 3, 7 i 9 kpk, na podstawie
których postępowanie karne zostało umorzone, a także jeżeli został wydany wyrok
uniewinniający z przyczyn przewidzianych
w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 kpk, Ustawa nakłada
na osobę, która uzyskała kompensatę,
obowiązek jej zwrotu (art. 13 Ustawy).
Osoba ta jest zawiadamiana przez prokuratora o obowiązku zwrotu świadczenia
w ciągu 30 dni od dnia otrzymania zawi-
adomienia. Jeżeli kompensata nie zostanie zwrócona w ww. terminie Skarb Państwa
ma roszczenie o jej zwrot, czego dochodzić
może na drodze cywilnej.
Ewentualna odpowiedzialność karna
wnioskodawcy wynikać może jedynie ze
złożenia nieprawdziwego oświadczenia
przy staraniu się o kompensatę o nieuzyskaniu odszkodowania lub świadczenia
z innych źródeł. Próba uzyskania kompensaty od Skarbu Państwa pomimo otrzymania już stosownego świadczenia z innego źródła jest więc traktowana jak swego
rodzaju oszustwo.
Dla ułatwienia złożenia właściwie
sformułowanego wniosku ustawodawca określił, jakie elementy powinien koniecznie zawierać wniosek o kompensatę
(art. 9 Ustawy):
1) imię, nazwisko, obywatelstwo i adres
osoby uprawnionej;
2) informacje o stanie rodzinnym osoby uprawnionej;
3) wskazanie daty i miejsca popełnienia
przestępstwa stanowiącego podstawę ubiegania się o kompensatę i jego zwięzły opis,
z podaniem skutków;
4) informację o rodzaju i wysokości poniesionych kosztów oraz utraconych zarobków lub innych środków utrzymania;
5) uprzedzenie o odpowiedzialności
karnej za złożenie fałszywego oświadczenia
o nieuzyskaniu odszkodowania lub
świadczenia z innych źródeł lub tytułów;
6) oświadczenie osoby uprawnionej,
złożone pod rygorem odpowiedzialności
karnej, o nieuzyskaniu odszkodowania lub
świadczenia z innych źródeł lub tytułów;
7) oświadczenie osoby uprawnionej
o znajomości obowiązku zwrotu
świadczenia (art. 13 Ustawy).
wydanych w postępowaniu karnym, odpisy
zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłego
dotyczących doznania przez ofiarę uszczerbku na zdrowiu oraz inne dokumenty potwierdzające informacje zawarte we
wniosku. Jeżeli o świadczenie ubiega się
osoba najbliższa musi ona także dołączyć
do wniosku dokumenty potwierdzające
fakt pozostawania w czasie popełnienia
przestępstwa stanowiącego podstawę
wniosku na utrzymaniu ofiary, która na
skutek tego przestępstwa poniosła śmierć.
W celu ułatwienia złożenia wniosku Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie
zawierające wzór formularza wniosku
o przyznanie kompensaty.
Kolejnym ułatwieniem przewidzianym
przez ustawodawcę jest ustanowienie organu pomocniczego w postępowaniu
o kompensatę, którym jest prokurator
okręgowy, w którego okręgu osoba uprawniona ma miejsce zamieszkania lub pobytu (art. 10 Ustawy). Zgodnie z art. 8 pkt 1
Ustawy jest on uczestnikiem postępowania
w sprawie o kompensatę. Oprócz tego ww.
prokurator jest zobowiązany do udzielania osobom uprawnionym niezbędnych
informacji w zakresie możliwości i warunków ubiegania się o świadczenie, do
udostępnienia wzoru formularza wniosku
o przyznanie kompensaty oraz udzielania pomocy i informacji co do sposobu
wypełnienia wniosku. Prokurator okręgowy
jest także zobowiązany do udzielania informacji o możliwościach i warunkach
ubiegania się o analogiczne świadczenie
przyznawane przez organy innych państw
należących do Unii Europejskiej.
Do wniosku o kompensatę dołączyć trzeba także odpisy odpowiednich orzeczeń
dr Piotr Kładoczny
Łamanie oraz opracowanie graficzne biuletynu – Helena Csató-Zakrzewska
Program „Access to Justice – the Equality of Arms in the Judicial Proceedings” jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej
HELSIŃSKA FUNDACJA
PRAW CZŁOWIEKA
Helsińska Fundacja Praw Człowieka
ul. Zgoda 11, 00-018 Warszawa
tel.: +48 22 828 10 08; +48 22 828 69 96; +48 22 556 44 40
faks: +48 22 556 44 50
http://www.hfhrpol.waw.pl e-mail: [email protected]
Konta bankowe:
PKO BP S.A. I O/Centrum
58 1020 1013 0000 0502 0002 9165
Bank Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych S.A. III Oddz. w Warszawie
63 1370 1037 0000 1701 4020 9000
4